Meta planifikon të përdorë ndërveprimet e përdoruesve për të trajnuar modelet e AI në Bashkimin Evropian.
Meta ka njoftuar se do të përdorë ndërveprimet që përdoruesit kanë me inteligjencën e saj artificiale, si dhe postimet publike dhe komentet që të rriturit ndajnë në platformat e saj, për të trajnuar modelet e saj të inteligjencës artificiale (AI) në Bashkimin Evropian.
Ky veprim i pronarit të Facebook erdhi pasi Meta lansoi teknologjinë e saj AI në Evropë muajin e kaluar, shkruan Reuters.
Futja, e shpallur fillimisht për qershor 2024, është vonuar për shkak të pasigurive rregullatore në lidhje me mbrojtjen e të dhënave dhe privatësinë, transmeton Telegrafi.
Ndërsa modeli i AI i Meta u lansua në Shtetet e Bashkuara në 2023, përhapja e tij në Evropë u përball me disa pengesa për shkak të rregullave të transparencës së BE-së.
Meta ka njoftuar tani se banorët e Bashkimit Evropian që përdorin platformat e tij, duke përfshirë Facebook, Instagram dhe WhatsApp, do të fillojnë të marrin njoftime që shpjegojnë se çfarë të dhënash do të përdorë kompania.
Përdoruesit do të marrin gjithashtu një lidhje me një formular ku ata mund të kundërshtojnë përdorimin e të dhënave të tyre për qëllime trajnimi.
Ndërsa kompania do të përdorë të dhëna të tilla si pyetjet e përdoruesve dhe pyetjet në lidhje me inteligjencën artificiale të Metës, mesazhet private dhe të dhënat e llogarisë publike nga përdoruesit nën moshën 18 vjeç nuk do të përdoren në trajnimin e lartpërmendur./KultPlus.com
Mbrëmë, në ambientet e librarisë Dukagjini është promovuar libri “Shtëpia pa pasqyrë” i autores Majlinda Bregasi. Libri shpërfaqë histori njerëzish me fëmijëri të grabitur, ku nëpërmjet tri linjave rrëfimtare, lexuesi udhëton nëpër hëndekët e fatit të individëve që janë vetëm pasojë e historisë së popullit të tyre.
Ceremonia promovuese u mbajt në një ambient të rrethuar me libra, me miq dhe adhurues të autores Bregasi, nën moderimin fantastik të gazetares Jeta Zymberi, e cila tha se libri eksploron thellë kujtesën kolektive të Kosovës dhe shqiptarëve, të cilëve historikisht i është kërcënuar ekzistenca.
“Vepra ofron një reflektim mbi mundësinë për ripërtëritje në një shtëpi që, edhe pse e zhveshur nga pasqyrat, mbi kokën e fëmijëve që luajnë pa lodra, ka gjithmonë një dritare”, ka thënë Zymberi.
Kurse redaktorja letrare e librit, Albulena Blakaj, për autoren Majlinda Bregasi ka thënë se është një intelektuale e mirfilltë, e cila sipas saj ndër të tjera, prioritet ka historinë e popullit të saj.
“Bregasi e do shumë popullin e saj. Kjo më pëlqen natyrisht. Edhe te romanet tjera ajo prek varrë të mëdha të popullit. Edhe te ky roman autorja i kthehet sërish historisë. I bashkon historitë, e bashkon kombin dhe anët e ndryshme të popullit në një roman. Historitë e mëdha ia ngarkon personazheve të vogla. Janë dy vajza të vogla me të cilat fillon romani, të cilat tërheqin valigjet drejt fshatit Pambuk. Besoj që autorja e ka përzgjedhur këtë emër për shkak se pamuku është ‘I butë’ për fëmijët, mirpo nuk është e mundur të mos na kujtoj skllavërinë”, ka thënë redaktorja Blakaj.
Tutje, redaktorja Blakaj ka thënë se autorja tregon një pjesë të historisë, duke vazhduar pastaj edhe me personazhet tjera ku përmbledh të gjitha tmerret që kanë ndodhur në Shqipërinë e periudhës së komunizmit.
“Na trgon çka është humbja, çka është përballja me tmerrin, çka është dhembja dhe gjithçka. Me personazhet tjera njihemi ngadal-ngadal. Autorja ka aftësinë për të mbajtur të lidhur me romanin, derisa ai të përfundohet. Janë të tipit kriminalistikë, ku gjithmonë ka një personazh që pritet të zbulohet se kush është, dhe nga vjen. Ngadalë shpalosen të gjitha ato që do t’i lexoni. Përmblidhet edhe lufta në Kosovë, edhe tmerri dhe lidhja që ekziston mes shqiptarëve në të dyja anët e kufirit. Romani ka një fund të lumtur. Fundi është krejtësisht i papritur” ka thënë gjithashtu redaktorja Blakaj.
Ndërsa, studiuesi Latif Mustafa ka thënë se personazhet janë identitete, pasi autorja refuzon që njeriun ta projektojë si produkt të identiteteve kolektive.
“Mendoj që libri i autores është roman deri diku politik, ngaqë trajton temën se kush jemi ne dhe gjeografinë si fatalitet. Është edhe një pjesë e luftës, në fillim kam menduar që flitet për luftën në Kroaci, pastaj në Bosnje. UÇK-ja nuk përmendet askund, nuk mund ta gjesh UÇK-në. Krejt në fund kupton që autorja ka reduktuar veten te tjetri, ku shkruan nën petkun e armikut”, ka thënë Mustafa.
Studiuesi Mustafa gjithashtu ka thënë se përmbajtja e librit është jashtëzakonisht interesante, e cila në thelb prek plagë të shoqërisë.
“Libri në përgjithësi është i shkruajtur në formën e mozaikut, ku autorja i hedh copëzat e mozaikut në bashkëveprim me ne. Kërkon angazhim intelektual nga ne, që ne t’i japim kuptimin final të asaj që ajo në fund zbulohet. Është një libër jashtëzakonisht interesant, i cili vërtetë ka prekur shumë plagë”, ka thënë ai.
Kurse, studiuesja e letërsisë, Blerinda Idrizi ndër të tjera ka folur për njërin ndër personazhet më me rëndësi, rreth së cilës zhvillohet narracioni i romanit “Shtëpia pa pasqyrë”.
“Teze “Sibila” është një karakter tejet intersant pa të cilën nuk do të kishte ekzistuar Lena, Serena dhe të gjithë karakteret e tjera. Unë mendoj që Sibila është lidhja që i mban të tërë, sepse ushqen kujdesin ndaj Lenës dhe Erës, marrëdhënieve të tyre, dhe njëkohësisht mundohet tu mbajë kujtesën e prindërve, duke ua bërë me dije që i kanë, që nuk i kanë, por që duhet pasur kujdes për të mos i përmendur. Mendoj që autorja ka pikasur edhe me përzgjedhjen e emrit “Sibila”, pasi “Sibila” sipas antikitetit është parathënëse, parashkruese, këshilluese apo njëfarë orakulli. Kur lexohet ai pak dialog i përfshirë në vepër të vë në mendim, në njëfarë trysnie sa kur fillon e lexon romanin fillon të kursehesh vet në mendimin tënd. Ajo ka gjuhë të kursyer”, ka thënë studiuesja Idrizi, duke potencuar se libri ka një narracion të fragmentuar dhe të traumatizuar.
“Kemi të bëjmë me një narracion të fragmentuar, të traumatizuar sepse e tillë është jeta e personazheve që ka ndërtuar autorja. I tillë vjen edhe narracioni, i cili është i pasur jo përmes dialogut, por përmes dialogut të brendshëm të personazheve dhe meditimit të tyre, sepse ka dy mënyra se si autorja procedon: me dialog dhe me meditim. Pikërisht përmes këtij dialogu të brendshëm dhe këtij meditimi vjen dhe kujtesa, ashtu ngacmuese dhe e fragmentarizuar sepse traumat shoqërore dhe traumat e diktaturave e kanë shumë të vështirë të krijojnë linearitetin mes hapësirës, mendimit dhe transformimit”, ka thënë Idrizi.
