Tu Fu, ose Du Fu (712-770), poet kinez i dinastisë Tang. Bashkë me Li Po-në (Li Bai) konsiderohen poetët më të mëdhenj kinezë. Edhe pse fillimisht i panjohur, poezia e tij ka pasur në vijim ndikim të jashtëzakonshëm në kulturën kineze dhe japoneze. Nga opusi i tij janë ruajtur ndër shekuj vetëm rreth 1500 poezi.
NË PIKNIKUN MBRËMJESOR, ME DJEM TË HEDHUR DHE BUKUROSHE NË KANALIN CHANG-PA, PO BIE SHI!
Nga Tu Fu
1.
Perëndimi i diellit është koha për të nxjerrë barkën
Kur një fllad i lehtë ngre dallgëza të vockla,
Bambuja e fshehtë është vendi i piknikut
Dhe lotusi i njomë në freskinë e mbrëmjës:
Por derisa djemtë e hedhur po përziejnë pijet e ftohta
Dhe bukuroshet e borëzojnë një sallatë lotusi,
Një re vogëlake nxihet mbi kokat tona:
Soneti im duhet përfundojë para se të bjerë shi!
2.
Ra shi pra, i lagu ata që ishin në ulëse
Ndërkohë që një shtrëngatë nisi t’i rrihte anët e anijes,
Vajzat e Yüeh mbajnë fustane të qullura all të kuqe
Dhe ato të Yen derdhin lotë nga sytë e nxirë:
Piktori ia heq lëkurën rrembit në breg,
Velat përdredhen dhe lulet shkapërdajnë shkumën;
Gjithë rrugës për në shtëpi një stuhi ulëritëse
Dhe në breg është vjeshtë në qershor!
1. Sunset’s the time to take the boat out/ When a light breeze raises slow ripples,/ Bamboo hidden is the picnic place/ And lotus fresh in the evening cool;// But while the bucks are mixing iced drinks/ And beauties snow a lotus salad,/ A slip of cloud comes black overhead:/ Before it rains my sonnet must end!
2. It has rained too, soaked those on the seats/ As a squall rose to beat the boatside,/ The girls of Yüeh wear wet scarlet skirts/ And those from Yen weep tears of eyeblack:/ The painter peels its bough on the bank,/ The curtains curl and flowers strew the foam;/ All the way home there’s a howling storm/ And on the shore is Autumn-in-June!
***
Një palë sonetesh gazmore, jo saktësisht të datuara, por sipas kritikëve me gjasë të viteve 740. […]
Djemtë e rinj të hedhur ishin bij njerëzish me peshë në kryqytet; bukuroshet profesionale, si geishat. Kanali Chang-pa ishte hapur vetëm në vitin 741, kështu që me gjasë ende ishte diçka si lodër për rininë e shoqëruese. Këtu gjejmë një mori prekjesh të lehta të qesëndisjes me heroizmin, siç në rastin e stuhisë; dhe ‘fustaneve të qullura all të kuqe’, poenta e të cilit pothuajse humbet nëse nuk pranohet si një parodi tipike e hiperboles poetike (pas së cilës Tu Fu ishte bukur i dhënë) e heroinave që i qullin rrobat e tyre me lot.
Akulli i pijeve duhet të jetë rrëmihur nga pirgjet e dheut, ku ishte futur në dimër; por ‘borëzimi’ i një sallate lotusi, që ishte rrënjë lotusi të grimëcuara, mund të nënkuptojë asgjë më shumë se shpëlarjen e saj. Duhet të ketë pasur një tendë në barkë, disi si te pikturat impresioniste të barkave të kënaqësisë në Senë, kështu që i mbetej shtrëngatës pastaj që t’i lagte vajzat në mënyrën më të keqe: Yüeh, Chekiang jugor modern i grykës së Yangtse, është ende me nam për vajzat e bukura; ashtu siç është edhe Yen, regjioni përreth Pekinit modern. Në traditën e lashtë poeteike, këto dy regjione ishin ekstremet e jugut dhe veriut.
Poezitë e verës janë krahasimisht të pazakonshme në Kinë, për arsye të qarta si kjo: për shkak të musonit sezoni është fort i nxehtë dhe i lagësht, pra jo aq i pëlqyer.
Është një gjë e çuditshme rreth Tu Fu-së që edhe një poezi verore dhe rinore si kjo duket, në retrospektivë, se përfton diçka profetike në lidhje me kohën dhe jetën e tij. Është e ditur se ai i mbante të gjitha poezitë me kujdes sipas radhës së kompozimit të tyre që nga fëmijëria e hershme; dhe fare lehtë mund t’i ketë parë me vetëdije në vazhdimësi si piktura të gjata të bëra rrotull të lumenjve, që ndahen në pezazhe të veçanta dhe që ishin sajesë e epokës së tij.
/Marrë nga Li Po and Tu Fu, “Poems”, (Selected and translated by Arthur Cooper), Penguin Books Ltd, 2013/Përkthimi: Gazeta Express/ KultPlus.com
Një shkrimtar dhe poet irlandez, Wilde, pasi shkroi në forma të ndryshme gjatë viteve 1880, u bë një nga dramaturgët më të njohur të Londrës në fillim të viteve 1890. Sot ai mbahet mend për epigramet dhe shfaqjet e tij dhe rrethanat e burgimit të tij, të cilat u pasuan nga vdekja e tij e hershme, transmeton KultPlus.
Prindërit e Wilde ishin intelektualë të suksesshëm të Dublinit. Djali i tyre fliste rrjedhshëm frëngjisht dhe gjermanisht qysh në fillim të jetës. Në universitet, Wilde dëshmoi se ishte një klasicist i shquar, së pari në Dublin, pastaj në Oksford. Ai u bë i njohur për përfshirjen e tij në filozofinë në rritje të estetizmit, të udhëhequr nga dy mësues të tij, Walter Pater dhe John Ruskin.
Pas universitetit, Wilde u transferua në Londër në qarqe kulturore dhe shoqërore në modë. Si zëdhënës i estetizmit, ai provoi dorën e tij në aktivitete të ndryshme letrare. Ai botoi një libër me poezi, të ligjëruar në Shtetet e Bashkuara dhe Kanada mbi “Rilindjen Angleze në Art”. Pastaj ai u kthye në Londër ku punoi shumë si gazetar.
I njohur për zgjuarsinë e tij, veshjen e ndezur dhe bisedën shkëlqyese, Wilde ishte bërë një nga personalitetet më të njohura të kohës së tij. Në kthesën e viteve 1890, ai rafinoi idetë e tij mbi epërsinë e artit në një seri dialogësh dhe esesh, dhe përfshiu temat e dekadencës, dyfishimit dhe bukurisë në romanin e tij të vetëm, Fotografia e Dorian Grey (1890).
Mundësia për të ndërtuar saktësisht detaje estetike dhe për t’i kombinuar ato me tema më të mëdha shoqërore, e tërhoqi Wilde të shkruajë dramë. Ai shkroi Salome (1891) në frëngjisht në Paris, por asaj iu refuzua licenca.
Pa u shqetësuar, Wilde prodhoi katër komedi të shoqërisë në fillim të viteve 1890, gjë që e bëri atë një nga dramaturgët më të suksesshëm të Londrës Viktoriane të vonë.
Në kulmin e famës dhe suksesit të tij, ndërsa kryevepra e tij, Rëndësia e të qenit i sinqertë (1895), ishte akoma në skenë në Londër, Wilde kishte markezin e Queensberry, babai i të dashurit të tij, Lordi Alfred Douglas, i ndjekur penalisht për shpifje, një akuzë që parashikon një dënim deri në dy vjet burg.
Gjyqi zbuloi prova që e detyruan Wilde të hiqte dorë nga akuzat e tij dhe çoi në arrestimin dhe gjykimin e tij për turp të rëndë me burra të tjerë. Pas dy gjykimeve të tjera, ai u dënua dhe u burgos për dy vjet punë të rëndë.
Në burg, ai shkroi De Profundis (shkruar në 1897 dhe botuar në 1905), një letër e gjatë e cila diskuton udhëtimin e tij shpirtëror përmes sprovave të tij, duke formuar një kundërpikë të errët ndaj filozofisë së tij të mëparshme të kënaqësisë.
Me lirimin e tij, ai u nis menjëherë për në Francë, për të mos u kthyer më në Irlandë apo Britani. Atje ai shkroi veprën e tij të fundit, Balada e leximit të gazit (1898), një poezi e gjatë që përkujtonte ritmet e ashpra të jetës në burg.
