Promovohet instalacioni ‘FROM HERE TO ANYWHERE’ i Driton Selmanit: Drita e Evropës ndriçon më fort kur liria bëhet art

Posted on by Kult Plus

Në Ditën e Evropës, te Parku i Shkallëve të Arbërisë, sot është promovuar instalacioni “FROM HERE TO ANYWHERE” i artistit të njohur Driton Selmani.

Drejtoresha e Kulturës në Komunën e Prishtinës, Sibel Halimi me këtë rast ka thënë se ky instalacion është ftesë për të imagjinuar një të ardhme ku kufijtë nuk janë pengesë, por pikënisje.

““Nga këtu drejt kudo” mishëron idealin e lirisë, të lëvizjes, të mendimit dhe të shprehjes, si themel i një rruge që na bashkon, na ndërlidh dhe na jep kuptim si individë e si komunitet.

Mirënjohje të veçantë për organizatën Lëvizja FOL, Prishtina Institute for Political Studies (PIPS) dhe Ambasadën e Mbretërisë së Holandës në Kosovë, të cilët me mbështetjen e tyre bënë të mundur realizimin e kësaj vepre që ngjall dialog dhe frymëzim.

Drita e Evropës ndriçon më fort kur liria bëhet art”, ka thënë drejtoresha Halimi./ KultPlus.com

‘Vermiglio’ kryeson në çmimet ‘David Di Donatello’, Timothee Chalamet nderohet me çmim nderi

Posted on by Kult Plus

Në edicionin e 70-të të çmimeve “David di Donatello” në Itali, filmi “Vermiglio” i Maura Delpero fitoi çmimin “Filmi dhe Regjia më e Mirë”, duke shënuar një fitore historike për një regjisore, sipas “Deadline”.

Gjithashtu, aktori i njohur amerikano-francez, Timothee Chalamet mori nje çmim nderi “David Di Donatello” për “Ekselencë Kinematografike”.

Ceremonia e ndarjes së çmimeve u zhvillua dje në mbrëmje në “Teatrin 5” të studiove “Cinecittà”, në Romë.

Delpero është gruaja e parë që fiton çmimin “David di Donatello” për “Regjinë më të Mirë” në historinë e çmimeve – dhe regjisorja e tretë që fiton për “Filmin më të Mirë”.

Filmi mori gjithsej, shtatë çmime “David di Donatello”, të cilat përfshinin “Skenarin më të Mirë Origjinal”, “Kastin më të Mirë”, “Producentin më të Mirë”, “Kinematografinë më të Mirë” dhe “Zërin më të Mirë”.

Ngjarjet e “Vermiglio” sillen rreth një familjeje në një fshat të largët malor në vitin 1944 – jeta e së cilës ndërpritet nga mbërritja e një ushtari të braktisur.

Filmi me metrazh të gjatë u shfaq si premierë në Venecia dhe fitoi Çmimin e Madh të Jurisë “Luani i Argjendtë” dhe ishte kandidat për çmim “Oscar” 2025.

Komedia muzikore e Margherita Vicario “Gloria!” –  fitoi çmimet për “Filmin më të Mirë Premierë” dhe “Kompozimin dhe Këngën më të Mirë”.

Filmi, i cili u shfaq në Berlin në vitin 2024, zhvillohet në Venecia – në fund të viteve 1700 dhe sillet rreth një jetimoreje dhe një Konservatori të Muzikës për vajza – ku vajzat e reja trajnohen sipas standardeve më të larta, por u mohohet e drejta për të shkëlqyer në botën e gjerë.

“The Art of Joy” e Valeria Golino gjithashtu fitoi çmimin për “Aktoren më të Mirë” (Tecla Insolia), “Aktoren më të Mirë Mbështetëse” (Valeria Bruni Tedeschi) dhe “Skenarin më të Mirë të Përshtatur”.

Drama pasqyron një grua të lindur në rrethana modeste në Siçili në vitin 1900, e cila vazhdon jetën në një manastir dhe më pas krijon një vend në një familje aristokratike – duke arritur lumturinë dhe emancipimin.

Drama në gjuhën frënge e Gianluca Jodice, “The Flood” – me aktorët Guillaume Canet dhe Melanie Laurent në rolet e Louis XVI dhe Marie Antoinette fitoi çmimet për “Regjinë më të Mirë Artistike”, “Kostumet”, “Grimin dhe Stilimin më të Mirë i Flokëve”. /atsh/ KultPlus.com

Thimi Mitko, ndriçuesi i mendimit kombëtar dhe i kulturës shqiptare

Posted on by Kult Plus

Biblioteka e Korçës, organizoi një sesion shkencor në nderim të rilindasit Thimi Mitko, në 205-vjetorin e lindjes së tij, me temë “Thimi Mitko – Ndriçues i mendimit kombëtar dhe i kulturës shqiptare”

I pranishëm në aktivitetin e zhvilluar së fundmi, prefekti i qarkut Korçë, Nertil Jole, u shpreh se, ishte më shumë se një sesion shkencor.

“Ishte takim me rrënjët tona, me mendimin e kthjellët dhe pasionin e një njeriu që e deshi pa kushte gjuhën amtare, kulturën dhe identitetin shqiptar. Korça ka ditur gjithmonë të nderojë bijtë e saj dhe të mbajë gjallë kujtesën e atyre që ndriçuan rrugën tonë kombëtare”, u shpreh prefekti Jole, në një postim në rrjetet sociale.

Në fjalën e tij, prefekti i Qarkut Korçë, vuri theksin edhe tek mungesa e vetëdijes dhe sjelljes patriotike që hasim jo rrallë sot në mjedisin shoqëror dhe që Jole ftoi të plotësohet me homazhe të vazhdueshme të figurave të këtij kalibri.

Euthimio (Thimi) Mitko është një prej figurave më fisnike të Rilindjes sonë Kombëtare, emrin e të cilit e mban edhe Biblioteka e Korçës. Mitko ia kushtoi jetën çështjes kombëtare si edhe folklorit. Koleksioni i folklorit shqiptar të Mitkos përmbante këngë, tregime dhe thënie popullore nga Shqipëria e jugut. /atsh/ KultPlus.com

Chopin Piano Fest nis sonte në Prishtinë

Posted on by Kult Plus

Ceremonia e hapjes së edicionit jubilar të 15-të të Chopin Piano Fest do të filloj me pianisten Maria Ludwika Gabrys- Heyke, profesoreshë dhe Shefe e Departamentit të Muzikës së Vjetër dhe e Çembalos në Universitetin e Muzikës “Fryderyk Chopin” në Varshavë.

Gabryś-Heyke është fituese e shumë Çmimeve të Para, përfshirë Konkursin Ndërkombëtar “Ludwig van Beethoven” në Hradec nad Moravicí (Republika Çeke), “Edwin Fischer-Wettbewerb” në Lucernë (Zvicër) dhe “Chopin Golden Ring” në Ptuj, Slloveni.

Festivali më i madh i muzikës klasike “Chopin” vjen në bashkëpunim me Zyren e Bashkimit Evropian në Kosovë, për nder të Ditës së Evropës.

Ceremonia e hapjes së Chopin Piano Fest nis në ora 20:00, në Amfiteatrin e Ri të Bibliotekës Qëndrore Universitare./ KultPlus.com

Në galerinë e roleve të Saimir Pirgut

Posted on by KultPlus

Jonida Xhyra-Entorf

Në galerinë e roleve të Saimir Pirgut

(Ky bashkëbisedim i çlirët me tenorin Saimir Pirgu u bë me një kafe përpara, një ditë pas interpretimit të tij në operën Manon Lescaut në Mynih, në prill të këtij viti. Pas shfaqjes iu bashkova grupit të vogël të shqiptarëve, të cilët bashkë me konsullen e Republikës së Shqipërisë në Mynih, zonjën Gentiana Mburimi, po e prisnin për ta uruar personalisht, dhe iu luta për një takim të nesërmen, lutje të cilën ai e pranoi me shumë dashamirësi. Ishte dita e parë e pushimeve të Pashkëve dhe qyteti kishte qetësinë që të jep ideja se gjysma e banorëve të tij me siguri ishin larguar diku për t’u shkëputur sadopak nga e përditshmja. Kafeneja pranë operës ishte ndër të paktat që ishin hapur. Bashkëbisedimi ynë rrodhi shumë natyrshëm, duke dalë shpesh jashtë shtratit të pyetjeve që unë isha munduar të strukturorja si parapërgatitje për të, por duke u bërë kështu shumë më i ngrohtë, interesant dhe i bukur. Varianti i shkruar i këtij bashkëbisedimi botohet me miratimin e Saimirit.)

Ishe një De Grijë (Des Grieux) fantastik mbrëmë dhe publiku të duartrokiti shumë gjatë. Asaj thirrjes sime “bravo Saimir” iu bashkuan dhe ato të shqiptarëve të tjerë në publik.

Falemnderit. Është një rol që e kam vërtet për zemër, ndonëse për fat të keq opera Manon Lescaut, ndër më të bukurat e Puçinit, nuk vihet shpesh në skenë.

Carmen – Edinburgh Festival

Romani i Abe Prevostit (Abbé Prévost)[1] ka shërbyer si bazë jo vetëm për Puçinin (Puccini), por gati 10 vite para tij (1884) edhe për operën Manon të Zhyl Masnesë (Jules Massenet). Ti e ke interpretuar këtë rol në të dy operat. Si i përjeton këto dy role, si fytyra të të njëjtit njeri apo si dy karaktere tërësisht të ndryshme që mbajnë të njëjtin emër?

Nuk besoj që De Grijë si figurë apo karakter është i ndryshëm në të dy operat. Ndryshimi është pa dyshim përçimi në muzikë. De Grijë i Masnesë përjetohet psikologjik, elegant, melankolik, kurse De Grijë i Puçinit është dramatik, emocionalisht i vrullshëm, pasionant deri në shkatërrim, dhe mendoj që përcjellja e intensitetit të këtij pasioni shkatërrues në operën e Puçinit është sfidë për çdo tenor. Në përgjithësi De Grijë është ndër rolet më të vështirë të Puçinit.

Nga Masne ti ke kënduar dhe Verterin (Werther)[2]. Verter dhe De Grijë janë dy figura që Masne i ka ndërtuar si dy fytyra të ndryshme të dashurisë. Njëri është poeti i dëshpërimit dhe i vetmisë, tjetri njeriu i pasionit që flijon gjithçka për dashurinë. Sa ndikon kjo në qasjen vokale dhe emocionale në skenë?

