Autorja e mirënjohur kanadeze, Alice Munro, fituese e çmimit Nobel për Letërsi në vitin 2013, ka ndërruar jetë para një viti në moshën 92-vjeçare.
Ajo ishte një shkrimtare kanadeze që shkroi tregime të shkurtra për më shumë se 60 vjet. Shpesh shkruante për jetën në Kanada dhe sidomos për zonat rurale. Njerëzit e krahasonin me shkrimtarin rus Anton Çehov, sepse tregimet e saj kishin shumë ndjeshmëri dhe kuptim.
Suksesi i saj i parë erdhi në vitin 1968, kur libri i saj me tregime “Dance of the Happy Shades” fitoi çmimin më të madh letrar në Kanada – Çmimin e Guvernatorit të Përgjithshëm.
Alice Munro lindi në vitin 1931 në Wingham të Ontarios. Ishte vajza e një fermeri dhe një mësueseje. Shumë nga tregimet e saj ndodhin në zonën ku ajo u rrit, duke përshkruar jetën dhe kulturën e atij vendi.
Ajo botoi më shumë se 12 libra me tregime të shkurtra. Në vitet 1950 dhe 1960, disa prej tregimeve të saj u transmetuan në radion CBC dhe u botuan në revista kanadeze. Shumë prej tyre flasin për ndryshimet në jetë para dhe pas viteve 1960.
Në vitin 2009, Munro fitoi çmimin “Man Booker International” për gjithë punën e saj. Më pas, në vitin 2013, ajo fitoi edhe çmimin Nobel për Letërsi. Komiteti i Nobelit e quajti atë “mjeshtre të tregimit të shkurtër bashkëkohor”.
Vetë Munro ka thënë se gjithë jetën ka shkruar histori të frymëzuara nga përvojat e saj personale./KultPlus.com
Pavlina Nikaj ishte një këngëtare shqiptare. Së bashku me Anita Take dhe Pjetër Gjergji, ajo konsiderohet pionierja e interpretimit të muzikës së lehtë në Shqipëri.
Pavlina Nikaj ka lindur në qytetin e Korçës, më 15 maj 1931. Për herë të parë ka kënduar në vitin 1945 në korin e sindikatave në Korçë, më vonë në Radio-Korça.
Në vitin 1950 u caktua këngëtare profesioniste pranë Ansamblit të Ushtrisë, ndërsa në vitin 1957 kaloi këngëtare profesioniste në Teatrin e Estradës së Tiranës, ku këndoi afro 20 vjet.
Me një zë altoje, të qartë, të purpurt, të fuqishëm dhe shumë emocional, filloi të interpretojë me shumë sukses këngë të lehta të kompozitorëve shqiptarë dhe të huaj. Po kështu, ajo ka në repertorin e saj shumë këngë korçare, patriotike, partizane etj.
Në fillimet e punës së saj ka punuar në Ansamblin e Ushtrisë Popullore dhe, më pas, me krijimin e Estradës së Tiranës, ajo u inkuadrua pranë këtij teatri. Shumë kompozitorë filluan të shkruajnë këngë të reja me destinacion zërin e saj.
Së bashku me Anita Taken, formuan duetin e papërsëritshëm “Nikaj-Take”. Ka marrë pjesë në shumë aktivitete artistike, koncerte, festivale, spektakle, festa popullore etj. Me këngët dhe interpretimet e bëra, ajo ka merituar plotësisht simpatinë dhe duartrokitjet e publikut.
Në repertorin e saj shënohen këngë, që kanë mbetur në fondin e artë të muzikës së lehtë shqiptare, si: “Udhët e lumturisë”, “S’të harroj”, “Kënga ime të kushtohet ty”, “Një lule”, “Kujtim i shtrenjtë”, “Ç’po dremit liqeni i kaltër”, “Midis gushës ke një pikë”, “Autobusi”, “Kujtimet e studentit”, “Shtëpia e pushimit”, “La Paloma”, “Me duar të arta”, “Gaz zemra ime”, “Trëndafil mos u zemëro” etj.
Ajo është e njohur dhe me një aktivitet të gjerë në lëvrimin e këngës popullore vlonjate. Dalja e saj e fundit në skenë është recitali i vitit 1986 në Teatrin e Estradës së Tiranës, me regjisor Kosta Kamberin. Pavlina Nikaj është dekoruar nga Presidenti i Republikës me urdhrin “Naim Frashëri”, i argjendtë në vitin 2005, ndërsa në vitin 2005 u nderua me titullin “Qytetare Nderi” e Tiranës. /KultPlus.com
Nën temën “Dhe prapë dielli lind: Artikulimi kreativ i rezistencave nëpër gjeografi, histori… përtej mureve” nis festivali Polip i organizuar nga Qendra Multimedia. Këtë vit, Qendra Multimedia ka bashkuar forcat me organizatën Molla e Kuqe, e cila po menaxhon me muzeun e hapur rishtazi në Prishtinë “Burgu i Idealit”.
Programi i Polip-it të sivjetëm hapet me shfaqjen siriane “Hija e gjatë e Alois Brunner”, e cila duke marr për shkas tregimin e një prej figurave më famëkeqe të regjimit nazist në Gjermani, shpjegon edhe raportin e artistëve aktualisht refugjatë, me vendin e tyre Sirinë.
Nesër (16 maj) nga ora 17:00, nën moderimin e Alban Beqirajt, në Burgun e Idealit do të zhvillohet biseda “E kaluara që ndjek të tashmen: Artikulimi kreativ i momenteve historike”, në të cilën do të flasin artistët sirianë të shfaqjes “Hija e gjatë e Alois Brunner”. Ndërsa nga ora 19:00 në Kino Armata në Prishtinë do të shfaqet filmi “Letra të hapura” i regjisores Katharine Dominice.
Programi vazhdon edhe më 17 maj, përsëri në Burgun e Idealit, ku nga ora 16:00 do të ndodh biseda “Sindromi i karakterit (jo)kryesor: Përfaqësimi i grave në letërsinë e Ballkanit”, me panelistë Ivana Trajanoska dhe Robert Alagjozovski nga Maqedonia e Veriut dhe Blerina Rogova Gaxha nga Kosova, moderuar nga Aulonë Kadriu. Nga ora 18:00 në qelitë e Burgut të Idealit, aktorët Semira Latifi, Adrian Morina e Shpëtim Selmani do të lexojnë rrëfime të ish të burgosurve politikë në Kosovë.
Polip-i i sivjetëm përmbyllet me shfaqjen “Bëje ose vdis”, një homazh për ish të burgosurit politikë nga Kosova, që prezantohet më 17 maj nga ora 20:00 në Burgun e Idealit në Prishtinë./ KultPlus.com
Prodhimet e artizanatit janë një vlerë e shtuar e ofertës turistike të vendit.
Pazari i Vjetër i Gjirokastrës, nuk ofron vetëm rrugët e kalldrëmta e ndërtesat mesjetare. Kjo pikë turistike që përbën zemrën e qytetit të vjetër, ofron edhe bukurinë e prodhimeve artizanale, një pjesë e të cilave prodhohen si dikur.
Një nga zanatet e traditës që vazhdojnë të mbijetojnë është tezgjahu. Drejtoria Rajonale e Trashëgimisë Kulturore Gjirokastër sjell shembullin e një punishteje modeste të artizanes Manushaqe Toto nga Lazarati.
Nga duart e saj realizohen e mbahen gjallë gjithë traditat e këtij fshati: nga petaniku, përgatitja e nënprodukteve të qumështit në dybek, qëndisja e kostumeve popullore dhe sidomos tezgjahu, një punë që Manushaqja e dashuron dhe e realizon me pasion e fanatizëm.
Kjo artizane është ndër të paktat gra që punojnë në tezgjah në qark dhe e vetmja në fshatin Lazarat, në një kohë kur modernizmi ka kapur çdo gjë. Manushaqja e ka mësuar punën në tezgjah nga gjyshja dhe mamaja e saj por me parë kjo punë nuk bëhej në “tezgjah” por në “veq” një formë e improvizuar me disa shkopinj të lidhur në hardhitë e rrushit, ku kryhej gjithë procesi.
Në pamjet e publikuara nga DRTK Gjirokastër, Manushaqe Toto rrëfen procesin, i cili fillon nga qethja e bagëtive, larja e leshit, krehja, tjerrja në furkë e më pas puna vazhdon në tezgjah për realizimin e qilimave, çantave, rrugicave dhe plafeve (çulleve) etj./ KultPlus.com
Kënga “Zjerm” e Shkodra Elektronike, që përfaqëson Shqipërinë në Eurovision 2025, e kaloi raundin e parë dhe tashmë është në finalen e madhe të Eurovizionit. Mendimi im dhe, për fat të mirë, edhe i shumë të tjerëve është se “Zjerm” është kandidate serioze për të zënë një vend nderi në këtë konkurs të madh të muzikës evropiane. Kjo ka rëndësinë e vet, por për mua, kjo nuk është gjithçka. Ajo është një nga krijimet më të thella e më të guximshme që Shqipëria ka shpënë në këtë festival. Në thelb të kësaj kënge qëndron një përpjekje për të krijuar një realitet të mundshëm – një minutë ideale ku bota ndalon së vuajturi dhe njeriu rilind përmes shpresës, dritës dhe identitetit. E vendosur mes zërit të një gjenerate që nuk e gjen veten as në të kaluarën e mundimshme, por as në retorikat bosh të së sotmes, “Zjerm” nuk flet, por ndizet.
Fillimi i këngës “Zjerm” të Shkodra Elektronike është një goditje e parë në shpirt. Në sekondat e para, dëgjohet ritmi karakteristik i çiftelisë, që vjen si një zgjim i beftë nga thellësitë e kujtesës kulturore shqiptare. Tingulli është i ngrohtë, ritmik, por jo folklorik në kuptimin klasik – ai është rikompozuar në një peizazh elektronik që e kthen çiftelinë nga instrument festiv në instrument alarmi.
