E dashura ime, në mes të urrejtjes zbulova brenda vetes një dashuri të pathyeshme.
Mes lotëve zbulova brenda vetes një buzëqeshje të pathyeshme. Mes kaosit zbulova brenda vetes një qetësi të pathyeshme. Në mes të dimrit kam kuptuar, më në fund, se brenda vetes kam një behar të pathyeshëm.
Dhe kjo më bën të lumtur. Sepse kjo vërteton se s’ka rëndësi se sa ashpër më kundërvihet bota ngase brenda vetes kam diç më të fortë, diç më të mirë që sakaq më shtyn të shkoj përpara.
E dashura ime, në mes të urrejtjes zbulova brenda vetes një dashuri të pathyeshme.
Mes lotëve zbulova brenda vetes një buzëqeshje të pathyeshme. Mes kaosit zbulova brenda vetes një qetësi të pathyeshme. Në mes të dimrit kam kuptuar, më në fund, se brenda vetes kam një behar të pathyeshëm.
Dhe kjo më bën të lumtur. Sepse kjo vërteton se s’ka rëndësi se sa ashpër më kundërvihet bota ngase brenda vetes kam diç më të fortë, diç më të mirë që sakaq më shtyn të shkoj përpara.
Një nga shembujt më të bukur të kësaj mirënjohjeje vjen nga Albert Camus, njeriu me dhuntinë e miqësive të rralla, që e kaloi jetën duke mësuar si të jetonte me një qëllim dhe duke kërkuar kuptimin e lumturisë dhe dashurisë.
Kur Camus nuk ishte as një vjeç, i ati u vra në betejë gjatë LIB. Ai dhe i vëllai u rritën nga një mama analfabete, pothuajse e shurdhër dhe një gjyshe despotike, kushte ku nuk mund të pretendohej një e ardhme e ndritur, por si provë e asaj që mund të ndodhë kur arsimi nxit potencialin më të mirë të një njeriu duke fisnikëruar shpirtin, një mësues, Louis Germaine, pa te Albert-i i ri diçka të veçantë dhe ndërmori detyrën për të nxjerrë një thelb të konsoliduar dhe një qëllim nga ai djalë, detyra e çdo mentori të mirë. Nën krahët e mësuesit të tij, Camus i i hodhi poshtë letrat e errëta që i kishin ngecur në duar dhe filloi të shndërrohej në gjeniun e ardhshëm që të gjithë e njohim.
Tridhjetë vjet më vonë, Camus u bë njeriu i dytë më i ri në botë që kishte fituar çmimin Nobel, që iu dha për “seriozitetin e sinqertë” të punës së tij, që “ndriçon problemet e koshencës së njeriut.” Pak ditë pasi kishte marrë vlerësimin më të lartë të njerëzimit, Camus bëri të njohur ndikimin e mësuesit të tij në një letër të mahnitshme, që është përfshirë në faqet e fundit të librit të tij “The First Man”.
19 nëntor, 1957
I dashur Zoti Germain,
Po i lë emocionet e forta të këtyre ditëve të qetohen pak para se t’ju flas nga thellësia e zemrës sime. Mua, sapo më kanë dhënë një nderim shumë të madh, që as e kisha kërkuar dhe as isha përpjekur ta merrja, por kur e mora vesh lajmin, mendimi im i parë, pas mamasë sime, ishit ju. Pa ju, pa dorën plot dashuri që ju i zgjatët atij djali të vogël të varfër që isha unë, pa mësimet dhe shembullin tuaj, asgjë nga të gjitha këto, nuk do kishte ndodhur. Unë nuk para bëj shumë nga këto lloj falënderimesh, por të paktën ky më jep mundësinë t’ju tregoj çfarë keni qenë dhe çfarë ende jeni për mua dhe t’ju siguroj që përpjekjet tuaja, puna juaj dhe zemra bujare që vutë në të, jeton ende te një prej nxënësve të vegjël, i cili, pavarësisht që kanë kaluar shumë vite, nuk ka ndaluar kurrë së qeni nxënësi juaj mirënjohës. Ju përqafoj me gjithë zemrën time. / KultPlus.com
Shkrimtari, filozofi, mendimtari, publicisti, përfaqësuesi i ekzistencializmit ateist, laureat i Çmimit Nobel në Letërsi (1957), gjatë jetës së tij ai u quajt “ndërgjegjja e Perëndimit”. Lindur në qytetin algjerian të Mondovi më 7 nëntor 1913. Babai i tij, një rojtar i bodrumit të verës, u plagos për vdekje në Betejën e Marly në 1914, dhe pas vdekjes së tij familja e tij u përball me vështirësi serioze financiare.
Nuk dihet nëse Alberti mund të kishte marrë një arsim nëse në 1923 një mësues i shkollës fillore nuk do të kishte bindur nënën dhe gjyshen e nxënësit të tij të aftë ta dërgonin atë në Lice. Në vitin 1930, Camus u sëmur nga tuberkulozi dhe ai duhej të përfundonte sportet aktive, dhe më pas, për shkak të një sëmundjeje të mëparshme, ai nuk u lejua të kalonte trajnime pasuniversitare dhe nuk u dërgua në ushtri. Gjatë viteve 1932-1937. Albert Camus u arsimua në Universitetin e Algjerit (Fakulteti Filozofik), duke u diplomuar me një diplomë master.
Vitet pas diplomimit ishin të mbushura me aktivitete të fuqishme – shoqërore, krijuese, teatrale. Në 1935 ai u bë anëtar i Partisë Komuniste Franceze, nga e cila u largua në 1937, tk. politika e Kominternit u bë e huaj për të. Në të njëjtin vit, ai kupton në mënyrë aktive ekzistencializmin, studion veprat e përfaqësuesve të tij. Në 1936, Camus ishte organizatori i “Teatrit të Punës” udhëtues, ku ai ishte regjisor dhe aktor. Gjatë viteve 1936-1937. ndërmori udhëtime në Evropën Qendrore, Itali, Francë. Në vitin 1936, u botua një koleksion i eseve lirike të titulluar “Ana e gabuar dhe fytyra”, dhe vitin tjetër u botua romani “Martesa”.
Që nga viti 1938 Camus ka punuar si redaktor për revistat periodike. Që nga viti 1940, biografia e tij është shoqëruar me Francën dhe Parisin. Suksesi i jashtëzakonshëm i romanit I huaji, i shkruar në 1942, e bën autorin e tij të famshëm në të gjithë botën. Gjatë luftës, Albert Camus ishte anëtar i lëvizjes së Rezistencës, anëtar i organizatës nëntokësore “Komba”, punonjës i organit të saj të shtypit. Ishte kjo gazetë që botoi në 1943 “Letrat drejtuar një miku gjerman”, të cilat afirmuan vlerat e përjetshme morale. Në 1944, Camus shkruan romanin Murtaja, në të cilin fashizmi është personifikimi i dhunës dhe së keqes (u lirua vetëm në 1947).
Vitet 50 karakterizohet nga dëshira e qëllimshme e Camus për të qëndruar e pavarur, për të shmangur preferencat e diktuara ekskluzivisht nga “përkatësia partiake”. Një nga pasojat ishte mosmarrëveshja me Jean Paul Sartre, një përfaqësues i shquar i ekzistencializmit francez. Në vitin 1951, një revistë anarkiste botoi një libër nga Albert Camus “Njeriu rebel”, në të cilin autori eksploron sesi një person lufton me absurditetin e brendshëm dhe të jashtëm të ekzistencës së tij. Libri u perceptua si refuzim i bindjeve socialiste, dënim i totalitarizmit, diktaturës, të cilit Camus iu referua edhe komunizmit. Hyrjet në ditar dëshmojnë për keqardhjen e shkrimtarit për forcimin e ndjenjave pro-sovjetike në Francë, verbërinë politike të së majtës, e cila nuk donte të vinte re krimet e Bashkimit Sovjetik në vendet e Evropës Lindore.
Kjo periudhë karakterizohet nga rritja e interesit për teatrin. Në 1954, Camus vuri në skenë veprat e tij dhe bëri përpjekje për të hapur një teatër eksperimental në kryeqytet. Në 1957 ai u bë një laureat Nobel me formulën “për kontributin e tij të madh në letërsi, duke nxjerrë në pah rëndësinë e ndërgjegjes njerëzore”.
Jeta e Albert Camus më 4 janar 1960, u ndërpre nga një aksident me makinë në të cilin ai dhe familja e shokut të tij u futën. Shkrimtari-filozofi i madh u varros në jug të Francës, në varrezat në Lourmarin. Në vjeshtën e vitit 2009, Presidenti francez Nicolas Sarkozy doli me një nismë për të rivarrosur eshtrat e Camus në Panteon, por të afërmit e saj nuk e mbështetën atë. Në verën e vitit 2011, njëra nga gazetat italiane njoftoi një version që Camus ishte viktimë e shërbimeve speciale sovjetike, të cilët krijuan një aksident, por nuk mund të duronte kritikat e biografëve. /KultPlus.com
Albert Camus shkroi këtë letër falënderimi për mësuesin e shkollës fillore, Louis Germain, menjëherë pas marrjes së Çmimit Nobel për Letërsi në vitin 1957. Një gjest i rëndësishëm ishte ai i shkrimtarit francez që tregon se si mësuesit e shkollave fillore mund të kenë një rëndësi të madhe për edukimin dhe formimin e individëve.
Albert Camus
“I nderuar z. Germain,
Kam pritur të shuhet rrëmuja që më ka rrethuar këto ditë para se të vij t’ju flas me gjithë zemër. Më kanë bërë një nderim shumë të madh (dhënien e Çmimit Nobel për Letërsi N.d.R.) të cilin as nuk e kërkova, as nuk e kujtova. Por, kur më erdhi lajmi, mendimi im i parë, pas mendimit për nënën time, ishte për ju. Pa juve, pa atë dorë të dashur që ju i ofruat një fëmijës së varfër, që ai isha unë, pa mësimin dhe shembullin tuaj, nuk do të kishte ndodhur asgjë nga gjithë këto. Unë nuk e mbivlerësoj këtë lloj nderi, por kjo është, të paktën, një mundësi për t’ju treguar se çfarë ishit dhe vazhdoni të jeni për mua dhe për t’ju siguruar se përpjekjet e juaja, puna juaj dhe bujaria që ju keni mbjellë, janë gjithmonë të gjalla në një nga nxënësit tuaj i cili, pavarësisht prej moshës, nuk ka pushuar së qeni nxënësi juaj mirënjohës.