Ndërkaq, autorja Majlinda Bregasi ka ka thënë se ideja e saj për librin “Shtëpia pa pasqyrë” ka qenë që ta trajtojë luftën nga një aspekt tjetër, jo nga aspekti i viktimës, siç janë zakonisht shkrimet shqiptare.
“Është normale që shkrimtarët në Kosovë të shkruajnë për luftën në Kosovë, sepse e kanë në lëkurë dhe asht, madje të cilën tërë jetën kanë për ta mbajtur, dhe që kanë për ta përcjellur, për ta trashëguar ashtu siç na kanë përcjellë gjyshërit tanë memorien e tyre. Temën e luftës e kam prekur edhe te libri “Ikja”, por shumë pak sepse nuk më është dukur morale që unë nga Shqipëria të shkruaj një libër për luftën në Kosovë. Kam pritur nga të tjerët të shkruajnë, nga ata që e kanë ndier shumë më afër e sa unë”, ka thënë autorja Bregasi.
Tutje, autorja ka thënë se letërsia sa është e këndshme është aq edhe e rrezikshme, ngaqë futet në ndërdijen e njeriut në mënyrë krejtësisht të pavetëdijshme.
“Dua që lexuesi ta ndjeja, ta jetojë historinë, sepse vetëm në këtë formë nuk do ta harrojë sao që të shohë piktura të tjera, përjetime të tjera ka për t’I mbetur diçka në mëndje. Faktikisht, mendoj që për secilin art dhe artist në picture, muzikë që nëse nuk të lë një gjurmë brenda ajo i përket një arti fast-food”, ka thënë autorja duke I falënderuar të gjithë pjesëmarrësit për praninë e tyre në ceremoninë promovuese.
Majlinda Bregasi është shkrimtare e afirmuar, gjuhëtare dhe profesore e gjuhës italiane dhe latine në Universitetin e Prishtinës, ku aktualisht mban pozitën e drejtores së Institutit të Gjuhës dhe Kulturës Italiane. Si romanciere, është nderuar me çmimin prestigjioz pë veprën më të mirë në prozë “Anton Pashku” dhe është nominuar për Çmimin Evropian për Letërsi. Libri “Shtëpia pa pasqyrë” është libri I pestë i autores Bregasi./ KultPlus.com
Drejtoria Rajonale e Trashëgimisë Kulturore Shkodër ishte pjesë e projektit Flood North Alb, që synon përmirësimin e përgatitjes dhe të kapaciteteve të reagimit të mbrojtjes civile ndaj fatkeqësive natyrore.
Në kuadër të projektit Flood North Alb, u zhvilluan ushtrime praktike në terren, ku u përfshinë edhe tri pasuri kulturore me status Monument Kulture, Kategoria I.
Monumentet e përfshira në projekt ishin Ura e Mesit në lumin Kir, rrënojat e Kishës së Shirgjit si edhe Xhamia e Plumbit.
Këto ushtrime ndihmojnë në rritjen e ndërgjegjësimit dhe gatishmërisë për mbrojtjen e trashëgimisë kulturore në raste fatkeqësish.
Projekti i financuar nga Bashkimi Evropian, mblodhi partnerë vendas dhe ndërkombëtarë për të forcuar kapacitetet e mbrojtjes civile dhe për të garantuar një koordinim më të mirë në përballjen me emergjenca të ndërlikuara, si përmbytjet e rënda. Me mbështetjen e BE-së, Shqipëria po ndërton sisteme më të forta të mbrojtjes civile dhe po luan një rol aktiv në përgatitjen rajonale, sepse gatishmëria është thelbësore për të shpëtuar jetë dhe për të minimizuar dëmet/atsh/KultPlus.com
Nëse dhomat e shpirtit tim do vizitoje Çfarë pretendon se do shikoje? Cilin përbindësh mendon se fsheh? Po të zhgënjej, por nuk më njeh. Nuk ka nevojë për të trokitur Hyr, shih, kërko, mbet’ e habitur. Mure të zbrazët lyer pa ngjyra Fotografi, por pa fytyra. Diku e hedhur afër shtratit Është nje kuti e tersit, e fatit. E mbushur plot është me kujtime.
Brenda gjithë historia ime. Janë fjalët që kam thënë aty, gjithkush që njoha, përfshi ty. Gjithçka që bëra, e që vetëm i ëndërrova Vendet ku shkela, ku jetova. Janë zënkat tona dhe mëritë Janë puthjet netëve pa dritë. Veset e mia që aq urreve Mërgimi i ngadaltë i reve.
Dënimet që vuajta për ty Herët kur s’të pash në sy. Jetët që pa ty jetova Të tjera femra që dashurova. Janë dhe sekretet që s’të kam thënë E amanetet që të kam lënë.
Fëmijet që kurrë nuk më lindën Epshet që vrava se nuk mu bindën. Ka letra, që për ty i shkrova Në zarfet që kurrë s’ti dërgova. E nëse gjithcka përmbys do kthesh Sekretin më të madh do gjesh. E kam fshehur në fund fare Po s’e zbulove, s’ke pare gjë fare.
Nxirre mes duarsh në shtrëngim Atë më të shtrenjtin sendin tim. Balsamin që plagët shëronte kur kjo djall jete më kafshonte. Para fytyrës ngadalë afroje Dhe mbylli sytë, pastaj zbuloje. E kur ngadalë ta kesh zbuluar. Veç një pasqyrë do gjesh në duar. Do shohësh veten, reflektim Se ti , ishe thesari im! / KultPlus.com
Nën valët e liqenit Huron gjenden të dhëna për të kaluarën parahistorike të rajonit, duke përfshirë dëshmitë më të vjetra të njohura njerëzore të një qytetërimi të humbur në Liqenet e Mëdha. Shkencëtarët po zbulojnë kampe gjuetie dhe mjete të lashta nga 10,000 vjet më parë, në atë që quhet “Pompei i Liqeneve të Mëdha”. Zbuluar për herë të parë nga një ekip nga Universiteti i Miçiganit në vitet 2000 , vendi mbetet i zhytur në ujë, duke ruajtur sekretet e tij nga shumë kohë më parë. Ky zbulim i mrekullueshëm po ofron një vështrim të rrallë në jetën parahistorike dhe ngritjen e qytetërimit të hershëm përpara se toka të zhytej nën ujërat e Liqeneve të Mëdha.
Korridori Alpena-Amberley , një urë tokësore që dikur lidhte pjesë të Miçiganit me rajonin e Ontarios, ishte vendimtare për paleo-indianët që e përdorën atë për gjueti karibu. Tani, mbi 100 metra nën ujë, vendet e gjuetisë janë ruajtur me detaje të jashtëzakonshme, falë ujërave të ftohta të liqenit, të cilët kanë ndihmuar në mbajtjen e materialeve organike të paprekura për mijëra vjet.
Me kalimin e viteve, arkeologët kanë zbuluar veçori të jashtëzakonshme si gropa gjuetie, zonat e fjetjes, grumbujt e gurëve dhe korsitë e makinës që përdoren për të korralizuar karibu, një burim kryesor ushqimor për njerëzit e rajonit. Ndër gjetjet më domethënëse është një korsi me makina 1,148 këmbë — një pjesë vërtet e mrekullueshme e inxhinierisë parahistorike. Zbulimi është më i vjetri i këtij lloji në Liqenet e Mëdha dhe studiuesit ende po nxjerrin mjete dhe bimë që janë ruajtur nga ujërat e akullta, por të freskëta të liqenit.
Shkencëtarët janë të prirur të zbulojnë sa më shumë që të munden nga vendi i zhytur, pasi artikujt e gjetur këtu ofrojnë njohuri thelbësore në kulturën e hershme njerëzore dhe strategjitë e mbijetesës . Këta banorë të hershëm lanë pas veglat, objektet dhe madje edhe gjethet që na tregojnë për stilin e tyre të jetesës dhe ndërveprimet mjedisore. Mjedisi i liqenit i ka ruajtur këto objekte në mënyra që mjediset tokësore thjesht nuk munden, duke i lejuar studiuesit të eksplorojnë historinë gjeologjike dhe ekologjike në rajon.