Ky ritëm s’është për valle dasmash, por as këngë trimash – është për një nisje të re. Ai i jep këngës një ndjesi rituale, si një thirrje e lashtë që paralajmëron: kujdes, këtu do flitet me zjarr. E përdorur jo si nostalgji, por si element strukturor, çiftelia në këtë hyrje vepron si një kod gjenetik muzikor që të kthen në rrënjë, ndërsa të përgatit për shpërthimin modern që vjen më pas. Është pikërisht ky kontrast dhe ky kalim i përpiktë nga e vjetra në të renë që e bën fillimin e “Zjerm” jo vetëm të fuqishëm, por edhe artistikisht të ndërlikuar dhe domethënës. Çiftelia nuk është këtu për të na kujtuar të kaluarën, por për të na kujtuar se e kaluara ende flet.
Vargjet “Në këtë minutë, në këtë çast, no paranoja” vendosin tonin e një bote të përmbysur – ku nuk ka ambulanca në rrugë, ku arroganca hesht, ku shiu nuk sjell mërzi, por pastrim. Kjo nuk është thjesht një utopi poetike: është një sfidë ndaj realitetit. Është një dëshirë për ta ndalur kohën në një moment të thjeshtë, por të përkryer, ku jeta merr një formë njerëzore.
Kjo dëshirë për qetësi dhe drejtësi shoqërohet me një revoltë të heshtur kundër realitetit të papërballueshëm: “Pa ushtarë, pa jetimë, asnjë shishe në oqean” – një varg që përmban dhimbjen e një brezi që ka parë mjaftueshëm ikje, mbytje dhe shpërngulje. Edhe “naftës i vjen era jargavan” është një figurë e fortë poetike, një oksimoron që përzien ndotjen me aromën e luleve – një realitet i mbrapshtë që kërkon të shërohet.
Muzikalisht, kënga ndërton një peizazh zanor që nuk ndjek strukturat klasike të baladës apo pop-it festiv, por shkon drejt një forme rituale. Ritmi është tribal, tronditës, ndërsa elektronika shërben si medium që i jep zë një bote të mbushur me kujtesa, me ëndrra, me humbje dhe me ngulm për të mos u zhdukur. Ritmet shpërthejnë si thirrje lirie, ndërsa vokali – herë lutës, herë i fortë – bëhet një zë kolektiv që e kërkon dritën me ngulm, me nevojë.
“Zjerm” nuk përpiqet të jetë as thjesht moderne, as thjesht tradicionale – është një kalim i vazhdueshëm nga njëra tek tjetra ku gjuha e këngës ka rëndësi dytësore. Refreni i saj është një himn që përkthehet automatikisht tek dëgjuesi : “Vazhdo më shndrit, shndrit, shndrit… Zjerm.”. Është zjarr i brendshëm, një flakë që nuk djeg, por ndriçon nga brenda jashtë.
Interpretimi artistik i Beatrice Gjergjit në “Zjerm” është një nga elementët më të veçantë dhe më ndikues të performancës së Shqipërisë në Eurovision 2025. Ajo nuk e këndon këngën – e mishëron atë. Trupi i saj është shkrirë me muzikën, është vazhdim i saj. Sidomos lëvizjet e duarve krijojnë një gjuhë të veçantë, poetike, që lehtëaojnë kalimin e mesazhit të këngës tek dëgjuesi pa patur nevojën e përkthimit.
Në momentet më të ngarkuara emocionale, duart e Beatrices lëvizin në ajër si të ishin midis vallezimit dhe fluturimit. Ndonjëherë ngrihen si për të kapur dritën, ndonjëherë hapen si për të çliruar dhimbjen. Ka një elegancë të egër në ato lëvizje – si valë që ndjekin ritmin e brendshëm të një zjarri që digjet jo për të shkatërruar, por për të ndriçuar. Ato nuk janë lëvizje të koreografuara në kuptimin klasik; duken si instinkte të një shpirti që kërkon rrugëdalje – të një gruaje që flet me trupin atë që fjala nuk arrin të përshkruajë.
Në disa çaste, gishtat e saj dridhen lehtë, si flakë të padukshme që përdridhen në erë. Në të tjera, krahët përshkruajnë harkime të gjera, që të kujtojnë shqiponjën në ngritje ose një lutje pagane që ngrihet mbi skenë. Është një interpretim që nuk të kërkon ta kuptosh racionalisht – thjesht të dorëzohesh përpara ndjesisë që të jep. Dhe kjo ndjesi është zjarr: i ngrohtë, i trazuar, i gjallë. Beatrice Gjergji, përmes këtij interpretimi fizik, sjell në skenë një zjarr metaforik – një prani e dukshme e emocioneve që përvëlojnë dhe ndriçojnë njëkohësisht. Dhe në fund, kur dritat shuhen dhe muzika ndalon, duart e saj duken sikur ende kërcejnë në ajër – si një flakë që s’do të fiket lehtë.
Në pjesën e dytë, kënga fiton një tjetër intensitet emocional. “Bjer mbi vallet tona tribale… Si shtatë thika që t’ngulen n’shpirt” – kjo është poezia e një shoqërie që kërcen mbi plagët e veta. Nuk është këngë për t’u dëgjuar me veshë të qetë; është një eksperiencë që të përfshin, që të shkund. Një rrëfim i një populli që jeton me “njerëzit pa emër”, me ata që nuk shfaqen në kronika, por që janë shpirti i heshtur i një kombi.
Kolë Laca, në interpretimin e tij në “Zjerm”, është kundërpesha perfekte e zjarrit të Beatriçes – një figurë e palëvizur në mes të stuhisë. I veshur me të zeza, pa shkëlqim, pa gjeste të tepërta, ai qëndron si një gur themeli në mes të skenës – i heshtur, i qetë, por me një prani që nuk mund ta anashkalosh. Ai nuk kërkon vëmendjen, por e përthith atë. E zeza e veshjes së tij është një zgjedhje estetike. Është hija që e bën dritën të duket më fort, është toka ku digjet “Zjerm”-i.
Qëndrimi i tij i ngurtë, thuajse ceremonial, krijon kontrast dramatik me energjinë e lëvizshme të Beatrices. Ai nuk vallëzon, por është vetë shtylla ku mbështetet rrëfimi. Ai nuk këndon me zë të fortë, por fjalët që thotë tingëllojnë si urdhër i heshtur, si kujtesë e thellë, si jehonë e burrnisë së vjetër që nuk ka nevojë të bërtasë për të qenë.
Kolë Laca është i ngjashëm me një prift të lashtë në një ritual zjarri – i heshtur, i përmbajtur, por thellësisht i pranishëm. Ndërsa Beatricja fluturon mbi valët emocionale të këngës, Kolë qëndron si një trup që i përket tokës. Dhe është pikërisht kjo tokë që mban zjarrin gjallë. Sepse, në fund të fundit, çdo zjarr ka nevojë për diçka të qëndrueshme ku të ndizet. Dhe Kolë Laca është ajo themelueshmëri e heshtur që i jep këngës “Zjerm” forcën e saj më të madhe: balancën mes ndjesisë dhe arsyes, mes flakës dhe terrenit ku ajo digjet.
Simbolika e “Zjerm”-it është ndërtuar mbi zjarrin si metaforë për pasionin, për identitetin, për vetë jetën. Flaka është e kuqja e ndezur e skenës, është gjaku i atyre që nuk u përmendën kurrë, është energjia e të panjohurve që vallëzojnë në shpirt. Në tekst, ajo shndërrohet në urë mes të shkuarës mitike dhe të ardhmes së mundshme: “Jarna ne ti toka ime… Jarna ne ti bota ime.” Toka dhe bota shkrihen në një entitet të vetëm, ku identiteti shqiptar nuk është pengesë për përkatësinë europiane, por themel për të.
Në thelb, “Zjerm” në Eurovizion nuk është një këngë vetëm për pikë. Është një akt artistik që synon të ndezë ndërgjegje. Pavarësisht se është në shqip, duket sikur kuptohet nga të gjithë. Kjo këngë përfaqëson më mirë se çdo gjë tjetër frymën e një Shqipërie që refuzon të imitojë – dhe më në fund, guxon të jetë vetja. Dhe kjo është, në vetvete, një fitore. Dhe një shpresë e madhe na përfshin.por që kam ndrojë t’a them./KultPlus.com
Shkodra Elektronike from Albania performs the song “Zjerm” during the dress rehearsal for the first semi-final of the 69th Eurovision Song Contest, in Basel, Switzerland, Monday, May 12, 2025. (AP Photo/Martin Meissner)
Madeleine Albright u lind më 15 maj 1937, Pragë, Çekosllovakia (tani në Republikën Çeke). Emri i Madeleine Albright për Kosovën konsiderohet si një prej më të rëndësishmëve, pasi që ajo ishte indikatore kyçe në përfundimin e luftës në Kosovë, shkruan KultPlus.
Madeleine Albright (Marie Jana Korbel) ishte vajza e një diplomati çek. Pasi nazistët pushtuan Çekosllovakinë në vitin 1939, familja e saj iku në Angli. Edhe pse e kaloi pjesën më të madhe të jetës duke besuar se ata kishin ikur për arsye politike, ajo mësoi në vitin 1997 se familja e saj ishte hebreje dhe se tre prej gjyshërve të saj kishin vdekur në kampet gjermane të përqendrimit.
Familja u kthye në Çekosllovaki pas Luftës së Dytë Botërore, por grushti komunist i sponsorizuar nga Bashkimi Sovjetik i bëri ata refugjatë përsëri dhe deri në vitin 1948 u vendosën në Shtetet e Bashkuara.
Madeleine u martua tri ditë pas diplomimit nga kolegji. Menjëherë pas martesës Madeleine mbeti shtatzënë dhe kishte binjakë. Madeleine me një nga tre fëmijët e saj. Gjatë 15 viteve të ardhshme, ndërsa ishte një nënë dhe grua, Madeleline filloi të punonte në doktoraturën e saj. dhe vullnetarisht në fushatat politike demokratike. Në vitin 1976 ajo u angazhua nga Senatori Ed Muskie për të qenë asistent ligjvënës. Ajo ishte 39 vjeçe dhe ishte puna e saj e parë që u pagua. Korbel u diplomua nga Kolegji Wellesley (Massachusetts) (B.A., 1959) dhe u martua me Joseph Albright, një anëtar i familjes së gazetës Medill. Pasi fitoi një diplomë master (1968) nga Universiteti Columbia, New York City, ajo punoi si një investitor fondesh për fushatën presidenciale të dështuar të senatorit Edmund Muskie më 1972 dhe më vonë shërbeu si asistente ligjvënës i Muskies. Nga 1976 ajo kishte marrë një Ph.D. nga Kolumbia dhe po punonte për Zbigniew Brzezinski Pres, përcjell rtv21.tv.