Një nga shembujt më të bukur të kësaj mirënjohjeje vjen nga Albert Camus, njeriu me dhuntinë e miqësive të rralla, që e kaloi jetën duke mësuar si të jetonte me një qëllim dhe duke kërkuar kuptimin e lumturisë dhe dashurisë.
Kur Camus nuk ishte as një vjeç, i ati u vra në betejë gjatë LIB. Ai dhe i vëllai u rritën nga një mama analfabete, pothuajse e shurdhër dhe një gjyshe despotike, kushte ku nuk mund të pretendohej një e ardhme e ndritur, por si provë e asaj që mund të ndodhë kur arsimi nxit potencialin më të mirë të një njeriu duke fisnikëruar shpirtin, një mësues, Louis Germaine, pa te Albert-i i ri diçka të veçantë dhe ndërmori detyrën për të nxjerrë një thelb të konsoliduar dhe një qëllim nga ai djalë, detyra e çdo mentori të mirë. Nën krahët e mësuesit të tij, Camus i i hodhi poshtë letrat e errëta që i kishin ngecur në duar dhe filloi të shndërrohej në gjeniun e ardhshëm që të gjithë e njohim.
Tridhjetë vjet më vonë, Camus u bë njeriu i dytë më i ri në botë që kishte fituar çmimin Nobel, që iu dha për “seriozitetin e sinqertë” të punës së tij, që “ndriçon problemet e koshencës së njeriut.” Pak ditë pasi kishte marrë vlerësimin më të lartë të njerëzimit, Camus bëri të njohur ndikimin e mësuesit të tij në një letër të mahnitshme, që është përfshirë në faqet e fundit të librit të tij “The First Man”.
19 nëntor, 1957
I dashur Zoti Germain,
Po i lë emocionet e forta të këtyre ditëve të qetohen pak para se t’ju flas nga thellësia e zemrës sime. Mua, sapo më kanë dhënë një nderim shumë të madh, që as e kisha kërkuar dhe as isha përpjekur ta merrja, por kur e mora vesh lajmin, mendimi im i parë, pas mamasë sime, ishit ju. Pa ju, pa dorën plot dashuri që ju i zgjatët atij djali të vogël të varfër që isha unë, pa mësimet dhe shembullin tuaj, asgjë nga të gjitha këto, nuk do kishte ndodhur. Unë nuk para bëj shumë nga këto lloj falënderimesh, por të paktën ky më jep mundësinë t’ju tregoj çfarë keni qenë dhe çfarë ende jeni për mua dhe t’ju siguroj që përpjekjet tuaja, puna juaj dhe zemra bujare që vutë në të, jeton ende te një prej nxënësve të vegjël, i cili, pavarësisht që kanë kaluar shumë vite, nuk ka ndaluar kurrë së qeni nxënësi juaj mirënjohës. Ju përqafoj me gjithë zemrën time. / KultPlus.com
E rrethuar nga qen dhe mace, e ulur në një dhomë të vogël të tejmbushur me libra dhe letra, Catherine Camus tregon për marrëdhënien me babain e saj, si zbuloi se Camus kishte një të dashur e megjithatë nuk u nda kurrë nga bashkëshortja, takimi me María Casarès dhe dyshimet për vrasjen e tij.
Vendi ku prehet Albert Camus, pranë bashkëshortes së tij Francine, ndodhet në fund të varrezës së vogël në Lourmarin. Është një masiv prej guri të ashpër, me një oleandër në qendër dhe disa mesazhe nga adhuruesit e tij, ku i fundit është shkruar nga këngëtarja Patti Smith e cila pak kohë më parë i bëri homazhe intelektualit francez.
“Na vizitoi edhe në shtëpi, ku u mbyll në studio duke shfletuar dorëshkrimin e “Njeriu i parë”. Kur doli, qante”, tregon Catherine Camus, e bija 74-vjeçare e Albert Camus. Prej 30 vitesh ajo kujdeset për veprën e të atit. E rrethuar nga qen dhe mace, e ulur në një dhomë të vogël të tejmbushur me libra dhe letra, Catherine tregon për marrëdhënien me babain e saj, si zbuloi se Camus kishte një të dashur e megjithatë nuk u nda kurrë nga bashkëshortja, takimi me María Casarès dhe dyshimet për vrasjen e tij.
Pas disa ditëve do të përkujtohet gjashtëdhjetë vjetori i vdekjes së babait tuaj. Ç’kuptim ka për ju?
Përkujtimoret më mërzisin. Deri në korrik, madje as që i mendoja. Më pas filluan telefonatat, ftesat, propozimet për intervista. Ju gazetarët i adhuroni përvjetorët. Çfarë doni t’ju them? Për mua, babai im ka vdekur çdo ditë.
Jetoni ende me këtë mendim të pandryshuar?
Duhet ta tregoj zinë? Çfarë shprehjeje qesharake. Unë jetoj me zinë çdo ditë, domosdoshmërisht.
Ju mungon shumë?
Nuk është një gjë e trishtë, madje përkundrazi, qeshim shumë së bashku. Disa ditë më parë takova një historian sartrian që dukej sikur kishte dalë nga një frigorifer i viteve ’60. Mendova, ose ndoshta ishte babai që ma solli ndër mend: shih çfarë lythi qelbëzues. Gjithsesi, nuk pres ndonjë ceremoni të madhe.
Pse?
Institucionet franceze më parë injoruan njëqind vjetorin e lindjes së babait tim. Mbaj mend që atëherë më telefonuan nga Gallimard dhe ishin të shqetësuar ngaqë po afronte data. I thashë se harxhonin kohë, se nuk do të bëhej asgjë. Dhe kisha të drejtë.
Si shpjegohet sipas jush?
Babai im nuk e dontë pushtetin, edhe sot asnjë nuk mund ta përvetësojë veprën e tij. Jam shumë krenare. Kjo tregon se edhe i vdekur, arrin t’u shkaktojë shqetësime disave.
“I huaji” është një ndër librat fracezë më të shitur në botë.
Mund ta kem gabim, por besoj se kjo i detyrohet faktit se Camus flet për lartësinë e njeriut. Nuk kishte paragjykime dhe as ideologji. Thoshte: Nëse do të mendoja se e djathta ka të drejtë, do të isha i majtë. Ishte një macronist i orëve të para.
Ju e mbështesni presidentin Macron?
Duke parë liderët e tjerë si Trump, Johnson apo Salvini, besoj se jemi me fat që kemi Macron. Është i kulturuar, ka cituar disa herë babain tim dhe ndryshe nga politikanët e tjerë, gjatë jetës ka bërë edhe gjëra të tjera.
Presidenti është shumë i kritikuar, fillimisht nga lëvizja e jelekverdhëve dhe tani nga protesta e sindikatave.
Faktikisht shtypi e ka prezantuar si president të të pasurve, ndaj mendoj se është i pashpresë. Francezët janë ziliqarë, kjo është e tmerrshme. Gjyshja ime nga babai ishte shumë e varfër dhe pastronte shtëpi. Nëse do të kishte lindur sot, me siguri që do të kishte një jetë akoma më të vështirë.
Dhjetë vite më parë, ish-presidenti Sarkozy kërkoi që t’i zhvendosje eshtrat e babait tuaj në Pantheon.
E pagoi shtrenjtë, edhe unë bashkë me të.
Në ç’kuptim?
Sarkozy është kritikuar shumë dhe unë humba shumë miq nga e majta. Nuk e duruan idenë që shkova në një drekë me Sarkozy për të biseduar.
Në fund pranuat.
Mora qindra letra nga francezë që kishin lindur të varfër, si babai im. Ata më bindën. Të kishin Albert Camus në Pantheon, për ta do të ishte një shenjë shprese. Edhe gjyshja ime do të thoshte të njëjtën gjë.
Transferimi i eshtrave në Pantheon nuk u bë sepse vëllai juaj ishte kundër?
Jean nuk donte. Duke bërë shaka më tha se “për një herë të vetme, të bëra nder”. Marrëdhëniet tona nuk janë të lehta. Ka momente që më urren dhe momente të tjera që bën paqe. Vëllai im ka vuajtur gjithmonë nga çrregullime. Pas shtatë vitesh, tani nisëm të flisnim përsëri.
Jeni binjakë. Camus ju thërriste me dashamirësi “Murtaja dhe Kolera”. Kush ishte Murtaja?
Unë isha Murtaja, Jean ishte Kolera. Për ne babai ishte “Le Rassurant”, siguruesi. E shihnim si dikë të drejtë dhe të fortë. Preferoja shuplakat e mamasë se sa qortimet e babait. Ishte e pamundur ta gënjeje atë. Na edukoi me ndjenjën e ndershmërisë, të respektit për të tjerët. Kjo më shpëtoi pas vdekjes së tij.
Si e morët vesh aksidentin?
Mamaja na dërgoi në shtëpinë e disa miqve pa na thënë asgjë. E zbuluam duke dëgjuar bisedat e të tjerëve. Na u shemb toka. Mbaj mend vetëm frikën e madhe që kisha.
E keni lexuar librin e Giovanni Catelli që ngre hipotezën se ka qenë një komplot nga KGB?
Nuk e kam lexuar. Nuk dua të bëj pyetje të tjera mbi aksidentin, mjaft e rëndë është edhe kështu. Shpjegimi më logjik është një problem mekanik me makinën Facel Vega, është një makinë që ka shkaktuar edhe aksidente të tjera. Gjithsesi ka edhe njerëz që janë të bindur se ishte një komplot i OAS (organizata klandestine ushtarake kundër pavarësisë së Algjerisë). Është folur edhe për CIA-n. Duhet thënë se në skedat e CIA-s dhe KGB-së, babai im kishte të njëjtin përkufizim: trockist. Të paktën arriti që t’i dakortësonte.
Përse pritët deri në vitin 1994 për të botuar dorëshkrimin e gjetur në makinën e Camus, “Njeriu i parë”?