Zbulimi po jep gjithashtu përgjigje për urën tokësore dhe komunitetet nomade që dikur jetonin në zonë. Disa nga sendet e zbuluara, duke përfshirë veglat e obsidianit , sugjerojnë se këta popuj të lashtë mund të kenë pasur kontakt me grupe të tjera larg në perëndim – ndoshta deri në Oregon . Prania e një tregtie apo komunikimi të tillë në distanca të gjata i shton një shtresë tjetër këtij kapitulli magjepsës të historisë njerëzore.
Ky vend nënujor shpesh quhet ” Pompei i Liqeneve të Mëdha “, një shenjë për rrënojat e famshme të Pompeit në Itali, pasi ofron një pamje pothuajse të ngrirë në kohë të jetës nga 10,000 vjet më parë. Ndryshe nga shkatërrimi natyror që përmbyti zonën, ky vend mbetet tepër i ruajtur mirë, me artefakte dhe materiale organike që zbulojnë sesi kulturat e hershme njerëzore u përshtatën dhe lulëzuan në mjedisin e tyre.
Me një pjesë të madhe të vendbanimeve paleo-indiane të humbura tani nën ujërat e Liqeneve të Mëdha, Korridori Alpena-Amberley ofron një vështrim të rrallë dhe të vlefshëm në këtë periudhë.
Megjithatë, e ardhmja e faqes është e pasigurt. Pa financim të vazhdueshëm për kërkime, zbulimet e ardhshme mund të jenë në rrezik, duke humbur potencialisht një pjesë të rëndësishme të historisë së Amerikës së Veriut nga erozioni natyror ose projektet e zhvillimit./KultPlus.com
Jeto dhe jetën time po e deshe, Eja dhe merre, veç jeto.
Ata që s’duan dashurinë, Nuk dinë seç është mirësia. Folenë e ngrenë në errësirë, Edhe mbi ty lëshojnë stuhira. Se jane mësuar të zvarriten, Të të helmojnë, pastaj të vdesin. Pa prekur trupin tënd të ngrohur, Nga afshi i puthjesh, ledhatimit. Dhe pena ime nis e shkruan, Kaq e lodhur nga mundimi. Kërkon nga ty dhe merr dy fjalë, Dhe ndalet lumi i zemërimit.
Të dua, të dua, të dua, Oh, këngë hyjnore e kësaj bote. Që pëshpëritet nga buzët e dashuruara, Që frymë ty të dhanë.
Shumë të kërkova gjersa të gjeta. Dhe nëse vdes mos u trishto, Por, ti jeto!
Nëpër rrugët e dashurisë, Enden këngët dhe legjendat. Nëpër vargjet e poetit, Zemrën ta njoh. Dhe në vija pentagramesh, Derdhet shpirti i një artisti. Por diçka pa thënë ka mbetur, Le të tjeret ta tregojnë.
Dhe jetën time po e deshe, Eja dhe merre, Por, ti jeto… / KultPlus.com
Është romani më i bukur dhe më i njohur i Marquez, bashkë me “100 vjet vetmi”. Nuk ka lexues që t’i kenë lexuar me vëmendje të dy romanet dhe të kenë ngelur të zhgënjyer. Mua më ka rënë rasti të flas edhe me ata që nuk e pëlqejnë mënyrën e të shkruarit plot detaje dhe fantazi të shfrenuar të autorit, por më besoni, shumica e atyre që nuk i pëlqejnë veprat e Gabriel Garcia Marquez lodhen me faqet e para të romaneve të tij dhe nuk e marrin mundimin t’i mbyllin së lexuari ato vepra.
Nëse arrini ta kalitni mirë vullnetin dhe të lexoni “Dashuria në kohërat e kolerës”, si dhe “100 vjet vetmi”, ju me siguri keni për t’i pëlqyer të dy romanet. Në vijim do të keni mundësi të lexoni disa nga thëniet më të bukura të autorit të realizmit magjik në veprën “Dashuria në kohërat e kolerës” :
“Gjithmonë mbaj mend që gjëja më e rëndësishme në një martesë të mirë nuk është lumturia, por stabiliteti”.
“Nuk ka lavdi më të madhe, se sa të vdesësh për dashurinë”.
“Jeta nuk është periudha që dikush jetoi, por periudha që dikush kujton dhe si e kujton për ta treguar”.
“Gjithccka për të cilën ka nevojë dikush, është koha. Koha për të kuptuar kush është, kush do të bëhet, dhe ku do të shkojë”.
“Duhet të trembesh edhe nga nxehtësia, edhe nga ftohtësia e zemrës tënde dhe të përpiqesh të kesh durim, nëse mundesh”.
“Ajo e priste me një ankth të tillë, saqë vetëm një buzëqeshje prej tij i rikthente gjallërinë”.
“Kam pritur për këtë mundësi më shumë se gjysmë shekulli për të të folur edhe një herë mbi besnikërinë time të përjetshme dhe dashurinë time të pavdekshme”.
“Ai që pret shumë, mund të përfundojë me asgjë”.
“Ka gjithmonë diccka të mbetur për t’u dashuruar në ccdo gjë që përfundon”. /Bota.al /KultPlus.com
Parisi po i bën homazh një prej fotografëve më emblematikë francez, Robert Doisneau (1912-1994), me një ekspozitë madhështore të planifikuar në Musée Maillol.
E titulluar “Robert Doisneau. Instants Donnés”, retrospektiva me rreth 400 fotografi në një ambjent trekatësh – më e rëndësishmja e 20 viteve të fundit – na lejon të zbulojmë se si puna e Doisneau – i cili u bë i famshëm në të gjithë botën me “Puthjen në Hotel de Ville” – është në realitet shumë më komplekse, më e pasur dhe më e artikuluar sesa ajo foto e vetme që është kthyer në një ikonë.
Gjatë gjithë karrierës së tij të gjatë, Doisneau jo vetëm që portretizoi të dashuruarit nën hijen e Kullës Eiffel – por kaloi pothuajse çdo ditë duke përjetësuar njerëzimin e larmishëm të kryeqytetit francez dhe periferive të tij të pakufishme.
Nga fëmijët e portretizuar në rrugë në periudhën e menjëhershme të pasluftës, te restorantet tipike franceze, endacakët, prostitutat – apo portretet e miqve të tij artistë, duke përfshirë Jacques Prévert, Pablo Picasso dhe Alberto Moravia.
Gjithashtu, do të ekspozohen veprat më pak të njohura për reklama – dhe ato të kohës kur ai bashkëpunoi me revistën e modës “Vogue”.
“Një fotograf humanist, i rrënjosur në realitetin e Parisit dhe periferisë së tij”, thanë organizatorët.
Ekspozita do të qëndrojë e hapur deri më 12 tetor./KultPlus.com
Pavijoni i Republikës së Kosovës në Ekspozitën e 19-të Ndërkombëtare të Arkitekturës – La Biennale di Venezia paraqet projektin Lulebora nuk çel më. Asamble në shpërfaqje nga Erzë Dinarama. Projekti ofron një eksplorim ndijor të ndërprerjes dhe rikonfigurimit të marrëdhënieve të rrënjosura ekologjike dhe sistemeve të dijes së mishëruar, që gjenden nën trysninë e krizës klimatike.
I bazuar në punë kërkimore me bujq në mbarë Kosovën, projekti gjurmon një peizazh në tranzicion, ku të mbjellat e kahershme si gruri dhe fasulet po hasin vështirësi, ndërsa kultura të reja si kivi dhe fiqtë po marrin jetë. Ky ndryshim bujqësor pasqyron zbehjen e shenjave ndijore dhe treguesve sezonalë mbi të cilët bujqit janë mbështetur për dekada — duke zbuluar brishtësinë e formave të mishëruara të dijes, ndërsa njëkohësisht krijon hapësirë për rikalibrimin e tyre.
Instalacioni Lulebora nuk çel më. Asamble në shpërfaqje materializon këto tensione ekologjike përmes dy elementeve kryesore, erës dhe dheut, për të treguar këtë histori në mënyrë ndijore.