Gjatë administratës të presidentëve Ronald Reagan dhe George H.W. Bush në vitet 1980 dhe në fillim të viteve ’90, Albright punoi për disa organizata jofitimprurëse dhe Uashingtoni, D.C, u bë një sallon për politikanët dhe politikëbërësit me ndikim. Ajo gjithashtu ishte profesoreshë e çështjeve ndërkombëtare në Universitetin Georgetoën, Uashington, D.C., 1982 – 1993.
Pas zgjedhjes së Pres. Bill Clinton, një demokrat, në vitin 1992, ylli politik i Albright filloi të ngrihej dhe Clinton e emëroi ambasadore në Kombet e Bashkuara në vitin 1993. Në OKB ajo fitoi një reputacion për një mendje të ashpër si një avokate e ashpër për interesat amerikane dhe promovoi një rol në rritje për Shtetet e Bashkuara në operacionet e OKB-së, veçanërisht ato me një komponentë ushtarake. Emërimi i saj në pozitën e sekretares së shtetit u konfirmua unanimisht nga Senati në vitin 1997. Gjatë qëndrimit të saj në detyrë, Albright mbeti një përkrahës i ndërhyrjes ushtarake dhe një kampion i fuqishëm i demokracisë dhe i të drejtave të njeriut.
Veçanërisht, në vitin 1999 ajo shtyu për bombardimet e NATO-s në Jugosllavi për të ndalur spastrimin etnik të shqiptarëve etnikë në Kosovë nga forcat jugosllave dhe serbe. Konflikti i Kosovës përfundoi pas 11 javësh të sulmeve ajrore, kur Jugosllavia u pajtua me kushtet e NATO-s. Albright u përfshi gjithashtu në përpjekjet për t’i dhënë fund programit bërthamor të Koresë së Veriut dhe në vitin 2000. Megjithatë, bisedimet e saj me udhëheqësin e Koresë së Veriut Kim Jong Il dështuan të prodhonin një marrëveshje.
Me përfundimin e mandatit të dytë të Bill Klintonit në vitin 2001, Albright u largua nga shërbimi qeveritar dhe themeloi grupin Albright, një firmë konsultimi me seli në Uashington DC. Ajo më vonë mbështeti ofertat presidenciale të Hillary Clinton në vitin 2008 dhe 2016. Në fushatën e fundit, Albright tërhoqi kritika kur ajo tha se “ka një vend të veçantë në ferr për gratë që nuk ndihmojnë njëra-tjetrën”, një ndjenjë që ajo kishte shprehur shpesh gjatë disa dekadave. Megjithatë, disa besonin se ajo nënkuptonte se gjinia ishte konsiderata e vetme kur zgjedh një kandidat dhe më vonë sqaroi komentet e saj.
Një kolumnist i shpeshtë për çështjet e punëve të jashtme, Albright shërbeu në bordin e drejtorëve të Këshillit për Marrëdhëniet me Jashtë. Albright shkroi një numër librash, përfshirë The Mighty and the Almighty: Reflektime mbi Amerikën, Perëndinë dhe Çështjet Botërore (2006), Memorandumin e Presidentit të zgjedhur (2008) dhe Fashizmin: Një paralajmërim (2018). Sekretari i Madh (2003) dhe Winter Prague: Një histori personale e përkujtimit dhe luftës, 1937-1948 (2012) j. Në 2012 Albright u nderua me Medaljen Presidenciale të Lirisë.
Në buzëmbrëmje, Dardania ndezet e tëra Dielli zgjat rrezet e tij deri te Katedralja, Sikur do ta përqafojë qytetin Ta përshëndes, shkoi edhe një ditë. Dyqanet mbulohen me ar, rrezet prekin kalimthi xhamat e tyre. Qendra bukurie, aty te shkallët, i ofron edhe një orë Femrave të shkekullit XXI Tretmane për fytyrë, shumë iluzione e pak lumturi Do t’ia shtyja derën, me ty nanë, që të t’i lëmojnë rrudhat Që i mbaje me urtësi. Sot do t’i bëjë tetëdhjetëvjet, E rrudhat nuk mundem të të t’i përkëdhel./ KultPlus.com
Filmi “Era” mbështetur nga Qendra Kinematografike do ta ketë premierën në Brooklyn Film Festival, Nju Jork, përcjell KultPlus.
Filmi “Era” është film i metrazhit të gjatë me regji dhe skenar nga Parta Kelmendi.
Ngjarja e filmit përcjell dramën e viteve të 90-ta në Kosovë, kur populli i Kosovës ballafaqohej me ndjekjet dhe nxjerrje nga puna në mënyrë masive.
Përmes personazhit kryesor Era, trajtohet jo vetëm ngjarja, por edhe psikologjia dhe ndikimi i tjetërsimit të vlerave kulturore dhe njerëzore të asaj kohe.
Filmi u xhirua me mbështetjen e Qendrës Kinematografike të Kosovës dhe të Qendrës Kinematografike të Maqedonisë së Veriut.
Producente e filmit është Afërdita Saraçini Kelmendi./ KultPlus.com
15 maji shënon përvjetorin e themelimit të njërit prej institucioneve kryesore në sportin e Kosovës – Departamenti i Sportit në Ministrinë për Kulturë, Rini e Sport.
I themeluar më 15 maj të vitit 2000, për një çerek shekulli, ky Departament ka qenë shtyllë e rëndësishme për zhvillimin dhe përparimin e sportit në Kosovë.
Gjatë këtyre 25 viteve, Departamenti ka udhëhequr procese të rëndësishme për ndërtimin e sistemit sportiv në vend, përfshirë organizimin e strukturave sportive në nivel lokal dhe qendror, përgatitjen e bazës ligjore për sportin dhe nxitjen e pjesëmarrjes masive në aktivitete sportive.
“Falënderojmë gjithë udhëheqësit dhe punonjësit e këtij Departamenti për bashkëpunimin e vazhdueshëm dhe përkrahjen ndaj KOK-ut dhe lëvizjes olimpike, duke besuar se përkushtimi i përbashkët do të vazhdojë të sjellë suksese të reja për Kosovën në arenën ndërkombëtare.
Urime dhe suksese në rugëtimin e mëtejshëm!”, thuhet në njoftim./ KultPlus.com
Në një hapësirë që nuk është as shtëpi, as galeri, por një terren neutral ku gjithçka shpërfaqet, tre miq përballen me vetveten dhe njëri-tjetrin. Shfaqja “Art”, vepra e famshme e autores franceze Yasmina Reza, vjen në skenë me një regji nga Bashkim Ramadani që nuk nguron të gërmojë thellë nën sipërfaqen e një konflikti të vogël – një pikturë e bardhë që bëhet katalizator për shpërbërjen e një miqësie. Shfaqja “Art” është një komedi tragjike – ose një dramë e mbështjellë me humor të zi. Situatat janë absurde, por ndjenjat që i nxisin ato janë të vërteta dhe të thella.
Në qendër të shfaqjes është një “art i bardhë”, një tablo e diskutueshme, që për të tre protagonistët (Ard Islami, Ylber Bardhi, Butrint Lumi) shndërrohet në pretekst për të rihapur plagët e vjetra të një miqësie. Regjisori Ramadani e zgjedh këtë tekst pikërisht për mënyrën se si ai zbërthen tensionet e pathëna mes njerëzve: “Nuk është debati për pikturën që më intereson, por gjithçka që ajo shpërfaq teksa hesht.”
Autoria franceze Yasmina Reza njihet për stilin e saj minimalist e të drejtpërdrejtë. Regjisori Ramadani nuk e trajton “Art”-in si një komedi klasike apo dramë të rëndë, por si një zonë gri ku humori i zi, ironia dhe zhgënjimi bashkëjetojnë në një ekuilibër të brishtë. “Kjo është një komedi tragjike,” – shprehet ai – “ku qeshja nuk është zbavitje, por një reagim ndaj ndjenjave që nuk guxojmë t’i themi me zë.”
Skenografia nga Burim Arifi është e menduar për të reflektuar boshllëkun që rritet mes personazheve, ndërsa ndriçimi dhe tingujt nga kompozitori Tomor Kuçi vijnë kujdesshëm dhe pasqyrojnë trazimin e brendshëm. Vetë piktura, si objekt i debatit, trajtohet si një figurë e katërt – një prani e heshtur që ndikon në gjithçka pa thënë asgjë.
“Kam dashur ta ruaj thjeshtësinë e hapësirës, por në mënyrë që të krijojë thellësi, jo sterilitet. Skenografia është menduar si një fushë neutrale – jo banesë, e as galeri – por një vend kalimi, ku personazhet përballen me veten dhe njëri-tjetrin.”
Gjithçka ka nisur me analizë të thellë të tekstit – duke ndërtuar historitë e përbashkëta të personazheve, çka i ka lidhur dhe çka i ka larguar me kalimin e kohës.
Regjisori Ramadani punon ngushtë me aktorët për të zhvilluar dinamika të ndërlikuara – aty ku fjala s’është e mjaftueshme dhe ku shikimi, pauza, gjesti bëhen më elokuentë se çdo debat filozofik. Ai shton: “Miqësitë këtu nuk thyhen nga grindja, por nga pamundësia për të parë tjetrin me sytë e duhur.”
Në thelb, “Art” nuk merret me definimin e artit, por me nevojën për pranim dhe miratim. Pyetja nuk është nëse tabloja është “e mirë” apo jo, por pse kaq shumë na dhemb kur dikush nuk ndan shijen tonë.
“Art” është reflektim i ndjeshëm mbi identitetin, vetminë dhe iluzionin e intimitetit. Një shfaqje që nuk kërkon të bindë, por të trazojë. “Art” nuk është vetëm një shfaqje për një pikturë të bardhë. Është një përballje me veten, një pasqyrë e marrëdhënieve tona, dhe një reflektim i heshtur mbi atë që kemi humbur në emër të “civilizimit” shoqëror.
Në fund, publiku ndoshta nuk do të largohet me një përgjigje, por me një ndjesi: se diçka brenda tyre është lëkundur.