Wilde vdiq i varfër në Paris në moshën 46 vjeç. / KultPlus.com
Për ata që janë mbështetës të monarkisë, është e qartë se presioni për të ruajtur traditat shekullore është i jashtëzakonshëm.
Pas bashkimit me monarkinë me martesën e saj me princin William në vitin 2011, Kate Middleton ka mbajtur me elegancë dhe dinjitet të gjitha ritet e Familjes Mbretërore. Megjithatë, sipas një burimi të ri, ka një zakon që Princesha e Uellsit mezi po e pret të heqë kur burri i saj të ngjitet në fron.
Një burim ka zbuluar se ish-Duka dhe Dukesha e Cambridge janë planifikuar të realizojnë një “grusht shteti” në Krishtlindje, duke i dhënë fund një praktike të çuditshme të Familjes Mbretërore. Ata duket se kanë një kundërshtim ndaj zakoneve të çuditshme, si hapja e dhuratave më 24 dhjetor, në vend të 25-ës. Burimi është shprehur se:
Me siguri ky zakon do të hiqet kur ata të jenë në krye të Familjes Mbretërore
Nëse dikush nuk është i njohur me këtë praktikë, ajo ka origjinë nga tradita gjermane që daton që nga mbretërimi i Mbretëreshës Viktoria, e cila e mori këtë zakon për të nderuar rrënjët e bashkëshortit të saj, Princ Albert. Mbretëresha Elizabeth II thuhet se ka qenë një fanse e këtij zakoni, pasi preferonte që Dita e Krishtlindjes të kishte një shenjë të shenjtë, duke shmangur shpenzimet dhe shfaqjet e tepruara të materializmit.
Megjithatë, duket se çifti William dhe Kate janë të angazhuar të modernizojnë Familjen Mbretërore, dhe princ William është “entuziazmuar” për të përqafuar konceptin e Kate për një Krishtlindje më të thjeshtë dhe më të zakonshme. Burimi shton gjithashtu se çifti planifikon të organizojë një “festë rivale” në shtëpinë e tyre në Norfolk, Anmer Hall, duke lënë pas grumbullimin tradicional të familjes në Sandringham Estate.
Në këtë ngjarje tradicionale, mbretëria merr pjesë në meshë, organizon darka formale dhe bashkohet për të festuar periudhën festive.
Filmi biografik “Spencer” i regjisorit Pablo Larraín, që e ka Kristen Stewart në rolin e Princeshës Diana, ka sjellë një pasqyrim të këtij zakoni të pazakontë të familjes mbretërore, ku ata peshonin veten para dhe pas ushqimit të Krishtlindjeve. Nuk dihet nëse kjo traditë është ende në fuqi, por duket se kjo do të eliminohet gjithashtu me mbretërimin e William.
Kate Middleton është gjithashtu e angazhuar në krijimin e traditave të reja, si shërbimi “Together At Christmas” në Westminster Abbey, që këtë vit shënon vitin e katërt. Kjo do të jetë detyra e saj e parë e madhe pas rikuperimit nga një periudhë e vështirë shëndetësore gjatë vitit.
Me këto ndryshime, duket se çifti princëror është i vendosur të sjellë një frymë të re për Krishtlindjet mbretërore dhe të heqin zakonet që ata i shohin si të vjetra dhe të padobishme.
Në kuadër të 80-vjetorit të çlirimit të Shqipërisë, Ministria e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit solli një projekt unik. “Tingujt që Sollën Lirinë” është një përmbledhje e muzikës ikonike të filmave shqiptarë mbi luftën nacional-çlirimtare, interpretuar me mjeshtëri nga Kori dhe Orkestra e Teatrit Kombëtar të Operës dhe Baletit, e regjistruar në vinil.
Kryeministri Edi Rama solli momente nga kjo muzikë duke theksuar se “është një dhuratë për të ruajtur historinë dhe për ta përcjellë brez pas brezi, me melodi që na kujtojnë heroizmin dhe shpirtin e papërkulur të një populli”.
Tingujt që sollën lirinë” çelën festimet e 80-vjetorit të Çlirimit të Shqipërisë në Teatrin Kombëtar të Operës, Baletit dhe Ansamblit Popullor.
Meloditë ikonike të filmave shqiptarë erdhën përmes pianistes Etrita Ibrahimi, zërave të fuqishëm të sopranos Renisa Laçka, tenorit Gerald Murrja dhe Biorn Hoxha, orkestrës dhe korit të TKOBAP-së, nën drejtimin e maestro Dritan Lumshi.
Kori i Zërave të Bardhë, drejtuar nga Sonila Baboçi, i dha koncertit një emocion të veçantë, duke e bërë këtë mbrëmje një homazh të denjë për historinë tonë kombëtare. /atsh/ KultPlus.com
Samuel Langhorne Clemens (30 nëntor 1835 – 21 prill 1910) njihet me emrin Mark Twain (Mark Tuejn), ishte një autor dhe humorist amerikan. Ai shquhet për novelat e tij, The Adventures of Tom Sawyer (Aventurat e Tom Sojerit, 1876), si dhe për (Adventures of Huckleberry Finn) (Aventurat e Hakëllberri Finit), e cila me vone njihej si “Great American Novel” (Novela e famshme Amerikane). Twain u rrit në Hannibal, Missouri, ku shkroi Huckleberry Finn dhe Tom Sawyer, te cilat i shkroi me makinë shtypi.
Ai gjithashtu punoi si daktilograf, duke kontribuar kështu në gazetën e vëllait të vjetër Orionit. Derisa ai punoi si daktilograf dhe reporter ai shkroi storien humoristike “The Celebrated Jumping Frog of Calaveras Country”, e cila u be aq e popullarizuar saqë e tërheqi vëmendjen e publikut mbarëkombëtar. Ai arriti sukses mjafte te madh si një shkrimtar dhe spiker. Mençuria dhe satira e tij ishin te vlerësuara prej shume kritikeve dhe letrareve, dhe ai ishte shok me presidente, artiste, industrialiste te ndryshëm si dhe me Mbretërinë Evropiane. Gjendja e tij financiare ishte e dobët, megjithëse ai fitoi mjaft para nga shkrimet dhe ligjëratat e tij. Ai ishte i njohur si humoristi me i famshëm amerikan i moshës se tij, dhe William Faulkner e quajti Twain “babai i literaturës amerikane”.
Jeta e hershme Mark Twain lindi në Florida, Missouri, me 30 nëntor, 1834 Ai ishte i biri i Janë, një shtetas i Kentucky dhe John Marchal Clemens nga Virginia. Prindërit e tij u takuan kur babai i tij u shpërngul në Missouri dhe u martuan disa vite me vone, me 1823. Ai ishte femiu i gjashte nga 7 fëmijët ishin gjithsej, prej te cilëve vetëm 3 mbijetuan. Vëllau i tij Orion (1825-1897), Henry dhe Pamela (1827-1904) vdiqën në një shpërthim në anije. Motra e tij e quajtur Margaret (1833-1836) vdiq kur ishte 3 vjeç, dhe vëllai i tij Benjamin (1832-1842) që vdiq 6 vite me vone. Kur Twain ishte 4 vjeç, familja e tij u shpërngul për në Hanibbal, Missouri, një port detar në qytetin e Missisipit, i cili ishte një inspirim për shkrimin e librit “The Adventures of Tom Sawyer and Adventures of Huckleberry Finn”. Kur Twain ishte 11 vjeq, me 1847, i vdiq babai nga pneumonia. Një vit me vone ai u be daktilograf. Në vitin 1851 ai filloi te punonte si daktilograf dhe kontribuoi në artikujt dhe skeçet humoristike për gazetën Hannibal, një gazete që posedohej nga vëllau i tij. Kur ishte 18 vjeçar, ai e leshoi Hannibalin dhe punoi si shtypes në New York City, Philadelphia, St. Luis, Cincinnati. Ai iu bashkëngjit Bashkimit Ndërkombëtar Tiografik te posaformuar, bashkimit te shtypësve dhe gjate mbrëmjeve u edukua në bibliotekat publike, duke gjetur kështu informata me te gjera sesa në shkollën tradicionale. Clemmens kane ardh St. Louis në Keokuk me 1854, dhe jetuan në Muscatine gjate periudhës se verës te vitit 1855. Gazeta Muscatine publikoi 8 storie te cilat kishin pothuajse 6000 fjale.