Mendoj që Verteri është më sfidues si rol, qoftë edhe me praninë gati të gjithëkohshme në skenë dhe me monologët që përçojnë një melankoli të thellë, por pa shpërthime pasioni si tek De Grijë. Aria e Verterit Pse më zgjon (Pourquoi me réveiller)p.sh. është kulmi i dëshpërimit poetik.

De Grijë nuk është i vetmi rol i dyfishtë për ty. Ti ke kënduar gjithashtu Faustin e Gunosë (Charles Gounond)[3] në operën me të njëjtin titull dhe Faustin e Berliozit në të ashtuquajturën legjendë dramatike Nëma e Faustit (Hector Berlioz: La damnation de Faust)[4]. Një mit, por dy vizione të ndryshme muzikore dhe teatrale me temperament dhe dramë shumë të ndryshme. I pari gjen shpëtim përmes dashurisë dhe pendesës, i dyti humbet nga pakti i bërë me djallin. Si përjetohet për një tenor ky dyzim i Faustit romantik të Gunosë dhe atij filozofik, gati vizionar të Berliozit?

Në këtë rast unë mendoj se qasjet muzikore karshi kësaj figure janë të ndryshme. Fausti i Gunosë është një operë klasike, personazhet shpërfaqen në skenë përmes një rrëfimi linear. Natyra hibride e veprës së Berliozit ka një karakter më simfonik dhe konkretisht roli i Fasutit kërkon jo vetëm zotërimin e toneve të buta, delikate, të nuancuara, por dhe të shpërthimeve heroike.

Fausti i Gunosë, përveç ëmbëlsisë dhe elegancës franceze, kulmon dhe me një ut de poitrine në arien Të përshëndes, strehëz e dëlirë dhe e paqme (Salut! demeure chaste et pure), një do tepër e lartë, normalisht jashtë partiturës origjinale, por tashmë një kulm i kthyer në standard. Çfarë është e rëndësishme për ty në një kulm të tillë, për të cilin publiku ka një pritshmëri të veçantë?

Që të vijë natyrshëm. Aria në fjalë përçohet nga një lirizëm i thellë dhe një sforcim sado  minimal do të ndjehej menjëherë si i panatyrshëm.

Werther – Tokyo New National Theatre

Ut de poitrine, ose varianti italian do in petto mbetet gjithmonë një moment legjendar për tenorët dhe ti ke pasur fatin të kesh mësues dhe mentor the King of the High Cs[5], Pavarotin (Pavarotti). Pavaroti ofron një shkrirje të teknikës së përsosur me emocionin e pastër, pa teprime, me një intensitet të brendshëm, por dhe me një maturi gjeniale. A mund të përcillet kjo gjë nga mësuesi tek nxënësi?

Absolutisht jo, Unë mendoj që ky është një tharm të cilin ta ka falur perëndia. Një mësues apo mentor mund të të mësojë teknika të ndryshme, të të orientojë. Unë pata fatin e madh që bazat e bel canto-s t’i mësoj nga Pavaroti. Por ai tharmi hyjnor, të cilin e ndiejmë të gjithë ndoshta kur dëgjojmë Pavarotin, nuk është e mundur të përcillet, të mësohet. Kur unë iu prezantova Pavarotit, nuk ishte fjala që ai të më thoshte: “djalë i mbarë, që të bëhesh tenor duhet punë.” Peshën e kësaj të vërtete ti e ndien shumë shpejt, edhe pa ta thënë njeri. Pavaroti u gjend në momentin e duhur në jetën time për të vënë re shkëndijën e talentit apo të atij tharmit hyjnor dhe për të më thënë: “tani në qofsh i mençur bëj diçka me këtë dhuratë që të ka falur perëndia.”

Le të qëndrojmë shkurt tek bel canto. Krahas Tebaldit fisnik, Nemorinos së pafajshëm apo Edgardit tragjik[6], role të këtij stili, ti ke interpretuar dhe atë të këngëtarit italian[7], një rol i vogël, por në të vërtetë një parodi e bërë me dashuri, ironi elegante dhe nostalgji për stilin bel canto. I jep një vend të veçantë këtij roli?

Jo. Ky rol për mua është si të thuash një kartëvizitë, të cilën unë e kam.

Duke iu kthyer edhe një herë Gunosë. Nga ky kompozitor ti ke interpretuar përveç Faustit dhe Romeon (Roméo et Juliette)[8]. I pari shet shpirtin për dashurinë, i dyti vdes për dashurinë. Ku ndahen këta dy role të dy burrave që dashurojnë, vuajnë dhe zgjedhin rrugë kaq të ndryshme për të jetuar dashurinë e tyre?

Fausti është një figurë tragjike që përjeton një transformim të thellë, duke kaluar nga dëshpërimi në pasion dhe më pas në pendesë.​ Këto emocione të thella duhen përcjellë dhe vokalisht. Romeo kërkon një tenor me ndjeshmëri të lartë dhe me delikatesë për ta bërë vokalisht të besueshme dashurinë e sinqertë dhe të pafajshme mes tij dhe Xhuljetës. Përveç të tjerash Romeo është dhe një rol shumë i gjatë që kërkon kondicion në skenë.

Ti ke kënduar shumë herët Moxartin (Mozart)[9]. Pse i mëshohet vazhdimisht rëndësisë së roleve moxartiane në këndimin klasik?

Moxarti është një kompozitor që kërkon ekuilibër mes teknikës së përkryer dhe shpirtit që rrjedh nëpër nota. Ky ekuilibër, kjo disiplinë, e bën atë kaq të rëndësishëm teknikisht dhe muzikalisht, është një sfidë që të jep mundësinë të zhvillohesh.

La Damnation de Faust – Bolshoi Theatre – Moscow

Duke qenë se jemi tek Moxarti, Konservatori i Bolxanos (Bolzano), ku ti ke studiuar, gjendet në një udhëkryq mes kulturës gjermanike dhe asaj italiane, mes shkollës së disiplinës vokale dhe ndjeshmërisë lirike mesdhetare. Ka ndikuar kjo në formimin tënd?

Ka mundësi. Unë nuk e zgjodha atë konservator, por shkova atje sepse ata iu përgjigjën kërkesës sime. Mbaj mend që kur udhëtoja për në Bolxano vija re se numri i binarëve nëpër stacionet ku ndalonte treni rrugës zvogëlohej, sa më shumë i afrohesha destinacionit tim. Dikur mbërrita dhe gjëja e parë që më ra në sy ishte një binar i vetëm treni mes malesh, duke menduar me vete: “ku kam ardhur këtu!”

Më tregove më parë që në Elbasan ke banuar tek pallatet pranë shkollës De Rada. Në anën tjetër të rrugës ishin shinat e trenit, stacioni i të cilit në Elbasan kishte gjithashtu një binar të vetëm, nëse e mban mend.

Me sa duket e mbaj mend shumë mirë, përderisa siç të tregova më sipër në mënyrë të pandërgjegjshme e kisha formuluar si masë krahasimi.

Ke një lidhje shpirtërore me Elbasanin?

Jo, unë rastësisht kam lindur në Elbasan. Familja ime bën pjesë ndër ata të ardhur për të punuar në kombinatin metalurgjik në këtë qytet. Ka një fjalë që elbasanasit e përdorin për ne.

Jabanxhinj. Më vjen keq të ta kujtoj këtë fjalë, sepse është vërtet e pabukur.

Po, jabanxhinj. Si të tillë, ne ose të tjera familje si ne, e kishin të vështirë të bënin pjesë në grupimet vendase që e ruanin me fanatizëm përkatësinë e tyre. Dhe kur një fëmijë e ndien këtë, është diçka që i mbetet në kujtesë.

Unë e kuptoj shumë mirë ndjesinë tënde. Për vite me radhë e kam dëgjuar këtë fjalë në fëmijërinë time pa ndonjë emocion të veçantë, sepse unë bëja pjesë në anën tjetër, në atë të vendasve. Peshën e saj e ndjeva vërtet deri në palcë pasi u largova nga Elbasani. Pa e përligjur aspak, mendoj megjithatë, se ky mentalitet u bë regresiv në Elbasan pikërisht pas ndërtimit të kombinatit metalurgjik. Gjatë kësaj kohe qyteti pësoi një rritje shumë të sforcuar dhe të panatyrshme, të cilën nuk e përtypi dot në çdo drejtim. Por le të mbetemi në Elbasan dhe konkretisht tek shkolla e muzikës. Mund të më thuash diçka për të, pa të bërë një pyetje të drejtpërdrejtë.

Më tregove më parë që edhe ti ke qenë për tetë vjet rresht nxënëse në shkollën e muzikës.

Po, konkretisht 10 vite përpara teje, gjithashtu për violinë.

Pikërisht këtu është dhe ndryshimi. Ti ke qenë nxënëse në një kohë kur shkolla e muzikës funksiononte brenda një sistemi. Le ta lëmë mënjanë për një moment vlerësimin e këtij të fundit. Unë hyra në atë shkollë në kohën kur sistemi po lëkundej drejt shembjes dhe përjetova si fëmijë këtë shembje vit pas viti. Ato dritaret e stërmëdha të shkallëve që ti i mban mend plot dritë, unë i kam në kujtesë me mushama ose me kompensatë.

Ky është një imazh vërtet i trishtuar. Mund të më përmendësh megjithatë një lidhje të bukur me këtë shkollë?

Në Teatrin e Operas dhe Baletit në Tiranë shumica e harqeve kanë mbaruar pikërisht këtë shkollë, pra unë dhe ata kemi kaluar të gjithë nëpër atë korridorin e ngushtë me klasa të vogla të katit të parë. Kam respekt për të gjithë instrumentistët e tjerë të orkestrës, që janë të mrekullueshëm, por harqet, natyrisht njerëzit pas tyre, kur jam aty, më japin brenda vetes ndjesinë e një lidhjeje të hershme, të bukur.

Les Contes d’Hoffmann – Opernhaus – Zurich

Galeria jote verdiane[10] dhe puçiniane[11] është tejet e pasur. Ajo përfshin përthyerje të fuqishme dramatike, p.sh. joshjen e rrezikshme të dukës së Mantovës, idealizmin e thyer të Don Karlos apo zërin e ndërgjegjes tek Makdufi, por dhe pasionin e poetit ëndërrimtar tek Rodolfo, të dashnorit impulsiv tek Kavaradosi apo të atij që ky pasion e shkatërron tek De Grijë. Si ka ndryshuar qasja jote në kohë për rolet verdiane dhe ato puçiniane?