“Shpresoj të largohen duke menduar për miqësitë e tyre – sa janë të vërteta, sa janë kompromise? A kemi guximin të jemi të sinqertë me ata që i duam, apo jemi bërë të kujdesshëm deri në pikën që fshehim veten? Po ashtu, dua që të largohen me ndjesinë se arti nuk është një luks, por një mënyrë për të zbuluar vetveten dhe tjetrin. Shpresoj të dalin me ndjenjën që diçka u lëvizi brenda, por pa mundur ta emërtojnë menjëherë. Të mendojnë për marrëdhëniet e tyre, për kompromiset, për të vërtetat që i kanë lënë pa u thënë. Dhe të pyesin veten: a e duam shokun për atë që është, apo për atë që duam të jetë?”, thotë Ramadani.
Në këtë intervistë për KultPlus, regjisori Ramadani ka thënë se shfaqja “Art” është një ftesë për të parë më thellë.
“Më tërhoqi mënyra se si një tekst që në pamje të parë duket i thjeshtë – një debat mbi një pikturë të bardhë – zbërthen me delikatesë mekanizmat e brendshëm të miqësisë. Shfaqja “Art” nuk flet vetëm për artin, por për ndjeshmërinë, krenarinë, heshtjet dhe tensionet që rrinë nën sipërfaqe mes njerëzve që pretendojnë se e njohin njëri-tjetrin. Shumë mirë që tani vendoset në skenë sepse jetojmë në një kohë kur marrëdhëniet shpesh janë sipërfaqësore, të fragmentuara, dhe të kushtëzuara nga pritshmëritë. Kjo shfaqje është një ftesë për të parë më thellë – jo vetëm te ajo çka quajmë “art”, por edhe te ajo çka quajmë “miqësi””, thotë ai.
Sipas tij, autorja e shfaqjes, Reza, shkruan me një intensitet të heshtur. Dialogët e saj janë të mprehtë e të drejtpërdrejtë, por nën sipërfaqe fshehin shtresa të thella emocionale. Ajo kap tensionet e vogla që gërryejnë marrëdhëniet – jo shpërthimet e mëdha, por çarjet e heshtura që i ndiejnë të gjithë. Ajo e ka sfiduar Ramadanin si regjisor dhe aktor sepse e ka detyruar të mos mbështetet te fjalët/teksti, por te çka është mes tyre – nënteksti.
“Për një audiencë moderne, mësuar me zhurmë dhe fjalë të tepërta, kjo mënyrë e të shkruarit është një pasqyrë ironike dhe e dhimbshme mbi egoizmin, krenarinë dhe frikën nga vetmia.”
Shfaqja ka zgjedhje të veçanta stilistike – ndriçimi, tingulli, lëvizja – që ndihmojnë në nxjerrjen në pah të ndryshimeve emocionale midis personazheve.
“Çdo element stilistik është përdorur me kujdes për të pasqyruar klimën emocionale. Ndriçimi ndryshon gradualisht – sa më shumë tension, aq më të thella bëhen hijet. Tingulli është minimalist, më shumë zhvendosje zhurmash sesa muzikë, për të rritur ndjesinë e vetmisë. Lëvizjet e aktorëve janë të kontrolluara dhe të përmbajtura, që përplasjet emocionale të ndihen më fort – jo përmes zhurmës, por përmes heshtjes dhe përmbajtjes”, thotë Ramadani.
“Art” prek me delikatesë dhe tallet me temën e snobizmit dhe mënyrën se si njerëzit përdorin shijet për të ndërtuar identitetin. Shfaqja sfidon me pyetjet: a e vlerësojmë një vepër sepse na flet realisht, apo sepse shoqëria thotë që duhet? Dhe kur dikush nuk pajtohet me ne – a e dëgjojmë, apo e përjashtojmë?
“Nuk është kritikë e drejtpërdrejtë, por një ftesë për reflektim mbi nevojën njerëzore për me u ndjerë i kuptuar, përmes artit apo miqësisë.”
Po ashtu, konsiderohet se shfaqja ka shumë momente të forta, që vijnë njëra pas tjetrës dhe e mbajnë publikun të angazhuar gjatë gjithë kohës. “Art” nuk mbështetet te një moment i vetëm, por ndërton tensionin në mënyrë të qëndrueshme. Çdo skenë sjell diçka të re – një thyerje, një përballje, një ndjesi që nxit reflektim. Janë situata që flasin qartë, pa u mbështetur te dramatizimi i tepërt, por me një intensitet që rritet gradualisht.
Premiera e shfaqjes epet me 16 maj (e premte), në Teatrin Kombëtar të Kosovës, duke filluar nga ora 20:00./ KultPlus.com
Bëhet e ditur se politikani shqiptar, Gino Mulliqi është zgjedhur nga anëtarët e këshillit për të shërbyer si zëvendëskryetar komune në qytetin e Wyliet në Texas të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, transmeton albinfo.ch.
Mulliqi, falënderoi kolegët e tij për besimin dhe mundësinë e dhënë për ta marrë përsipër rolin e nënkryetarit të komunës e cila ka rreth 60 mijë banorë.
“Gjithashtu dua të shpreh mirënjohjen time më të thellë për ish-nënkryetarin e komunës, Tem Jeff Forrester, për shërbimin e tij dhe udhëheqjen e qëndrueshme. Jeff ka dhënë një shembull të fortë dhe jam mirënjohës për themelet që ka hedhur”, shkroi Mulliqi.
Ai është shprehur se është privilegj që t’i shërbejë komunitetit të qytetit të Wylie, teksa shtoi se është i përkushtuar që detyrën ta kryej me integritet, transparencë dhe bashkëpunim./Albinfo.ch/ KultPlus.com
Me rastin e botimit në anglisht të “Kosovës I, II, III” të Jusuf Buxhovit nga botuesi “Jalifat Publishing” – Houston.
Nga Ramadan Musliu
Botimi i çdo libri në një gjuhë të madhe të shkencës, çfarë është sot anglishtja, paraqet një ngjarje kulturore. Botimi i Librit të Jusuf Buxhovit, “Kosova I,II,III” nga Shtëpia botuese “Jalifat Publishing”, (Houston, 2013), e tejkalon edhe këtë definim, ngase nuk është përkthim e botim i një libri të rëndomtë, por afirmim i një historie të panjohur të Kosovës dhe popullit të saj.
Libri i studiuesit Buxhovi doli në shqip në fillim të vitit 2012 dhe deri në përkthimin dhe botimin anglisht pati një receptivitetit nga nivele të ndryshme të publikut me një histori shumë komplekse dhe shumë paradoksale. Reagimi i parë ndaj botimit erdhi nga Akademia dhe Shkencave dhe e Arteve të Serbisë, si mohuesit e pare i një pune kolasale të autorit.
Reagimet pasuese janë të qarqeve të brendshme: institucioneve shkencore të Kosovës, të segmenteve të caktuara qeveritare, të qerthujve (pseudo)kulturorë të diasporës, disa medieve shqipe në Kosovë, segmenteve të caktuara joformale të kishës katolike e deri te Akademia e Shkencave dhe e Arteve të Kosovës.
Ndërkaq “Kosova” në tri vëllime e Buxhovit, përkundër kësaj fushate të orkestruar përjeton një seri ribotimesh si asnjë libër më parë, duke u bërë një bestseler i veçantë.
Reagimi negativ i qarqeve të përmendura nxjerr në shesh një gjë: përceptimi i ri i problemeve të këtij botimi rrezikon dijen zyrtare, veçmas atë kahe që e ka burimin në mendimin albanologjik që është imponuar nga studimet sllave.
Që të gjitha këto reagime e kanë një gjë të përbashkët: janë protestë kundër një libri pa e lexuar fare atë.
Debati dhe kritika principiele mungoi, mungoi nga shkaku se libri u mor si një subverzion ndaj një mendësie të klishetizuar të shkencës historiografike ruso-serbe, që ishte instaluar në shkencat albanologjike brenda dhe jashtë.
Dardanët në lashtësi
Vëllimi i parë i kësaj vepre kapitale historiografike “Kosova – Dardania in Ancient and Medieval Times” ka për objekt trajtimi dy periudhat historike, Antikën dhe Mesjetën
Kur është fjala për kufinin inicial kronologjik duhet kujtuar faktin se Jusuf Buxhovi është ndër historianët e parë tanë që mëton, madje me shumë sukses, të bëjë një lëvizje të kufijve kronologjikë të shfaqjes së vazhdimësisë shqiptaro-arbëror-ilir, duke e inkuadruar idenë e përkatësisë pellazge të shqiptarëve aktual, që dalin se janë një rudiment i drejtpërdrejtë, së paku gjuhësor, i popullatës pellazge.
Motivin inicial për ta përqafuar këtë tezë autori e gjen në studimet e Johan Georg von Han-it, dhe librit të tij “Albanesische Studien” (1854) dhe të përqafuar nga rilindasit tanë të shquar Sami Frashëri, Vaso Pasha, Dhimitër Kamarda, etj. që vijojnë me Gjeçovin e në kohët e vona më Spiro Kondën, Robert D’Angelin, Dhimitër Pilikën, Giuzepe Catapano-n, Petro Zhejin, Metju Arefin e pasues të tjerë.
Buxhovi me një sistem të fuqishëm argumentacioni vë në pah kontinuitetin pellazgo – iliro- arbëror-shqiptar, duke vënë në qarkullim tezën për grupimet e fiseve pellazge si ilirët, maqedonet, epirotët, dardanët, dako-mizët, thrakët, të gjitha këto në Ilirik, e që kanë lidhje të drejtpërdrejta me grupimet pellazge të Anatolisë, si hetitët, huritët, fenikasit, lidiasit, nga të cilët dalin tyrenët, frigjiasit, që janë pjesë e brigëve të Ilirikut dhe këmbimet e vazhdueshme kulturore mes veti.
Për ta konkretizuar pohimin mbi kontinuitetin pellazgo-ilir-shqip, shpesh të kontestuar, sidomos në planin gjuhësor, Buxhovi përdor katër nivele argumentimi: historik, arkeologjik, gjuhësor dhe mitologjik.
a) Argumenti historik
Kur është fjala te argumenti historik Buxhovi gjurmon dëshmitë e dijetareve antikë, veçmas të dhënat e Herodotit, Tukididit, por edhe te pjesa “letrare” që ofrojnë veprat e Homerit dhe Hesiodit, por edhe të atyre latinë. Duke u mbështetur në këto dëshmi pohon kohën e ekspansionit pellazg si vala e pare ariane nga thellësia e Azisë dhe si valë e pare invazive që daton nga mileniumi i gjashte.