Martesa dhe fëmijët Përgjatë vitit 1868, Twain dhe Olivia Langdon u fejuan, ndërsa në shkurt te vitit 1870 u martuan në Elmira, New York. Langdon vinte nga një familje e pasur dhe liberale dhe nëpërmjet saj Twain takoi shume aboltioniste, socialiste dhe aktiviste për te drejtat e grave dhe barazi shoqërore. Ai gjithashtu takoi edhe shkrimtarin dhe socialistin Eutopian, William Dean Howels, me te cilin pati shoqëri për një periudhe te gjate. Ata kishin 3 vajza : Susy (1872-1896), Clara (1874-1962), Jean (1880-1909), dhe një djalë i cili vdiq kur ishte 19 muajsh nga sëmundja e difterisë. Martesa e Twain dhe Olivias zgjati 34 vite, deri me 1904 kur Olivia vdiq. Te gjithë anëtaret e familjes Clemens janë varrosur në varrezat e Woodlawn në Elmira.
Dashuria për shkencën dhe teknologjinë Twain ka qene i fascinuar pas shkencës dhe hetimeve shkencore. Ai pati një shoqëri te afërt dhe te gjate me Nikola Tesla. Ata kalonin shumë kohe sebashku në laboratorin e Tesles. Ai zotëroi 3 zbulime duke përfshire një përmirësim në rregullimin rripave (shiritave) për ndarjen e rrogave (për te zëvendësuar rripat llastik) Libri i tij A Connecticut Yankee in King Arthur’s Court karakterizon një udhëtues te kohës nga Amerika bashkohore duke përdorur dijen e tij për shkencën për te prezantuar teknologjinë moderne Arturianit te Anglisë. Ky lloj i linjës se storieve me vone do te kthehej në një karakteristike te përbashkët te fanta-shkencës nen-zhanër, historisë alternative. Në vitin 1909 Tomas Edisoni vizitoi Twain në shtëpinë e tij në Redding, Connecticut, dhe e filmoi atë. Një pjesë e filmit u përdor në “Prince and the Pauper“ (1909), i cili ishte një film i shkurte.
Jeta e mëvonshme dhe vdekja Twain kaloi në një periudhe te depresionit te thelle, e cila filloi me 1896 kur vajza e tij Susy vdiq nga Meningjit. Vdekja e Olivias me 1904 dhe e Janë me 1909 e thelluan errësirën e tij. Me 20 maj te vitit 1909 miku i tij i ngushte Henry Rogers vdiq papritmas. Në vitin 1906, Twain filloi autobiografinë e tij në North Amerikan Review. Në prill Twain dëgjoi që mikesha e tij Ina Coolbrith humbi te gjitha pronen e saj në San Francisko nga tërmeti. Twain e formoi në vitin 1906 një klub për vajzat që ai i shihte si mbesat zëvendësuese, the Angle Fish dhe Aquarium Club. Shumica e anëtareve ishin te moshës 10-16vjet. Twain shkëmbente letra me vajzat e klubit “Angel Fish” dhe i ftonte ato në koncerte dhe teatre si dhe për te luajtur lojëra. Universiteti i Oksfordit e nderoi Twain me një doktorate nderi për shkrimet e tij, me 1907. Në vitin 1909 është cituar për thënien e tij : ”Unë erdha në ketë bote me Halley’s Comet me 1835. Kjo do te vije prape vitin tjetër dhe un pres që te shkoj me te. Do te ishte zhgënjimi me i madh i jetës sime në rast se unë nuk shkoj me Halley’s Comet. Almighty ka thëne, padyshim : “Tani këtu janë këto dy kapriqe te pa numërueshme ; ato kane ardhur sebashku dhe duhet te shkojnë sebashku.” Parashikimet e tij ishin te sakta- Twain vdiq nga një sulm në zeme me 21 prill 1910 në Redding Connecticut, një dite pas qasjes me te afërt te kometës në Toke. Kur presidenti William Howard Taft dëgjoi për vdekjen e Twain tha: “ Mark Twain dhuroi kënaqësi-gëzim te vërtet intelektual për miliona njerëz, dhe puna e tij do te vazhdoj te dhuroje kënaqësi për miliona njerëz që do te vijnë… Humori ishte Amerikan, por ai ishte njësoj i vlerësuar nga njerëzit e Anglisë dhe njerëzit e vendeve tjera si dhe njerëzit e vendit te tij. Ai ka dhuruar një pjesë te pavdekshme te literaturës Amerikane“. Funerali i Twain ishte në “Old Brick”, Press Byterian në kishën e New Yorkut. Ai u varos me familjes e tij në varrezat Woodlawn në Elmira-New York.
Vepra E gjithë vepra e Mark Twain inspirohet nga ngjarje dhe vende ku jetoi apo vizitoi, ndaj konsiderohen si autobiografike. Vepra e tij ndahet përgjithësisht : Përshtypjet e udhëtimit ; Kujtimet e fëmijërisë dhe rinise se hershme Narracionet satirike te ambientuara në Mesjete dhe Rilindje. Mark Twain, në maksimumin e famës se tij, ishte një celibritet në Amerike, për kohen e tij.
Veprat :
The Celebrated Jumping Frog of Calaveras County, 1867, novele Innocents Abroad, 1869, novele udhëtimi Roughing It, 1872, udhëtim nga Mississipi në Las Vegas The Gilded Age: A Tale of Today, 1873, novele The Adventures of Tom Sawyer, 1876, novele A Tramp Abroad, 1880, kujtime udhëtimi |1601: Conversation, as it was by the Social Fireside, in the Time of the Tudors, 1880, novele The Prince and the Pauper, 1881, novele Life on the Mississippi, 1883, tregim autobiografik The Adventures of Huckleberry Finn, 1884, novele Tom Sawyer Abroad, 1894, novele Pudd’n’head Wilson (Wilson lo Zuccone), 1894, novele Tom Sawyer Detective, 1896, novele A Connecticut Yankee in King Arthur’s Court, 1889, novele Following the Equator, 1897, tregime udhëtimi The Man That Corrupted Hadleyburg, 1900, novele King Leopold’s Soliloquy, 1905, satire politike The War Prayer, 1905, novele * The Eva-s diary, 1906, novele The $30,000 Bequest and Other Stories, 1906, novele What Is Man ?, 1906 A Horse’s Tale, 1907 Captain Stormfield’s Visit to Heaven, 1909, tregim i gjate Letters from the Earth, 1909, novele e botuar pas vdekjes The Mysterious Stranger, 1916, novele e botuar pas vdekjes /KultPlus.com
Vajta në Stamboll të bëj pazar, për kujtim të ble një vazo balte: – Paqe dhe selam, usta poçar, Vazon më të mirë po e pate Paqe dhe selam, usta poçar!
Vazoja nga dora shkau e ra Dhe m’u bë njëzet e pesë copë, Më erdhi rrotull deti Marmara Dhe m’u hap dyqani turk si gropë, Më erdhi rrotull deti Marmara.
Pa më shau poçari keq turqisht, Unë e shava shqip e mend i rashë; Për çudi poçari nuk u ligsht, Veç dy lot në sytë e kuq i pashë, Për çudi poçari nuk u ligsht!
Mos u çmend ky turk, ky musliman? Unë e shaj, ai me duar në qafë! Poçe tjeter mori në dyqan Dhe më tha: ” Më shaj, për besë, prapë!” Poçe tjetër mori në dyqan.
Psheretiu si unë: ” Jam shqiptar, Shqip, vëlla, ti shamë dhe një herë, Fjala shqipe s’blihet në pazar, Në dyqan ka vjet që s’e kam ndjerë, Fjala shqipe s’blihet në pazar!”
Ikën nga dyqani burra e gra, Unë e një poçar e tjetër s’kishte, Vazot frynte deti Marmara, Vazove poçari shqip u fliste, Vazot mbushte deti Marmara./ KultPlus.com
Vajta në Stamboll të bëj pazar, për kujtim të ble një vazo balte: – Paqe dhe selam, usta poçar, Vazon më të mirë po e pate Paqe dhe selam, usta poçar!
Vazoja nga dora shkau e ra Dhe m’u bë njëzet e pesë copë, Më erdhi rrotull deti Marmara Dhe m’u hap dyqani turk si gropë, Më erdhi rrotull deti Marmara.
Pa më shau poçari keq turqisht, Unë e shava shqip e mend i rashë; Për çudi poçari nuk u ligsht, Veç dy lot në sytë e kuq i pashë, Për çudi poçari nuk u ligsht!