Dyshemeja e pavijonit është e mbuluar me shtresa të ndryshme dheu, të sjella nga Rrafshi i Dukagjinit dhe Rrafshi i Kosovës. Nga shtresat e sipërme, të errëta dhe pjellore, deri te ato më të lehta e të pasura me minerale që pasqyrojnë nivele më të thella dhe më pak të ndryshueshme gjeologjike, kjo përbërje nxjerr në pah kufizimet dhe mundësitë për përshtatje të një peizazhi në transformim.
Në zemër të pavijonit gjendet një kalendar relacional që shpreh këto ritme të reja bujqësore përmes erës – ndjesisë sonë më intime dhe më të pamatshme. Ky kalendar i bazuar në nuhatje nuk organizohet sipas datave, por përmes ngjarjeve kyçe ekologjike — momente që fermerët i identifikojnë si vendimtare për ciklet jetësore të kulturave me të cilat punojnë. Duke u mbështetur në rrëfimet e fermerëve, çdo erë bën të ndjeshme tregimet e të mbjellave që po zhduken, lulëzimeve të vonuara dhe ekologjive në shfaqje — duke afirmuar natyrën hiper-lokale të dijes së mishëruar, edhe kur ajo fillon të marrë forma të reja. Në këtë mënyrë, ky moment krize nuk paraqitet vetëm si shenjë humbjeje, por edhe si hapësirë për rikonfigurim.
Lulebora nuk çel më. Asamble në shpërfaqjeështë një ftesë për të dëgjuar, nuhatur dhe ndjerë ndryshimin përmes shqisave. Është festë për të qëndruar me pasigurinë, jo për ta zbutur, por për ta kuptuar më thellë, dhe për të gjetur mënyra të reja për rikonfigurim.
Pavijoni i Kosovës në Ekspozitën e 19-të Ndërkombëtare të Arkitekturës – La Biennale di Venezia komisionohet nga Galeria Kombëtare e Arteve dhe organizohet nga Ministria e Rinisë, Kulturës, dhe Sportit e Republikës së Kosovës.
PËR ARKITEKTEN DHE KURATOREN ERZË DINARAMA Erzë Dinarama është arkitekte, dizajnere ndërdisiplinare dhe hulumtuese. Puna e saj ndërthur planifikimin urban, dizajnin e peizazhit dhe ekologjinë për të adresuar sfidat mjedisore përmes qasjeve estetike dhe krijuese.
Ajo ka ligjëruar në Politeknikun e Milanos, ETH Zurich dhe Universitetin Polis, dhe ka prezantuar kërkimet e saj në konferenca ndërkombëtare. Ka ekspozuar në Muzeun Pecci dhe ka bashkëpunuar me Carlo Ratti Associati, Studio Olafur Eliasson dhe Fondacionin Manifesta. Ajo është themeluese e Institutit SRD dhe aktualisht është artiste rezidente në projektin S+T+ARTS4WaterII të Bashkimit Evropian.
FAKTE
PËR BIENALEN E VENCIAS Ekspozitat Ndërkombëtare të Artit dhe të Arkitekturës — La Biennale di Venezia janë dy nga
platformat më të rëndësishme të artit dhe arkitekturës bashkëkohore në botë. Ato
ndërkëmbehen çdo vit, janë të hapura për publikun nga prilli deri në nëntor dhe vizitohen nga 800.000 njerëz për çdo edicion.
Titulli i Ekspozitës së 19-të Ndërkombëtare të Arkitekturës në Bienalen e Venecias,“Intelligens” nxit një shqyrtim kritik të inteligjencës si një kapacitet i shpërndarë dhe ndërveprues, jo i kufizuar vetëm te teknologjia, por i mishëruar në materiale, mjedise, komunitete dhe proceset e tyre bashkëvepruese.
Ekspozita frymëzohet nga sfidat e shumta me të cilat përballen arkitektura dhe qytetet sot—kriza klimatike, rritja e pabarazive, dhe transformimet e shpejta teknologjike, duke propozuar që inteligjenca nuk është më thjesht atribut i mendjes njerëzore, por një forcë e shpërndarë në marrëdhënie të ndërlikuara mes njerëzve, natyrës, dhe makinerive. Intelligens është një ftesë për të imagjinuar arkitekturën si një praktikë që dëgjon, mëson dhe ndërvepron—një arkitekturë që kujdeset.
Në këtë frymë, pjesëmarrësit nga mbarë bota janë ftuar të eksplorojnë dhe shfaqin mënyrat se si arkitektura mund të shndërrohet në një mjet të ndjeshmërisë kolektive, të dijes së mishëruar dhe të ndërveprimeve të reja që i përgjigjen kompleksitetit të kohës sonë.
PËR PAVIJONIN E KOSOVËS Kosova ka marrë pjesë në Ekspozitën Ndërkombëtare të Arkitekturës – La Biennale di Venezia me pavijonin e saj kombëtar që nga viti 2012. Prezantimet e kaluara përfshijnë punë nga Përparim Rama (2012), Gëzim Paçarizi (2014), Eliza Hoxha (2018), Maksut Vezgishi (2021), dhe Poliksen Qorri–Dragaj & Hamdi Qorri (2023).
ORARI I HAPJES
Hapja inauguruese e Pavijonit të Kosovës do të mbahet më 08 maj 2025 në orën 15:00./KultPlus.com
Në skenën e Teatrit Kombëtar të Operas dhe Baletit në datat 17 dhe 18 prill do të ngjitet shfaqja “Opera Gala”, që pritet të sjellë orkestrën simfonike, korin, trupën e baletit dhe solistët në një performancë të jashtëzakonshme nën drejtimin e dirigjentit Sergio Alapont dhe me koreografi e regji të mjeshtrit Renato Zanella.
Sipas njoftimit të TKOB, publiku do të ketë mundësinë të udhëtojë përmes disa arieve më të dashura të muzikës klasike, ndërsa do të shijojë pjesë nga Moxart, Verdi, Puçini apo Shtraus.
“Kjo shfaqje është një mënyrë për të celebruar muzikën me të gjithë artistët. Janë disa numra muzikore të disa kompozitorëve ku secili prej numrave shpërfaq dashurinë. Muzika, zëri, vallëzimi është art i gjallë, që duhet të mbetet në teatër”, tha Renato Zanella gjatë konferencës për shtyp për prezantimin e kësaj shfaqjeje.
“Kënaqësi që jam këtu për këtë event të rëndësishëm. Do doja të nënvizoja një fjalë, gëzim, është ai fill që lidh artistët me publikun, dhe është ky koncept që duhet ndjejë edhe populli që ka mbushur sallat për të ndjerë muzikën”, tha dirigjenti Sergio Alapont.
Për artistët është e bukur që kjo shfaqje vjen pikërisht në pranverë, një periudhë që lidhet me rilindjen ndërsa tregojnë se çfarë do të sjellin këto mbrëmje.
“Mblidhen shumë vepra bashkë, që në shumicën e titujve që kanë, mbyllja është goxha tragjike dhe dramatike, e ndonjëherë harrojmë ato bulëzat e bukura të gëzimit që kalojnë këto personazhe të rëndësishëm, që pothuajse të gjithë ne në panel i këndojmë në këtë vepër. Por pjesa e trishtë që ato kanë largohet, duke mbajtur dashurinë si fjalë kryesore, gëzimin, xixat e bukura të sjella bashkë. Është koncert i veçantë se jo gjithmonë na bie fati të jemi të gjithë protagonistë kryesorë në të njëjtën skenë”, u shpreh mezosopranoja Vikena Kamenica.
Ndërsa, balerina e parë e TKOB pohoi se “galaja në vetvete përmban shumëllojshmëri muzike, baletin dhe e bëjnë të gëzueshme e jo të mërzitshme për publikun. Publiku do ta mirëpresë se ka vërtet alegri”.
Opera gala do të zgjasë dy orë dhe do të sjellë në skenë 150 artistë të Teatrit Kombëtar të Operas dhe Baletit./atsh/KultPlus.com
Më 17 prill 1927, në Tiranë lindi aktori i mirënjohur Enver Dauti, njëri prej themeluesve të Estradës së Tiranës dhe Teatrit Kombëtar Shqiptar.