Në këtë gjurmim të origjinës dhe madhështisë pellazge autori ndalet të modelimi civilizues, duke identifikuar strukturat e kulturës materiale dhe shpirtërore, po edhe shtetërore, madje edhe monarkike, që shtriheshin nëpër gjithë Gadishullin Ilirik. Po këtu autori e demaskon falsifikatin e madh shkencor të identitetit helen të trashëgimisë shtetërore, po edhe kulturore, gjuhësore dhe shpirtërore të pellazgëve.
b) Argumenti mitologjik
Në procesin e objektivizmit të tezave mbi origjinalitetin e kulturës pellazge dhe filiacionit iliro – dardan J, Buxhovi shfrytëzon edhe empirine mitologjike, e cila paraqet segment tejët të rëndësishëm të trashëgimisë shpirtërore pellazge, duke nxjerrë në shesh mitet mbi lindjen e popujve themeltarë, çfarë është ai mbi të bijtë e Polilemat dhe Gallatës : Ilirit, Galit dhe Keltit. Ndërkaq Ilirit, gjithnjë sipas Strabonit, i lindën fëmijët Enkeleu. Autarieu, Dardani, Medi, Taulanti dhe Perebi, nersa nga vajzat : Partha. Daortha dhe Dasara. Po kaq me rëndësi është përmendja edhe e pasardhësit e Autarieut : Panoni dhe Pajoni dhe nipat e tij, të bijtë e Pajonit, Skordisku dhe Tribali. Normalisht se vëmendje më të madhe do t’i kushtohet Dardanit, pararadhësit hyjnor, emrin e të cilit e bart fisi i tij, themeluesi i Trojës dhe dinastisë që do ta pushtojë Europën me ‘lozën’ e tyre sunduese.
c) Argumenti arkeologjik
Krahas dëshmive shpirtërore e kulturore, çfarë ishin mitet, religjioni, doket e zakonet, autori teorinë e vet mbi lidhjet pellazgo-iliro-dardane i mbështet edhe në argumentimin arkeologjik, duke identifikuar deri edhe ndërtimet e njohura ciklopike, (mbetjet të të cilave i kemi deri në kohën tone edhe në Kosovë), që në Troja (identifikimi i Trojës nga Shlimani), Kretë , Mikenë, së pari si vendbanime e pastaj edhe si mbetje të formave të tjera, Të kujtojmë vetëm të ashtuquajturën “kulturën e Vinçës” dhe arsenalin e tërë të figurave zoomorfe dhe antropomorfe si dhe pllakave ku dëshmohet alfabeti i lashtë pellazg ende i padeshifruar që daton nga periudha e neolitit dhe që thyen mitin mbi huazimin e alfabetit fenikas nga Kadmi. Këto gjetje, bashkë me të tjerat të periudhës së broncit, dëshmojnë procesin e formimit të identiteteve parahistorike e që, siç thotë autori, do t’u prijnë atyre historike. Në këtë plan edhe gjetjet në Kosovë nuk janë të parëndësishme, veçmas figurinat zoomorfe që verifikojnë tezën mbi vjetërsinë e padiskutueshme të pranisë pellazge më të gjitha derivatet në këto troje.
Ç) Argumenti gjuhësor
Pa dyshim se argument më i fuqishëm për lidhjet e drejtpërdrejta pellazge -ilire dhe pellazge-dardane është ai gjuhësor. Këto lidhje, po qe se duam t’i kthehemi historisë së problemit, duhet marrë parasysh pohimin e këtyre lidhjeve që i gjen Jo han Gorga vona Han-i mes gjuhës shqipe dhe mbetjeve të gjuhës pellazge, e cila nuk është asgjë tjetër, pos gjuha e vjetër e quajtur gabimisht “greqishtja” e vjetër. Po edhe enigma e dëshmive gjuhësore të Linearit A dhe të Linearit B që shpie nga shqipja si i vetmi çelës për zbërthimin e kësaj enigme.
Po kaq vëmendje autori i ka kushtuar edhe zgjidhjes së problemit të dallimit mes ilirishtes dhe shqipes, ku para i takonte grupit centruam të gjuhëve, kurse shqipja atij sitëm, me ç ‘rast thërret në ndihme filologun e njohur serb me reputacion evropian, Milna Budizmi, i cili kishte dhënë kahe këtij problemi, duke identifikuar te shqipja ekzistencën e tre rrathëve të guturaleve të shqipes, me të cilën bëhet pajtimi dhe ruhet kontinuiteti pellazgo-iliro – dardano – shqip.
Shteti dardan dhe roli i tij në perandorinë romake
Një pjesë të konsiderueshme të vëllimit të parë të historisë së Kosovës i kushtohet identitetit dardan dhe dallimit të specifikave që e veçojnë nga degëzimet e tjera pellazge, ilirët, epirotët dhe maqedonët, por gjithnjë me një përpjekje për t’i gjetur edhe përkimet, qofshin ato të karakterit etnik apo edhe gjuhësor.
Mirëpo Dardanët në antikitet dëshmohen si një popull i organizuar që kanë lënë gjurmë të thella në historinë e njerëzimit. Kur flitet për organizimin shtetëror, politik dhe ekonomiko – shoqëror gjithnjë duhet nisur nga dëshmia homerike, ku kemi të dhëna mbi formën monarkike të organizimit shtetnor dhe bartjen e këtij modeli nëpër vendet nga shtegtuan dardanët. Po edhe në shekujt pasues Dardanët, gjykuar sipas të dhënave të tërthorta, qoftë kur flitet për historinë e popujve të tjerë dhe fërkimet e tyre me fqinjët, kryesisht me maqedonët (sipas Justinit, Epitoma Historiarum Philippicum Pompei Trogi, Libri I VIII.6), por edhe nga burime të tjera, në radhë të parë romake (Straboni, Ptolemeu) ata kanë paraqitur shtetin rival me maqedonët apo me romakëve, më vonë.
Mbase në këtë moment duhet kërkuar arsyen në lidhjet e hershme dardano romake, që nga Eneu, traditë nderimi (M.Budimir) që është kultivuar edhe nga Cezari, Oktavian Augusti, Klaudi dhe shumë të tjerë. Këto lidhje të hershme janë arsye pse Dardanët integrohen brenda kësaj perandorisë dhe në një periudhë prej disa shekujve, që nga Diokleciani, Konstandini Madh e deri te Justiniani që njihen si restuarues të Perandorisë Romake. Pikërisht ata shekujt e errët, të cilët historianët i gjejnë në kontinuitetin ilir përgjithësisht duhet gjetur në integrimin e ilirëve në strukturat e larta të Perandorisë Romake sa ajo shpesh cilësohej edhe si Perandori Iliro-Romake. Brenda shekujve të përmendur pikërisht Dardanët janë ata që i japin kahe zhvillimit dhe ruajtjes së konceptit të perandorisë botërore.
Dardanët në Mesjetë
Periudha e Mesjetës trajtohet nga Buxhovi nën një optikë tjetër ngase kjo është periudhë kur në skenën botërore për herë të dytë Iliriku bëhet qëndër e zhvillimeve botërore. Nuk është e rastit pse në këtë periudhë ndodhin ngjarjet kyçe për civilizimin botëror: shndërrimi i “Bizantit ilir” (term i Milan Budimirit, me gjase i huazuar nga Maltën ( L. Malten, Archiv f. Religionsëissensch. 29, 57 i St. Casson, Macedonia, Thrace and Illyria 325,-), i cili zbardh lidhjet e lashta Dardano – Romake. Kësaj ngjarje të madhe i kanë paraprirë edhe Edikti I Milanos, (313), ku feja e krishterë bëhet një ndër besimet e barabarta në perandori, sikundër edhe organizmi i Koncilit të Nikesë, viti 325), me të cilat perandoria jo vetëm se fiton themelet e forta në Ilirik, por edhe rimodifikon modelin civilizues që ka zanafillën në atë pellazgjik.
Vulë gjithë këtij procesi të ridefinimit të trashëgimisë pellazge është periudha e Bizantit, kur drejtohet nga perandori më i madh, pothuajse në gjithë historinë romako-bizantine, Jusitiniani nga Taurisiumi iliro-dardan. Derisa Diokleciani arrin që të ndryshojë politikat e qeverisjes, duke sjellë në krye një formë të administrimit nga aristokracia ushtarake, ku mekanizmat e tjerë qeverisëse si senati, etj margjinalizohet, kurse Konstantini i Madh bën ridefinimin e perandorisë në planin shpirtëror dhe administrativ, Justiniani është ai që do t’i japë formë perandorisë në planin legjislativ, sepse është koha kur ai tubon dhe kryeson punët rreth përpunimit dhe risistemimit të ligjeve të vjetra, por edhe të krijimit të një legjislacioni bazik të shtetit të rigjeneruar.
Duhet kujtuar kësaj radhe kodet e njohura si “Corpus iuris civilis”, që sot njihen si “E drejta romake”.
Kontributi pamohueshëm i Justinianit është i madh edhe në përpjekjen e forcimin e perandorisë në planin shpirtëror. Pos ndryshimeve që ka bërë në doktrinën teologjike, ai ndërtoi një kompleks të tërë kishtar nëpër Dardani, madje duke e transferuar edhe qendrën episkopale nga Ohri në Justiniana Prima, për t’i dhënë hov rimëkëmbjes shpirtërore të Dardanëve. Pikërisht ky kompleks kishtar i shpërndarë nëpër qytetet dhe vendbanimet e Dardanisë do të jetë ai që do të përvetësohet në shekujt e mëvonshëm nga historiografia spekulative sërbo-ruse dhe sot paraqet krimin më të madh që po vazhdon në Kosovë më përvetësimin arbitrar të serbëve, edhe me pëlqimin e faktorin ndërkombëtar, pikërisht të kësaj trashëgimie justiniane. Këtu mbështet edhe argumenti i autorit, që bën ridefinimin e statusit të kompleksit kishtar në Kosovë, pronar të vërtetet të të cilit janë pikërisht shqiptarët. Identitetin dardan brenda perandorisë bizantine autori e sheh në tri forma:
q) identiteti vetëqeverisës,
b) identiteti administrative, dhe,
c) identiteti kishtar.