Mos u çmend ky turk, ky musliman? Unë e shaj, ai me duar në qafë! Poçe tjeter mori në dyqan Dhe më tha: ” Më shaj, për besë, prapë!” Poçe tjetër mori në dyqan.
Psheretiu si unë: ” Jam shqiptar, Shqip, vëlla, ti shamë dhe një herë, Fjala shqipe s’blihet në pazar, Në dyqan ka vjet që s’e kam ndjerë, Fjala shqipe s’blihet në pazar!”
Ikën nga dyqani burra e gra, Unë e një poçar e tjetër s’kishte, Vazot frynte deti Marmara, Vazove poçari shqip u fliste, Vazot mbushte deti Marmara./ KultPlus.com
Google Gemini AI tani mund të kujtojë informacionin personal të përdoruesve.
Chatboti Gemini i Google, i mundësuar nga inteligjenca artificiale, ka një veçori të re që e lejon atë të kujtojë informacione rreth jetës personale të përdoruesve, tha kompania në një deklaratë.
Nëse, për shembull, i kërkoni chatbot-it Gemini të kujtojë ushqimin që ju pëlqen dhe herën tjetër që t’i kërkoni rekomandime për restorantet, ai do ta përshtatë zgjedhjen e restorantit sipas preferencave tuaja, raporton Tech Crunch.
Funksioni i ri është i disponueshëm vetëm për abonentët e Gemini për një tarifë mujore prej 20 dollarësh dhe aktualisht është i padisponueshëm në aplikacionet celulare Android dhe iOS.
Kompania vëren se kjo veçori, e cila aktualisht mbështet vetëm pyetjet në gjuhën angleze, mund të çaktivizohet në çdo kohë, por të dhënat e përdoruesit ruhen derisa të fshihen manualisht.
Hakerat e aftë në disa raste mund të shfrytëzojnë veçoritë e memories së chatbots Gemini dhe Chat GPT duke futur “kujtime të rreme” dhe duke vjedhur të dhënat e përdoruesve, paralajmërojnë studiuesit. /KultPlus.com
Gustave Flaubert (1821-1880) ishte një romancier francez i cili konsiderohet si një nga shkrimtarët më të mëdhenj në historinë e letërsisë. Ai lindi në Rouen, Normandi, Francë dhe kaloi pjesën më të madhe të jetës së tij atje. Babai i tij ishte mjek dhe vetë Floberi studioi drejtësi në Paris, por shpejt e braktisi këtë rrugë karriere për të ndjekur pasionin e tij për të shkruar.
Më poshtë gjeni fragmente nga libri i tij ‘Zonja Bovari’:
“…Po ç’rëndësi kish! Ajo e lumtur nuk ishte, as kishte qenë ndonjëherë. Nga t’i vinte vallë kjo zbrazësi e jetës, ky kalbëzim i menjëhershëm i gjërave mbi të cilat mbështetej ajo?… Mirëpo në qoftë se kishte diku një njeri të fuqishëm dhe të hijshëm, burrë të vërtetë plot afsh dhe sqimë njëkohësisht, me zemër poeti si engjëll i lirë me korda tunxhi, që ngre larg në qiell tingujt e një poeme elegjiake të vajtueshme, përse rastësisht mos e gjente atë?
Oh! Sa e pamundur që ishte! Madje nuk ia vlente të kërkoje asgjë! Gjithçka ishte gënjeshtër! Çdo buzëqeshje fshihte një gogësimë mërzitjeje, çdo gëzim një mallkim, çdo kënaqësi neverinë e vet, dhe puthjet më të zjarrta të linin mbi buzën dëshirë të ndezur të parealizueshme për të shuar një epsh edhe më të përvëluar…”.redaktori.net/KultPlus.com
Unë, biri yt, Kosovë t’i njoh dëshirat e heshtura, t’i njoh ëndrrat, erërat e fjetura me shekuj, t’i njoh vuatjet, gëzimet, vdekjet, t’i njoh lindjet e bardha, caqet e tuka të kulluara; ta di gjakun që të vlon në gji, dallgën kur të rrahë netëve t’pagjumta e të shpërthej do si vullkan:- më mirë se kushdo tjetër të njoh, Kosovë. Unë biri yt./ KultPlus.com
– Nuk është bukuria që zgjat, është dashuria që na bën neve të dukemi të bukur.
– Respekti u shpik për të zënë vendin bosh, aty ku duhej të ishte dashuria.
– Nëse kërkon përsosmërinë, nuk do të jesh asnjëherë i kënaqur.
– E habitshme se sa i madh është iluzioni, që bukuria është mirësi.
– Dy luftëtarët më të fuqishëm janë durimi dhe koha.
– Pa e ditur se çfarë jam dhe përse jam këtu, jeta është e pamundur.
– Që të heqësh qafe një armik, duhet që ta duash atë.
– Të gjithë mendojnë për të ndryshuar botën, por askush nuk mendon për të ndryshuar vetveten.
– Mund të dimë vetëm që nuk dimë asgjë. Dhe kjo është shkalla më e lartë e urtësisë njerëzore.
– Kuptimi i vetëm i jetës është që t’i shërbejë njerëzimit.
– A është vërtetë e mundur që t’i thuash dikujt tjetër atë që ndien?
– Në emër të Zotit, ndalu një moment, lëre punën, shih përreth teje.
– Muzika është gjuha e shkruar e emocionit.
– Nuk ka madhështi atje ku nuk ka thjeshtësi, mirësi dhe të vërtetë.
– Lumturia nuk varet nga gjërat e jashtme, por nga mënyra se si ne i shohim ato.
– E vërteta, ashtu si floriri, duhet ruajtur jo nga madhësia e saj, por duke hequr prej saj të gjithë ato që nuk janë flori.
– Mërzia: Dëshira për të patur dëshira.
– Njeriu mund të jetojë dhe të ketë shëndet pa i vrarë kafshët për ushqim; kështu që, nëse ai ha mish, ai merr pjesë në mbytjen e kafshës për hir të urisë së tij.
– Jeta e vërtetë jetohet kur ndodhin ndryshime të vockla.
– Një nga kushtet e para të lumturisë është që lidhja midis Njeriut dhe Natyrës të mos prishet.
– Ne humbëm sepse i thamë vetes sonë se humbëm.
– Dhe të gjithë njerëzit jetojnë, jo nga arsyeja e ndonjë kujdesi ndaj vetes së tyre, por nga dashuria që të tjerët kanë për ta.
– Lumturia nuk varet nga gjërat e jashtme, por në mënyrën se si ne i shikojmë ato.
– Kape momentin e lumturisë, dashuro dhe dashurohu. Ky është realiteti i vetëm në botë, gjithçka tjetër është marrëzi.
– Të gjitha ato që kuptoj, i kuptoj prej dashurisë./KultPlus.com
Po t’afroj rrugë t’vështirsueme muzgje t’dëshpërueme me at’ hanë t’periferive t’mjerueme.
Hidhnimin e nji burri që pat’ vështrue gjatë në at’hanë t’trishtueme
T’parët e mi t’vdekun tashma përjetësuem n’fantazma t’mermerta; babën e babës tem t’vramë n’kufi t’Buenos Aires, me dy plumba qi patën shpu tej e matanë mushkritë, t’vdekun t’parruem, kallur n’lëkurë t’nji lope; gjyshin e nanës teme sapo shkelur n’njëzetekatër mote, n’nji shkëmbim zjarri me treqind burra n’Perù, tashma dhe aj fantazmon mbi kuajt e humbun.
T’afroj nga librat e mi ç’farëdolloj ditunie të mundshme, ç’farëdo lloj burrnie, o’ jet njerzore.
Po t’afroj besnikrinë e nji burri, qi se pat’ pasun. At’kokrrizë t’vetvestes t’konservume në nji farë mnyre mrena zemnës teme; nuk bahet llogari për fjalët as për andrrimet ende t’paprekshme prej kohet t’gzimit e fatkeqësinave.
Po t’afroj dhe kujtimin e nji t’verdh’ trandofili prej perndimi, shumë vite ma t’hershme prej t’lindurës tande. Dhe ato shpjegimet e tua, për ty, teoritë autentike me t’dhana tmerrësisht befasuse.
Mund’ me t’fal temin trishtim, nga errsina jeme, uri e pangopme e zemnës teme; asgja tjetër, e gjitha kjo asht ajo q’po tentoj me t’korruptue n’paqartësi t’rrezikshme, e disfate.
Ministri i Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Blendi Gonxhja tha sot se një projekt unik është finalizuar në kuadër të 80-vjetorit të Çlirimit të Shqipërisë.