Gjatë karrierës ai ka interpretuar disa role në filma, si drejtorin te Historiani dhe kameleonët, atë të drejtorit të burgut te Kolonel Bunker, babanë e Petritit te Fushë e blertë fushë e kuqe, kooperativistin te Zambakët e Bardhë, drejtorin e gjimnazit te Qortimet e vjeshtës, përkthyesin te Këshilltarët, Kozin te [[Koncert në vitin 1936], ministrin e brendshëm te Nga mesi i errësirës, Kopin te Cirku në fshat, Lonin te Lulëkuqet mbi mure, xha Hakiun te Prita, Bardhokun te Toka Jonë, si dhe role te Fejesa e Blertës, Ne vinim nga lufta, Rrugicat që kërkonin diell, Kur hiqen maskat, Shtigje të luftës, Odiseja e tifozave, etj.
Veprimtaria e Dautit do të rrojë gjatë në historinë e teatrit dhe filmit në Shqipëri.
Ai vdiq më 16 shkurt të vitit 2012, duke lënë prapa një karrierë të jashtëzakonshme. /KultPlus.com
Kryeministri Edi Rama ka publikuar në rrjetet sociale momente nga aktiviteti i artistëve të vegjël në sheshin “Skënderbej” në Tiranë të cilët me talentin e tyre kanë hedhur në telajo punimet e tyre.
Pjesë e këtij aktiviteti kulturor me fëmijët e rrjetit të ri të ngritur nga shkolla “Arte dhe Zeje”, janë bërë jo vetëm të vegjlit nga kryeqyteti, por nga çdo qark i i Shqipërisë.
Kryeministri thekson se këta fëmijë do të marrin pjesë në ndërtimin e Shtëpisë së Europës tek sheshi “Skënderbej”.
“Fëmijët e Tiranës së bashku me fëmijët e çdo qarku, do të marrin pjesë në ndërtimin e shtëpisë së Europës tek kopshti i Skënderbeut, ku do të mblidhen udhëheqësit e krejt kontinentit tonë demokratik, për Samitin e Komunitetit Politik Europian më 16 maj”, shprehet Rama./atsh/KultPlus.com
Ti m`u rrëfeve për sëpari shkrepëtimtare në stoli, Un` ëndërrova se në zemër po më valon një mall i ri. O, ç’ka që m`u venit qipalla me kaq të ngjethur të pafaj? Haj!shkretëtirë-e-zemrës`s`ime! Dhe haj! e zeza jetë,haj!
Posi një yll i perënduar më pate humbur gjith më larg… Nga malli yt i thura fjalët gjith sërë-sërë-e-varg-e-varg; E çdo mendim e pata tretur vetëm n`ërgjënd e në flori, O,vashë-e lotit të zhuritur që vetëtin nër syt` e mi.-
Prej largësisë së pa anë kalon durimi mot-me-mot… Pas kaqe kohë dhemshurije,ndaj vëndi-i lum as eja sot! Në gjirin t`ënd të llaftaruar m`a lerë mëndjen t`a humbas, Të ndjej si zemra më gatohet plot me dëshir` e plot me gas. Ti buzëqesh-më-zilitare,e më çkëlqe si vetëtim, E më vështro me sy pëllumbi drejt mun në fund të shpirtit t`im; Se gazi-i-kthjellt` i lumtërisë, që çel si lulja në mëngjes, Si lule-e pastër do më mbijë në krahruar mun në mes: Kur të më jesh e zemëruar, më shpirt të vrarë-e varfnjak, N`e mbajç në zemër zembëratën, prej helmit t`ënd s`do heq aspak; S`do psherëti n`e lënc të vdesë,a në `m`a thënc,në mos m`a thënc: Mjafton një mvrejtje-e buzës s`ate,që të më bësh të prishem menc./KultPlus.com
Për një çast, më ndali zemra, s’ishe ti, Shpirtin sonte, ma trazove përsëri Më kujtohet,sa shumë prisja, Që të ndjeja erën tënde Kthehu, dhe një herë unë të të shihja.
Ëndrra gjumin,ma këputi e më zgjoi, Mbi nënkres të ndjeva frymën, ku je ti, Puthjet ende janë të nxehta, S’na i ftoh dot largësia. Eja,mos u fshih vetëm në ëndrra.
Unë dhe ti, Lusnim natën që edhe pak të zgjaste, Të mos kish agim, Edhe dielli fare të mos lindte, Vetëm unë dhe ti, Lusnim natën që pafund të zgjaste Të mos kish mbarim, Edhe dielli atë ditë të shuhej, Ndarje të mos kish Nëse mijëra kilometra sot na ndajnë.
Ref. Mos më thuaj humbi dashuria Më të madhe e bën largësia Eja zemer netët ti përcjellim si dikur
Dashuria nis me ty,me ty mbaron Je kuptimi që merr dita sa fillon Puthjet ende janë të nxehta S’na i ftoh dot largësia Eja, mos u fshih vetëm në ëndrra
Unë dhe ti Lusnim natën që edhe pak të zgjaste Të mos kish agim Edhe dielli fare të mos lindte Vetëm unë dhe ti Lusnim natën që pafund të zgjaste Të mos kish mbarim Edhe dielli atë ditë të shuhej Ndarje të mos kish..Ndarje te mos kish..ooo…oo
Unë dhe ti Lusnim natën që pa fund të zgjaste Të mos kish mbarim
Edhe dielli atë ditë të shuhej Ndarje të mos kish nese mijra kilometra sot na ndajn
Ref. Mos më thuaj humbi dashuria Më të madhe e bën largësia Eja zemer netët ti përcjellim si dikur
Mos më thuaj humbi dashuria Më të madhe e bën largësia Eja zemer netët ti përcjellim si dikur
Mos më thuaj humbi dashuria Më të madhe e bën largësia Eja zemer..ejaaa si dikur…/KultPlus.com
Ana Politkovskaya, e lindur në vitin 1958 dhe e vrarë në Moskë më 7 tetor 2006, është një ndër gazetaret e rralla që ka informuar publikun në mënyrë të pavarur, për krimet gë ka bërë ushtria ruse gjatë luftës në Çeçeni. Gazetare e ” Gazeta o Re”, ajo është arrestuar e kërcënuar se do ta dënonin me vdekje, për qëndrimin e saj opozitar ndaj makinës represive shtetërore, pasi ka denoncuar shkeljen e të drejtave të njeriut në Çeçeni, përcjell KultPlus.
Në shtator të vitit 2004, ndërsa tentonte të shkonte në Osetinë e Veriut për të ndjekur rrëmbimin tragjik të fëmijëve në shkollën e Beslanit, ishte pre e një helmimi, për të cilin ajo e akuzoi shërbimet sekrete ruse.
Për veprimtarinë e saj fisnike ajo është vlerësuar nga shumë institucione prestigjioze, ndër të cilat: Çmimi Penda e Artë, për vitin 2004 nga Bashkimi i Gazetarëve të Rusise, Çmimi i Madh për Gazetarinë, i akorduar në vitin 2001 nga Global Aëard for Human Rights, seksioni anglez i Amnesty International për Çmimin për Gazetarinë e Demokracisë, i akorduar në vitin 2003 nga OSBE, e të tjera.
(Fragment i shkëputur nga libri ‘Çeçenia, turpi i Rusisë’, i gazetares ruse, Ana Politkovskaia)
“Pse e vrave?” “Nuk e di”. “Pse i preve veshët? “Nuk e di”. “Pse i more skalpin?” “Është çeçen!” ” E Kuptova”.
(marrë nga pyetja e një ushtari 19 vjeçar i brigatës 22 te Ministrisë së Brendshme ruse, e dislokuar në çeçeni gjatë verës së vitit 2001, nga një hetues i gjykatës së Groznit. Emrat e tyre? Humbshin ne harrim)
Kundër gjithë asaj që pohojnë mjekët, neurologët dhe psikiatrët mbi mundesite tona të pafundme, çdo njeri zotëron një rezistencë morale të kufizuar, pertej së ciles hapet honi personal i çdokujt. Vdekja nuk është domosdoshmëri. Mund të jenë situata më të këqija, për shembull humbja e plotë e gjithçkaje njerëzore, si përgjigje e vetme e të këqijave të panumërta të jetës. Askush nuk do të dinte se çfarë do të ishte i aftë të bënte në luftë.