U konsultova gjatë përpara se ta bëja. Në fund vendimi u përshpejtua pasi mora vesh se ekzistonin kopje pirate të tij. Nuk doja që të botohej me gabime apo modifikime.
Është një vepër që flet për familjen tuaj. Nuk u ndjetë pjesë e kësaj gjëje?
Nëse do të mendoja kështu, nuk do të publikoja korrespondencën mes Camus dhe María Casarès.
Sa e rëndësishme ishte për ju që të botoheshin letrat e tyre?
Është botuar më parë një libër mbi marrëdhënien e babait tim me Marían. M’u duk më e drejtë që të ishin direkt ata të dy që ta tregonin historinë e tyre dhe kështu ndodhi.
Kur ishit e vogël, e dinit që babai juaj kishte një të dashur?
Për mua ishte diçka normale. Kur shkoja në shtëpitë e shoqeve dhe shihja që prindërit e tyre flinin në të njëjtin shtrat, më dukej e çuditshme. Nuk e di se si më erdhi, por një ditë shkova te mamaja ime dhe e pyeta: Si është María? M’u përgjigj: Është si ty. Nuk kuptova kurrë nëse për të ishte diçka e mirë, apo e keqe. Ose ndoshta të dyja bashkë. Vite më vonë binda veten që ishte një compliment.
E keni njohur Casarès?
Pas vdekjes së mamasë sime, në vitin 1980, i lashë një pusullë në një teatër në Nice ku ajo po jepte një shfaqje. Më telefonoi më vonë duke më ftuar në hotelin ku qëndronte. Shkova në kohën e drekës dhe kemi folur për rreth pesë orë të shtrira në shtrat duke ngrënë çokollata. Jemi takuar edhe herë të tjera më vonë, ishte një grua me shumë jetë.
A e vuante mamaja juaj këtë mungesë besnikërie?
Ishte e brishtë, shpesh herë nën depresion dhe me siguri që pabesitë nuk e ndihmonin. Babai im nuk e gënjeu kurrë, i kishte thënë se ishte i paaftë t’i qëndronte martesës. Në të njëjtën kohë nuk e la kurrë për shkak të betimit të bërë. Kam nisur të punoj duke sistemuar korrespondencën e tyre dhe më duhet të them se është një lloj psikanalize. Ndoshta një ditë do t’i botoj, që të kuptohet se sa kanë vuajtur të dy, sidomos gjatë periudhës së luftës.
Cili libër i Camus ju pëlqen më shumë?
“Rënia” dhe gjithashtu, edhe pse nuk është një vepër letrare, fjalimi i mbajtur në Stockholm me rastin e çmimit Nobel, kur thotë për shembull: “Jam i pasur me dyshimet e mia”. Sot të gjithë kanë opinione të prera, përfundimtare.
Mendoni ndonjëherë se ç’do të thoshte babai juaj sot, përpara gjithë kësaj rrëmuje botërore?
Mjafton të lexohet sërish vepra e tij. Thoshte se slogani do të zëvendësonte dialogun. Dhe ja ku ndodhi. Në shumë këndvështrime, ka qenë profetik.
*Albert Camus lindi në Algjeri nga prindër francezë, teksa u rrit në një lagje të varfër. Fitues i çmimit Nobel në letërsi në vitin 1957, u nda nga jeta më 4 janar 1960 pas një aksidenti automobilistik. Në romanet dhe veprat e tij filozofike ai shkroi për absurdin dhe nuk pranoi të konsiderohej si ekzistencialist. Intervista u përkthye në shqip nga Erjon Uka. / KultPlus.com
Në vitin 1957, Albert Camus u bë nobelisti i dytë më i ri në letërsi për atë që komiteti i nobelit e pa si shkrimtar “me vështrim të qartë dhe të fortë që ndriçon problemet e ndërgjegjes njerëzore të kohës sonë.” Ai ishte 44 vjeç kur fitoi Nobelin. Para tij, në vitin 1907, Rudyard Kipling, shkrimtari dhe poeti britanik, e kishte fituar Nobelin në letërsi në moshën 41 vjeç.
Nobeli është një çmim karriere dhe mosha mesatare e të 114 shkrimtarëve që e kanë fituar mes viteve 1901 dhe 2017 ka qenë 65 vjeç.
Afro një dekadë më herët, Camus meditoi mbi marrëdhënien mes absurditetit dhe shpagimit në një intervistë të vitit 1945 me gazetaren Jeanine Delpech:
Para se të fitonte çmimin Nobel, Camus e kishte tronditur botën në vitin 1942 me esenë filozofike Miti i Sizifit, i cili nis me një nga fjalitë më të fuqishme hapëse në të gjithë historinë e letërsisë dhe eksploron paradoksin e absurdit në jetë.
“Unë nxjerr nga absurdi tri pasoja, të cilat janë revolta ime, liria ime dhe pasioni im,” shkruan ai – diçka që e shtyu intervistuesen e tij të pyeste nëse një filozofi mbi absurdin mund t’i shtynte njerëzit drejt dëshpërimit.
Camus – i cili vite më herët kishte thënë se “nuk ka dashuri në jetë pa dëshpërim në jetë” – u përgjigj:
“Gjithçka që mund të bëj është të përgjigjem për veten time, duke kuptuar se ajo që po them është relative. Të pranosh absurditetin e gjithçkaje përreth nesh është një hap, një eksperiencë e domodsoshme: ajo nuk duhet të vijë si një rrugë qorre. Ajo na shkakton revoltë, e cila mund të jetë e ftyrshme. Një analizë e idesë së revoltës mund të na ndihmojë ne të zbulojmë idetë e afta për rivendosjen e një kuptimi relativ të ekzistencës, megjithëse një kuptim që gjithmonë do të jetë i rrezikuar.”
Duke folur pranë fundit të brutalitetit të pakuptimtë të Luftës së Dytë Botërore, gjashtë vjet para se të formulonte idetë e tij mbi solidaritetin dhe atë që çfarë do të thotë të jesh rebel, Camus tha:
“Në një botë ku absurditeti duket se është kaq i padepërtueshëm, ne thjeshtë duhet të arrijmë një shkallë më të lartë të të kuptuarit mes njerëzve, një shkallë më të lartë sinqeriteti. Ne duhet të arrijmë këtë ose të vdesim. Për ta bërë këtë, disa parakushte duhet të plotësohen: 1. Njerëzit duhet të jenë të hapur (falsiteti konfuzon gjërat), 2. të lirë (komunikimi është i pamundur me skllevër). Në fund, 3. ata duhet të ndjenjë një lloj drejtësie përreth vetes. / KultPlus.com
Shkrimtari, filozofi, mendimtari, publicisti, përfaqësuesi i ekzistencializmit ateist, laureat i Çmimit Nobel në Letërsi (1957), gjatë jetës së tij ai u quajt “ndërgjegjja e Perëndimit”. Lindur në qytetin algjerian të Mondovi më 7 nëntor 1913. Babai i tij, një rojtar i bodrumit të verës, u plagos për vdekje në Betejën e Marly në 1914, dhe pas vdekjes së tij familja e tij u përball me vështirësi serioze financiare.
Nuk dihet nëse Alberti mund të kishte marrë një arsim nëse në 1923 një mësues i shkollës fillore nuk do të kishte bindur nënën dhe gjyshen e nxënësit të tij të aftë ta dërgonin atë në Lice. Në vitin 1930, Camus u sëmur nga tuberkulozi dhe ai duhej të përfundonte sportet aktive, dhe më pas, për shkak të një sëmundjeje të mëparshme, ai nuk u lejua të kalonte trajnime pasuniversitare dhe nuk u dërgua në ushtri. Gjatë viteve 1932-1937. Albert Camus u arsimua në Universitetin e Algjerit (Fakulteti Filozofik), duke u diplomuar me një diplomë master.
Vitet pas diplomimit ishin të mbushura me aktivitete të fuqishme – shoqërore, krijuese, teatrale. Në 1935 ai u bë anëtar i Partisë Komuniste Franceze, nga e cila u largua në 1937, tk. politika e Kominternit u bë e huaj për të. Në të njëjtin vit, ai kupton në mënyrë aktive ekzistencializmin, studion veprat e përfaqësuesve të tij. Në 1936, Camus ishte organizatori i “Teatrit të Punës” udhëtues, ku ai ishte regjisor dhe aktor. Gjatë viteve 1936-1937. ndërmori udhëtime në Evropën Qendrore, Itali, Francë. Në vitin 1936, u botua një koleksion i eseve lirike të titulluar “Ana e gabuar dhe fytyra”, dhe vitin tjetër u botua romani “Martesa”.
Që nga viti 1938 Camus ka punuar si redaktor për revistat periodike. Që nga viti 1940, biografia e tij është shoqëruar me Francën dhe Parisin. Suksesi i jashtëzakonshëm i romanit “I huaji”, i shkruar në 1942, e bën autorin e tij të famshëm në të gjithë botën. Gjatë luftës, Albert Camus ishte anëtar i lëvizjes së Rezistencës, anëtar i organizatës nëntokësore “Komba”, punonjës i organit të saj të shtypit. Ishte kjo gazetë që botoi në 1943 “Letrat drejtuar një miku gjerman”, të cilat afirmuan vlerat e përjetshme morale. Në 1944, Camus shkruan romanin “Murtaja”, në të cilin fashizmi është personifikimi i dhunës dhe së keqes (u lirua vetëm në 1947).
Vitet 50 karakterizohet nga dëshira e qëllimshme e Camus për të qëndruar i pavarur, për të shmangur preferencat e diktuara ekskluzivisht nga “përkatësia partiake”. Një nga pasojat ishte mosmarrëveshja me Jean Paul Sartre, një përfaqësues i shquar i ekzistencializmit francez. Në vitin 1951, një revistë anarkiste botoi një libër nga Albert Camus “Njeriu rebel”, në të cilin autori eksploron sesi një person lufton me absurditetin e brendshëm dhe të jashtëm të ekzistencës së tij. Libri u perceptua si refuzim i bindjeve socialiste, dënim i totalitarizmit, diktaturës, të cilit Camus iu referua edhe komunizmit. Hyrjet në ditar dëshmojnë për keqardhjen e shkrimtarit për forcimin e ndjenjave pro-sovjetike në Francë, verbërinë politike të së majtës, e cila nuk donte të vinte re krimet e Bashkimit Sovjetik në vendet e Evropës Lindore.