Gonxhja shprehet në një postim në rrjetet sociale: “Vinili filloi të rrotullohej pa ndërprerje nën gjilpërën e vjetër të gramafonit dhe sakaq muzika e çetave partizane filloi… Në kuadër të 80-vjetorit të Çlirimit të Shqipërisë, Ministria e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit sjell këtë projekt unik: “Tingujt që Sollën Lirinë” një përmbledhje të muzikës ikonike të filmave shqiptarë mbi luftën nacional-çlirimtare, interpretuar me mjeshtëri nga Kori dhe Orkestra e Teatrit Kombëtar të Operës dhe Baletit, e regjistruar në vinil”.
Ministri thekson se ky projekt është një dhuratë për të ruajtur historinë dhe për ta përcjellë brez pas brezi, me melodi që na kujtojnë heroizmin dhe shpirtin e papërkulur të një populli.
Përmbledhja muzikore e filmave shqiptarë ikonikë erdhën përmes duarve të arta të pianistes Etrita Ibrahimi, zërave të fuqishëm të sopranos Renisa Laçka, tenorit Gerald Murrja dhe Biorn Hoxha, orkestrës dhe korit të TKOBAP-së, nën drejtimin e maestro Dritan Lumshi.
Kori i Zërave të Bardhë, drejtuar nga Sonila Baboçi, i dha koncertit një emocion të veçantë, duke e bërë këtë mbrëmje një homazh të denjë për historinë tonë kombëtare./tema/KultPlus.com
Ah e thyme âsht kupa e florinjtë! shpirti ka fluturu përgjithmonë! Le t’jehojë kâmbana!–në lumin stigjian nji shpirt engjëllor po noton; Dhe, ti i fejum i saj, si s’nxjerr lot?– vajto tash ose kurrë mâ! Shif! atje zymtë dhe shtangët n’çivur e dashuna jote, Lenorë u thâ Ejani! le të nis riti i varrimit-vajtimet le t’marrin erë!– Nji himn për dekën ma mbretnore që ka ngja ndoj’herë– Nji elegji për dekën e dyfishtë pse kaq e re u bâ e ndjerë.
“Të mjerë! e deshët për kamjen e saj dhe i patët smirë kryenaltësinë, “Dhe kur vinte tu u tret shëndetligë, e nemtë- sa vdiç çupëlinë! “Si t’nis, atëherë, kjo ceremoni?–si t’knohet ky psalm “Nga ju- nga sytë nakar t’juj,–nga llapitja juj e përdalë “Që bânën me dekë nji çupë, kaq e re pa faj?”
Kemi m’katnue; mos shfreni veç kshtu! nisni nji kangë t’shtunës s’bekume T’kumboj dej te Zoti sa vetë deka t’duket e gabume! E âmbla Lenorë ka “shku m’parë” me Shpresën ngjit ngat Tu ta lanë ty marrinë për çupën e artë që ke mujt nuse me pas– Për ta, të ndershmen dhe shpirtmirën, që shtrihet tash poshtë; Jeta vezullon mbi floktë e saj verdhak, por jo mrena syve t’saj foshnjor– Jeta aty hale, mbi flokët e saj– deka shtri mbi sytë e saj skaj m’skaj
“Ikni! Sonte zemra m’o zdrit. S’kam m’i ngrit asnji elegji, “Por përcillne me nji himn apollonian shpirtin e saj prej engjëlli! “Mos t’jehojë kâmbana-që shpirti i saj i âmbël, midis haresë t’hyjnume, “Të arrijë t’klithë, sa t’ik nga kjo Botë e mallkume. “Për miqtë e qiellit, nga djajtë e tokës nji hije e xhindosun krejt e gri– “Nga Ferri ngrit midis Parajsës vesh n’madhështi– “Nga lot e ofshama, në nji fron të artë tash ngat Zotit rri.”
Vetëm ata që ishin pranë tij dhe u morën me të, vetëm ata mund të kishin diçka për të thënë për këtë gjeni të operas, për këtë nopran, i pabindur, josistematik dhe me interesa periferike për të nxënë. Por kjo nuk i stepi vullnetmirët që kishin besim te talenti i tij, ta nxirrnin atë nga zakonshmëria e një të riu, për ta ngjitur në podin e famës.
Xhakomo Puçini u lind Luka, të Italisë më 22 dhjetor 1858. Konsiderohet si një nga kompozitorët më të mëdhenj operistikë të fundshekullit të 19 dhe të fillimshekullit të 20. Operat e tij më të njohura janë: “La bohème”, “Toska”, dhe “Madama Butterfly”, të cilat janë ndër më të shfaqurat në repertorin standard të artit operistik botëror.
Në karrierën e tij krijuese, Puçini shkroi 14 opera, shumë këngë, të cilat janë të njohura nga publiku mbarëbotëror, veçanërisht aria “Nessun dorma”, nga Turandot, e cila u këndua nga Luciano Pavarotti, në vitin 1990 me rastin e Kampionatit Botëror të Futbollit, i cili u zhvillua në Itali.
Puçini erdhi në jetë në një familje me traditë të hershme muzikore. Pas vdekjes së të atit, Mikele Puçini, kur ai ishte vetëm 3 vjeç, u dërgua të studionte me xhaxhain e tij, Fortunato Magi, i cili e mbante atë për një student të keq e të padisiplinuar.
Mësohet e nëna e mjeshtrit të ardhshëm, Albina Magi Puçini edhe pse e vetme për të sfiduar jetën pas humbjes së bashkëshortit, ajo i kushtoi vëmendje veçanërisht mësimeve të muzikës së Puçinit, duke u siguruar që ai të studionte klasike përpara se t’i përkushtohej muzikës. Ajo besonte se një muzikant pa arsim klasik nuk kishte asnjë vlerë.
Duke qenë se Puçini jetonte larg shtëpisë, atij i mungonte shumë familja. Ushqimin e konsideronte të mjerueshëm dhe orët e tij të letërsisë poetike dhe dramatike të mërzitshme. Vëmendja e tij shpesh binte dhe ai nuk punonte në mënyrë sistematike. Filloi të humbiste shpesh mësimet. Megjithatë, Ponchielli vazhdoi ta mentoronte atë, pasi ai e konsideronte atë si studentin e tij më të mirë.
Më vonë, ai hyri si organist në kishë dhe mjeshtër kori, por ai nuk ishte ende i frymëzuar të bëhej kompozitor operash, gjersa pa një shfaqje të Aidës së Xhuzepe Verdit. Ai dhe një shok i tij bënë gati 21 km rrugë në këmbë për të shikuar një shfaqje në Piza.
Episode nga jeta e kompozitorit të shuar italian të operas, Xhakomo Puçini
MBIJETESA E STUDENTIT TE KONSERVATORIT
Vitet që kaloi Xhakomo Puçini në konservatorin e Milanos ishin shumë të vështira.
Kur kujton atë kohë, mjeshtri thoshte se i ndiente ende shqetësimet e stomakut. Për të shpenzuar sa më pak duhej të gatuante vetë ndonjë lloj gjelle, ndonëse e zonja e shtëpisë ku qëndronte me qera, i’a kishte ndaluar çdo lloj gatimi. Shpesh me shumë mundim dhe me sajime të atypëratyshme arrinte të skuqte një vezë. Që të mos dëgjohej zhurma e skuqjes ne tigan, i binte pianos. Në dhomën tjetër e zonja e shtëpisë i thoshte e mallëngjyer: I shkreti djalë, ta këput shpirtin, gjithë ditën rri duke studiuar.
ANKTHI I MJESHTRIT PER TE FOLUR NE PUBLIK
Suksesi i operës “Manon” në Torino ishte i madh. Pas shfaqjes së shtatë personalitetet më të shquara të qytetit dhanë një pritje për nder të mjeshtrit. Puçini e ndiente veten të lumtur, por druhej të mbante një fjalim: gojtaria ishte ankth për kompozitorin e shquar. Megjithatë ai përgatiti një fjalim të shkurtër dhe e shkroi në manshetën e këmishës. Kur u ngrit për të folur e pushtoi pështjellimi, aq sa nuk mundi të shqiptojë asnjë fjalë nga ato që kishte përgatitur. Buzëqeshi dhe belbëzoi me zë të mbytur: – Faleminderit të gjithëve!
Kur po ulej me një lëvizje të krahut rrëzoi për tokë pesë a gjashtë shishe dhe gota.
Ky ishte pagëzimi i operës Manon.