Unë mendoj se përvojat që fitohen me kalimin e kohës si individ dhe si artist, duke përfshirë këtu edhe zhvillimin vokal, sepse edhe zëri ndryshon, të ndihmojnë të kuptosh më thellë shtresëzimet dramatike të Verdit dhe nuancat emocionale të pasionit puçinian. Verdi më hapi dyert e suksesit, por pasionin puçinian e ndiej më afër vetes.

Pasioni à la française i Don Hozesë (Don José: Carmen)[12] kap në thelb transformimin e një njeriu të zakonshëm në një figurë tragjike, jo sepse është i lig, por sepse nuk është i aftë të përballojë fuqinë e ndjenjës që e kaplon. Cila është sfida vokale e këtij roli?

Pikërisht ky transformim, kalimi nga lirizmi i butë (La fleur que tu m’avais jetée: Lulja që më pate hedhur) deri tek obsesioni (C’est toi, Carmen! Il est temps encore…: Je ti Karmen! Ka akoma kohë…).

Roli i Hofmanit (Hoffmann: Les contes d’Hoffmann)[13] është unik në repertorin francez: një poet që jeton mes reales dhe fantazisë, mes dashurisë dhe iluzionit, rrëfyes dhe në të njëjtën kohë viktimë e rrëfimit të tij. Sa Saimir ka në dyzimin e Hofmanit?

Është vërtet një rol i veçantë dhe ka shumë Saimir brenda. Hofmani është njeriu që humbet gjithmonë dashurinë, por dhe artisti që gjen veten përmes dhembjes. Përthyerjet e dashurisë së tij zgjojnë anën intime, personale brenda meje, ndërkohë që në dilemën e tij është e pamundur që një artist të mos gjejë veten.

Ndoshta kjo i jep këtij interpretimi një autenticitet që përçohet shumë bukur. Personalisht kam një preferencë të veçantë për këtë rol, më tingëllon shumë i besueshëm.

Ka të ngjarë dhe më vjen mirë ta dëgjoj, sepse këtë vlerësim e kam marrë nga shumë dashamirë të roleve të mia.

Në shumicën e roleve ti je një dashnor i zjarrtë dhe idealist: Romeo, Faust, Rodolfo, Verter, Alfredo, De Grijë e kështu me radhë. Para tri vitesh në operën Jenůfa të Janaçekut (Janáček)[14] u shfaqe në rolin e Shtevës (Števa), një dashnori egoist dhe emocionalisht krejt të zbrazët. Si përjetohet një zhvendosje kaq e fortë karakteriale në skenë?

Si sfidë vokale, aktoriale, madje edhe etike. Ta interpretosh pa e gjykuar në skenë një karakter të zbrazët, egoist, të paaftë për të dashuruar, krejt ndryshe nga dashnorët idealistë, me të cilët është më e lehtë të identifikohesh, por një karakter që është pjesë e së vërtetës njerëzore, është një performancë e vështirë, por pikërisht ajo ku ti rritesh si artist.

Dy rolet e tua nga Çajkovski (Tschaikowski), Lenski (Lenskij: Eugen Onegin)[15] dhe Vodëmo (Vaudémont: Jolanthe)[16] janë dy figura të ndjeshme, por me fate krejt të ndryshme: i pari vdes i zhgënjyer nga jeta dhe dashuria, i dyti rilind përmes dashurisë. Çfarë kërkon përçimi i “shpirtit rus”?

Unë mendoj shprehjen e një ndjeshmërie të skajshme për tragjedinë e brendshme dhe një ngjyrim të veçantë që shpreh dhembjen, pasionin dhe krenarinë e përmbajtur. Role të tilla, jo vetëm nga Çajkovski, por edhe nga kompozitorë të tjerë rusë, zgjojnë  shumë kërshëri profesionale tek unë.

Në diskun e fundit[17] ke përfshirë dhe arien In fernem Land (Në vendin e largët) nga Vagneri (Wagner)[18]. Është rrëfimi përfundimtar i Lohengrinit (Lohengrin) në aktin e 3-të, kur Elsa, gruaja që ai dashuron, thyen premtimin dhe e pyet për emrin dhe origjinën e tij. Zëri yt i ndritshëm i shkon kaq shumë për shtat kësaj arieje. Është ky rol një çapitje e kujdesshme për pakëz më shumë në këtë drejtim?

Pakëz, por mundësitë e mia në këtë drejtim janë të kufizuara, sado që mua më pëlqen shumë muzika e Vagnerit. Zërit tim ndoshta mund t’i shkonte dhe një Erik tek Hollandezi fluturues (Der fliegende Holländer)[19]. Unë mendoj që çapitje duhen bërë gjithmonë, por ato duhet të jenë të matura.

Tashmë koha që ke kaluar në Shqipëri pas çdo viti që lëmë pas bëhet më e vogël se ajo që ke kaluar jashtë saj. Sa kritik të bën kjo largësi në kohë?

Mjaft kritik, por mbetet gjithmonë një kritikë e bërë nga dashuria dhe me dashuri.

Duke të të falënderuar me gjithë zemër për kohën, a më lejon të të ftoj unë për këtë kafe?

Jo.

(Qeshëm të dy, sepse asnjëra nga përgjigjet e mëparshme të Saimirit nuk kishte qenë kaq e vendosur dhe e shpejtë.)

Një pyetje të fundit: kur do të jesh përsëri në Mynih?

Pas disa muajsh në rolin e Rodolfos tek La Bohème.

I gëzohem qysh tani solos tënde të mrekullueshme Che gelida manina (Sa e ftohtë kjo dorë).

Falemnderit, gjithashtu edhe për bashkëbisedimin.

(E shoqërova Saimirin deri në hyrjen e operës, ku ai kishte një pikëpjekje, dhe u ndamë si miq të vjetër.)

[1] Abbé Prévost: L’Histoire du chevalier Des Grieux et de Manon Lescaut, 1731.
[2] Jules Massenet: Werther, 1892.
[3] Charles Gounond: Faust, 1859.
[4] Hector Berlioz: La damnation de Faust, 1846.
[5] Në vitin 1972 Pavarotti vendosi një rekord legjendar në Metropolitan, New York me nëntë do-të e tij të famshme (Tonio: Ah! mes amis, quel jour de fête!, në operën La fille du regjiment, Gaetano Donizetti) https://www.youtube.com/watch?v=lu4-jaw8yKo (së fundmi më 04.05.25, 08:16).
[6] Tebaldo: I Capuleti e i Montecchi, Vincenco Bellini, 1830; Nemorino: L’Elisir d’Amore, Gaetano Donizetti, 1832; Sir Edgardo di Ravenswood: Lucia di Lammermoor, Gaetano Donizetti, 1835.
[7] Italienischer Sänger: Der Rosenkavalier, Richard Strauss, 1911.
[8] Charles Gounond: Roméo et Juliette, 1867.
[9] Tamino: Zauberflöte, Ferrando: Cosi fan tuttë; Idomeneo: Idomeneo; Tito: La Clemenza di Tito; Don Ottavio: Don Giovanni.
[10] Fenton: Falstaff, Duca di Mantova: Rigoletto, Riccardo: Un ballo in maschera, Alfredo: La Traviata, Gabriele Adorno: Simon Boccanegra, Don Carlo: Don Carlo, Rodolfo: Luisa Miller, Ernani: Ernani, Oronte: I Lombardi alla prima crociata, Macduff: Macbeth.
[11] Rodolfo: La Bohème, Pinkerton: Madama Butterfly, Ruggero: La Rondine, Rinuccio: Gianni Schicchi, Cavaradossi: Tosca, Des Grieux: Manon Lescaut.
[12] Georges Bizet: Carmen, 1875.
[13] Libreti i operës Les Contes d’Hoffmann (Tregimet e Hofmanit), kompozuar nga Jacques Offenbach (1819-1880), mbështetet në tri tregime të shkrimtarit gjerman E.T.A. Hoffmann (1776-1822), ndër më të rëndësishmit e romantizmit gjerman, me një aktivitet intelektual edhe si jurist, kritik muzikor, karikaturist, dirigjent dhe kompozitor. Në rolin e protagonistit Hofmani rrëfen tri histori dashurie të dështuara, dashurinë për Olimpian, një kukull mekanike, për Antonian, një këngëtare të brishtë që vdes nga dashuria për artin dhe dashurinë për kurtizanen mashtruese Xhuljetën. Në thelb të tri historitë janë përthyerje të dashurisë së jetës së tij, Stelës. Muza, që dëshiron ta shpëtojë artistin nga vuajtjet e dashurisë dhe ta kthejë te krijimtaria poetike, merr formën e mikut të tij besnik Niklausit. Portretizimi i artistit midis dëshirës për dashuri dhe përkushtimit ndaj artit e bën figurën e Hofmanit shumë interesante dhe komplekse.
[14] Leoš Janáček: Jenůfa, 1890.
[15] Pjotr Iljitsch Tschaikowski: Eugen Oniegin, 1879.
[16] Pjotr Iljitsch Tschaikowski: Jolanthe, 1892.
[17] https://www.saimirpirgu.com/
[18] Richard Wagner: Lohengrin, 1850.
[19] Richard Wagner: Der fliegende Holländer, 1843./ KultPlus.com

Nationen (1939) / Axhenda e Mbretit Zog dhe familjes mbretërore shqiptare, të cilët ndodhen në Grand Hotel në Oslo

Posted on by Kult Plus

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 8 Maj 2025

“Nationen” ka botuar, të martën e 25 korrikut 1939, në faqen n°3, një shkrim asokohe rreth axhendës së Mbretit Zog dhe familjes mbretërore shqiptare në Norvegji, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Këtë herë, Mbreti Zog nuk do të shkojë në Bergen.

Por do të vijë përsëri vetëm pas disa muajsh për të parë fjordet.

Mbreti Zog dhe Mbretëresha Geraldinë dhe dy nga motrat e mbretit. — Burimi : Nationen, e martë, 25 korrik 1939, faqe n°3
Mbreti Zog dhe Mbretëresha Geraldinë dhe dy nga motrat e mbretit. — Burimi : Nationen, e martë, 25 korrik 1939, faqe n°3

Siç u përmend, ish-mbreti Zog i Shqipërisë mbërriti në Oslo të dielën dhe u vendos në Grand Hotel.