Kjo periudhë karakterizohet nga rritja e interesit për teatrin. Në 1954, Camus vuri në skenë veprat e tij dhe bëri përpjekje për të hapur një teatër eksperimental në kryeqytet. Në 1957 ai u bë një laureat Nobel me formulën “për kontributin e tij të madh në letërsi, duke nxjerrë në pah rëndësinë e ndërgjegjes njerëzore”.
Jeta e Albert Camus më 4 janar 1960, u ndërpre nga një aksident me makinë në të cilin ai dhe familja e shokut të tij u futën. Shkrimtari-filozofi i madh u varros në jug të Francës, në varrezat në Lourmarin. Në vjeshtën e vitit 2009, Presidenti francez Nicolas Sarkozy doli me një nismë për të rivarrosur eshtrat e Camus në Panteon, por të afërmit e saj nuk e mbështetën atë. Në verën e vitit 2011, njëra nga gazetat italiane njoftoi një version që Camus ishte viktimë e shërbimeve speciale sovjetike, të cilët krijuan një aksident, por nuk mund të duronte kritikat e biografëve. /KultPlus.com
Një shtyp i lirë, natyrisht, mund të jetë i mirë ose i keq, por, në mënyrën më të sigurtë, pa liri shtypi nuk do të jetë gjë tjetër veçse i keq.
Një ndërgjegje fajtore ka nevojë të rrëfehet. Një vepër arti është një rrëfesë.
Një njeri pa etikë është një bishë e humbur në këtë botë.
Ah, miku im, për këdo që është i vetmuar, pa Zot dhe pa mësues, pesha e ditëve është e lemerishme.
Medet, pas njëfarë moshë, çdo njeri është përgjegjës për fytyrën e tij.
Të gjitha bëmat e mëdha dhe mendimet e mëdha kanë një fillim qesharak. Veprat e mëdha shpesh kanë lindur në një qoshe rruge apo në derën rrotulluese të një restoranti.
Të gjitha revolucionet moderne kanë përfunduar në një përforcim të pushtetit të Shtetit.
Intelektuali është dikush mendja e të cilit vështron veten e saj.
Kur bëhet 30 vjeç njeriu duhet ta njohë veten si në pëllëmbë të dorës, të dijë saktësisht të gjitha të metat dhe kualitetet, ta dijë sa larg ai mund të shkojë, të parathotë dështimet e tij – të jetë ai që është. Dhe, mbi të gjitha, t’i pranojë këto gjëra.
Janë të bekuara zemrat që mund të lakohen; ato nuk do të thyhen kurrë.
E çfarë është lumturia përveçse një harmoni e thjeshtë midis një njeriu dhe jetës që ai bën?
Rregulli është që qeveria nuk ka ndërgjegje. Nganjëherë ka një politikë, por asgjë më shumë.
Sharmi është një mënyrë për të marrë përgjigjen po kërkuar një pyetje të qartë.
Mos ju beso miqve kur ata të kërkojnë të jesh i ndershëm me ata. E gjitha ç’duan ata është të mbajnë mendimin e mirë që ata kanë për veten e tyre.
Mos prit gjyqin e fundit – ai ndodh çdo ditë.
Mos ec pas meje; nuk jam prijës. Mos ec para meje ; nuk mund të të ndjek. Ec përkrah meje dhe ji miku im.
Çdo akt rebelimi shpreh nostalgjinë për pafajësinë dhe një thirrje ndaj thelbit të qenies.
Çdo njeri ka nevojë për skllevër si për ajër të pastër. Të sundosh do të thotë të marrësh frymë, apo jo? Madje edh më të paprivilegjuarit duan të marrin frymë. Ata të shkallës më të ulët kanë skllevër gratë ose fëmijët e tyre.
Çdo revolucionar përfundon në shtypës ose në heretik.
Liria nuk është gjë tjetër veçse një shans për të qenë më mirë.
Ai që dëshpërohet nga gjendja njerëzore është burracak, por ai që shpreson për të është budalla.
Si mund të jetë çiltërsia një kusht për miqësi? Shijimi i së vërtetës me çdo kusht është një pasion që nuk shpenzon asgjë.
Sa e rëndë, sa e hidhur është të bëhesh njeri!
Unë di vetëm një detyrë, ajo është të dashuroj.
Në mes të dimrit e kuptova më në fund se brenda meje ishte një verë që nuk çrrënjoset.
Integriteti nuk ka nevojë për ligje.
Është normale të japësh pak nga jeta jote, në mënyrë që të mos e humbësh krejtësisht.
Njeriu është një ide, dhe është një ide e vogël e çmuar sapo ia kthen shpinën dashurisë. Njeriu është krijesa e vetme që nuk pranon të jetë çfarë është. / KultPlus.com
Një nga shembujt më të bukur të kësaj mirënjohjeje vjen nga Albert Camus, njeriu me dhuntinë e miqësive të rralla, që e kaloi jetën duke mësuar si të jetonte me një qëllim dhe duke kërkuar kuptimin e lumturisë dhe dashurisë.
Kur Camus nuk ishte as një vjeç, i ati u vra në betejë gjatë LIB. Ai dhe i vëllai u rritën nga një mama analfabete, pothuajse e shurdhër dhe një gjyshe despotike, kushte ku nuk mund të pretendohej një e ardhme e ndritur, por si provë e asaj që mund të ndodhë kur arsimi nxit potencialin më të mirë të një njeriu duke fisnikëruar shpirtin, një mësues, Louis Germaine, pa te Albert-i i ri diçka të veçantë dhe ndërmori detyrën për të nxjerrë një thelb të konsoliduar dhe një qëllim nga ai djalë, detyra e çdo mentori të mirë. Nën krahët e mësuesit të tij, Camus i i hodhi poshtë letrat e errëta që i kishin ngecur në duar dhe filloi të shndërrohej në gjeniun e ardhshëm që të gjithë e njohim.
Tridhjetë vjet më vonë, Camus u bë njeriu i dytë më i ri në botë që kishte fituar çmimin Nobel, që iu dha për “seriozitetin e sinqertë” të punës së tij, që “ndriçon problemet e koshencës së njeriut.” Pak ditë pasi kishte marrë vlerësimin më të lartë të njerëzimit, Camus bëri të njohur ndikimin e mësuesit të tij në një letër të mahnitshme, që është përfshirë në faqet e fundit të librit të tij “The First Man”.
19 nëntor, 1957
I dashur Zoti Germain,
Po i lë emocionet e forta të këtyre ditëve të qetohen pak para se t’ju flas nga thellësia e zemrës sime. Mua, sapo më kanë dhënë një nderim shumë të madh, që as e kisha kërkuar dhe as isha përpjekur ta merrja, por kur e mora vesh lajmin, mendimi im i parë, pas mamasë sime, ishit ju. Pa ju, pa dorën plot dashuri që ju i zgjatët atij djali të vogël të varfër që isha unë, pa mësimet dhe shembullin tuaj, asgjë nga të gjitha këto, nuk do kishte ndodhur. Unë nuk para bëj shumë nga këto lloj falënderimesh, por të paktën ky më jep mundësinë t’ju tregoj çfarë keni qenë dhe çfarë ende jeni për mua dhe t’ju siguroj që përpjekjet tuaja, puna juaj dhe zemra bujare që vutë në të, jeton ende te një prej nxënësve të vegjël, i cili, pavarësisht që kanë kaluar shumë vite, nuk ka ndaluar kurrë së qeni nxënësi juaj mirënjohës. Ju përqafoj me gjithë zemrën time. / KultPlus.com
Shkrimtari, filozofi, mendimtari, publicisti, përfaqësuesi i ekzistencializmit ateist, laureat i Çmimit Nobel në Letërsi (1957), gjatë jetës së tij ai u quajt “ndërgjegjja e Perëndimit”. Lindur në qytetin algjerian të Mondovi më 7 nëntor 1913. Babai i tij, një rojtar i bodrumit të verës, u plagos për vdekje në Betejën e Marly në 1914, dhe pas vdekjes së tij familja e tij u përball me vështirësi serioze financiare.
Nuk dihet nëse Alberti mund të kishte marrë një arsim nëse në 1923 një mësues i shkollës fillore nuk do të kishte bindur nënën dhe gjyshen e nxënësit të tij të aftë ta dërgonin atë në Lice. Në vitin 1930, Camus u sëmur nga tuberkulozi dhe ai duhej të përfundonte sportet aktive, dhe më pas, për shkak të një sëmundjeje të mëparshme, ai nuk u lejua të kalonte trajnime pasuniversitare dhe nuk u dërgua në ushtri. Gjatë viteve 1932-1937. Albert Camus u arsimua në Universitetin e Algjerit (Fakulteti Filozofik), duke u diplomuar me një diplomë master.
Vitet pas diplomimit ishin të mbushura me aktivitete të fuqishme – shoqërore, krijuese, teatrale. Në 1935 ai u bë anëtar i Partisë Komuniste Franceze, nga e cila u largua në 1937, tk. politika e Kominternit u bë e huaj për të. Në të njëjtin vit, ai kupton në mënyrë aktive ekzistencializmin, studion veprat e përfaqësuesve të tij. Në 1936, Camus ishte organizatori i “Teatrit të Punës” udhëtues, ku ai ishte regjisor dhe aktor. Gjatë viteve 1936-1937. ndërmori udhëtime në Evropën Qendrore, Itali, Francë. Në vitin 1936, u botua një koleksion i eseve lirike të titulluar “Ana e gabuar dhe fytyra”, dhe vitin tjetër u botua romani “Martesa”.
Që nga viti 1938 Camus ka punuar si redaktor për revistat periodike. Që nga viti 1940, biografia e tij është shoqëruar me Francën dhe Parisin. Suksesi i jashtëzakonshëm i romanit I huaji, i shkruar në 1942, e bën autorin e tij të famshëm në të gjithë botën. Gjatë luftës, Albert Camus ishte anëtar i lëvizjes së Rezistencës, anëtar i organizatës nëntokësore “Komba”, punonjës i organit të saj të shtypit. Ishte kjo gazetë që botoi në 1943 “Letrat drejtuar një miku gjerman”, të cilat afirmuan vlerat e përjetshme morale. Në 1944, Camus shkruan romanin Murtaja, në të cilin fashizmi është personifikimi i dhunës dhe së keqes (u lirua vetëm në 1947).