Këto tri identitete argumentojnë praninë dardan-ilire në “errësirën” spekulative të historiografisë së njëanshme.
Po aq sa kanë rëndësi këta perandorë, po aq duhet kushtuar rëndësi edhe dinastive të mëvonshme bizantine që bartin identitetin ilir-dardan.
Në “Kosova-1” Buxhovit vëmendje të duhur i kushton edhe periudhave të krizës së Perandorisë bizantine dhe përpjekjeve dispersive dhe homogjenizuese, njëkohësisht të popujve për vetorganizim, veçmas përpjekjet e vetorganizimit të dardaneve gjatë periudhave të vërshimit të masave sllave. Një përpjekje e tillë ishte edhe krijimi i identitetit tribal, që është pjesë e bashkësisë dardane. Pikërisht këtu buron ai problemi i një mosmarrëveshjeje të madhe mes historiografisë sllave dhe asaj shqiptare mbi identitetin etnik të Rashkës mesjetare. Pikërisht identiteti dardan, shpesh i pranuar në mënyrë të drejtpërdrejtë, por edhe të tërthortë të shumë historianeve serbë të periudhave të ndryshme, është ai që e aktualizon Buxhovi. Këtu autori pikas edhe gabimet e një pjese të historiografisë sonë, e cila Dardaninë mesjetare, që njihet si principatë rashiane, e trajtojnë me identitet të falsifikuar serb, kur dihet se dokument dhe gjurmë të këtij identiteti nuk ekziston në asnjë dokument. Të gjitha dokumentet bizantine, qoftë “zhupaninë” apo edhe dinastinë “nemanjide” e identifikojnë si tribalë, madje këtë identitet e njohin edhe vetë historianët sllavë, por duke ia tjetërsuar bazën etnike se kinse tribalët janë sllavë. Trajtimi dhe emërtimin si tribal e gjejmë site Joan Kantakuzeni, po aq edhe dëshmitë e Theodor Matohitit, (1270–1332), patriku Filoteu, Gregor Palameu,etj.
Në kuadër të krizës dhe dezintegrimit të Perandorisë bizantine, veçanërisht me shfaqjen e sllavëve dhe inkursionit të njohur në vitin 626, me lejen e perandorit Herakli, dhe kthimit të tyre në brigjet e Danubit e prej aty në pjesët kontinentale të Kroacisë dhe Bosnjes së sotme, por edhe vërshimit të forcave selgjuke të Osmanit, shfaqen edhe principatat e para arbërore, si Despotati I Epirit, mbretëria e Arbërit, etj, të cilat ia hapin rrugën edhe luftërave të Skënderbeut kundër perandorisë pothuajse të konsoliduar otomane në kufijtë bizantin, si vazhduese e Perandorisë bizantine. Me rënien e Bizantit, si një perandori me identitet iliro-dardan, arbrit fillojnë përpjekjet e tyre për ridefinimin e interesave të tyre vitale, duke u kthyer kah perëndimi dhe duke mbetur i vetmi grupim etnik properëndimor.
Me ardhjen e turqve në Gadishullin Ilirik (termi Ballkan ka filluar të përdoret nga viti 1810 nga një historian gjerman) dhe rënia e Kostandinopojës në vitin 1443, mbaron Mesjeta, Këtu përputhet kufiri kronologjik i historiografisë botërore me ngjarjet konkrete qe lidhen me fatin e ekzistencial të iliro-dardanëvë që shfaqen me i identitetin e ri, atë arbëror.
Faktori arbëror-shqiptar brenda perandorisë osmane
Vëllimi i dytë i “Kosova-perandoria otomane” trajton ekspansionin osman, mbindërtimin e perandorisë së re mbi mbetjet e Perandorisë bizantine, me një element të ri, inkuadrimin e islamizmit si një lloj të ri të universalizmit, që e kishte humbur Bizanti, por edhe me implikimin dhe të elementeve barbare sllave, avare dhe mongole. Edhe vetë turqit ishin një fis mongol, ata arritën të transformohen pikërisht nga aftësia për të përthithë përvojat perandorake të Bizantit. Ardhja e tyre në Ilirik, ballafaqimi me mbetjet bizantine që e kishin sjellë vetën vetëm në suaza të një kryeqyteti, çfarë ishte Kostandinopoja, ballafaqimi me principatat e dala pas shkapërderdhjes së Bizantit, duke shfrytëzuar armiqësitë e tyre të brendshme, bëri që ata të behën në njëfarë mënyrë edhe trashëgimtar së paku i administratës së vjetruar, të cilës i dhanë gjak të ri. Perandoria otomane fillimisht do të mbështet në aleancën me sllavët dhe në refuzimin e ashpër arbëror. Mirëpo dardane – arbëroret me kohë do të diferencojnë dy prirjet: atë integruese, si element shtetformues që përfaqësohej nga aristokracia e mbetur kalorësiakë, dhe, prirjen e kundërte, orientimin properëndimor, si një përpjekje të re për rrumbullakimin e identitetit. E tillë, sipas autorit, është edhe rezistenca e Skënderbeut, i cili lë të gjitha pozitat e larta brenda Perandorisë otomane, për t’u lidhur me prirjet e reja nga perëndimi, i cili kishte filluar profilizimin civilizues në mbështetje të parimeve themelore që ishin formuluar që nga Diokleciani, Konstandini dhe Justiniani. Megjithatë, Iliriku, më konkretisht territori i Dardanisë antike prapë do të mbetet arena kryesore e zhvillimeve politike. Të gjitha luftërat dhe ballafaqimet civilizuese do të ndodhin në Dardani, dy beteja të njëpasnjëshme, po kaq edhe kërkesa që këtë element ta integrojë brenda strukturave drejtuese do të jetë po aq i rëndësishëm. Këto dy prirje shpesh do të bien ndesh, sepse njëkohësisht elementi arbëror do të jetë edhe shtylla kurrizore e administratës otomane, edhe për shkak të superioritetit racor. Ky është edhe një ndër faktorët pse forca kryesore e Perandorisë Otomane qëndron në pjesën europiane, mu pse mbështetej në trashëgiminë e lashtë pellazgjikë, bartës të të cilës kanë qenë ilirët, dardanët po edhe dako mizët, thrakët, etj. Më të drejtë konstatohet edhe ndryshimi racor i popullatës mongole dhe shfaqja e tipareve dominuese të
indigjenëve të Ilirikut. Duke qenë edhe faktori kryesor të të gjitha zhvillimeve të rëndësishme brenda kësaj perandorie mbështeten mbi kurriz të popullatës arbërore. Mirëpo kthesë tejet e rëndësishme ndodh me shfaqjen e Rusisë si faktor i politikës Europiane, veçmas në Ilirik, nga mesi I shekullit XVIII-te e sidomos gjate Krizës Lindore.
Jusuf Buxhovi jo pak hapësirë i kushton edhe periudhës së zgjimit kombëtar dhe përpjekjeve për pavarësi. Edhe këtu Iliriku shfaqet si një skenë e zhvillimeve të mëdha dhe të implikimeve edhe ta faktorit europian, po edhe rus, viktimë e të cilit do të jenë pikërisht vetë shqiptarët. Rëndësi të veçantë ka prania e faktorit austro-hungarez dhe gjerman dhe ndihmesa e tyre për krijimin dhe profilizimin etnik të shteteve nacionale, më së shpeshti në dëm të shqiptarëve. Roli austro-hungarez dhe gjerman do të jetë aktiv, veçanërisht duke u nisur nga fakti se implikimi rus në Ballkan duhej vënë një digë, po edhe inercionit sllav që të lidhen me popullin me të cilin kanë afërsi gjaku, me Rusinë cariste. Edhe këto ndërhyrje, sidomos përpjekjet për ndikim në profilimin e identiteteve nacionale, si në planin kulturor-gjuhësor, po aq edhe në stimulimin e prirjeve perëndimore do të shkojnë huq ngase investimi i tyre , si në Greqi, e cila falë angazhimit europian, do të fitojë pavarësinë më 1821, në dëm të shumicës arvanitase. Po kështu do të ndodhë edhe me krijimin e shtetit serb në një territor ku ata ishin minoritet. Çdo konsultim i literaturës historiografike që merret me aspektet demografike të shekullit XIX do të ballafaqohen me faktin se serbët në këtë territor gjatë kohës kur u themelua principata serbe ishte i banuar më pak se një të tretën me serbë. Krijimi i një shteti pa serbë, sepse ata tradicionalisht ishin të vendosur në territorin e Kroacisë së sotme, Bosnjës dhe Hercegovinës, bëri që shteti i ri serb të kalojë nën tutorinë ruse, të cilët bëhen edhe hartues të programeve megalomane nacionale, si “Naçertania”, (1844) , por edhe të “Megaliidesë” greke. Po pas kësaj ideja e krijimit të shtetit nacional dhe e zgjimit kombëtar i përfshiu edhe shqiptarët, të cilët që me 1836 me “Ençiklikën” e Naum Panajot Bredhit, shtrojnë programin për një çlirim nacional, ide që propagandohej njëkohësisht edhe nga arbëreshet e Italisë, të cilët kanë një kontribut të pamohueshëm. Si Lidhja Shqiptare e Prizrenit, po ashtu edhe rezistenca e zhvilluar në dekadën e parë e shekullit XX, gjeti truall në tokën e Dardanisë antike, duke u bërë arenë edhe ngjarjeve politike.
Jusuf Buxhovi në këtë vëllim normalisht se shtron probleme që prekin të gjitha segmentet e jetës, prej sferës politike, ekonomike, ushtarake, kulturore etj, duke e spikatur edhe rolin e diplomacisë ndërkombëtare në zgjidhjen e problemeve ballkanike. I vetmi popull europian, për të cilën gjë bënte përpjekje Perandoria otomane ta bëjë pjesë të vetën etnitetin shqiptar, mbeti me një përkujdesje minimale ndërkombëtare. Hyrja e shqiptarëve në një planimetri më të gjerë gjeostrategjike i gjeti ata jo të përgatitur sa duhet për profilizim identitar, po aq sa i gjeti edhe një pjesë të tyre në strukturat e larta të shtetit, të kulturës dhe të zhvillimeve shpirtërore sa elementi shqiptar llogaritej si I vetmi gjenerues të procesit të përtëritjes së Perandorisë Otomane. Një hapësirë të madhe autori i kushtoi zhvillimeve që shpijnë në pavarësi, por edhe konflikteve të brendshme, që ishin rezultat i ndërhyrjeve nga jashtë.