HISTORITE NE RESTORANTIN E ARTISTEVE BORXHLINJE
Gjatë kompozimit të “Bohemës”, Puçini kujton me shumë përmallim restorantin “Excelsior” kur ishte në Milano në vitet 1880- 1890. Ai lokal ishte shpëtimi i të gjithë artistëve që ishin pa para. Usta Xhixhi u jepte të gjithëve të hanin pa paguar. Por kishte rast që ndonjëri paguante menjëherë pasi hante. Kjo ishte një gjë e jashtëzakonshme. Kamerieri kur dorëzonte paratë në arkë i pëshpëriste pronarit në vesh:
– Ai zotëria atje poshtë ka paguar lekët në dorë.
– Dhe ti pranove? – e pyeste usta Xhixhi me ton qortues.
– Po çfarë të bëja? Ai nguli këmbë të paguante me zor! Pronari psherëtinte thellë dhe thoshte:
– Durim, se bota është plot me njerëz origjinalë!
Ai shkoi në kuzhinë për t’i treguar së shoqes me zë të mallëngjyer se ishte një zotëri që kishte dashur të paguante.
– Dua ta vështroj? – thoshte e habitur zonja Terezë dhe afrohej për të parë tipin e çuditshëm.
KOTOLETE DHE VETEM KOTOLET PER PUÇININ
Kur ishte për herë të parë në Vjenë, më 1891, Puçini dinte vetëm katër fjalë gjermanisht. Ditën e parë i bëri shenjë kamerierit me gisht në një rresht të listës së gjellëve ku ishte shkruar -Kotoletë me patate. Në këtë kotoletë atij iu duk se kishte gjetur një gjellë italiane sipas dëshirës së tij. Kjo ishte e mirë po… për drekë e darkë dhe për dhjetë ditë me radhë ai nuk hëngri tjetër veçse kotoletë. Kamarierët nuk e shpjeguan dot këtë parapëlqim të çuditshëm.
QYTETET E EUROPES NE SYTE E KOPOZITORIT
Në çdo qytet të botës Puçini ëndërronte gjithnjë për vendlindjen e tij të vogël. Ja si e shprehte ai mallin për vendlindjen në një letër gjeografike:
“Londra, 6 milionë banorë (që janë me të vërtetë shumë), lëvizje e pafund, skëterrë e papërshkrueshme. Gjuha e vështirë, gra të bukura, shfaqje të shkëlqyera, shpenzime të mëdha. Qytet jo shumë i bukur, por tërheqës.
Parisi, me i bukur dhe i gëzuar dhe me pak lëvizje dhe më pak karakteristik. Jetohet ne mënyrë të shkëlqyeshme. Kam një dëshirë të çmendur që të argëtohem në këtë qytet për dy, tre, katër ose pesë muaj. Kam mik Zolanë. Kush do ta kishte menduar një gjë të tillë për organistin e varfër të Mutilanos.
Mançesteri, vendi i tymit të zi, i të ftohtit të tmerrshëm, i shiut, i pambukut (mjerë ai që nuk vishet me të leshta) dhe i mjegullës. Një ferr i vërtetë! Ditë të tmerrshme.
Brukseli, shtëpi të bukura, pallate, monumente, rrugë të shkëlqyera, por më shumë provincial në krahasim me Londrën dhe Parisin.
Milanoja, vend tepër simpatik, i vetmi në Itali për të jetuar… dhe i nevojshëm për punët e mia. Torre del Lago.) kënaqësi e papërshkrueshme, parajsë e vërtetë… Banorë 120, shtëpi 12”.
MARIFETET E QERAXHIUT PER TU NGROHUR
Për të siguruar qymyrin për gatimet e tij të fshehta, Puçini bënte një lojë tjetër. Me një valixhe në dorë dilte jashtë.
– Jeni për rrugë zoti Puçini? – i thoshte portierja.
– Po, po shkoj të bëj një shëtitje deri në Monxa21,
– Po e marr edhe valixhen me vete?
– E, po e marr se rrugë është, nuk i dihet.
Kur pas nja treçerek ore, kthehej me valixhen e vogël në dorë, ajo i thoshte:
– Si? U kthyet kaq shpejt?
– Po, për fat të keq më la treni për një minutë.
Pastaj hynte në dhomë, hapte valixhen, nxirrte qymyrin të cilin e blinte në një dyqan shumë larg vendit ku banonte, ne mënyrë që të mos binte në sy.
GJENI QE SFIDOJNE VARFERINE
Kur studionte në Konservatorin e Milanos, Puçini jetonte së bashku me të vëllanë, Mikelin, dhe me një kushëririn e tij.
Që të tre kishin pak para për të harxhuar. Një mik i Puçinit gjeti midis letrave të kompozitorit një fletore që ia dha për të mbajtur shënim shpenzimet. Kjo fletore mbante emrin e veçantë dhe profetik: “Regjistri i shpenzimeve. Rruga e bohemës 1881”. Nën datën një nëntor që ishte ditë feste, i vetmi shpenzim i ditës ishte një peshk i thatë.
– Ishte mëngjesi për ne të tre, – tha Puçini kur e pyetën, – madje për katër sepse siç më kujtohet kishim ftuar edhe një mik atë ditë.
Një harengë e ndarë në katër pjesë, ashtu sikurse tek opera “Bohema”.
PUÇNI DHE ROBAQEPESI
Të gjitha pjesët qe vuri në skenë, Puçini i provoi më parë në jetë. Në periudhën e jetës studentore, Puçini ishte i lidhur me një rrobaqepëse që bënte kapele, një diçka e tillë si Mimija. Për ta marrë për drekë Puçinit i duhej të linte peng pallton, ashtu sikurse Kolini “mantelin e vjetër”.
ÇASTI I SHUARJES SE MJESHTRIT
Kur Puçini po vdiste, deshi t’i rrinte pranë i biri, Antoni. Atë e kapi fort për dore dhe nuk e lëshoi. I shtrirë në shtrat nguli shikimin përpara sikur shikonte dhe dëgjonte diçka.
Nuk kishte sy të frikësuar, por më shumë të mrekulluar, si sytë e një fëmije që shikon diçka të habitshme. Pastaj dora e tij lëvizi dhe rrëshqiti sikur binte në një tastierë të padukshme për të interpretuar muzikën që i ndiente thellë brenda vetes. / KultPlus.com
Një botim i rrallë, i parë i librit të “Harry Potter” është shitur për 36,000 paund.
Christine McCulloch bleu kopjen e “Harry Potter and the Philosopher’s Stone” për djalin e saj Adam në vitet 1990.
Ajo tha se pagoi rreth 10 paund për kopjen e tij nga një librari në Stratford-upon-Avon në vitin 1997 dhe nuk e kishte idenë se i njëjti libër do të vlente mijëra paund, 30 vjet më vonë.
Botimi i parë i librit u shit në ankandin “Rare Book Auctions” në Lichfield, Staffordshire – dhe blerësi pagoi 45,000 paund në total.
Sipas organizatorëve të ankandit, libri është një nga vetëm 500 kopjet e botuara në botimin e parë të librit “Harry Potter”në vitin 1997.
Ai ishte vlerësuar me një çmim midis 30,000 dhe 50,000 paund.
Adam McCulloch, nga Tansley, Derbyshire, tha se kopja ishte lënë në një dollap nën shkallët e ish-shtëpisë së familjes së tij, në Chesterfield./tema/KultPlus.com
Jacques Chirac, presidenti francez, i lindur më 29 nëntor 1932, ishte kryeministër ose president i Francës në ditët e vështira për Kosovën nga regjimi serb i Millosheviqit dhe ai mbajti anën e drejtë.
Ai i shkruante në letrën kthyer shkrimtarit më të madh shqiptar, Ismail Kadare, në shtatorin e vitit 1998 se Franca nuk e përjashtonte ndërhyrjen ushtarake të NATO-s nëse Slobodan Milosheviqi nuk do t’i bindej Perëndimit që do ta bombardonte më 1999 regjimin e kasapit të Ballkanit, rikujton “Koha Ditore”.
Këtë e ka zbuluar Kadare në librin, “Mbi krimin në Ballkan: Letërkëmbim i zymtë”, botuar nga “Onufri” më 2011.
Kadareja i shkruante më 2001 letër presidentit francez si “postier” i angazhuar nga poeti i burgosur atëherë, Besim Zymberi, i cili i kishte dërguar letër dorëshkrim shkrimtarit shqiptar që jeton në Paris. Zymberi, nga burgu i Mitrovicës së Sremit, i kërkonte Kadaresë t’i jepte zë thirrjes së të burgosurve politikë që po mbaheshin në burgjet serbe edhe dy vjet pas përfundimit të luftës.