Vitet 50 karakterizohet nga dëshira e qëllimshme e Camus për të qëndruar e pavarur, për të shmangur preferencat e diktuara ekskluzivisht nga “përkatësia partiake”. Një nga pasojat ishte mosmarrëveshja me Jean Paul Sartre, një përfaqësues i shquar i ekzistencializmit francez. Në vitin 1951, një revistë anarkiste botoi një libër nga Albert Camus “Njeriu rebel”, në të cilin autori eksploron sesi një person lufton me absurditetin e brendshëm dhe të jashtëm të ekzistencës së tij. Libri u perceptua si refuzim i bindjeve socialiste, dënim i totalitarizmit, diktaturës, të cilit Camus iu referua edhe komunizmit. Hyrjet në ditar dëshmojnë për keqardhjen e shkrimtarit për forcimin e ndjenjave pro-sovjetike në Francë, verbërinë politike të së majtës, e cila nuk donte të vinte re krimet e Bashkimit Sovjetik në vendet e Evropës Lindore.
Kjo periudhë karakterizohet nga rritja e interesit për teatrin. Në 1954, Camus vuri në skenë veprat e tij dhe bëri përpjekje për të hapur një teatër eksperimental në kryeqytet. Në 1957 ai u bë një laureat Nobel me formulën “për kontributin e tij të madh në letërsi, duke nxjerrë në pah rëndësinë e ndërgjegjes njerëzore”.
Jeta e Albert Camus më 4 janar 1960, u ndërpre nga një aksident me makinë në të cilin ai dhe familja e shokut të tij u futën. Shkrimtari-filozofi i madh u varros në jug të Francës, në varrezat në Lourmarin. Në vjeshtën e vitit 2009, Presidenti francez Nicolas Sarkozy doli me një nismë për të rivarrosur eshtrat e Camus në Panteon, por të afërmit e saj nuk e mbështetën atë. Në verën e vitit 2011, njëra nga gazetat italiane njoftoi një version që Camus ishte viktimë e shërbimeve speciale sovjetike, të cilët krijuan një aksident, por nuk mund të duronte kritikat e biografëve. /KultPlus.com
“Vështirësitë e vetmisë janë rraskapitëse për t’u trajtuar.”
“Liria është e drejta për të mos gënjyer.”
“Është fatkeqësia ime dhe ndëshkimi im që të mos e shijoj atë që kam.”
“Përse unë jam artist e jo filozof? Sepse unë mendoj për fjalët dhe jo për idetë.”
“Kalipso ia ofron Odiseut mundësinë të zgjedhë mes pavdekësisë dhe atdheut. Ai e refuzon pavdekësinë. Aty, ndoshta, është gjithë kuptimi i Odisesë.”
“Nëse bota do të ishte e kuptueshme, nuk do të kishte Art. Nëse bota do të ishte e kuptueshme, unë nuk do të shkruaja.”
“Marksizmi është një filozofi e procesit gjyqësor, por pa jurisprudencë.”
“Në kohëra të revolucioneve vdesin më të mirët.”
“Bota absurde mund të justifikohet vetëm estetikisht.”
“Ai që nuk jep asgjë, nuk ka asgjë. Fatkeqësia nuk është të mos dashurohesh nga ndokush, por të mos dashurosh.”
“Së pari, njeriu s’e do askënd. Pastaj ai i do të gjithë në përgjithësi. Më vonë i do vetëm disa, e pastaj vetëm një.”
“Përse pi njeriu? Sepse aty gjithçka merr një kuptim. Gjithçka është e rregulluar sipas një linje më të lartë.”
“Unë nuk besoj në Zot dhe unë nuk jam ateist.”
“Ka rastësi që zgjasin gjatë tërë jetës.”
“Gjithmonë ka një filozofi për mungesën e guximit.”
“Çdo doktrinë artistike është një alibi dhe, falë artistit, kufijtë e saj justifikohen.”
“Parisi, ku dielli është një luks, ku vdekja është tmerrësisht e shtrenjtë, ku, pa një konto bankare, nuk ka asnjë pemë. Parisi, që dëshiron ta mësojë botën.”
“Zanati im është të shkruaj libra dhe të luftoj, kur liria e familjes sime dhe popullit tim kërcënohet. Asgjë tjetër.”
“Unë nuk mund të jetoj gjatë së bashku me njerëzit. Mua më nevojitet vetmia, një pjesë e përjetësisë.” / Përzgjodhi dhe përktheu: Butrint Haxhaj / KultPlus.com
Pjesë nga ditarët sekret të Albert Camus (Albert Camus: Tagebücher 1935-1951, Tagebücher 1951-1959)
“Vështirësitë e vetmisë janë rraskapitëse për t’u trajtuar.”
“Liria është e drejta për të mos gënjyer.”
“Është fatkeqësia ime dhe ndëshkimi im që të mos e shijoj atë që kam.”
“Përse unë jam artist e jo filozof? Sepse unë mendoj për fjalët dhe jo për idetë.”
“Kalipso ia ofron Odiseut mundësinë të zgjedhë mes pavdekësisë dhe atdheut. Ai e refuzon pavdekësinë. Aty, ndoshta, është gjithë kuptimi i Odisesë.”
“Nëse bota do të ishte e kuptueshme, nuk do të kishte Art. Nëse bota do të ishte e kuptueshme, unë nuk do të shkruaja.”
“Marksizmi është një filozofi e procesit gjyqësor, por pa jurisprudencë.”
“Në kohëra të revolucioneve vdesin më të mirët.”
“Bota absurde mund të justifikohet vetëm estetikisht.”
“Ai që nuk jep asgjë, nuk ka asgjë. Fatkeqësia nuk është të mos dashurohesh nga ndokush, por të mos dashurosh.”
“Së pari, njeriu s’e do askënd. Pastaj ai i do të gjithë në përgjithësi. Më vonë i do vetëm disa, e pastaj vetëm një.”
“Përse pi njeriu? Sepse aty gjithçka merr një kuptim. Gjithçka është e rregulluar sipas një linje më të lartë.”
“Unë nuk besoj në Zot dhe unë nuk jam ateist.”
“Ka rastësi që zgjasin gjatë tërë jetës.”
“Gjithmonë ka një filozofi për mungesën e guximit.”
“Çdo doktrinë artistike është një alibi dhe, falë artistit, kufijtë e saj justifikohen.”
“Parisi, ku dielli është një luks, ku vdekja është tmerrësisht e shtrenjtë, ku, pa një konto bankare, nuk ka asnjë pemë. Parisi, që dëshiron ta mësojë botën.”
“Zanati im është të shkruaj libra dhe të luftoj, kur liria e familjes sime dhe popullit tim kërcënohet. Asgjë tjetër.”
“Unë nuk mund të jetoj gjatë së bashku me njerëzit. Mua më nevojitet vetmia, një pjesë e përjetësisë.” Virtual Sophists / KultPlus.com
Një nga shembujt më të bukur të kësaj mirënjohjeje vjen nga Albert Camus, njeriu me dhuntinë e miqësive të rralla, që e kaloi jetën duke mësuar si të jetonte me një qëllim dhe duke kërkuar kuptimin e lumturisë dhe dashurisë.
Kur Camus nuk ishte as një vjeç, i ati u vra në betejë gjatë LIB. Ai dhe i vëllai u rritën nga një mama analfabete, pothuajse e shurdhër dhe një gjyshe despotike, kushte ku nuk mund të pretendohej një e ardhme e ndritur, por si provë e asaj që mund të ndodhë kur arsimi nxit potencialin më të mirë të një njeriu duke fisnikëruar shpirtin, një mësues, Louis Germaine, pa te Albert-i i ri diçka të veçantë dhe ndërmori detyrën për të nxjerrë një thelb të konsoliduar dhe një qëllim nga ai djalë, detyra e çdo mentori të mirë. Nën krahët e mësuesit të tij, Camus i i hodhi poshtë letrat e errëta që i kishin ngecur në duar dhe filloi të shndërrohej në gjeniun e ardhshëm që të gjithë e njohim.
Tridhjetë vjet më vonë, Camus u bë njeriu i dytë më i ri në botë që kishte fituar çmimin Nobel, që iu dha për “seriozitetin e sinqertë” të punës së tij, që “ndriçon problemet e koshencës së njeriut.” Pak ditë pasi kishte marrë vlerësimin më të lartë të njerëzimit, Camus bëri të njohur ndikimin e mësuesit të tij me ka “seriozitet të sinqertë” në një letër të mahnitshme, që është përfshirë në faqet e fundit të librit të tij The First Man.
19 nëntor, 1957
I dashur Zoti Germain,
Po i lë emocionet e forta të këtyre ditëve të qetohen pak para se t’ju flas nga thellësia e zemrës sime. Mua, sapo më kanë dhënë një nderim shumë të madh, që as e kisha kërkuar dhe as isha përpjekur ta merrja, por kur e mora vesh lajmin, mendimi im i parë, pas mamasë sime, ishit ju. Pa ju, pa dorën plot dashuri që ju i zgjatët atij djali të vogël të varfër që isha unë, pa mësimet dhe shembullin tuaj, asgjë nga të gjitha këto, nuk do kishte ndodhur. Unë nuk para bëj shumë nga këto lloj falënderimesh, por të paktën ky më jep mundësinë t’ju tregoj çfarë keni qenë dhe çfarë ende jeni për mua dhe t’ju siguroj që përpjekjet tuaja, puna juaj dhe zemra bujare që vutë në të, jeton ende te një prej nxënësve të vegjël, i cili, pavarësisht që kanë kaluar shumë vite, nuk ka ndaluar kurrë së qeni nxënësi juaj mirënjohës. Ju përqafoj me gjithë zemrën time.
Një shtyp i lirë, natyrisht, mund të jetë i mirë ose i keq, por, në mënyrën më të sigurtë, pa liri shtypi nuk do të jetë gjë tjetër veçse i keq.
Një ndërgjegje fajtore ka nevojë të rrëfehet. Një vepër arti është një rrëfesë.
Një njeri pa etikë është një bishë e humbur në këtë botë.