Mëngjesin e djeshëm suita qëndroi e qetë në dhomat e tyre, madje binte edhe shi, por pasditen e djeshme anëtarët e familjes mbretërore bënë një udhëtim me makinë nëpër qytet.

Zyra e udhëtimit të Hekurudhave Shtetërore u ngarkua të përgatisë një plan udhëtimi dyditor për ish-mbretin dhe shoqëruesit e tij. U fol për një udhëtim vajtje-ardhje me vagon-sallon për në Bergen me një devijim nga një prej stacioneve në linjën Bergen.

Një vagon-sallon u transferua nga West Line në stacionin East Line për t’u përgatitur për një udhëtim të mundshëm. Një ngjarje e tillë me vagon-sallonin tuaj do të kushtojë rreth disa mijëra korona. Kur folëm me drejtorin e stacionit në Oslo mbrëmë, ai ende nuk kishte asnjë lajm për nisjen apo përfundimin e udhëtimit.

Sot, udhëtimi në fjorde.

Vonë mbrëmë u informuam se ish-mbreti Zog dhe mbretëresha Geraldinë dhe suita e tyre do të nisen me anije sot, të martën, për të vizituar fjordet. Më pas ata do të shkojnë në Sundvolden.

Udhëtimi për në Bergen këtë herë nuk do të ndodhë, pasi djali i vogël i çiftit mbretëror nuk është plotësisht mirë. Prandaj ata duan të udhëtojnë në Francë sa më shpejt të jetë e mundur. Megjithatë, ish-mbreti do të donte të shihte fjordet perëndimore dhe ka planifikuar një udhëtim 10-ditor. Më pas ai do të kthehet vetëm pas disa muajsh dhe do të udhëtojë direkt në Bergen.

Qëndrimi i ish-mbretit Zog në Norvegji do të zgjasë deri të shtunën e ardhshme në orën 10:00, kur i gjithë grupi do të hipë në anijen “Bretagne” për në Antwerp dhe më pas udhëtimi do të vazhdojë ndoshta për në Paris./ KultPlus.com

Përtej mitit të gjarprit

Posted on by Kult Plus

Nga Djellza Gashi

Arti poetik në radhë të parë, thonë, duhet të shpërfaq sublimen njerëzore, perfeksionin e shpirtit dhe trupit dhe luftën e pandalshme të të dyjave.

Njeriu, në anën tjetër, është përherë në kërkim të idealit, utopisë, në rrugën që çon në çmishërim të mishërimit.

Poezia e njeriu së bashku krijojnë poetin si kërkues, ëndrrues, krijues prej hiçit.

Me të njëjtin krijim ndeshemi te vëllimi me poezi “Gjarpri i fqinjit”, nga Alketa Gashi Fazliu.

Alketa krijohet teksa krijon dhe anasjelltas, krijon teksa krijohet.

Në një paradoks të tillë krijimi, poetja na vë ballë poezive që në qendër e zhveshin shpirtin e njeriut para botës.

Këto poezi na vënë përballë një realiteti me të cilin secili nga ne është përballur të paktën një herë në jetë. Koha madje luan rolin kyç në këto krijime poetike, ku del si një e kaluar përherë e tashme, gjithëherë e pranishme, si një kohë të cilën autorja në përfundimin e secilës poezi e lë pas, e në fillimin e secilës e rikthen prapë. Rikthim që herë mer formën e mallit, herë të pengut, e shpesh edhe të një ekzistence që shuhet e ringjallet vazhdimisht.

Vepra është e ndarë në katër kapituj: “Rutha e përflakur”, “Dritarja e shpirtit”, “Altari i murrmë”, “Matanë pasqyrës së ujit”. Segmente këto që përbëjnë një tërësi organike, ku simbolika, ndjeshmëria dhe stili ruajnë një vijimësi që e bën veprën një trup të vetëm.

Këto pjesë të gërshetuara me mjeshtëri në një tërësi të pandarë japin formën e një mozaiku të harmonizuar, japin simbiozat trup e shpirt, njeri e krijim, për të vënë dritë mbi deformimin e qenies njerëzore në një botë në të cilën njeriu nuk e gjen veten, botë në të cilën njeriu rend pas një kërkimi të pandalshëm, në një teatër absurdi, do të thoshte poetja.

Kemi një Doruntinë që kalon kufirin mes jetës e vdekjes, një Rozafë detyrimisht e sakrifikuar, një Dalilë tradhtare që rrënon mbretëri, një Odise bredharak i ujërave të botës, që kushtimisht kthehet në një odisediadë të poetes, si bredhje nëpër thellësitë e përjetimeve e humbjeve.

Vepra pra, krijohet kryesisht mbi disa linja kyçe.

E para që e vëmë në pah qe ajo e rikrijimeve mitike ku në përfundime mitet çmitizohen, figurat zhvishen prej kuptimeve dhe lavdit shekullor.

Vihemi pastaj para një Ruthe moderne që mer flakë prej vuajtjes, humbjes e rrënimit. Besnikëria e saj nuk është më një akt përkushtimi ndaj dashurisë, por një përpjekje e dëshpëruar për të ruajtur identitetin në një botë të cilës nuk i përket më. Ajo endet në kufijtë e një ekzistence që e mohon, duke kërkuar vendin e saj mes rrënojave të ëndrrave të thyera. Humbja për të nuk është thjesht ndarje nga objekti lirik, por një çarje e thellë mes vetes dhe botës:

“…Shkrihem në vargjet e zjarrit të pashuar të kujtimeve.

Unë Rutha besnike

Me mbretëri të vrarë.”

Por fuqia e linjës mitike bartet më së tepërmi me titullin e veprës. Gjarpri i fqinjit ngërthen një simbolikë mitike dhe biblike, ku gjarpri del jashtë kuadrit të zakonshëm të së keqes absolute dhe rikrijohet në trajta të shumëfishta. Ai është një figurë e lashtë pagane që mishëron ciklin e vdekjes dhe rilindjes, një shenjë e dijes së ndaluar dhe e metamorfozave hyjnore .

Fqinji në anën tjetër nuk është thjesht tjetri pranë nesh, por një reflektim i vetvetes së errët, një alter ego që përfaqëson tundimin, mëkatin apo të vërtetën e heshtur. Kështu, titulli bëhet një portë drejt një rikrijimi mitik të figurës së gjarprit, as i dënueshëm plotësisht, as i shpëtueshëm, por i vendosur në një hapësirë ku e përditshmja dhe arketipi ndërthuren.

Si tërësi vepra e Alketa Gashi Fazliut na vë para një euforie ndjenjash. Përflakja e unit poetik, e kthyer në përflakje ndjenjash na vë ballë një fillimi të pambarimtë. Poetja asnjëherë nuk përfundon atë që ka nisur në një të kaluar të afërt. Shtatëmbëthjetë stinët e poetes japin shtatëmbëdhjetë perceptimet ndijore që e dërrmojnë deri në mbarim. E mbarimi i saj konsiston në fillimin a lindjen e një vetje poetike, “vete të ndarë në hise” shkruan poetja.

Kjo vete ecën hapekrah drejt lexuesit, pa maska e pa mburoja, ku hapet dritarja e shpirtit si një akt i vetëzhveshjes poetike ku poezia herë-herë transformohet. Prej brishtësisë ngurtësohet, idealizohet në utopi, nuk është më shprehje, por mbetje, një ftohje e thellë, e brendshme, ku ndjenja nuk pushon së ekzistuari, por ngulitet në një formë të qetë, të palëvizshme, thuajse rituale.

Në këtë fazë poezia jo vetem që shpërfaq ndjenja, ajo edhe mer formën e dhimbjes. Është një shenjë e ndjeshmërive të lashta, një kujtim që mbijeton përmes pafundësisë së kërkimit të një identiteti që vazhdon të shpërbëhet dhe rindërtohet. Ky është edhe hapi i fundit që poezia bën: nga forma e thjeshtë e shprehjes, kthehet në një rit, në një proces që nuk mund të arrihet kurrë, por gjithmonë kërkohet. Ndjenja e krijimi përfundimisht dyzohen.

Në përmbyllje, poezia e Alketa Gashi Fazliut sa afrohet aq largohet nga vetja. E mes këtij largim-afrimi, afrim-largimi, subjekti lirik ikën nga pasqyra. Nuk ka më nevojë të shohë, të njohë apo të dashurojë veten. Kalimi matanë pasqyrës së ujit shënon një tejkalim të vetvetes, një kapërcim të formës dhe të identitetit, ku rrugëtimi shpirtëror arrin një pikë qetësie të ftohtë, thuajse pasnarcistike. Ky nuk është më reflektim, por një shpërbërje e figurës, një dalje përfundimtare nga iluzioni i vetvetes apo i tjetrit, si qendër emocionale e botës./ KultPlus.com

Sot, hapet Pavijoni i Kosovës në Ekspozitën Ndërkombëtare të Arkitekturës ‘La Biennale di Venezia 2025’

Posted on by Kult Plus

Pavijoni i Republikës së Kosovës në Ekspozitën e 19-të Ndërkombëtare të Arkitekturës – La Biennale di Venezia sot bën hapjen inauguruese në Sestiere Castello, Campo della Tana, Arsenale (2169/F).

Kosova këtë vit paraqet projektin Lulebora nuk çel më. Asamble në shpërfaqje nga Erzë Dinarama, një eksplorim ndijor i ndërprerjes dhe rikonfigurimit të marrëdhënieve të rrënjosura ekologjike dhe sistemeve të dijes së mishëruar, që gjenden nën trysninë e krizës klimatike.

I bazuar në punë kërkimore me bujq në mbarë Kosovën, projekti gjurmon një peizazh në tranzicion që pasqyron zbehjen e shenjave ndijore dhe treguesve sezonalë mbi të cilët bujqit janë mbështetur për dekada — duke zbuluar brishtësinë e formave të mishëruara të dijes, ndërsa njëkohësisht krijon hapësirë për rikalibrimin e tyre./ KultPlus.com

Presidentja Osmani takon diplomaten amerikane, flasin për sigurinë dhe formimin e institucioneve

Posted on by Kult Plus

Presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani, e ka pritur sot në takim të Ngarkuarën me Punë të Ambasadës së Shteteve të Bashkuara të Amerikës në Kosovë, Anu Prattipati.