“Unë, një i burgosur shqiptar në një kamp përqendrimi serb, ju kërkoj të hidhni dritë mbi një vuajtje për të cilën institucionet ndërkombëtare nuk kanë dijeni”, i shkruante poeti Zymberi “të dashurit shkrimtar” në vjeshtën e vonshme të vitit 2001. Ai dhe qindra shqiptarë ende po vuanin nëpër burgjet serbe për shkak të veprimtarisë së tyre politike.
Këtë fjali do t’i integronte Kadareja në letrën që do t’ia dërgonte më 12 dhjetor 2001 presidentit Chirac për rritjen e presionit ndaj autoriteteve serbe për lirimin e të burgosurve politikë.
“Ne, të burgosurit shqiptarë të Kosovës, jemi hebrenjtë e fundit të mbajtur në kampet hitleriane të Milosheviqit, madje edhe pas rënies së tij… Dhe bota vazhdon të jetë e verbër”, shkruhej në fund të letrës së poetit Zymberi.
Kadareja i citonte fjalë për fjalë dy paragrafët e Zymberit në letrën drejtuar Chiracut, me të cilin kishte këmbyer edhe më parë letra për çështjen e Kosovës dhe për të burgosurit politikë. Chiracu i kishte premtuar në letrën e shtatorit 1998 se Franca nuk e përjashtonte bombardimin ajror të Serbisë.
“Ma ka drejtuar publikisht këtë dëshmi, si shkrimtar, duke më kërkuar me ngulm t’ia bëj të ditur opinionit evropian, si dhe atij botëror”, shkruhet në letrën e Kadaresë.
Pak dritë! Pak dritë! Pak dritë, o shok, o vlla. Të lutem, pak dritë në kët natë kur shpirti vuen, kur të dhemb e s’di ç’të dhemb, e syni gjum nuk ka, urren nuk din ç’urren, don e s’din se ç’don. Pak dritë! 0 burrë! 0 hero’ ngado që të jesh. …. Burrë që shkatrron edhe që ndërton sërish! Pak dritë vetëm, të lutem, mshirë të kesh, se do çmendem në kët natë pa gjumë dhe pa pishë. Oh! ta kisha pishën të madhe edhe të ndezun! Me flakën e pishës në qiellin e ksaj nate ta shkruejshe kushtrimin… Ehu Burrë i tretun Do ta shifsha vallen tande në majë të një shpate. Porpishë nuk karn e vetëmjanë burrat, shokët… Dergjem n’errsin pa gjumë dhe pa dritë… Askush s’më ndigjon, çirren kot më kot… Hesht more, hesht! por qindro, o shpirt. Gjeli këndon dhe thotë se asht afër drita – Gjel, rren a s’rren? cila asht fjala ejote? Kur ti këndon thonë se asht afer drita… Por un s’besoj sonte në Çalët e ksaj bote. Hiqmuni qafe, mendimet Ojastëk ty të rroki, të përqafoj si shpëtimin, më fal atë që due: gjumin dhe andm’min e dy buzve që pëshpërisin ngushllimin./ KultPlus.com
Qendra për Hapje dhe Dialog (COD) në kryeministri, në bashkëpunim me Akademinë e Studimeve Shqiptare dhe UET Press promovuan mbrëmjen e së enjtes librin “Të rënët e Luftës II Botërore pa dallim kombësie, feje, krahine, ideje”.
Ky botim erdhi për lexuesin në kuadër të 80-vjetorit të Çlirimit të atdheut nga forcat nazifashiste, nën kujdesin e prof. Nevila Nika, drejtuese e Akademisë së Studimeve Shqiptare dhe historianëve Florian Çullhaj, Marenglen Kasmi, Çelo Hoxha dhe Hasan Bello.
Ai hedh dritë mbi fakte të qëmtuara deri në thellësi, për t’u lënë gjeneratave të ardhshme një dokument që flet mbi luftën e popullit shqiptar ndaj pushtuesve.
Në aktivitetin e organizuar në COD, mori pjesë edhe Kryeministri Edi Rama, i cili përshëndeti aktivitetin, duke kujtuar se fakte të tilla dhe kërkimet historike i japin historisë një përmasë përtej atyre fakteve që kemi trashëguar nga një tjetër regjim.
Fjala e plotë e kryeministrit Edi Rama gjatë promovimit të librit “Të gjithë të rënët e Luftës II Botërore”, studim i Akademisë së Studimeve Shqiptare
Më vjen shumë mirë që sot është mundësia të diskutohet mbi një çështje të hapur. Është çështje e hapur sepse pas Luftës së Dytë Botërore u vendos një regjim diktatorial, i cili e shkroi historinë duke i mëshuar me të gjithë brutalitetin e vet shprehjes “historinë e shkruajnë fitimtarët”.
Pas rënies së regjimit diktatorial, pavarësisht se fitimtarët e radhës nuk e kishin brutalitetin e atij regjimi, por ishin vijimësi e atij regjimi në aspektin e mendësisë, përsëri kjo çështje mbeti një çëshjte që më shumë sesa historianëve iu la të gjithë atyre që me mënyra dhe rrugë të ndryshme mund të bëjnë vetëm dëm, kur ndërhyjnë në fushën e shkrimit të historisë.
Kanë kaluar shumë vite, por përsëri besoj se nuk janë mjaftueshëm për distancën dhe qetësinë e nevojshme për ta shkruar historinë e Luftës së Dytë Botërore, edhe pse kanë kaluar vite dhe të gjitha dokumentet e burimet janë të mjaftueshme për të arritur në konkluzione relativisht objektive. Them relativisht, pasi unë besoj se në të gjitha rastet, edhe për historianët vetë, objektiviteti absolut është i pamundur. Historia, edhe kur shkruhet mbetet me lirinë e plotë, nga çdo lloj zgjedhje e jashtme, një produkt relativ.
Më vjen mirë që ende ka forca dhe individë që janë të interesuar që të kontribuuojnë për një shkrim relativisht objektiv të Luftës së Dytë Botërore. Edhe Akademia e Shkencave është e interesuar në shkrimin e historisë së shqiptarëve, por ende mesa unë jam informuar, nuk ka hyrë në këtë fazë të historisë që është faza ku fillon vështirësia e distancimit të emocioneve dhe prirjeve individuale.
Gjithashtu, kam një farë besimi, se çfarëdo që të prodhohet sot e në vijim, do të jetë shumë më pak e ngarkuar sesa pavionët e Muzeut Kombëtar, të bëra me konsulencën e historianëve para dhe pas rënies së diktaturës, të cilat për hir të së vërtetës e tregonin si në një pasqyrë se sa e ngjashme ishte para dhe pas diktaturës qasja e historisë, duke e tërhequr maksimalisht nga vetja litarin, pra nga interesat e pushtetit politik të radhës.
Sa më takon mua dhe qeverisë shqiptare, sot e një dekadë nuk ka asnjë interes për të ndërhyrë në punët e historianëve dhe asnjëlloj kompleksi për të ndërhyrë në të gjitha të vërtetat e historisë. Duke falenderuar dhe duke shprehur respekt e mirënjohje për të gjithë juve dhe të gjithë ata që përpiqen në këtë lëmë, më lejoni që të kërkoj ndihmë nga Zoti që historianët e rinj, të kenë sadopak nga ndërgjegjia dhe pasioni juaj, ashtu sikundër duke ua qarë hallin atyre të kenë sadopak fakte historike të qarta kur të vijë radha për të shkruar historinë e këtyre kohëve, kur qeveritë dhe shtetet komunikojnë më shumë me SMS sesa me shkresa.
Kjo do të jetë një sfidë e madhe për historianët, sepse të gjitha letrat e dërguara, të gjitha korrespondencat e prodhuara nga shkëmbimet e letrave kanë qenë një nga ingredientët më të rëndësishëm të kuzhinës së historisë. Këto nuk janë më në atë kuzhinë, ose janë në sasira që mund të krijojnë më shumë keqkuptime sesa të japin informacionin e plotë, pasi pjesa më e madhe e korrespondencave janë në platformë telefonash.