Ah, miku im, për këdo që është i vetmuar, pa Zot dhe pa mësues, pesha e ditëve është e lemerishme.
Medet, pas njëfarë moshë, çdo njeri është përgjegjës për fytyrën e tij.
Të gjitha bëmat e mëdha dhe mendimet e mëdha kanë një fillim qesharak. Veprat e mëdha shpesh kanë lindur në një qoshe rruge apo në derën rrotulluese të një restoranti.
Të gjitha revolucionet moderne kanë përfunduar në një përforcim të pushtetit të Shtetit.
Intelektuali është dikush mendja e të cilit vështron veten e saj.
Kur bëhet 30 vjeç njeriu duhet ta njohë veten si në pëllëmbë të dorës, të dijë saktësisht të gjitha të metat dhe kualitetet, ta dijë sa larg ai mund të shkojë, të parathotë dështimet e tij – të jetë ai që është. Dhe, mbi të gjitha, t’i pranojë këto gjëra.
Janë të bekuara zemrat që mund të lakohen; ato nuk do të thyhen kurrë.
E çfarë është lumturia përveçse një harmoni e thjeshtë midis një njeriu dhe jetës që ai bën?
Rregulli është që qeveria nuk ka ndërgjegje. Nganjëherë ka një politikë, por asgjë më shumë.
Sharmi është një mënyrë për të marrë përgjigjen po kërkuar një pyetje të qartë.
Mos ju beso miqve kur ata të kërkojnë të jesh i ndershëm me ata. E gjitha ç’duan ata është të mbajnë mendimin e mirë që ata kanë për veten e tyre.
Mos prit gjyqin e fundit – ai ndodh çdo ditë.
Mos ec pas meje; nuk jam prijës. Mos ec para meje ; nuk mund të të ndjek. Ec përkrah meje dhe ji miku im.
Çdo akt rebelimi shpreh nostalgjinë për pafajësinë dhe një thirrje ndaj thelbit të qenies.
Çdo njeri ka nevojë për skllevër si për ajër të pastër. Të sundosh do të thotë të marrësh frymë, apo jo? Madje edh më të paprivilegjuarit duan të marrin frymë. Ata të shkallës më të ulët kanë skllevër gratë ose fëmijët e tyre.
Çdo revolucionar përfundon në shtypës ose në heretik.
Liria nuk është gjë tjetër veçse një shans për të qenë më mirë.
Ai që dëshpërohet nga gjendja njerëzore është burracak, por ai që shpreson për të është budalla.
Si mund të jetë çiltërsia një kusht për miqësi? Shijimi i së vërtetës me çdo kusht është një pasion që nuk shpenzon asgjë.
Sa e rëndë, sa e hidhur është të bëhesh njeri!
Unë di vetëm një detyrë, ajo është të dashuroj.
Në mes të dimrit e kuptova më në fund se brenda meje ishte një verë që nuk çrrënjoset.
Integriteti nuk ka nevojë për ligje.
Është normale të japësh pak nga jeta jote, në mënyrë që të mos e humbësh krejtësisht.
Njeriu është një ide, dhe është një ide e vogël e çmuar sapo ia kthen shpinën dashurisë. Njeriu është krijesa e vetme që nuk pranon të jetë çfarë është. / KultPlus.com
Shkrimtari, filozofi, mendimtari, publicisti, përfaqësuesi i ekzistencializmit ateist, laureat i Çmimit Nobel në Letërsi (1957), gjatë jetës së tij ai u quajt “ndërgjegjja e Perëndimit”. Lindur në qytetin algjerian të Mondovi më 7 nëntor 1913. Babai i tij, një rojtar i bodrumit të verës, u plagos për vdekje në Betejën e Marly në 1914, dhe pas vdekjes së tij familja e tij u përball me vështirësi serioze financiare.
Nuk dihet nëse Alberti mund të kishte marrë një arsim nëse në 1923 një mësues i shkollës fillore nuk do të kishte bindur nënën dhe gjyshen e nxënësit të tij të aftë ta dërgonin atë në Lice. Në vitin 1930, Camus u sëmur nga tuberkulozi dhe ai duhej të përfundonte sportet aktive, dhe më pas, për shkak të një sëmundjeje të mëparshme, ai nuk u lejua të kalonte trajnime pasuniversitare dhe nuk u dërgua në ushtri. Gjatë viteve 1932-1937. Albert Camus u arsimua në Universitetin e Algjerit (Fakulteti Filozofik), duke u diplomuar me një diplomë master.
Vitet pas diplomimit ishin të mbushura me aktivitete të fuqishme – shoqërore, krijuese, teatrale. Në 1935 ai u bë anëtar i Partisë Komuniste Franceze, nga e cila u largua në 1937, tk. politika e Kominternit u bë e huaj për të. Në të njëjtin vit, ai kupton në mënyrë aktive ekzistencializmin, studion veprat e përfaqësuesve të tij. Në 1936, Camus ishte organizatori i “Teatrit të Punës” udhëtues, ku ai ishte regjisor dhe aktor. Gjatë viteve 1936-1937. ndërmori udhëtime në Evropën Qendrore, Itali, Francë. Në vitin 1936, u botua një koleksion i eseve lirike të titulluar “Ana e gabuar dhe fytyra”, dhe vitin tjetër u botua romani “Martesa”.
Që nga viti 1938 Camus ka punuar si redaktor për revistat periodike. Që nga viti 1940, biografia e tij është shoqëruar me Francën dhe Parisin. Suksesi i jashtëzakonshëm i romanit I huaji, i shkruar në 1942, e bën autorin e tij të famshëm në të gjithë botën. Gjatë luftës, Albert Camus ishte anëtar i lëvizjes së Rezistencës, anëtar i organizatës nëntokësore “Komba”, punonjës i organit të saj të shtypit. Ishte kjo gazetë që botoi në 1943 “Letrat drejtuar një miku gjerman”, të cilat afirmuan vlerat e përjetshme morale. Në 1944, Camus shkruan romanin Murtaja, në të cilin fashizmi është personifikimi i dhunës dhe së keqes (u lirua vetëm në 1947).
Vitet 50 karakterizohet nga dëshira e qëllimshme e Camus për të qëndruar e pavarur, për të shmangur preferencat e diktuara ekskluzivisht nga “përkatësia partiake”. Një nga pasojat ishte mosmarrëveshja me Jean Paul Sartre, një përfaqësues i shquar i ekzistencializmit francez. Në vitin 1951, një revistë anarkiste botoi një libër nga Albert Camus “Njeriu rebel”, në të cilin autori eksploron sesi një person lufton me absurditetin e brendshëm dhe të jashtëm të ekzistencës së tij. Libri u perceptua si refuzim i bindjeve socialiste, dënim i totalitarizmit, diktaturës, të cilit Camus iu referua edhe komunizmit. Hyrjet në ditar dëshmojnë për keqardhjen e shkrimtarit për forcimin e ndjenjave pro-sovjetike në Francë, verbërinë politike të së majtës, e cila nuk donte të vinte re krimet e Bashkimit Sovjetik në vendet e Evropës Lindore.
Kjo periudhë karakterizohet nga rritja e interesit për teatrin. Në 1954, Camus vuri në skenë veprat e tij dhe bëri përpjekje për të hapur një teatër eksperimental në kryeqytet. Në 1957 ai u bë një laureat Nobel me formulën “për kontributin e tij të madh në letërsi, duke nxjerrë në pah rëndësinë e ndërgjegjes njerëzore”.
Jeta e Albert Camus më 4 janar 1960, u ndërpre nga një aksident me makinë në të cilin ai dhe familja e shokut të tij u futën. Shkrimtari-filozofi i madh u varros në jug të Francës, në varrezat në Lourmarin. Në vjeshtën e vitit 2009, Presidenti francez Nicolas Sarkozy doli me një nismë për të rivarrosur eshtrat e Camus në Panteon, por të afërmit e saj nuk e mbështetën atë. Në verën e vitit 2011, njëra nga gazetat italiane njoftoi një version që Camus ishte viktimë e shërbimeve speciale sovjetike, të cilët krijuan një aksident, por nuk mund të duronte kritikat e biografëve. /KultPlus.com
Shkrimtari i njohur në letërsinë botërore, Albert Kamy më 10 dhjetor të vitit 1957 kishte fituar çmimin Nobel, shkruan KultPlus.
Si një nga ëndrrat më të mëdha të shkrimtarëve që premtojnë, ky çmim patjetër që ka qenë një e arritur e madhe dhe një vlerësim i krijimtarisë së Kamys.
Në anën tjetër juria kishte vendosur që në listën e nobelistëve të jetë edhe emri i Kamys për shkak të krijimtarisë të rëndësishme letrare, nëpërmjet së cilës ai ishte thelluar në problemet e ndërgjegjes njerëzore në kohën e atëhershme.
Përgjatë ceremonisë së dhurimit të çmimit në Stokckholm, ai kishte mbajtur një fjalim të gjatë rreth pikëpamjeve artistike dhe kësaj të arriture.
Një ndër fjalët të cilat ai i la pas që të kujtohen gjatë nga lexuesit e tij, ishte edhe ajo kur foli për brezin e tij.
“Çdo brez, pa dyshim, beson se do të ribëjë botën. E imja e di që nuk do ta bëjë më. Por detyra e tij mund të jetë më e madhe, e që ka të bëjë me parandalimin e botës nga shkatërrimi ”. / KultPlus.com
Pjesë nga ditarët sekret të Albert Camus (Albert Camus: Tagebücher 1935-1951, Tagebücher 1951-1959)
“Vështirësitë e vetmisë janë rraskapitëse për t’u trajtuar.”
“Liria është e drejta për të mos gënjyer.”
“Është fatkeqësia ime dhe ndëshkimi im që të mos e shijoj atë që kam.”
“Përse unë jam artist e jo filozof? Sepse unë mendoj për fjalët dhe jo për idetë.”
“Kalipso ia ofron Odiseut mundësinë të zgjedhë mes pavdekësisë dhe atdheut. Ai e refuzon pavdekësinë. Aty, ndoshta, është gjithë kuptimi i Odisesë.”
“Nëse bota do të ishte e kuptueshme, nuk do të kishte Art. Nëse bota do të ishte e kuptueshme, unë nuk do të shkruaja.”