Me shpalljen e pavarësisë, ku Vilajeti i Kosovës mbetet jashtë kufijve të shtetit të ri shqiptar, edhe pse ishte agjenci kryesor i Krizës Lindore në kohën e ridefinimit të identiteve të reja shtetnore dhe nacionale në Ballkan, Kosova fillon rrjedhën e vet bifurkative, që do të çojë në rifillimin e përpjekjeve të reja, por pa asnjë ndihmesë nga “shteti amë”, duke luftuar herë për ekzistencë, ngase i nënshtrohej proceseve të vazhdueshme gjenocidale, katra me radhë, e herë duke fituar ngapak subjektivitet, që
varej nga ndryshimet në skenën politike të Ballkanit, duke kaluar nëpër një luftë ballkanike, dy luftëra botërore, për të arritur deri në periudhën kur Kosova lufton për subjektivitet të plotë shtetëror.
Kosova ne shekullin XX
Vëllimi i tretë “Kosova – Nga okupacioni në protektorat ndërkombëtar” autori më një përqendrim të mbështetur në faktografi të dorës së parë merret me ngjarje relevante, siç është mbetja e Kosovës jashtë kufijve të shtetit, organizimi i mekanizmave të ndryshëm që do të luftojnë për një integrim të mundshëm, sikundër edhe më qëndrimin pragmatik e më pak kombëtar të qeverive shqiptare në raport me Kosovën, veçanërisht të Zogut si kryeministër, president e pastaj edhe mbret për një dekadë .
J. Buxhovi vëmendje të posaçme vë periudhës së Luftës së Dytë Botërore, ngjarjeve kapitale të saj, siç është Konferenca e Bujanit dhe vendimeve të saj, që paraqesin një bazë të pamohueshme në shkallët nga realizmi i aspiratave të shqiptarëve të Kosovës për mëvetësi, duke trajtuar edhe akterët kryesor të kësaj ngjarjeje. Po kaq vëmendje I kushtohet edhe ngjarjeve kapitale, si Konferencës së Bujanit ,integrimit të Kosovës brenda federatës serbo-jugosllave përmes futjes së gjendjes ushtarake dhe “legjitimimit” të aktit të aneksimi i Kosovës në Kuvendit të Prizrenit, sikundër edhe lëvizjeve për shkëputje nga administrimi gjenocidal serb.
Po kështu autori, duke pasë mundësi më të madhe të dokumentimit të procesit historik, periudhën e pasluftës e sheh edhe si pjesë të luftës brenda institucioneve të sistemit, me ç’rast Kosova arrin të ridefinojë statusin e vet nga statuti si territor i ngushtë administrative e deri tek kushtetuta e vitit 1974, me të cilën subjektiviteti i saj arrin të jetë si pjesë përbërëse e federatës jugosllave, fakt që do të merret parasysh edhe nga Komisioni Badinterit, por edhe nga Gjykata ndërkombëtare e Drejtësisë në Hagë, pas shpalljes së pavarësisë së Kosovës (më 2008), ndonëse nga Komisioni i Badinterit nuk mori përgjigje pozitive, pos as iu mohua e drejta për vetëvendosje. Po kaq autori ndjek me vëmendje zhvillimet politike që shkojnë ndesh subjektivitetit të Krahinës Socialiste Autonome të Kosovës, veçanërisht hartimin e projektit për rrënimin e statusit kushtetues, nga i skicuar në të ashtuquajturin “Libri i kaltër”, (viti 1978). Këto zhvillime u forcuan posaçërisht në vitet e tetëdhjeta, mbas vdekjes së J.B. Tito, dhe në fillim të të nëntëdhjetave, kur filloi dezintegrimi i përgjakshëm i ish federatës jugosllave.
Një pjesë të rëndësishme të librit zë trajtimi i organizmit të rezistencës institucionale në fund të viteve të tetëdhjeta dhe fillim të nëntëdhjetave me krijimin e LDK-se dhe fillimin e luftës institucionale për shtetin e Kosovës.
Po ashtu Buxhovi trajton edhe organizmin e rezistencës së armatosur që shpie deri në intervenimin forcave të NATO-s.
Po kaq objekt shqyrtimi në këtë libër bëhet edhe trajtimit të Kosovës në planin ndërkombëtar.
Historinë e vet Buxhovi e shpie deri të fundi i kufirit kronologjik, deri të intervenimi I forcave ushtarake të NATO-s dhe vendosjen e protektoratit ndërkombëtar në Kosovë Përkufizime
Historia trevëllimshe e Kosovës e Jusuf Buxhovit, është një histori e shtetit që ka kaluar nëpër faza të ndryshme, që nga Mbretëria dardane e periudhës së hershme të hekurit, për të vijuar me formimin e mbretërisë Trojane, pas dyndjes së madhe të Egjeut, që pas rrënimi të saj për t’u shpërndarë nëpër gjithë vendet europiane , duke themeluar dinasti të shumta mbretërore.
Po kjo “Histori e Kosovës ofron edhe një pasqyrë tjetër, çështjen dardane, përndjekjen e një populli që me shfaqjen e sllavëve në Ilirik, duke u përpjekur ta fshijnë nga faqja e dheut këtë popull, siç e kanë quajtur të gjithë autorët antik, si hyjnor. Katër gjenocide vetëm brenda një shekulli mbi shqiptarët e Kosovës të zhvilluar para syve të gjithë botës dhe të mjegulluar nga propaganda ruso – serbe me të vetmin qëllim, të bahen pronar të historisë së tyre sepse nga dardano-shqiptarët vetëm kanë marrë (shenjtorët si Shën Konstandini, Shën Helena, shenjtori rus – shqiptari Mihal Artioti, dinastia e Karagjorgjeviqve, etj).
Historia e Jusuf Buxhovit, në momentin aktual shtron edhe çështje të tjera:
idenë për ridefinimin e trashëgimisë shpirtërore, në rend të parë atë materiale, si është kompleksi ekleziastik i Kosovë që është përvetësuar përmes falsifikimeve të ndryshme historike nga shteti serb që nga shekulli i XIX-të, ku ky kompleks duhet të ketë status të dyfishtë: monumente kulturore shqiptare dhe objekte kulti ortodoks.
Ridefinimi edhe i politikave të bashkësisë ndërkombëtare që kanë për Ballkanin sepse me defalsifikimin del në shesh realiteti i ri historik dhe e drejta e vërtetë historike ndaj Kosovës.
Duke u marrë me historinë e shtetësisë së Dardanisë –Kosovës libri i Buxhovit nxjerr nga loja mendësinë sllave nga shkenca nacionale shqiptare, duke treguar një itinerar të ri shkencor nga duhet vajtur mendimi shkencor jo vetëm historiografik.
Çka don te unë? Se di… Ndoshta nëse mendohem gjatë, më bien n’mend plot sene. Sytë? Po, aty e shoh botën unë. E buzëqeshja? Magjike. Ajo m’deh… Asht si me pa jetën tu u ringjall pas nji stuhie t’djeshme. Buzët? Jo. S’i due. Le t’mbetet mister. Po tjetër? Ka shumë. Unë t’du. Pse po m’pyet tash? Çka s’don te unë? S’flas? Ndoshta… nëse m’pyet a t’urrej najsen, kam me ta thanë. Çka pra? Faktin që m’len me t’dashtë. Këtë… e urrej./ KultPlus.com
Më 15 maj të vitit 1923 lindi Guri Madhi, një prej artistëve më të rëndësishëm në historinë e artit shqiptar (1921 – 1988).
Piktori Guri Madhi është nga më të rëndësishmit e realizmit socialist. I përket brezit të piktorëve shqiptarë që në vitet ’60–’80, trajtuan temat kompozicionale historike duke ndërtuar karaktere dhe tipare fizionomike të shqiptarëve të kësaj periudhe.
Guri Madhi lindi në qytetin e Korçës ndërsa studimet e larta i kreu në Bashkimin Sovjetik, në Leningrad, ku u diplomua me rezultate të shkëlqyera. Pas studimeve u kthye në atdhe për të dhënë kontributin e tij. Gjithë jetën ia kushtoi krijimtarisë, e cila jo pak herë kapërceu kufijtë e realizmit socialist, duke sjellë edhe përjashtimin nga Partia e Punës. Por arti i Guri Madhit i mbijetoi sfidave dhe u flet ende brezave, edhe tashmë që autori nuk është më.
Galeria e Artit në Korçë mban emrin e tij./ KultPlus.com
Më 15 maj 1890 lindi gazetari dhe atdhetari Sali Nivica, një ndër themeluesit e Komitetit “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës”, me seli në Shkodër, shkruan KultPlus.
Ai ka themeluar gazetën “Populli”, në të cilën artikuloheshin fuqishëm përpjekjet dhe aspiratat e kombit shqiptar, duke u mbështetur fuqishëm në Programin Politik të Komitetit “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës”.
Sali Nivica ka redaktuar edhe gazetën “Zgjimi” si dhe ka qenë korrespondent i gazetës “Liria”, që botohej në Janinë.
Sali Nivica ka qenë një ndër bashkëpunëtorët më të afërt me Hoxhë Kadri Prishtina, Kel Marubi, Gjergj Fishta, Bajram Curri, Sotir Peçi, Elez Isuf Ndreu, Viçens Prenushi, Ndre Mjeda e atdhetarë të tjerë të kohës.
Gazetari Sai Nivica u vra në moshën 30 vjeçare, më 10 janar 1920 në Shkodër nga armiqtë e Shqipërisë./ KultPlus.com
Kryeministri i Britanisë së Madhe, Keir Starmer do të vizitojë sot Shqipërinë. Kjo është hera e parë që një kryeministër britanik vjen në Shqipëri në një vizitë zyrtare.
Starmer dhe delegacioni që e shoqëron do të takohen fillimisht me presidentin Bajram Begaj në orën 10:30.