Osmani dhe Prattipati, në takim diskutuan zhvillimet e fundit në vend, situata e sigurisë në Kosovë dhe në rajon, si dhe ecuria e formimit të institucioneve të reja.

“Gjithashtu, gjatë takimit u trajtuan edhe një sërë çështjesh të tjera që lidhen me marrëdhëniet bilaterale ndërmjet Kosovës dhe Shteteve të Bashkuara të Amerikës, me theks të veçantë në fushat me interes të përbashkët, në veçanti fushën e mbrojtjes, si dhe mundësitë për thellimin e bashkëpunimit në të ardhmen”, thuhet në njoftimin e Presidencës transmeton Klankosova.tv.

Samir Karahoda për herë të tretë në Kanë, ‘Lost Frames’ në Focus COPRO’ 2025

Posted on by Kult Plus

Pas sukseseve me filmat “Pa vend” (2021) dhe “Rrugës” (2024), me të cilët u përzgjodh dy herë në konkurrencën zyrtare të filmave të shkurtër në Festivalin e Filmit të Kanës – një arritje që e bën atë një nga regjisorët e paktë në botë me këtë sukses – regjisori Samir Karahoda tashmë nis rrugëtimin e tij të parë në metrazh të gjatë me projektin LOST FRAMES.

“Jemi të lumtur të ndajmë lajmin se LOST FRAMES, projekti i parë i metrazhit të gjatë me regji nga Samir Karahoda, i përkrahur nga Qendra Kinematografike e Kosovës si projekt në zhvillim, është përzgjedhur për të marrë pjesë në Focus COPRO’ 2025, në kuadër të Marché du Film në Festivalin e Filmit të Kanës”, thuhet në njoftimin e QKK-së.

Që nga viti 2018, Focus COPRO’ është pjesë e programeve kreative te Festivalit te Kanes që synojnë të përkrahin dhe nxjerrin në pah regjisorë me potencial të fortë, duke mbështetur prezantimin e projekteve të tyre të parë të metrazhit të gjatë para vendimmarrësve kyç të industrisë globale të filmit.

Projekti LOST FRAMES është një ndër 7 projektet internacionale që do të prezantohen këtë vit.

“Besojmë se LOST FRAMES do të përfitojë nga mundësitë që ofron Focus COPRO’, duke e bërë këtë përfshirje një pikënisje të rëndësishme për hapat e ardhshëm të projektit”, thuhet në njoftimin e QKK-së.

AShSh prezanton botimin e ri, më 13 maj promovohet libri ‘Etnoletra shqipe’ i autorit Vehbi Miftari

Posted on by Kult Plus

Akademia e Shkencave e Shqipërisë dhe Botimet Toena sjellin librin “Etnoletra shqipe” të autorit Vehbi Miftari.

Libri “Etnoletra shqipe” vjen si botim i veçantë i trajton librin raportin e letërsisë me etnokulturën dhe kombformimin.

Promovimi i librit mbahet në Akademinë e Shkencave të Shqipërisë, më 13 maj, në ora 11:00./ KultPlus.com

Ndahet çmimi ‘Mbretëresha Teuta’, nderohet Sonja Biserko

Posted on by Kult Plus

Çmimi “Mbretëresha Teuta” u nda në Zagreb: Sonja Biserko, Jadranka Kosor, Morana Paliković dhe Flora Macula për kontributin e tyre të jashtëzakonshëm për komunitetin shqiptar.

Në asamblenë ceremoniale te manifestimit politik dhe kulturor ”Ditët e Mbretëreshës Teuta” me temë “Gratë”; dhe Politika e Paqes” në organizim te Mbretëreshës Teuta – Klubit i Grave Shqiptare të Kroacisë nga Zagrebi me rastin e 35- vjetorit të saj, u dorëzua çmimi i parë “Mbretëresha Teuta”, kryetares e Komitetit të Helsinkit për të Drejtat e Njeriut në Serbi, Sonja Biserko, nga kryetarja e Klubit të Gruas Shqiptare të Kroacisë, kryeredaktore e revistës Iliria, Shenida Bilalli.

Gjatë ceremonisë solemne, u promovua dhe libri me intervista me personalitete më të shquara të Kosovës, Shqipërisë dhe bashkëpunimit me Kroacinë. Në kuvendin ceremonial morën pjesë shumë personalitete, duke përfshirë ish-presidentin e Republikës së Kroacisë, Ivo Josipoviq, ish-kryeministren Jadranka Kosor, përfaqësuesit e Parlamentit Morana Palikoviq dhe Gordana Sobol, si dhe ambasadorët e Shqipërisë, Kosovës dhe Maqedonisë. Alba, Kasa, Martin Berishaj, Milaim Fetai.

Përveç znj. Biserko, u shpërblyen edhe ish-kryeministrja e Republikës së Kroacisë Jadranka Kosor, ish-deputetja Morana Paliković Gruden dhe Flora Maculja, OKB-ja e Kosovës, ndërsa Letrat Mirënjohëse për sponsorin dhe organin ombrellë – Këshillin për Kombëtar Pakicat e Qeverisë së Republikës së Kroacisë iu shpërblyen Presidentit Tibor Varga, ish-deputetes Gordana Sobol dhe gazetares Zdravka Glaciometti për mbështetjen e tyre ndaj

Ky çmim u jepet çdo vit individëve më të shquar, veçanërisht grave, në Evropë dhe botë.

Gjatë ndarjes së çmimit, presidentja e Mbretëreshës Teuta, Shenida Bilalli, pos tjerash theksoi se çmimi “Mbretëresha Teuta” u nda në shenjë mirënjohjeje të madhe të shqiptarëve për zonjën Biserko, e cila bëri shumë për popullin shqiptar edhe për kontributet e jashtëzakonshme në promovimin e paqes, të drejtave të grave dhe forcimin e lidhjeve ndërkulturore./ rtk/ KultPlus.com

Eurodeputeti Reuten: Hiqni masat ndaj Kosovës, KE të përgatisë një opinionin për aplikimin e saj për anëtarësim

Posted on by KultPlus

Eurodeputeti holandez, Thjis Reuten, dje në Parlamentin Europian ka bërë thirrje për heqjen e masave ndaj Kosovës dhe ka kërkuar nga Komisioni Europian që të përgatisë një opinion për aplikimin e Kosovës për anëtarësim në Bashkimin Europian.

Ai tha se kjo mund të ndodhë edhe pa pranimin e Këshillit Europian, i cili ka përgjegjësinë për këtë, raporton Gazeta Express.

“Hiqni këto masa kufizuese, normalizoni marrëdhëniet ndërmjet të gjithë anëtarëve të BE-së dhe Kosovës, njihni atë dhe pranoni aplikimin. Dhe edhe pa pranimin e Këshillit, Komisioni tashmë mund të përgatisë opinionin për aplikimin e Kosovës”, tha ai.

Reuten tha se Kosova është një partner i BE-së, ndërsa akuzoi Këshillin e BE-së për bllokim të kërkesës së saj për anëtarësim.

“Kosova është një partner, që ndan vlerat dhe këndvështrimin tonë gjeopolitik. Megjithatë, Këshilli i BE-së vazhdon të bllokojë pranimin e thjeshtë të kërkesës për anëtarësim të këtij partneri. Kështu e trajtoni një partner?”.

Deputetët e Parlamentit Europian dje kanë miratuar një raport për Kosovën që inkurajon shtetin të bëjë reforma për të lëvizur drejt anëtarësimit në Bashkimin Evropian, por po ashtu kërkon që Prishtina dhe Beogradi të hapin një kapitull të ri në bisedimet për normalizim.

“Është e qartë që procesi integrues i Kosovës ka nevojë për një momentum të ri – na duhet një kapitull i ri i bisedimeve mes Prishtinës dhe Beogradit. Është jashtëzakonisht pozitive që të gjitha partitë e mëdha politike në Kosovë mbështesin fuqishëm integrimin në BE. E ardhmja e Kosovës është në familjen evropiane dhe ne do të punojmë së bashku në agjendën e reformave sepse çdo anëtarësim në të ardhmen duhet të bazohet në meritë”, ka thënë raportuesi për Kosovën në PE, Riho Terras.

Sipas eurodeputetëve, dialogu për normalizimin e raporteve mes Kosovës dhe Serbisë, “fatkeqësisht nuk ka prodhuar rezultatet e pritura”, teksa ata u kërkuan të dyja palëve që të zbatojnë marrëveshjet e Brukselit dhe Ohrit, përfshirë themelimin e Asociacionit të komunave me shumicë serbe dhe që Serbia të mos kundërshtojë anëtarësimin e Kosovës në organizata rajonale dhe ndërkombëtare./ KultPlus.com

Restaurohet godina antike e Parkut Arkeologjik të Amantias

Posted on by Kult Plus

Një tjetër thesar i trashëgimisë sonë kulturore “u ringjall” në Parkun Arkeologjik të Amantias.

Godina antike në agoranë, tashmë është e restauruar dhe gati për të pritur vizitorët e apasionuar pas antikitetit.

Specialistët e Drejtorisë Rajonale të Trashëgimisë Kulturore Vlorë realizuan me sukses restaurimin e godinës antike në zonën publike të qytetit të lashtë të Amantias. Gjatë procesit, u identifikuan dhe u përdorën disa prej blloqeve origjinale për të plotësuar muraturën. Godina rifitoi vertikalitetin dhe u ekspozua dyshemeja me pllaka guri, e ruajtur në gjendje shumë të mirë.

Ky monument i saporestauruar, i shtohet pasurisë së Parkut Arkeologjik të Amantias, duke e bërë atë një pikë të re referimi për të gjithë dashamirësit e historisë dhe kulturës sonë kombëtare. 

145 vjet pa Gustave Flaubert, një nga themeluesit e romanit modern

Posted on by Kult Plus

Gustave Flaubert (1821-1880) ishte një romancier francez i cili konsiderohet si një nga shkrimtarët më të mëdhenj në historinë e letërsisë. Ai lindi në Rouen, Normandi, Francë dhe kaloi pjesën më të madhe të jetës së tij atje. Babai i tij ishte mjek dhe vetë Floberi studioi drejtësi në Paris, por shpejt e braktisi këtë rrugë karriere për të ndjekur pasionin e tij për të shkruar.