Ana Politkovskaya, e lindur në vitin 1958 dhe e vrarë në Moskë më 7 tetor 2006, është një ndër gazetaret e rralla gë ka informuar publikun në mënyrë të pavarur, për krimet gë ka bërë ushtria ruse gjatë luftës në Çeçeni. Gazetare e ” Gazeta o Re”, ajo është arrestuar e kërcënuar se do ta dënonin me vdekje, për qëndrimin e saj opozitar ndaj makinës represive shtetërore, pasi ka denoncuar shkeljen e të drejtave të njeriut në Çeçeni.
Grozni i sotëm i jep njeriut të gjitha arsyet për të rënë në këtë greminë. Këtu është krijuar një botë qe ka në themel papërgjegjshmërinë e plotë ushtarake dhe edhe nëse lufta mbaron nesër, ajo do to vazhdonte edhe më gjatë, prej inercisë. Jam mëse e sigurtë.
Në çfarë konsiston papërgjegjshmëria çeçene?
Një njeri me mend, i mësuar që prej fëmijërisë me shqetësimet e jetes normale, nuk mundet te kuptojs origjinsn e ngjarjeve qe torturojns Çeçeninë. Nuk ka rëndësi, nëse ky njeri është çeçen apo rus. Qoftë ushtar, militant i rezistencës apo një qytetar i thjeshtë, që përpiqet rë mbetet jashtë makinacioneve që shërbejnë për të shpëtuar lëkurën. Pas njëfarë kohe, në mungesë të përgjigjeve të arsyeshme, ndergjegjja e tij fillon të shpërbëhet si një kërpudhë e prishur dhe mendja e tij përfundon në një qorrsokak.
Megjithatë nuk është çmenduri, është një fenomen tjetër.
Duket sikur të gjitha shtyllat, që kanë mbajtur jetën tënde deri në atë çast, janë shembur. Fillon të ndjesh se edhe ti mund t’i lejosh vetes diçka më shumë se më parë, se morali nuk është gjë tjetër, veçse një budallallëk i sajuar për të të injoruar ndërsa ti, tashmë, je bartës i një ndërgjegjeje të veçantë…
Në fillim, mendon ende për “diçka më shumë”. Pastaj, pak e nga pak, mekanizmi që të mban zvogëlohet dhe zhytesh gjithmonë e më thellë… sa nuk mund rezistojë ndokush.
Nuk janë fjalë. Edhe unë jam ndjerë kështu. Edhe pse e njoh realitetin, mësohem me iracionalitetin që më rrethon, megjithëse, ndryshe nga çeçenët, kam mundësinë për të marrë herë pas herë ajrin e Moskës pas atij Groznit, megjithatë….
Ndonjëherë shëtis ndërmjet gërmadhave të kryeqytefit çeçen. Flas me banorët e tij, i shoh në sy, mendoj për historitë e tyre dhe e kuptoj se mendja ime refuzon t’i besojë, kurndërshton, largon tutje rrëfimet e tyre që mund të shërbejnë për t’u mbrojtur. Besoj a nuk besoj, nuk dëshiroj të infektohem. Gjendem vërtet atje, por njëherësh më duket sikur të jem e pranishme në xhirimet e ndonjë filmi…
Nuk ka mundësi, ulëret ndërgjegjja ime, që autoritetet tona të këmbëngulin në një mënyrë kaq të marrë për të shtypur ata që jetojnë këtu! Pse duhet vazhduar të persekutohen këta banorë, që kanë duruar deri tani ngarkesa çnjerëzore, për faktin e vetëm, se kanë mbetur në atë qytet të tmerrshëm? Pse u duhet të ndjejnë për çdo ditë —jo, madje çdo minutë — që nuk janë gjë tjetër, veçse jashtëqitje, jo!, as jashtëqitje njerëzore, por jashtëqitje kafshësh? Po ushtarët? Dërgojnë këtu djelmosha tetëmbëdhjetë ose nëntëmbëdhjetëvjeçarë tërësisht injorantë, falë përmbysjes totale të sistemit shkollor te viteve nëntëdhjetë. Për çfarë u shërbejnë këto mësime, që nisin në pranverën e jetës së tyre? Po zyrtarët? Si do të munden më pas të kthehen në familje dhe të rrisin fëmijët e tyre?
Nuk ka përgjigje. Si mund ta gjej? Cila është origjina “racionale” e kaosit në skenën e Çeçenisë, që është duke shkatërruar rnbarë vendin?./ KultPlus.com
Benjamin Franklini ka lindur më datën 17 janar të vitit 1906 në Filadelfia dhe ka vdekur më 17 prill 1790 shkruan KultPlus.
Ka qenë burrë shteti, shkrimtar, botues dhe filozof politik. Konsiderohet si njëri etërit e themelimit të Shteteve të Bashkuara të Amerikës.
Gjatë karrierës së tij, ai është marrë edhe me cështjet me interes publik, duke dhënë kontribut me shkrimet e tij. Franklin botoi edhe shumë traktate dhe ese nga të gjitha llojet e temave, me theks të vecantë politike, si dhe me cështjet ligjore arsimore.
Sot, po i risjellim disa nga thëniet e tij më të famshme:
“Ose shkruaj diçka që ia vlen të lexohet, ose bëj diçka që ia vlen të shkruhet.”
“Sigurisht, duhet të thuash gjënë e duhur në vendin e duhur, por njëkohësisht duhet edhe të mos e thuash gjënë e gabuar në çastin kur ndjehesh i tunduar”.
“Ji në luftë me veset e tua, ji në paqe me fqinjët e tu, dhe bëj të mundur që çdo vit që vjen të të gjejë njeri pak më të mirë nga ç’ishe.”
“Njeriun që vështron tokën dhe është ateist, e kuptoj, por njeriun që vështron qiellin natën dhe prapë s’beson në Zotin, nuk kuptoj.”
“Në këtë botë nuk ka asgjë të sigurtë përveç vdekjes dhe taksave.”
“Ji i edukuar me të gjithë; i shoqërueshëm me shumë; i afërt me pak, mik me vetëm një; armik me askënd.”
“Nëse dëshiron të zbulosh defektet e një femre, fillo të lavdërosh shoqet e saj.”
“Kush dashurohet me veten, asnjëherë nuk ka rivalë.”
“Siguria pa lirinë quhet burg”.
“Mos kini frikë nga vdekja. Sa më shpejt të vdesim, aq më gjatë do të jemi të pavdekshëm.” /KultPlus.com
Nëse për një çast Zoti do të harronte se jam një kukull lecke e do të më dhurojë paksa jetë, ka gjasa se nuk do të them gjithçka që mendoj, por patjetër do ta mendoj çdo gjë që do ta them.
Do t’iu jepja vlerë gjërave, jo për vlerën që kanë, por për kuptimin që kanë.
Do të flija pak, do të ëndërroja më shumë,
e kuptoj se për çdo minutë që i mbyllim sytë, humbim gjashtëdhjetë sekonda dritë.
Do të ecja përpara kur të tjerët do të ndaleshin, do të rrija zgjuar kur të tjerët do të flinin, do të dëgjoja kur të tjerët flasin dhe dhe sa do të shijoja një akullore të mirë çokolate!
Nëse Zoti do të më dhuronte paksa jetë, do të vishesha thjeshtë, do të shtrihesha në pishë të diellit duke lënë zbuluar jo vetëm trupin tim por edhe shpirtin tim.
Zoti im, nëse do të kisha një zemër, do ta shkruaja urrejtjen time në akull dhe dhe do të prisja që të shkrihej në diell.
Do të pikturoja me një ëndër të Van Gogut sipër yjeve një poemë të Benedettit dhe një këngë e Serratit do të ishte serenata që do t’ia kushtoja hënës.