“Marksizmi është një filozofi e procesit gjyqësor, por pa jurisprudencë.”
“Në kohëra të revolucioneve vdesin më të mirët.”
“Bota absurde mund të justifikohet vetëm estetikisht.”
“Ai që nuk jep asgjë, nuk ka asgjë. Fatkeqësia nuk është të mos dashurohesh nga ndokush, por të mos dashurosh.”
“Së pari, njeriu s’e do askënd. Pastaj ai i do të gjithë në përgjithësi. Më vonë i do vetëm disa, e pastaj vetëm një.”
“Përse pi njeriu? Sepse aty gjithçka merr një kuptim. Gjithçka është e rregulluar sipas një linje më të lartë.”
“Unë nuk besoj në Zot dhe unë nuk jam ateist.”
“Ka rastësi që zgjasin gjatë tërë jetës.”
“Gjithmonë ka një filozofi për mungesën e guximit.”
“Çdo doktrinë artistike është një alibi dhe, falë artistit, kufijtë e saj justifikohen.”
“Parisi, ku dielli është një luks, ku vdekja është tmerrësisht e shtrenjtë, ku, pa një konto bankare, nuk ka asnjë pemë. Parisi, që dëshiron ta mësojë botën.”
“Zanati im është të shkruaj libra dhe të luftoj, kur liria e familjes sime dhe popullit tim kërcënohet. Asgjë tjetër.”
“Unë nuk mund të jetoj gjatë së bashku me njerëzit. Mua më nevojitet vetmia, një pjesë e përjetësisë.” Virtual Sophists / KultPlus.com
Një shtyp i lirë, natyrisht, mund të jetë i mirë ose i keq, por, në mënyrën më të sigurtë, pa liri shtypi nuk do të jetë gjë tjetër veçse i keq.
Një ndërgjegje fajtore ka nevojë të rrëfehet. Një vepër arti është një rrëfesë.
Një njeri pa etikë është një bishë e humbur në këtë botë.
Ah, miku im, për këdo që është i vetmuar, pa Zot dhe pa mësues, pesha e ditëve është e lemerishme.
Medet, pas njëfarë moshë, çdo njeri është përgjegjës për fytyrën e tij.
Të gjitha bëmat e mëdha dhe mendimet e mëdha kanë një fillim qesharak. Veprat e mëdha shpesh kanë lindur në një qoshe rruge apo në derën rrotulluese të një restoranti.
Të gjitha revolucionet moderne kanë përfunduar në një përforcim të pushtetit të Shtetit.
Intelektuali është dikush mendja e të cilit vështron veten e saj.
Kur bëhet 30 vjeç njeriu duhet ta njohë veten si në pëllëmbë të dorës, të dijë saktësisht të gjitha të metat dhe kualitetet, ta dijë sa larg ai mund të shkojë, të parathotë dështimet e tij – të jetë ai që është. Dhe, mbi të gjitha, t’i pranojë këto gjëra.
Janë të bekuara zemrat që mund të lakohen; ato nuk do të thyhen kurrë.
E çfarë është lumturia përveçse një harmoni e thjeshtë midis një njeriu dhe jetës që ai bën?
Rregulli është që qeveria nuk ka ndërgjegje. Nganjëherë ka një politikë, por asgjë më shumë.
Sharmi është një mënyrë për të marrë përgjigjen po kërkuar një pyetje të qartë.
Mos ju beso miqve kur ata të kërkojnë të jesh i ndershëm me ata. E gjitha ç’duan ata është të mbajnë mendimin e mirë që ata kanë për veten e tyre.
Mos prit gjyqin e fundit – ai ndodh çdo ditë.
Mos ec pas meje; nuk jam prijës. Mos ec para meje ; nuk mund të të ndjek. Ec përkrah meje dhe ji miku im.
Çdo akt rebelimi shpreh nostalgjinë për pafajësinë dhe një thirrje ndaj thelbit të qenies.
Çdo njeri ka nevojë për skllevër si për ajër të pastër. Të sundosh do të thotë të marrësh frymë, apo jo? Madje edh më të paprivilegjuarit duan të marrin frymë. Ata të shkallës më të ulët kanë skllevër gratë ose fëmijët e tyre.
Çdo revolucionar përfundon në shtypës ose në heretik.
Liria nuk është gjë tjetër veçse një shans për të qenë më mirë.
Ai që dëshpërohet nga gjendja njerëzore është burracak, por ai që shpreson për të është budalla.
Si mund të jetë çiltërsia një kusht për miqësi? Shijimi i së vërtetës me çdo kusht është një pasion që nuk shpenzon asgjë.
Sa e rëndë, sa e hidhur është të bëhesh njeri!
Unë di vetëm një detyrë, ajo është të dashuroj.
Në mes të dimrit e kuptova më në fund se brenda meje ishte një verë që nuk çrrënjoset.
Integriteti nuk ka nevojë për ligje.
Është normale të japësh pak nga jeta jote, në mënyrë që të mos e humbësh krejtësisht.
Njeriu është një ide, dhe është një ide e vogël e çmuar sapo ia kthen shpinën dashurisë. Njeriu është krijesa e vetme që nuk pranon të jetë çfarë është. / KultPlus.com
Një shtyp i lirë, natyrisht, mund të jetë i mirë ose i keq, por, në mënyrën më të sigurtë, pa liri shtypi nuk do të jetë gjë tjetër veçse i keq.
Një ndërgjegje fajtore ka nevojë të rrëfehet. Një vepër arti është një rrëfesë.
Një njeri pa etikë është një bishë e humbur në këtë botë.
Ah, miku im, për këdo që është i vetmuar, pa Zot dhe pa mësues, pesha e ditëve është e lemerishme. Medet, pas njëfarë moshë, çdo njeri është përgjegjës për fytyrën e tij. Të gjitha bëmat e mëdha dhe mendimet e mëdha kanë një fillim qesharak. Veprat e mëdha shpesh kanë lindur në një qoshe rruge apo në derën rrotulluese të një restoranti.
Të gjitha revolucionet moderne kanë përfunduar në një përforcim të pushtetit të Shtetit.
Intelektuali është dikush mendja e të cilit vështron veten e saj. Kur bëhet 30 vjeç njeriu duhet ta njohë veten si në pëllëmbë të dorës, të dijë saktësisht të gjitha të metat dhe kualitetet, ta dijë sa larg ai mund të shkojë, të parathotë dështimet e tij – të jetë ai që është. Dhe, mbi të gjitha, t’i pranojë këto gjëra. Janë të bekuara zemrat që mund të lakohen; ato nuk do të thyhen kurrë. E çfarë është lumturia përveçse një harmoni e thjeshtë midis një njeriu dhe jetës që ai bën? Rregulli është që qeveria nuk ka ndërgjegje. Nganjëherë ka një politikë, por asgjë më shumë.
Sharmi është një mënyrë për të marrë përgjigjen po kërkuar një pyetje të qartë. Mos ju beso miqve kur ata të kërkojnë të jesh i ndershëm me ata. E gjitha ç’duan ata është të mbajnë mendimin e mirë që ata kanë për veten e tyre.
Mos prit gjyqin e fundit – ai ndodh çdo ditë. Mos ec pas meje; nuk jam prijës. Mos ec para meje ; nuk mund të të ndjek. Ec përkrah meje dhe ji miku im. Çdo akt rebelimi shpreh nostalgjinë për pafajësinë dhe një thirrje ndaj thelbit të qenies. Çdo njeri ka nevojë për skllevër si për ajër të pastër. Të sundosh do të thotë të marrësh frymë, apo jo? Madje edh më të paprivilegjuarit duan të marrin frymë. Ata të shkallës më të ulët kanë skllevër gratë ose fëmijët e tyre.
Çdo revolucionar përfundon në shtypës ose në heretik.
Liria nuk është gjë tjetër veçse një shans për të qenë më mirë.
Ai që dëshpërohet nga gjendja njerëzore është burracak, por ai që shpreson për të është budalla.
Si mund të jetë çiltërsia një kusht për miqësi? Shijimi i së vërtetës me çdo kusht është një pasion që nuk shpenzon asgjë. Sa e rëndë, sa e hidhur është të bëhesh njeri!
Unë di vetëm një detyrë, ajo është të dashuroj. Në mes të dimrit e kuptova më në fund se brenda meje ishte një verë që nuk çrrënjoset.
Integriteti nuk ka nevojë për ligje. Është normale të japësh pak nga jeta jote, në mënyrë që të mos e humbësh krejtësisht. Njeriu është një ide, dhe është një ide e vogël e çmuar sapo ia kthen shpinën dashurisë. Njeriu është krijesa e vetme që nuk pranon të jetë çfarë është. / KultPlus.com
Filozofi ekzistencialist francez, Albert Camy, është i njohur për mendimet e tij rreth lirisë dhe absurdit ku jeton njeriu. Ai është një nga emrat më eminent të Letërsisë dhe Filozofisë në mbarë botën, shkruan KultPlus.com
Këtu kemi zgjedhur disa nga thëniet e tij më të njohura, me të cilat njihet ai dhe i gjithë mendimi i tij:
Një ndërgjegje fajtore ka nevojë të rrëfehet. Një vepër arti është një rrëfesë.
Një njeri pa etikë është një bishë e humbur në këtë botë.
Ah, miku im, për këdo që është i vetmuar, pa Zot dhe pa mësues, pesha e ditëve është e lemerishme.
Medet, pas njëfarë moshë, çdo njeri është përgjegjës për fytyrën e tij.
Të gjitha bëmat e mëdha dhe mendimet e mëdha kanë një fillim qesharak. Veprat e mëdha shpesh kanë lindur në një qoshe rruge apo në derën rrotulluese të një restoranti.
Të gjitha revolucionet moderne kanë përfunduar në një përforcim të pushtetit të Shtetit.
Intelektuali është dikush mendja e të cilit vështron veten e saj.
Kur bëhet 30 vjeç njeriu duhet ta njohë veten si në pëllambë të dorës, të dijë saktësisht të gjitha të metat dhe kualitetet, ta dijë sa larg ai mund të shkojë, të parathotë dështimet e tij – të jetë ai që është. Dhe, mbi të gjitha, t’i pranojë këto gjëra.
Në çdo hap të rrugës ndjenja e absurditet mund ta godasë çdo njeri në fytyrë.