Floberi është bërë i njohur për romanin e tij “Madame Bovary”, i cili u botua në 1857 dhe shkaktoi një skandal në atë kohë për portretizimin e një gruaje që ka lidhje dhe në fund bën vetëvrasje. Romani konsiderohet tani një kryevepër e letërsisë franceze dhe një vepër pioniere e realizmit letrar.

Flaubert ishte i njohur për vëmendjen e tij të përpiktë ndaj detajeve në shkrimin e tij dhe përkushtimin e tij për të arritur një stil “perfekt”. Ai kaloi vite duke punuar në romanet e tij dhe dihej se vuajti fjalët dhe frazat individuale. Ai ishte gjithashtu një udhëtar i zjarrtë dhe u frymëzua nga udhëtimet e tij në Itali, Egjipt dhe vende të tjera.

Përveç “Madame Bovary”, veprat e tjera të shquara të Floberit përfshijnë “Salammbô”, “Edukimi sentimental” dhe “Tre përralla”. Ai konsiderohet si një nga themeluesit e romanit modern dhe një figurë kyçe në zhvillimin e realizmit letrar.

Sot, janë bërë plotë 145 vjet që kur Gustave Flaubert u largua nga jeta, por veprat e tij vazhdojnë të lexohen e të komentohen në mbarë boten. / KultPlus.com

Malala bën thirrje të ulen tensionet: Urrejtja dhe dhuna janë armiqtë tanë

Posted on by Kult Plus

Malala Yousafzai po u bën thirrje udhëheqësve të Pakistanit dhe Indisë që të “ndërmarrin hapa për të ulur tensionet, për të mbrojtur civilët – veçanërisht fëmijët – dhe për t’u bashkuar kundër forcave të përçarjes”.

Në vitin 2012, ajo ishte një nxënëse shkolle në Pakistan kur u qëllua në kokë nga një person i armatosur taleban për shkak se shkonte në shkollë. Dy vjet më vonë, në moshën 17 vjeç, ajo u bë fituesja më e re e Çmimit Nobel për Paqen, transmeton Klankosova.tv

“Urrejtja dhe dhuna janë armiqtë tanë të përbashkët, jo njëra-tjetra”, thotë Malala në rrjetet sociale.

Duke u shprehur ngushëllime “të dashurve të të gjithë civilëve të pafajshëm” në të dy vendet, ajo thotë se po mendon për miqtë e saj, familjen e saj dhe të gjithë avokatët, edukatorët dhe vajzat me të cilat punon në Pakistan në këtë “kohë të rrezikshme”.

“Bashkësia ndërkombëtare duhet të veprojë tani për të nxitur dialogun dhe diplomacinë. Paqja është e vetmja rrugë përpara për sigurinë dhe prosperitetin tonë kolektiv”, shton Malala.

‘Të vuash pa u ankuar është i vetmi mësim që duhet të marrim në këtë jetë’

Posted on by Kult Plus

Vincent Willem van Gogh ishte një piktor holandez post-impresionist, i cili pas vdekjes u bë një nga figurat më të famshme dhe me ndikim në historinë e artit perëndimor.

Në një dekadë, ai krijoi rreth 2,100 vepra arti, duke përfshirë rreth 860 piktura vaji, shumica e të cilave datojnë nga dy vitet e fundit të jetës së tij.

KultPlus sjell një koleksion të thënieve më të njohura të kësaj mendjeje unike që njohu bota.

Të vuash pa u ankuar është i vetmi mësim që duhet të marrim në këtë jetë.

Peshkatarët e dinë që deti është i rrezikshëm dhe stuhia e tmerrshme, por ata kurrë nuk i kanë parë këto rreziqe si arsye të mjaftueshme për të qëndruar në breg.

Eshtë mirë të duash shumë gjëra, sepse aty qëndron forca e vërtetë, dhe kushdo që do shumë bën shumë, dhe mund të arrijë shumë, dhe ajo që bëhet në dashuri bëhet mirë.

Unë ëndërroj pikturën time dhe pikturoj ëndrrën time.

Jini të vetëdijshëm për yjet dhe pafundësinë në lartësi. Atëherë jeta duket pothuajse një magjepsje.

Nuk ka asgjë më artistike sesa të duash njerëzit.

Një zjarr i madh digjet brenda meje, por askush nuk ndalet për tu ngrohur në të, dhe kalimtarët shohin vetëm një shfryrje tymi.

Unë nuk di asgjë me siguri, por të shoh yjet më bën të ëndërroj.

Normaliteti është një rrugë e shtruar: është e rehatshme të ecësh, por asnjë lule nuk rritet në të.

Nëse dëgjon një zë brenda që thotë se nuk mund të pikturosh, atëherë me çdo kusht pikturo dhe ai zë do të heshtet.

Kam vënë zemrën dhe shpirtin tim në punën time dhe kam humbur mendjen në këtë proces.

Shpesh mendoj se nata është më e gjallë dhe më e ngjyrosur se dita.

Cila do të ishte jeta nëse nuk do të kishim guximin të provonim diçka?

Nëse një gjë ia vlen për më vonë atëherë ia vlen edhe për tani. Sepse gruri është grurë, edhe nëse njerëzit mendojnë se është një bar në fillim.

Jam duke kërkuar, po përpiqem, jam i përfshirë në të me gjithë zemrën time.

Arti shërben për të ngushëlluar ata që janë të thyer nga jeta. / KultPlus.com

Nuk ka dashuri të lumtur kurrherë

Posted on by Kult Plus

Poezi nga Louis Aragon 

Njeriut asgjë nuk iu dhurua përfare
As forca as brishtësia as dhe zemra e vet
Hija e tij krahëhapur një kryqi i ngjet
Kur e gjurmon lumturinë gjendet në rrëmet

Jeta e tij një ndarje e kotë edhe vrastare
Nuk ka dashuri të lumtur kurrherë
Jeta e tij ngjason me ushtarët pa pajime
Që kush e di ç’fat i përplas në këtë prag
Edhe pse aq herët u zgjuan sot në ag
Tani sillen të ngeshëm në ditën që u vag
Mos derdhni pikë loti Po thoni Jeta ime
Nuk ka dashuri të lumtur kurrherë

O dashuri e bukur brenga ime e çmuar
Të ruaj thellë vetes si një zog flatrathyer
Dhe ata që na shohin kur kalojmë rrëmbyer
Pëshpërisin gjithë ato fjalë që kam ngërthyer
Për sytë e tu të mëdhenj e që tash janë shuar
Nuk ka dashuri të lumtur kurrherë

Tashmë u bë vonë të mësojmë ç’është jeta
Përkryer zemrat tona qajnë nëpër natë
Këngën të këndohet e ndih një dhimbje e gjatë
S’dridhet tel kitare pa lotë e përgjëratë
Shpirtin e përmbytin vetëm dallgët e vërteta
Nuk ka dashuri të lumtur kurrherë

Dashuri që nuk kapit nuk ka kurrkund në botë
Nuk ka kurrkund dashuri që vuajtjesh s’të flak
Nuk ka kurrkund dashuri që nuk sëmbon e mpak
Pa ty edhe atdheun do ta doja më pak
Nuk ka dashuri që gjallon pa derdhur lotë
Nuk ka dashuri të lumtur kurrherë
Atë veç ne të dy e kemi ndjerë/KultPlus.com

Përktheu Romeo Çollaku

Del në dritë dosja hetimore e Maks Velos, historia mes dokumenteve

Posted on by Kult Plus

“Maks Velo dëshmon diktaturën” titullohet ekspozita e çelur në shtëpinë-studio Kadare, kushtuar artistit dhe arkitektit të njohur Maks Velo.

Me rastin e 5-vjetorit të ndarjes së tij nga jeta, për herë të parë është bërë publike dosja origjinale hetimore e Velos, një figurë që u përndoq dhe u dënua nga regjimi komunist me 10 vite burg për propagandë kundër shtetit.

Ekspozita sjell për publikun një rrëfim të drejtpërdrejtë të përndjekjes së tij, përmes dokumenteve autentike të dosjes hetimore, të cilat janë ekspozuar në ambientet e shtëpisë Kadare – një godinë e projektuar nga vetë Maks Velo.

“Kjo është godina ndoshta më përfaqësuese e gjithë krijimtarisë së tij. Jemi në apartamentin e shkrimtarit Ismail Kadare – projekt i ndryshëm nga çdo tjetër në këtë ndërtesë – dhe autor i tij është Maks Velo. Ai nuk kishte nevojë për drejtësi publike, sepse me një forcë të jashtëzakonshme e vendosi vetë të tregonte të vërtetën. E deklasifikoi vetë dosjen dhe vendosi ta botonte, duke përfshirë edhe ata që kishin thënë fjalë kundër tij në librin ‘Maks Velo – Jeta Paralele’. Por më e rëndësishmja është që publiku tani ka mundësi të shohë dokumentet origjinale”, thotë Anisa Ymeri, drejtuese e shtëpisë studio-Kadare.

Dokumentet nga dosja e përndjekjes dhe dënimit të Maks Velos janë vënë në dispozicion të publikut nga Autoriteti për Informim mbi Dokumentet e ish-Sigurimit të Shtetit (AIDSSH), për qëllime ekspozimi dhe edukimi.

“Bëhet fjalë për dy dosje të rëndësishme që lidhen me jetën publike dhe private të artistit: dosja formulare 11/705 me 235 faqe dhe dosja hetimore-gjyqësore prej 57 faqesh. Ato përmbajnë survejime të pandërprera, raportime të agjentëve, dhe pasoja që ndikuan thellësisht në jetën profesionale dhe personale të tij: largimi nga puna, dëbimi dhe përpjekjet për ta thyer shpirtërisht”, thotë Altin Hoxha, anëtar i AIDSSH.

Ekspozita “Maks Velo dëshmon diktaturën” sjell një pasqyrë të realitetit të dhimbshëm që përjetoi artisti gjatë komunizmit. Vizitorët mund të njihen me procesverbalet, vendimet e arrestit, dëshmitë kundër tij, si dhe me fotografi e kritika të publikuara në gazetat e kohës.