Do t’i ujitja me lotët e mi trëndafilët, për ta ndjerë dhimbjen e gjembave të tyre dhe puthjen e mishtë të petaleve të tyre…
Zoti im, nëse do të kisha paksa jetë…
Nuk do të lija të kalonte qoftë një ditë të vetma pa iu thënë njerëzve se dua, se i dua. Do t’i bindja të gjithë burrat e gratë se janë të parapëlqyerit e mi dhe do të jetoja i dashuruar nga dashuria.
Njerëzve do t’ua provoja sa gabojnë tek mendojnë të heqin dorë së dashuruari kur plaken, pa e ditur se plaken kur heqin dorë së dashuruari.
Një fëmije do t’i jepja flatra, por do ta lija ta merrte fluturimin vetë.
Të moshuarit do t’i mësoja se vdekja nuk vjen me pleqërinë por me harresën.
Kaq shumë gjëra kam mësuar nga ju, Njerëzit!
Ka mësuar se e gjithë bota adhuron të jetojë mbi majën e malit, pa e ditur se lumturia e vërtetë është në ngjitjen e shpatit. Kam mësuar se kur i sapolinduri shtrëngon me grushtin e tij të vogël, për herë të parë, gishtin e babait të tij, e mban shtrënguar për gjithmonë. Kam mësuar se një njeri ka të drejtë ta vështrojë një tjetër nga lart poshtë vetëm kur duhet ta ndihmojë për t’u ngritur.
Janë aq shumë gjëra që kam mundur të mësoj nga ju, por realisht, nuk do të më shërbejnë shumë, sepse kur do të m’i vendosin brenda asaj valixheje, palumturisht do të jem duke vdekur./KultPlus.com
Aktorja e mirënjohur shqiptare, Ema Andrea, është nderuar me çmimin prestigjioz italian “Premio Adelaide Ristori 2025”, për rolin e saj në shfaqjen “Negotiating Peace”, një bashkëprodhim teatror ndërkombëtar me artistë dhe grupe teatrore nga Ukraina, Kosova, Serbia, Bosnja dhe Hercegovina, Italia, Çekia, Shqipëria, Maqedonia e Veriut, Norvegjia, Polonia dhe Estonia.
Për çdo vit, që nga viti 1998 Soroptimist International d’Italia – Club Cividale del Friuli ndan çmimin prestigjioz “Adelaide Ristori” për artisten/in më të mirë të edicionit paraprak të Festivalit Mittelfest. Për vitin 2024, ky çmim i është ndarë aktores Ema Andrea, për rolin e saj në dramën e Jeton Nezirajt ‘Negotiating Peace’, në regji të Blerta Nezirajt.
Çmimi Adelaide Ristori ndahet në nderim të aktores që u lind më 29 Janar, 1822 dhe u bë një nga gratë më të rëndësishme të teatrit evropian dhe perëndimor në shekullin XIX.
“Për mua, nje vlerësim profesional që vjen nga vendi ku kam ‘shkruajtur’ libertà 30 vjet më parë, e ku kam ndërtuar fije ëndrrash, është një kufi prej uji e toke më i sigurt në rrugën ku paskam ecur e nuk paskam ditur që jam shumë me fat”, u shpreh aktorja Andrea për çmimin.
E frymëzuar nga libri I Richard Holbrooke “To End a War” dhe “Gjenerali i Ushtrisë së Vdekur” i Kadaresë, NEGOTIATING PEACE tenton të ballafaqojë publikun me prapavijat, sfidat, frikat dhe shpresën që e shoqërojnë arritjen e një marrëveshjeje të paqes si dhe diskuton tema të rëndësishme: Kush mund të negociojë paqen?/KultPlus.com
Presidentja e Republikës së Kosovës, ka përkujtuar Masakrën e Poklekut, duke u shprehur se është kujtesë që nuk shuhet dhe plagë që nuk mbyllet pa drejtësi.
“Në mesin e 54 të vrarëve në Poklek, 24 ishin fëmijë nga mosha gjashtë muaj e deri në 17 vjeç. Ata u vranë mizorisht e pastaj u dogjën nga forca të regjimit gjenocidal serb, synim i të cilëve ishte shfarosja. Në mesin e viktimave, ishte edhe Liria, një foshnjë vetëm 6 muajshe, që mbante emrin e një ideali që ende nuk e kishte jetuar. Ajo nuk e gëzoi kurrë lirinë. Por emri i saj mbetet amanet për secilin prej nesh. Të tillë mbeten edhe emrat e 23 të vrarëve në Çikatovë të Vjetër”, është shprehur ajo.
Tutje, presidentja ka shtuar se nuk mjafton që viktimat vetëm të kujtohen, por e kemi obligim të kërkojmë drejtësi për çdo fëmijë të vrarë dhe për çdo familje të shuar.
“Drejtësia nuk është hakmarrje. Është premtimi më minimal që ia kemi borxh viktimave. Është përgjegjësia jonë që ky krim të mos mbulohet nga pluhuri i harresës apo nga heshtja. Të mos ndalemi derisa drejtësia të triumfojë. Sepse pa të, pa të vërtetën e thënë dhe të njohur, pa përgjegjësi për krimet, nuk ka paqe të qëndrueshme”, ka shtuar Osmani./KultPlus.com
Benjamin Franklin lindi më 17 janar 1706 në Boston dhe ishte një botues amerikan, burrë shteti, shkrimtar, shkencëtar, sajues dhe filozof politik, shkruan KultPlus.
Konsiderohet gjithashtu si një nga etërit themelues të Shteteve të Bashkuara.
Ai ishte biri i dhjetë dhe fëmija i pesëmbëdhjetë i një përpunuesi sapuni dhe qiriri. Qysh në vitet e hershme të jetës së tij ai ka marrë një zhvillim të gjerë të njohurive përmes leximit intensiv të letërsisë së përgjithshme dhe shpirtërore në mënyrë autodidakte.
Ai për një kohë ka punuar në një dyqan arti te James-gjysmë vëllai i tij. Ndërsa përgjatë viteve 1729-1766, ai ishte redaktor i Gazetës së Pensilvanisë. Në vitin 1750 Franklin u zgjodh kryetar i Dhomës së Përfaqësuesve nga Pennsylvania.
Ndër studimet e shumta që pati përgjatë viteve ai studioi ujin e kuq, Rryma e Gjirit, përmbajtjen e kripës. Në kohën e krizës së Aktit Stamp , u bë një avokat i njohur i të drejtave amerikane në Londër. Në maj 1775 ai shkoi përsëri në Pensilvani dhe u bë anëtar në Kongres. Ai përndryshe kishte projektuar, komitetin e Deklaratës së Pavarësisë së Shteteve të Bashkuara.
Në 1769 themeloi Shoqërinë filozofike Amerikane. Ndërsa në vitin 1776 Benjamin Franklin ka nënshkruar Deklaratën e Pavarësisë së Shteteve të Bashkuara më 4 korrik.
Ai gjatë karrierës së tij u përfshi në disa qështje me interes publik përmes disa shkrimeve të tij, ku disa nga temat kishin të bëjnë me pastrimin e rrugëve, ndriçimin, futja e zjarrfikësit vullnetar ,
Gjatë gjithë jetës së tij, ai ka botuar traktate dhe ese për të gjitha llojet e temave, të tilla si për politikën, dhe çështjet ligjore të arsimit dhe të kontrollit të popullsisë.
Dalja e tij e fundit publike para vdekjes së tij ishte në mbështetjen e një programi të Kongresit, për heqjen e skllavërisë në nivelin federal duke dhënë këshilla ndaj masave. Më 17 prill 1790 Benjamin Franklin vdiq në moshën 84 në Filadelfia./KultPlus.com
Gabriel Garcia Marquez (Gabriel Garsia Markez i njohur edhe si Gabo), shkrimtari i njohur kolumbian lindi më 6 mars të vitit 1927 në Aracataca, një fshat i vogël pranë maleve të Karaibeve kolumbiane dhe vdiq më 17 prill 2014. Ai ishte djali i Gabriel Eligio García dhe Luisa Santiaga Márquez Iguarán.