Vjeshta është një pranverë e dytë ku çdo gjeth është një lule.
Bukuria është e padurueshme, na çon në dëshpërim, duke na sjellë ne për një minutë shkëlqimin e një përjetësie të cilën ne do të donim ta ksihim gjithë kohën.
Janë të bekuara zemrat që mund të lakohen; ato nuk do të thyhen kurrë.
E çfarë është lumturia përveçse një harmoni e thjeshtë midis një njeriu dhe jetës që ai bën?
Rregulli është që qeveria nuk ka ndërgjegje. Nganjëherë ka një politikë, por asgjë më shumë.
Sharmi është një mënyrë për të marrë përgjigjen po kërkuar një pyetje të qartë.
Kultura: qarja e njerëzve në fytyrën e fatit të tyre.
Mos ju beso miqve kur ata të kërkojnë të jesh i ndershëm me ata. E gjitha ç’duan ata është të mbajnë mendimin e mirë që ata kanë për veten e tyre.
Mos prit gjyqin e fundit – ai ndodh çdo ditë.
Mos ec pas meje; nuk jam prijës. Mos ec para meje ; nuk mund të të ndjek. Ec përkrah meje dhe ji miku im.
Çdo akt rebelimi shpreh nostalgjinë për pafajësinë dhe një thirrje ndaj thelbit të qenies.
Çdo njeri ka nevojë për skllevër si për ajër të pastër. Të sundosh do të thotë të marrësh frymë, apo jo? Madje edh më të paprivilegjuarit duan të marrin frymë. Ata të shkallës më të ulët kanë skllevër gratë ose fëmijët e tyre.
Çdo revolucionar përfundon në shtypës ose në heretik.
Liria nuk është gjë tjetër veçse një shans për të qenë më mirë.
Ai që dëshpërohet nga gjendja njerëzore është burracak, por ai që shpreson për të është budalla.
Si mund të jetë çiltërsia një kusht për miqësi? Shijimi i së vërtetës me çdo kusht është një pasion që nuk shpenzon asgjë.
Sa e rëndë, sa e hidhur është të bëhesh njeri!
Unë di vetëm një detyrë, ajo është të dashuroj.
Në mes të dimrit e kuptova më në fund se brenda meje ishte një verë që nuk çrrënjoset.
Integriteti nuk ka nevojë për ligje.
Është normale të japësh pak nga jeta jote, në mënyrë që të mos e humbësh krejtësisht.
Njeriu është një ide, dhe është një ide e vogël e çmuar sapo ia kthen shpinën dashurisë.
Njeriu është krijesa e vetme që nuk pranon të jetë çfarë është.
Njeriu dëshiron të jetojë, por është e padobishme të shpresojë që kjo dëshirë do t’ia diktojë veprimet e tij.
Njerëzit binden nga argumenet tua, çilërsia jote dhe serioziteti yt vetëm pasi të kesh vdekur.
Njerëzit duhet të jetojnë dhe të krijojnë. Të jetojnë deri në pikën e lotit.
Askush nuk e kupton se disa njerëz shpenzojnë pa masë energji për të qenë normalë.
S’ka asgjë më të neveritshme se respekti i bazuar në frikë.
Një lidër dhe një popull do të thotë një mësues dhe miliona skllevër.
Vetëm filozofia e përjetësisë, sot në botë, mund të justifikojë jodhunën.
Bujaria e vërtetë ndaj së ardhmes është t’i japësh gjithçka të sotmes.
Fisnikëria e vërtë është e bazuar në shpërfillje, guxim dhe indiferencë të thellë.
Hakmarrja është e lidhur me natyrën dhe instinktin, jo me ligjin. Ligji, në vetvete, nuk mund t’iu bindet të njëjta rregulla si natyra.
Disa njerëz flasin në gjumë, mësimdhënësit flasin kur të tjerët flenë. Absurdi është koncpeti thelbësour dhe e vërteta e parë.
Dëshira për zotërim është tejet e pangopshme, deri në atë pikë sa mund ta mbijetojë edhe vetë dashurinë. Të dashurosh, prandaj, do të thotë ta shterrosh njeriun që dashuron.
E keqja në këtë botë vjen kryesisht nga injoranca, dhe qëllimet e mira mund të dëmtojnë sa keqdashja nëse iu mungon kuptimi.
Kur perënditë e dënuan Sizifin të çonte gurin deri në majë të malit, ndonëse guri bie gjithnjë poshtë për shkak të peshës së tij, ato arsyetuan disi se nuk ka ndëshkim më të madh se puna e kotë dhe e pashpresë.
Mendja moderne është në pështjellim të plotë. Dija e ka shtrirë veten deri në atë pikë sa as bota, as zgjuarsia jonë nuk mund ta shfletojnë. Është e vërtetë se ne po vuajmë nga nihilizmi.
Nevoja për të pasur të drejtë është shenja e një mendjeje vulgare.
Shoqëria e mbështetur në prodhimin, është vetëm prodhuese, jo krijuese.
Mirëqënia e njerëzve në veçanit ka qenë gjithmonë alibia e tiranëve.
Ata që iu mungon guximi mund të gjejnë gjithmonë një filozofi për ta justifikuar atë.
Ata që shkruajnë qartë kanë lexues, ata që shkruajnë errët kanë komentues.
Ta braktisësh veten për parimet është vërtetë vdekje – dhe është vdekje për një dashuri të pamundur e cila është e kundërta e dashurisë.
E vërteta, si drita, verbon. Rrena, në të kundërt, është një terr i bukur që nxjrr në pah çdo objekt.
Çfarë është një rebel, një njeri që thotë jo. / KultPlus.com
Albert
Camus shkroi këtë letër falënderimi për mësuesin e shkollës fillore, Louis
Germain, menjëherë pas marrjes së Çmimit Nobel për Letërsi në vitin 1957. Një
gjest i rëndësishëm ishte ai i shkrimtarit francez që tregon se si mësuesit e
shkollave fillore mund të kenë një rëndësi të madhe për edukimin dhe formimin e
individëve
Albert Camus
“I
nderuar z. Germain,
Kam pritur të shuhet rrëmuja që më ka rrethuar këto ditë para se të vij
t’ju flas me gjithë zemër. Më kanë bërë një nderim shumë të madh (dhënien e
Çmimit Nobel për Letërsi N.d.R.) të cilin as nuk e kërkova, as nuk e kujtova.
Por, kur më erdhi lajmi, mendimi im i parë, pas mendimit për nënën time, ishte
për ju. Pa juve, pa atë dorë të dashur që ju i ofruat një fëmijës së varfër, që
ai isha unë, pa mësimin dhe shembullin tuaj, nuk do të kishte ndodhur asgjë nga
gjithë këto. Unë nuk e mbivlerësoj këtë lloj nderi, por kjo është, të paktën,
një mundësi për t’ju treguar se çfarë ishit dhe vazhdoni të jeni për mua dhe
për t’ju siguruar se përpjekjet e juaja, puna juaj dhe bujaria që ju keni
mbjellë, janë gjithmonë të gjalla në një nga nxënësit tuaj i cili, pavarësisht
prej moshës, nuk ka pushuar së qeni nxënësi juaj mirënjohës.
Në vitin 1957, Albert Camus u bë nobelisti i dytë më i ri në letërsi për atë që komiteti i nobelit e pa si shkrimtar “me vështrim të qartë dhe të fortë që ndriçon problemet e ndërgjegjes njerëzore të kohës sonë.” Ai ishte 44 vjeç kur fitoi Nobelin. Para tij, në vitin 1907, Rudyard Kipling, shkrimtari dhe poeti britanik, e kishte fituar Nobelin në letërsi në moshën 41 vjeç.
Nobeli është
një çmim karriere dhe mosha mesatare e të 114 shkrimtarëve që e kanë fituar mes
viteve 1901 dhe 2017 ka qenë 65 vjeç.
Afro një dekadë më herët, Camus meditoi mbi marrëdhënien mes
absurditetit dhe shpagimit në një intervistë të vitit 1945 me gazetaren Jeanine
Delpech:
Para se të fitonte çmimin Nobel, Camus e kishte tronditur
botën në vitin 1942 me esenë filozofike Miti
i Sizifit, i cili nis me një nga fjalitë më të fuqishme hapëse në të gjithë
historinë e letërsisë dhe eksploron paradoksin e absurdit në jetë.
“Unë nxjerr nga absurdi tri pasoja, të cilat janë revolta
ime, liria ime dhe pasioni im,” shkruan ai – diçka që e shtyu intervistuesen e
tij të pyeste nëse një filozofi mbi absurdin mund t’i shtynte njerëzit drejt
dëshpërimit.
Camus – i cili vite më herët kishte thënë se “nuk ka dashuri
në jetë pa dëshpërim në jetë” – u përgjigj:
“Gjithçka që mund të bëj është të përgjigjem për veten time,
duke kuptuar se ajo që po them është relative. Të pranosh absurditetin e
gjithçkaje përreth nesh është një hap, një eksperiencë e domodsoshme: ajo nuk
duhet të vijë si një rrugë qorre. Ajo na shkakton revoltë, e cila mund të jetë
e ftyrshme. Një analizë e idesë së revoltës mund të na ndihmojë ne të zbulojmë
idetë e afta për rivendosjen e një kuptimi relativ të ekzistencës, megjithëse
një kuptim që gjithmonë do të jetë i rrezikuar.”
Duke folur pranë fundit të brutalitetit të pakuptimtë të
Luftës së Dytë Botërore, gjashtë vjet para se të formulonte idetë e tij mbi
solidaritetin dhe atë që çfarë do të thotë të jesh rebel,
Camus tha:
“Në një botë ku absurditeti duket se është kaq i
padepërtueshëm, ne thjeshtë duhet të arrijmë një shkallë më të lartë të të
kuptuarit mes njerëzve, një shkallë më të lartë sinqeriteti. Ne duhet të
arrijmë këtë ose të vdesim. Për ta bërë këtë, disa parakushte duhet të
plotësohen: 1. Njerëzit duhet të jenë të hapur (falsiteti konfuzon gjërat), 2.
të lirë (komunikimi është i pamundur me skllevër). Në fund, 3. ata duhet të
ndjenjë një lloj drejtësie përreth vetes.