Maks Velo u arrestua në vitin 1978 dhe u dënua me 10 vite burg për “agjitacion e propagandë”, duke u liruar në janar të vitit 1986. Ndër akuzat ndaj tij ishin përdorimi i gjuhëve të huaja, leximi i literaturës së ndaluar, ndikimi nga filozofia perëndimore, si dhe formalizmi në art – një devijim që regjimi e konsideronte të rrezikshëm. /euronews/KultPlus.com

Kur Nexhmije Pagarusha dhe Liliana Çavolli i këndonin perëndeshës së bukurisë (VIDEO)

Posted on by Kult Plus

Një figurë si ajo e Nexhmijes kurrë nuk është tepër të kujtohet, të dëgjohet e të përjetohet, shkruan KultPlus.

KultPlus ju sjell serenatën korçare ”Perëndeshë e bukurisë”, nën interpretimin e dy zërave të fuqishëm të muzikës shqiptare, Nexhmije Pagarusha dhe Liliana Çavolli.

Bashkangjitur gjeni videon dhe tekstin e këngës:

Perëndeshë e bukurisë je
un për tynë do t’pëlcas
dashurinë që kam shtënë për ty
u bu bu si do t’ia bëj

Se në ëndërr të shikoj
… e kurr stë’harroj
mos me mundo
o yll o xhan o zemër o

Jak o xhan e jak o shpirt
jak o zemra ime
eja të rrojmë që të dy
në këtë botë

Jak o ylli me shkëlqim
Fytyrë e dashurisë
me zënë e ëmbël ti që ke
më bëre të vdes

Ilaçet nuk më bëjnë gjë
s’më shërojnë plagëtë
përveçse syri yt i zi
që më dogji zemrënë

Dhe në ëndërr të shikoj
… e kurr stë’harroj
mos me mundo
o yll o xhan o zemër o

Jak o xhan e jak o shpirt
mjaft o zemra ime
eja të rrojmë që të dy
në këtë botë

Jak o ylli me shkëlqim
Fytyrë e dashurisë
me zënë e ëmbël ti që ke
më bërë të vdes. / KultPlus.com

Ekspozitë, muzikë e diskutim mbi artin, Galeria ‘Qahili’ shënon 12-vjetorin e themelimit

Posted on by Kult Plus

Flonja Haxhaj

Në mbrëmjen e 6 majit, Galeria ‘Qahili’ hapi dyert për të festuar 12-vjetorin e themelimit të saj, duke ofruar një mbrëmje të pasur me art, emocion dhe frymëzim. Që nga ora 17:00, vizitorët u mirëpritën në një atmosferë festive me ekspozitë, muzikë dhe koktej, duke shënuar një kapitull të ri në historinë e kësaj galerie që ka qenë për më shumë se një dekadë një pikë referimi për artin bashkëkohor në kryeqytet, shkruan KultPlus.

Në këtë mbrëmje të veçantë, organizatorët kanë përzgjedhur për temë ‘Tokën’, një koncept që përshkoi çdo element të ekspozitës si një reflektim mbi lidhjen tonë me natyrën, trupin dhe shpirtin.

Koleksioni i ekspozuar për këtë rast përfaqësonte një retrospektivë të veprave të artistit Eshref Qahili, i cili bashkë me familjen e tij, themeluan këtë galeri. Kjo ekspozitë, përfshinte vepra të cikleve të ndryshme dhe që transmetonin një udhëtim me ngjyra, krijimtari dhe përkushtim ndaj promovimit të artit që ndërlidhet me shpresën, natyrën dhe ngjarjet pozitive.

Në kuadër të kësaj mbrëmjeje festive, Galeria Qahili prezantoi për herë të parë edhe një pjesë të re të hapësirës së saj – tarracën, e cila do të shërbejë si skenë alternative për aktivitete artistike gjatë muajve të verës. Kjo hapësirë e hapur, e konceptuar si një pjesë e re e galerisë, synon të krijojë një përjetim të ri , ku arti takohet me hapësirën me qiell të hapur.

Gjithashtu, kjo mbrëmje erdhi edhe si një një pikëtakim frymëzues për artdashësit e kryeqytetit.Të pranishmit zunë çdo cep në hapësirën e brendshme dhe të jashtme të galerisë, për të diskutuar e reflektuar mbi rolin e artit në jetën e përditshme dhe për të shkëmbyer ide mbi drejtimet e reja të krijimtarisë. Ky dimension e ktheu galerinë në një hapësirë dialogu, ku arti u jetësua edhe në fjalë, diskutim dhe takime të rastësishme që lidhin komunitetin artistik.

Në këtë përvjetor, artisti Eshref Qahili, njëherësh edhe themeluesi dhe nismëtari i Galerisë Qahili, foli për KultPlus duke rikujtuar momentin e hapjes së galerisë, lidhjen e saj me ciklet natyrore dhe shpirtërore të kohës, si dhe qëllimin për ta kthyer këtë hapësirë në një vend që ringjall artin dhe shpresën.

“Kur fillimisht është bërë hapja e galerisë, e kemi menduar datën e hapjes dhe kemi vendosur që pikërisht ta hapim më 6 maj, duke llogaritur që kjo datë është dita e verës, nisur nga e kaluara që ka pasë dimër dhe verë, Shën Gjergji dhe Shën Mitri, prandaj kam vendosur që të jetë pikërisht hapja e kësaj galerie si një ringjallje apo rilindje që edhe simbolizon dita e verës. Sot shënojmë 12-vjetorin që kur funksionon kjo galeri, dhe përgjatë këtyre viteve kemi pasur diku rreth 100 aktivitete dhe me shumë artistë që kanë gravuar punimet e tyre në këto ambiente. Unë i përzgjodha që të prezantoj sot disa punime të disa cikleve, të viteve të ndryshme, që prezantojnë një humanizëm, një shpresë, një ngjarje në kuptimin pozitiv, si një mishërim i pikërisht kësaj dite”, shprehet Qahili më tutje, suke shtuar se ka besim se kjo galeri me gjithë veprimtarinë e saj do të ketë një rrugëtim shumë të gjatë.

Në hapje të mbrëmjes, për KultPlus foli edhe koordinatorja e Galerisë Qahili, Nita Qahili, e cila ndau reflektime mbi rrugëtimin dymbëdhjetëvjeçar të galerisë, sfidat dhe arritjet përgjatë këtij udhëtimi, duke vënë theksin edhe te rëndësia e zgjerimit të hapësirës dhe roli i saj si vendtakim për komunitetin artistik.

“Sot po hymë në vitin e 12-të të funksionimit të Galerisë ‘Qahili’, dhe përgjatë këtyre viteve ka qenë një rrugëtim shumë i veçantë si me të luhatura të ndryshme, të mira e më pak të mira, që pak a shumë reflektohet në gjithë atë që kemi arritur të bëjmë deri sot, pa marrë parasysh sfidat. Nuk është vit i zakonshëm apo jubilar, mirëpo sot për ne është e veçantë sepse prezantojmë edhe pjesën e dytë, terasën e galerisë që është një galeri e hapur, e cila mund të shfrytëzohet gjatë veres për aktivitete të ndryshme”, është shprehur Qahili, e cila më tutje shtoi se veçse si një ngjarje manifestimi, ky event të shërbejë edhe si një takim të njerëzve që diskutojnë rreth artit.

Ndërkaq, ju kujtojmë se galeria ‘Qahili’ është hapur me 6 maj të vitit 2013. E krijuar si një galeri dedikuar artit dhe krijuesve, përgjatë këtyre viteve ‘Qahili’ ka qenë një pikë referimi për shumë artistë, duke pasuruar jetën kulturore në vend./KultPlus.com

Bob Dylan: Vdekja, e vërteta e vetme

Posted on by Kult Plus

Nëse mendoni se do lexoni ndonjë opinion në lidhje me ndonjë dhënie çmimi, atëherë gaboheni rëndë. Të vetmen gjë që do gjeni këtu, është Vdekja.

‘Not dark yet’ apo, “Nuk është errësuar ende”, është njëra nga shumë poezitë(këngët) e Bob Dylan-it. Më shumë se një poezi ajo paraqet krejt përpjekjet e kota të njeriut për ti dhënë kuptim jetës përballë vdekjes. A do ishim kaq fallc nëse do ishim të përjetshëm?

Qysh në fillim të poezisë, Bob Dylan godet:

‘Errësira nuk ka rënë ende, por është në rrugë e sipër‘ 

Vdekja nuk ka trokitur ende por është në rrugë e sipër. Në fakt, vdekja gjithmonë është në rrugë e sipër, ajo vazhdimisht është duke ardhur por asnjëherë nuk vjen. Ose së paku, ne nuk e kuptojmë edhe kur vie (nëse vie). Injoranca jonë mbi vdekjen, na vë përballë dy ndjesive: tmerrit (nga hiçi) dhe shpresës (për përjetësi). Më tmerrues ende, është fakti që për këtë shpresë, të gjithë e dimë se është e “pa shpresë”, por prapë vazhdojmë. Njeriu e gënjen veten duke u gënjyer. Ai e di këtë gënjeshtër të dyfishtë por nuk mund të largohet nga loja. Loja paraqet mundësinë e tij për të harruar vdekjen. Të gjitha përpjekjet e njeriut janë drejt lumturisë, por papritur shfaqet vdekja-kjo zonjë e paftuar. Rrjedhimisht të gjitha përpjekjet kthehen në përpjekje për të gënjyer veten në përballjen me fundin.

Për të qenë më korrekt me gjuhën, njeriun nuk e mundon vdekja, por “ideja e vdekjes” Ideja e vdekjes na tmerron sepse na kujton sa pak kohë kemi. Ideja e vdekjes na bën të mendojmë se kurrë nuk do ti arrijmë të gjitha. Pse, a mund të arrihen të gjitha?

“Not dark yet”, është poezi “pesimiste” dhe e “errët” por e sinqertë në thelb. Nga këndvështrimi ekzistencialist, kjo poezi mund të ishte, “poezi e absurdit”. Në paraqitjen e këtij absurdi apo pa-kuptimësie të jetës në raport me vdekjen, Dylan është shumë i pamëshirshëm dhe i ashpër. Në vazhdim ai shkruan:

‘Humanizmi më ka humbur thuajse,
 Pas së bukurës gjithmonë fshihet dhembja’

Humbja e humanizmit ndodh pas ballafaqimit të njeriut me botën. Ndonëse jeta mund të duket e bukur, në esencë është një dhembje e pafundme, është një skëterrë. Sipas Schopenhauer, bota apo jeta, është e zymtë dhe e errët sepse udhëhiqet nga vullneti i cili është i verbër dhe i cili nuk ka qëllime madhore. I vetmi qëllim i vullnetit është që “të jetë”. Lumturia sipas Schopenhauerit mund të arrihet duke e shuar vullnetin dhe shmangur vuajtjet. Por përderisa jemi, vuajtja është domosdoshmëri.