Në atë periudhë dështoi shoqëria United Fruit, që deri në atë kohë kishte mbajtur ekonominë në rajon në një nivel mjaft të mirë nëpërmjet kultivimit të bananes. Si në çdo familje të asaj krahine edhe në atë Márquez gjendja financiare ishte në përkeqësim të vazhdueshëm, kështu që Gabrile së bashku me prindërit u transferua në shtëpinë e gjyshërve të tij në Riohacha.
Tetë vjetët e para të jetës së Markezit kaluan qetësisht, të mbushura me historitë magjike të gjyshes Tranquilina Iguarán dhe tregimet epike të gjyshit Nicolás Ricardo Márquez Mehija, në shtëpinë e të cilit dëgjoi historinë e masakrës së plantacioneve të bananes, ku u vranë mbi 100 njerëz, që më pas u varrosën në një varr masiv. Nga goja e gjyshit dëgjoi bëmat e jashtëzakonshme të gjeneralit Rafael Uribe Uribe, protagonist absolut i Luftës Njëmijë Ditore (1899-1902), një nga ngjarjet më të rënda dhe më të përgjakshme në historinë e Kolumbisë.
Ne vitin 1935 humbi gjyshin dhe kjo ngjarje ndikoi shumë në gjendjen shpirtërore të 12 vjeçarit Márquez, i cili një vit me pas shkon në Barrankija për të studiuar në shkollën San Hosé. Më 1942 u transferua në Zipaquirá për të përfunduar gjimnazin. Ne moshën 20 vjeçare fitoi të drejtën e studimit në Universitetin e Bogotá, dega drejtësi. I mërzitur nga jeta e përshpejtuar e kryeqytetit kolumbian dhe nga i ftohti i krahinës se Andeve, Gabriel mbyllej në dhomën e tij ku lexonte kryeveprat e autorëve me të mëdhenj latinë dhe spanjisht-folës. I mahnitur nga letërsia, filloi të shkruante duke braktisur studimet.
Megjithë pasionin e madh për librat, Márquez ishte një nga ata që vuanin situatën e Kolumbisë që po kalonte një periudhë ku dhuna ishte gjithnjë e pranishme. Me 9 prill 1948, filloi e famshmja El Bogotazo, e njohur si treditëshi i dhunës në kryeqytet, që përfundoi me vdekjen e drejtuesit liberal Jorge Eliecer Gaitán. Gjatë atyre ditëve të përgjakshme disa njerëz hynë në apartamentin e tij dhe dogjën gjithçka. Márquez vendosi të shkonte në Kartagjenë ku gjeti punë si redaktor e më pas si reporter për gazetën “El Universal”.
Në vitin 1949 vendosi të rikthehej në Barrankija, ku filloi të punonte si gazetar dhe u bashkua me “El Gruppo de Barranquilla”, që përbehej nga të rinj që kishin pasion letërsinë. Një vit më pas publikoi në faqet e gazetës “El Espectador” të Santa Fésë një tregim me titull “La tercera resignación”. Në vitin 1952, mbaroi së shkruari romanin e tij të parë, “La hojarasca” (përkthyer shqip si Gjethurinat) dorëshkrimin e të cilit e dërgoi në Argjentinë. Pas tre javësh në përgjigjen që i erdhi shkruhej që mund të merrej me çdo gjë përveç se me letërsi.
Në vitin 1955 fitoi çmimin e parë në një konkurs, ku konkurroi me tregimin “Un día después del sábado” (Dita pas së shtunës). Falë dhuntive të tij narrative, García Márquez në një hark kohor mjaft të shkurtër u bë një nga emrat më të rëndësishëm të gazetarisë kolumbiane. Intervistat, artikujt dhe opinionet e tij ishin të mirëpritura në çdo redaksi. Te gjitha punimet e tij deri në 1956, u publikuan si një libër i vetëm me titull “Relato de un náufrago”, që trazoi skenën politike në vend pasi aty trajtoheshin trafiqet e drogës nëpërmjet detit. Qëndrimi i Markezit ndaj këtij fenomeni gjeti aprovimin e popullit, por provokoi keqas politikanët. Në nëntor të vitit 1956 drejtori i gazetës “El Espectador”, për të cilën punonte Markez, mori urdhër nga disa qeveritarë që të pushonte nga puna shkrimtarin. Nga miqësia e ngushtë dhe respekti i madh, drejtori vendosi ta dërgonte në Zvicër, ku do të punonte si reporter për gazetën e tij. Edhe pas falimentimit që ndodhi një vit me pas, Markez vendosi të qëndronte në Zvicër. Gjatë jetës në Evrope, ai vizitoi shumë qytete të famshme të kontinentit të vjetër së bashku me mikun Plinio Apuleyo Mendoza. Udhëtimi në fjalë shërbeu si frymëzim për të shkruar “90 días en la cortina de hierro”. Më 1958, pas një qëndrimi në Londër, García Márquez u kthye në Amerikë, për t’u vendosur më pas në Venezuelë.
Në Barrankija, u martua me Mercedes Barca, me të cilën pati dy fëmijë, Rodrigo (lindur në Bogotá në 1959) dhe Gonzalo (lindi në Meksiko në 1962). Më 1961 u transferua në New York ku filloi punën si korrespondent i Prensa Latina. Kërcënimet e vazhdueshme nga ana e CIA-s dhe kubanëve e shtynë të transferohej në Meksikë. Më 1967 realizoi kryeveprën e krijimtarisë se tij “Cien años de soledad“ (përkthyer shqip si Njëqind vjet vetmi), një libër që shënon kulmin e të ashtuquajturit realizëm magjik. Më 1974 dolën në treg “Ojos de perro azul” dhe “El otono del patriarca” (Vjeshta e patriarkut), dy veprat më komplekse të krijimtarisë së tij, një metaforë e gjerë mbi vetminë, mjerimin si pasojë e pasurimit.
Nga viti 1975, Márquez jetoi midis Meksikës dhe Kartagjenës, Havanës e Parisit. Më 1982, u vlerësua me çmimin Nobel për Letërsinë. Më 2002 publikoi vëllimin e parë të Vivir para contarla (Të jetosh për të treguar), ndërsa dy vjet më pas veprën e tij të fundit, të paktën deri tani Memorias de mis putas tristes(përkthyer në shqip nga Mira Meksi me titull Kujtim kurvash të trishta). Ndër veprat e tij me të mëdha përmenden Dashuri në kohërat e kolerës, Kronikë e një vdekjeje të paralajmëruar dhe “Njëqind vjet vetmi” e cila është përkthyer në shqip nga i madhi Robert Shvarc, Gjenerali në labirintin e tij, Erendira etj. Veprat e Markezit në shqip i kanë përkthyer Ramiz Kelmendi, Veton Surroi, Aurel Plasari, Mira Meksi e Robert Shvarc. / KultPlus.com
Drejtoria Rajonale e Trashëgimisë Kulturore Shkodër ishte pjesë e projektit Flood North Alb, që synon përmirësimin e përgatitjes dhe të kapaciteteve të reagimit të mbrojtjes civile ndaj fatkeqësive natyrore.
Në kuadër të projektit Flood North Alb, u zhvilluan ushtrime praktike në terren, ku u përfshinë edhe tri pasuri kulturore me status Monument Kulture, Kategoria I.
Monumentet e përfshira në projekt ishin Ura e Mesit në lumin Kir, rrënojat e Kishës së Shirgjit si edhe Xhamia e Plumbit.
Këto ushtrime ndihmojnë në rritjen e ndërgjegjësimit dhe gatishmërisë për mbrojtjen e trashëgimisë kulturore në raste fatkeqësish.
Projekti i financuar nga Bashkimi Evropian, mblodhi partnerë vendas dhe ndërkombëtarë për të forcuar kapacitetet e mbrojtjes civile dhe për të garantuar një koordinim më të mirë në përballjen me emergjenca të ndërlikuara, si përmbytjet e rënda. Me mbështetjen e BE-së, Shqipëria po ndërton sisteme më të forta të mbrojtjes civile dhe po luan një rol aktiv në përgatitjen rajonale, sepse gatishmëria është thelbësore për të shpëtuar jetë dhe për të minimizuar dëmet./atsh/KultPlus.com