Ngushëllimi i madh është që kur të vijë koha për të shkruar historinë asnjëri nga ne nuk do të jetë gjallë./KultPlus.com
Sot i kisha dashtë gishtat e tu me më shkrue histori në lkurë e kisha dashtë puthje në shpindë me më marrë para duersh, me më thanë të vërtetat ma të mëdha o ma të mëdhatë gënjeshtra. Me më thanë për shembull që jam gruja ma e bukur e botës që më do shumë, gjana si këto, aq të thjeshta, aq të përsëritshme. Që me më rrethue ftyrën e me më ndejtë tue më pa sytë, sikur jeta jote të varej prej buzëqeshjes së të mive tue ngatërrue të gjitha pulëbardhat në shkumë. Due gjana, si me ecë në trupin tim udhë e pyllëzume dhe kundërmuese me qenë ti shiu i parë i dimnit me të lanë me ra kadalë, e ma pas në breshën. Gjana due, si nji vorbull të madhe ambëlsie tue u zhdukë nji zhurmë e nji kërmilli, nji akuarium me peshq në gojë. Diçka të tillë, të njomë e lakuriqe si nji lule në prag të dhanies së dritës parë të agimit ose thjesht nji farë, nji pemë pak barë nji përkdhelje që të më bâjë me harrue kalimin e kohës luftën rreziqet e vdekjes. /KultPlus.com
Krijimtaria e letrare e poetit të shquar Dritëro Agolli është mjaft e pasur në gjini e lloje të ndryshme: poezi, poema, tregime, novela, romane, drama, skenarë filmash etj.
Dritëro Agolli hyri që në fillim në letërsinë shqiptare (vitet’ 60) si një protagonist i saj, duke i ndryshuar përmasën e së ardhmes. Agolli i bë poeti i tokës dhe i dashurisë për të, shkrimtari i filozofisë dhe i dhimbjes njerëzore.
Shkrimtar i madh i një “gjuhe të vogël”, ai është po aq i dashur prej lexuesve bashkëkombas, sa dhe në metropolet e kulturës botërore.
Dritëro Agolli dhe brezi i tij letrar (vitet ’60) nuk u paraqitën me ndonjë poetikë të re, sido që u diskutua mjaft edhe për rimën dhe ritmin, për vargun e lirë dhe vargun e rregullt, për “rreptësinë” e poezisë.
Agolli krijoi një model të ri vjershërimi në problematikë dhe në mjeshtërinë letrare, gërshetoi natyrshëm vlerat tradicionale të poezisë me mënyra të reja të shprehjes poetike.
Larmia e vargjeve të tij është e pafundme, por kemi përzgjedhur sot 5 poezi të Dritëro Agollit, që i kushtohen gruas.
1. GRATË PËR MUA Kam dashur çdo grua pa masë,
Në rrugë, në dhomë e kuzhinë,
Madje dhe lart në tarracë,
Ku ndejnë rroba e fshijnë.
Në zënka s’kam sharë asnjë grua,
S’kam shkruar keq në asnjë fletë.
Do vdes.
Do flasin gratë për mua:
“Ky ishte poet i vërtetë”.
2. MJELMA Yt shoq me një çifte një mjelmë vrau në liqen,
Kompozitori italian Gaetano Donizetti, i njohur më së shumti për afro 70 operat që shkroi, duke përfshirë “L’elisir d’amore” dhe “Lucia di Lammermoor”, lindi në këtë ditë 227 vjet më parë, shkruan faqja radiogold.it.
Donizetti ishte një nga interpretuesit më të mëdhenj të melodramës në gjysmën e parë të shekullit të nëntëmbëdhjetë. Veprat e tij u luajtën në të gjitha teatrot kryesore italiane dhe evropiane. Ai vdiq në Bergamo më 8 prill 1848.
Së bashku me Rossinin dhe Bellinin, Donizetti llogaritet ndër kompozitorët më të rëndësishëm italianë, si dhe autori më i famshëm nga Bergamo.
Gjithë rininë e tij e kaloi me familjen, midis qytetit të sipërm dhe Kanalit të Borgos, në kushte varfërie ekstreme. Falë mbështetjes së drejtorit të shkollës së muzikës, gjermanit Simon Mayr, Donizetti mori një arsim solid muzikor në Bergamo.
Pas periudhave të tij në Milano, ai u largua nga vendlindja e tij Bergamo për në Napoli në moshën 24-vjeçare, pasi kishte shkruar tashmë 8 vepra.
Donizetti megjithatë e kaloi pjesën më të madhe të kohës së tij artistike produktive në Napoli. Atje, gjatë 15 viteve të ardhshme, kompozitori prodhoi 25 vepra për premierën në teatrot lokale.
Ashtu si Rossini, ai prodhoi edhe për teatro të tjerë dhe bëri turne në Itali pa u lodhur, duke i shpëtuar edhe epidemisë famëkeqe të kolerës në Napoli./ora/KultPlus.com
Më 29 nëntor 1924, Giacomo Puccini vdiq në Bruksel. I lindur në Lucca më 22 dhjetor 1858, si djalë ai nuk shkëlqeu aq shumë në studimet e tij, saqë xhaxhai i tij nga nëna, të cilit iu besua pas vdekjes së parakohshme të të atit, arriti ta përkufizojë atë si “falento”, një dembel pa talent, transmeton KultPlus.
Edhe në seminar, rezultatet vazhduan të ishin të dobëta, veçanërisht në matematikë. Për Puçinin si student thuhej: «Hyri në klasë vetëm për të veshur pantallonat në karrige; ai nuk i kushton vëmendjen më të vogël asnjë teme dhe vazhdon të bie në tavolinën e tij si të ishte piano; nuk lexon kurrë.” Në vend të kësaj, talenti i tij lulëzoi në Istituto Musicale të Lucca.
Në moshën vetëm 14-vjeçare ai filloi të fitonte duke luajtur organin në kishë dhe duke argëtuar klientët e Caffè Castelli, në qendër të Lucca, në piano. Në vitin 1876 ai ndoqi Teatro Nuovo në Pizë në vënien në skenë të Aidës nga Giuseppe Verdi, një përvojë që e goditi dhe e shtyu drejt operës.
Katër vjet më vonë ai hyri në Konservatorin e Milanos duke u bërë student i Amilcare Ponchielli, ndikimi i të cilit do të gjendej vazhdimisht në veprat e ardhshme të kompozitorit.
Falë Ponchiellit, Puccini u takua me Pietro Mascagni me të cilin lidhi një miqësi të qëndrueshme dhe vlerësim për veprat e Richard Wagner.
Pas disa sukseseve në Milano, si Le Villi dhe Edgar (libretet e të cilëve u shkruan nga poeti i çrregullt Ferdinando Fontana), Puccini u vendos përfundimisht me Manon Lescaut. E përfaqësuar më 1 shkurt 1893 në Teatro Regio në Torino, opera pati një sukses të jashtëzakonshëm dhe shënoi fillimin e bashkëpunimit me libretistët Luigi Illica dhe Giuseppe Giacosa.
I pari, dramaturg dhe gazetar, kishte për detyrë të hartonte skenarin, ndërsa i dyti, autor i komedive të suksesshme dhe profesor i letërsisë, të vendoste tekstin në vargje. Megjithatë, fjala e fundit i përkiste Puccinit, i riemërtuar çuditërisht nga botuesi Giulio Ricordi “Doge”.
Illica dhe Giacosa shkruan libretet për tre operat e ardhshme, duke përfshirë La Bohème, bazuar në temën e Scènes de la vie de Bohème, një roman i serializuar nga Henri Murger. Puna përfundoi në fund të nëntorit 1895. Pasoi Tosca, një dramë historike nga Victorien Sardou.
Në fund të vitit 1902 filloi puna për Madama Butterfly (bazuar në një shfaqje të David Belasco), opera e parë ekzotike e Puccinit. Më 17 shkurt 1904, opera bëri debutimin e saj në La Scala, megjithatë, duke u dëshmuar të ishte një fiasko solemne, aq sa kompozitori e përshkroi reagimin e audiencës si “Një linçim i vërtetë!”.
Pas disa ndryshimeve, veçanërisht në prezantimin e korit të famshëm me gojë mbyllur, ai u prezantua më 28 maj në Teatro Grande në Brescia, ku pati një sukses të plotë. Në vitin 1906, vdekja e Giacosa-s i dha fund bashkëpunimit trepalësh që kishte sjellë në jetë kryeveprat e mëparshme.
Që nga vitet e fundit të shekullit të 19-të, Puccini gjithashtu u përpoq, në disa raste, të bashkëpunonte me Gabriele d’Annunzio, por distanca shpirtërore midis të dyve mbeti e pakalueshme./ KultPlus.com