‘Kam rrahur të gjithë lumenjtë dhe të gjithë detërat.
Preka edhe fundin e botës të mbushur me gënjeshtra.
Madje nuk pashë asgjë as në sytë e njeriut.
Barra tanimë është bërë e papërballueshme,
Errësira nuk ka rënë ende por është në rrugë e sipër.’

Çdo varg i poezisë sa shkon e bëhet më i errët. Në vazhdim Dylan thotë: ndonëse dallgët e jetës më kanë përplasur në shkëmbinjtë më të thepisur, ndonëse kam shkuar deri në fund të botës për të gjetur kuptimin dhe humanizmin, në fund, prapë se prapë kam hasur vetëm gënjeshtra dhe intriga. Kam takuar ziliqarë e grabitqarë. Bota është e ligë dhe e zezë.

Pasi humba shpresën në botën, e kërkova të vërtetën në sytë e njeriut. Ajo që pashë ishte edhe më e pamëshirshme, goditja e saj ishte përfundimtare, ishte goditja ndaj vetes. Sytë e njeriut janë bosh-pa kuptim. Ato nuk më thonë asgjë, prandaj nuk më mbetet tjetër vetëm të pres vdekjen, duke shpresuar që të vonojë sa më shumë.

Në fund të poezisë vie kulmi. Pas reflektimit mbi botën dhe pas vetëdijesimit se bota është e verbër dhe e shurdhërt, pasi e kuptojmë se bota nuk na flet, se ajo është vetëm një shkëmb i ftohtë, pasi kuptojmë që nuk mund të gjejmë përgjigje as tek tjetri, më në fund i kthehemi vetes. Kthimi drejt vetes është pamundësia jonë për të kuptuar botën. Në botën jashtë nesh, nuk bëjnë pjesë vetëm objektet pa vetëdije, por edhe njeriu. Quhet njeri vetëm sepse ka vetëdije përkundër gurit. Quhet njeri sepse kështu ka vendosur ta quaj veten. Kur i kthehemi vetes mund të reflektojmë. Ky reflektim fillon me një konstatim që të kall datën:

“Unë kam lindur dhe do vdes pa dëshirën time”

Kjo paraqet një nga të vërtetat më të dhimbshme të njeriut. Nga kjo e vërtetë fillon jo-liria. E si mund të jem i lirë, kur nuk jam pyetur nëse dua të vi në jetë? Askush nuk më ka pyetur nëse dua të jem pjesë e një bote plotë me sëmundje, plot me frikëra dhe pasiguri. Frika nuk vjen nga jashtë, por nga brendia ime. Frika ime jam unë, frika është mosnjohja e vetes.

Si mund të jem i lirë kur askush nuk më ka pyetur nëse dua ta pasuroj botën me dhimbje. Lindja ime ka ardhur përmes vuajtjeve. Të ekzistuarit tim do të shkaktojë vuajtje. Prania ime prodhon vuajtje. Dikush do pikëllohet edhe për largimin tim. Ai largim paraqet ligësinë time ndaj tjetrit, ligësi e cila është vetëm pjesë e ligësisë së madhe, asaj të ekzistencës së jetës. Kam nevojë të vegjetoj.

Përveç që nuk më kanë pyetur nëse dua të vi në jetë, askush nuk më pyet nëse dua të vdes. Askush nuk më pyet nëse kam frikë nga terri i nëntokës; askush nuk pyet nëse kam frikë nga mungesa e ajrit; askush nuk pyet nëse kam frikë nga krimbat; prandaj jeta është vuajtje dhe bota një skëterrë.

‘Më bëhet sikur po lëviz por prapë qëndroj në vendnumëro’

Ka raste kur angazhohem, kur përpëlitem, kur më duket sikur kam arritur ca synime. Por vetëm po gënjej veten. A mund ti japim kuptim një gjëje e cila është e destinuar të shuhet? Rrugëtimit tashmë po i vie fundi. Po largohem nga ajo që quhet “jetë”. Pyetja ende vlen: A kishte kuptim gjithë kjo? Përgjigja nuk vonon dhe është e ftohtë si mermeri dhe e heshtur si varri:

‘Nuk mbaj mend asgjë, unë erdha vetëm për tu larguar nga këtu’

Këtu është kulmi i dhimbjes. Bota nuk ka qëllim; jeta nuk ka qëllim; absurdi paraqet njohjen e pa-kuptimshmërisë së botës; kur kuptimi i vetëm i gjithë ekzistencës është vetëm të vetëdisuarit mbi ekzistencën si diçka e ligë, ky është fundi i mundësive të mia. Vdekja paraqet kufirin tim.

‘Nuk dëgjohen madje as pëshpërimat e lutësit,
 Errësira nuk ka rënë ende, por është në rrugë e sipër’

Kryevepra e kësaj poezie qëndron në vargun e parafundit. Në përballjen përfundimtare, aty në shtratin e vdekjes, nuk bën punë më as Zoti. Ai paraqet vetëm një qiell të zymtë me ca re kaotike. Ironia e Dylan-it është therrëse. Ai thotë se në fund të gjithë do jemi vetëm me veten. Do jemi përballë jetës tonë; do përjetojë momentet më intime që mund ti ketë njeriu: të jetoj vdekjen e tij. Vdekja është momenti më personal dhe i vetmi moment sinqeriteti i kristaltë me veten. Vetëm përballë vdekjes ne bëhemi të sinqertë. Kemi frikë nga të tjerët. Nga sytë e tyre. Vetëm përballë vdekjes ambiciet mjegullohen dhe të gjithë do përfundojmë si Ivan Ilichë. (L.Tolsoti-Vdekja e Ivan Ilichit)

Epilog: Vdekja, e vërteta e vetme

Çfarë kuptimi ka jeta, kur e dimë që do vdesim? Çfarë kuptimi kanë përpjekjet tona kur në fund do mbesim vetëm në varr? Çfarë kuptimi kanë gjithë arsyetimet ndaj të tjerëve, kur në fund do ti arsyetohemi vetëm vetes dhe territ? Dikush edhe mund të thotë:
“Së paku do hysh ne histori”.

Me të vërtetë? Po a nuk e di që edhe historia do vdes? A nuk e di se gjithçka do kthehet në pluhur? Çdo vetëdije njerëzore do mbetet vetëm një grusht pluhuri? Historia është vetëm mjet për të arsyetuar ekzistencën dhe për të luftuar absurdin e jetës. A ka kafsha histori? Po. Vetëm historinë tonë për të. Edhe ne një ditë do të përfundojmë histori për dikë tjetër.

Atëherë cili është qëllimi jonë këtu? Ne jemi këtu vetëm si kalimtarë, si produkt i egos. Kjo është kuptimi i pakuptimtë i ekzistencës. Këtë e thotë edhe Dylan. E kush do ja lexoj Bob Dylan-it tekstet pas 1 milion vjetësh? Me falni, a keni menduar ndonjëherë si do jetë bota pas 1 milion vjetesh? Dyshoj. Nëse vetëm pak do mendonit, do bëhej edhe pyetja tjetër, po pas 1 miliardë vjetësh??? Më mirë të mos mendoj, kushedi se ku do shkoj me pyetje.

Mungesa e pyetjeve është largim nga përballja me të vërtetat. Mungesa e pyetjeve paraqet frikën e njeriut nga vetja. Mallkuar qoftë dita kur lindi pyetja; mallkuar qoftë Filozofia, ky makth i pafundëm… Më mirë të jem kafshë, pa pyetje, pa ankth, pa ekzistencë.

Por kot e keni, sepse ju tashmë keni lindur, apo më mirë, Ju kanë lindur (pa ju pyetur). Dhe ju të gjithë do vdisni. Sado që mundoheni të mos pajtoheni me ato që thashë, prape ju siguroj që do vdisni. Do vuani, do klithni, do tmerroheni, do përpëliteni, dhe në fund prapë nuk i ikni vdekjes.

I çmendur?? Ndoshta edhe jam! Por një gjë ju siguroj, edhe çmenduria ime do harrohet një ditë (nëse do ekzistojnë ditët). Të gjithë të çmendurit që kane jetuar ndonjëherë do shuhen. Më falni, a njihni ndonjë të çmendur që ka jetuar para 1000 vjetësh? Po para 2000 vjetësh?? Kështu edhe unë do ngjas pas 1000 vjetësh. Nuk më plas fare se si do kujtohem. Madje ekziston edhe një mundësi tjetër:  koncepti i çmendurisë pas 2000 vjetësh mund të ndryshojë. Ndoshta nuk do jetë më “çmenduri” por “mençuri” ahahahahah vërtetë mendoni se çaj kokën se si do jetë koncepti i çmendurisë pas 2000 vjetësh?

Për fund po ju lus vetëm një gjë: nëse po gënjej, ju lutem ma tregoni mua dhe Botës të vërtetën! Por nëse nuk mundeni dhe nëse nuk dini ndonjë të vërtetë tjetër përveç vdekjes, ju lus të heshtni përgjithmonë.

Shkruajti: Ardian Batusha. / KultPlus.com

Dalëngadalë – poezia e fundit e Dritëro Agollit

Posted on by Kult Plus

Poezi nga Dritëro Agolli

Mbaruan të gjitha gjërat që kishte shtëpia:
Në oborr u tha në fillim një dardhë,
U shterr dhe pusi i madh tek avllia
Ku kishte koliben qeni i bardhë.
Dhe vdiqën njëri pas tjetrit

Im atë, vëllezërit e tij, së fundi dhe nëna;
Tani kam mbetur veç unë këtu nga të vjetrit
Tek bulevardi zvarris këpucët e ngrëna.
Kështu, më i vjetri nga fisi jam unë
Gëzohem që rroj me miqtë e mi të hershëm të rrallë,
Por ka edhe të tjerë, madje edhe shumë,
Që thonë: “Ende ky gjallë”

Këta që vdekjen ma ndjellin janë poetët,
Poetët me njëri-tjetrin nuk duhen kurrë!
Kur gripi më zë i ngrenë veshët
Dhë bëjnë sikur u vjen keq: “Vërtet i sëmurë”?/KultPlus.com