Pas takimit me kreun e shtetit, Steimer do të pritet nga kreu i qeverisë, Edi Rama, ndërsa së bashku do të dalin në konferencë për mediet në orën 12:40.
Vizita e Keir Starmer i paraprin edhe Samitit të Komunitetit Politik Evropian, i cili do të mbahet nesër në Tiranë, më 16 maj.
Sot liderët europianë dhe ata të Ballkanit Perëndimor pritet të vijnë në Shqipëri në kuadër të samitit të Komunitetit Politik Europian, i cili do të mbahet në Shtëpinë e Europës të zhvendosur në Sheshin “Skënderbej”. / KultPlus.com
Dita Ndërkombëtare e Familjes festohet më 15 maj. Ajo është shpallur si dita e familjes nga Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkura në vitin 1993 me rezolutën A/RES/47/237.
Ajo pasqyron rëndësinë që u jep familjeve bashkësia ndërkombëtare. Dita Ndërkombëtare e Familjes ofron një mundësi për të promovuar ndërgjegjësimin për çështjet dhe njohuritë të proceseve shoqërore, ekonomike dhe demografike që prekin familjet. / KultPlus.com
Tek ti, unë, dashuroj siluetën e anijes nisur për në pol Tek ti, unë, zbulimet aventuriere prej kumarxhinjsh Tek ti, largësinë. Tek ti, unë, dashuroj të pamundurën. Të kridhem në sytë e tu, ashtu si në një pyll plot dritë. Mes djersës, urisë e irritimit, me uri gjahtari të ta kafshoj mishin Tek ti unë, dashuroj të pamundurën, Por kurrë pesimizmin./ KultPlus.com
E para nga gratë shqiptare që studioi Shkenca Politike në Firencë gjatë shekullit XIX.
Shaqe Çoba (Shkodër, 1875 – 1954) qe e para grua intelektuale shqiptare që u përpoq për çështjen e ngritjes së grave të klasës së lartë.
U lind në Shkodër, ishte e bija e Zef Shirokës dhe halla e poetit rilindas, Filip Shiroka. Mësimet fillore i mori në vendlindje, ndërsa të mesmen në një kuvend në Zagreb, ku mesoi italishten, gjermanishten dhe serbo-kroatishten. Më 1904 shkoi në Itali që të vijonte shkollimin e lartë, në Venecia. Atje u takua me bashkëshortin e saj të ardhshëm, Ndoc Çobën, të cilit i la mbresë formimi i Shaqes dhe i kërkoi dorën familjes së saj.
Më 3 gusht të vitit 1920 themeloi komitetin “Gruaja Shqiptare”, me kryetare nderi Habibe Bekteshin, sekretare Paulina Lekën dhe llogaritare Albina Ashikun. Komiteti pati si qëllim nistor mbledhjen e fondeve në ndihmë të Ushtrisë Shqiptare që po përballej me mësymjet serbe në Koplik. “Gruaja shqiptare” mblidhte fonde në qytet e krahinë dhe ua shpërndante ushtarëve, vullnetarëve dhe familjeve që u kishte mbetur ndonjë dëshmor në luftë. Për të informuar publikun lidhur me punën e bërë nga «Gruaja Shqiptare», nga nëntori i vitit 1920 deri në korrik të 1921 komiteti botoi edhe revistën «Gruaja shqyptare». Në vitet 1925 – 1939 ishte nënkryetare e degës së Shoqërisë «Gruaja Shqyptare» për Shkodrën.
Mori pjesë në luftë bashkë me të shoqin, Ndoc Çobën. Pas luftës u dënua për qëndrimin kundër pushtetit komunist. / Albanian Women – Instagram / KultPlus.com
Oh! kurrë mos e fyeni ju një grua që bie! E di dot sa ka hequr? Sa ka vojtur urie? Sa net si ferr ka gdhirë në ankth e drithërim? Virtytin kur ua tund Mjerimi me tërbim, E kush nga ne s’ka parë të tillë gra të mjera Si rreken që të mbahen, me ngulm, me duar të ndera? Sikundër buzë degës shohim varur tek ndrin Një pikë shiu si lot, kur dielli vetëtin, Q’e tundin tok me pemën e që dridhet, po mbahet, Perlë, pa rënë akoma, dhe baltë, passi ndahet!
Fajin e kemi ne. Ti kamës! Ari yt! Po uji i pastër gjindet dhe aty në llom të ndyt. Dhe që kjo pikë loti të dalë nga ka rarë, Të bëhet prapë perlë me atë shkëlqim’n e parë, Mjafton – Ja kështu rihet e ngrihet, passi bie – Një rreze djelli ose një rreze dashurie!
Me kënaqësi ju njoftojmë se “Zbardhje”, filmi i regjisores Kaltrina Krasniqi dhe producentit Ares Shporta, do të jetë pjesë e Producers Network në Marché du Film, në kuadër të Festivalit të Filmit në Cannes 2025.
Kjo përfshirje në një prej platformave më të rëndësishme të industrisë ndërkombëtare të filmit përfaqëson një mundësi të çmuar për zhvillimin e mëtejshëm të projektit dhe për afirmimin e kinematografisë kosovare./KultPlus.com
Themeluesi dhe drejtori ekzekutiv i rrjetit social Facebook, Mark Zuckerberg, sot feston ditëlindjen e 41-të, shkruan KultPlus.
Mark Elliot Zuckerberg ka lindur më 14 Maj,1984. Ai është një sipërmarrës amerikan i teknologjisë dhe filantropist.
Lindur në White Plains (New York), Zuckerberg ndoqi studimet në Harvard. Ai nisi të themelojë Facebook-un nga dhoma e tij e konviktit më 4 Shkurt të vitit 2004 me shokët e dhomes Eduardo Saverin, Andrew McCollum, Dustin Moskovitz dhe Chris Hughes.
Fillimisht i nisur për të zgjedhur kampuset universitare, websajti u përhap shpejt duke arritur një miliard përdorues në 2012-ën. Zuckerberg e çoi kompaninë në bursë në Maj 2012 me shumicën e aksioneve.
Të ardhurat e tij neto vlerësohen të kenë qenë 55 miliardë dollar, deri në 30 Nëntor 2018, duke rënë gjatë vitit të fundit bashkë me aksionet e Facebook-ut në tërsi. Në 2007-ën, në moshën 23 vjecare ai u be miliarderi më i ri i vetërealizuar.
Në Dhjetor 2016, Zuckerberg ishte në vëndin e 10-të të listës së personve më të fuqishëm në botë nga revista Forbes.
Zuckerberg e braktisi shkollën në vitin e dytë në mënyrë që të mbaronte projektin e tij. Në Janar të 2014, ai do kujtonte:
“Më kujtohet atëherë një ose dy ditë pasi fillova Facebook, po haja pica me shokët dhe po mendoja Dikush duhet të krijoj një shërbim të tillë për botën. Por kurrë nuk mendoja se do ishim ne ata që do e bënim një gjë të tillë.Ne ishim më të predispozuar për ta realizuar.”
Në 28 Maj 2017, Zuckerberg mori një diplomë honorare nga Harvard.
Historiku i krijimit të facebook:
Në 4 Shkurt 2004, Zuckerberg hodhi në Internet Facebook, foto nga dhoma e tij e konvinktit në Harvard. Një inspirim për krijimin e Facebook mund të ketë ardhur që nga Philips Exeter Academy,shkolla para-universitare ku Zuckerberg kishte diplomuar në vitin 2002. Aty shkolla kishte publikime “Libri me Foto”,të cilin studentët e quanin si “The Facebook”. Foto të tilla ishin një pjesë e rëndësishme e eksperiencave sociale në shumë shkolla private. Me anë të tyre,studentët mund të shënonin detaje si viti i mbarimit, shokët dhe numrat e telefonit.
Kur nisi Facebook, Zuckerberg mendoi se do ishte thjeshtë ” një gjë Harvardi”, derisa vendosi që ta përhapte edhe nëpër shkolla të tjera, duke u ndihmuar nga shoku i dhomës Dustin Moskovitz. Ata filluan me universitet Columbia University,New York, University, Standford, Dartmouth, Cornell.
Më pas Zuckerberg, Moskovitz dhe disa shok u transferuan në Palo Alto, Kaliforni, në Silicon Valley ku morën me qera një shtëpi të vogël që shërbente si zyrë. Gjatë verës, Zuckerberg u takua me Peter Thiel, i cili investoi në kompani. Ata morën zyrën e tyre të parë diku nga mesi i 2004-ës. Sipas Zuckerberg-ut, grupi planifikonte të kthehej në Harvard, por përfundimisht vendosën të qëndronin në Kaliforni. Ata kishin refuzuar oferta nga korporatat kryesore për të blerë kompaninë. Në një intervistë të 2007-ës, Zuckerberg shpjegoj arsyen: “Nuk ishte për sasinë e parave. Për mua dhe kolegët e mi, gjeja më e rëndësishme ishte të krijonim fluks informacioni të hapur për njerëzit. Të pasurit e korporatave të mediave që zotëroheshin nga konglomeratët nuk ishte një ide tërheqse për mua.”
Ai i ritheksoi këto qëllime edhe në 2010-ën në gazetën Wired: “Gjëja që me të vërtet më intersonte ishte misioni,të bërit një botë të hapur. Në 21 Korrik 2010, Zuckerberg deklaroi se kompania kishte arritur kuotën e 500 milion përdoruesve.I pyetur nëse kompania mund të gjeneronte më shumë të ardhura nga reklamat si pasojë e rritjes galopante,ai shpjegoj:
“Them se po…nese shikon se sa faqet tona klikohen krahasuar me faqet e zakonshme.Kjo është gjeja më e thjeshtë që mund të bënim.Por nuk jemi për të tilla gjëra.Ne bëjmë para mjaftueshëm.Dua të them se po e menaxhojmë mirë dhe se po rritemi aq sa duam.”
Revista Vanity Fair e emëroi Zuckerberg si numrin 1 në listën e 2010-ës të 100 njerëzve më me influencë të epokës së informacionit. Zuckerberg ishte në vendin 23-të në po të njëjtën listë të një viti më parë (2009). Në 2010-ën, Zuckerberg u zgjodh në vendin e 16-të në sondazhin vjetor të ew Statesman si një ndër 50 personat më me infuencë në botë./KultPlus.com
