Këtë vit mbushen 22 vjet nga eksodi i shqiptarëve të Kosovës ku rreth një milion ishin dëbuar nga shtëpitë e tyre gjatë luftës 1998-1999.
Forcat serbe, kishin dëbuar popullin e Kosovës me forcë nga shtëpitë e tyre, ndërsa vala më e madhe e refugjatëve ishte në Shqipëri.
E shqiptarët atje, ishin mjaft mikpritës me kosovarët që po iknin nga lufta, duke i hapur edhe shtëpitë e tyre e duke ndarë gjithçka bashkë. /express/ KultPlus.com
Sophie Boisvert Levesque ishte ushtare kanadeze që shërbeu në Kosovë gjatë luftës së fundit, megjithatë, për të Kosova u bë shumë më tepër se një zonë lufte, kurse kosovarët ishin shumë më tepër se refugjatë e të përndjekur.
Ajo tregon në detaje përjetimet e saj gjatë dhe pas mbarimit të misionit të saj në Kosovë dhe për mënyrën se si fëmijët kosovarë e ndryshuan jetën e saj përgjithmonë.
Më poshtë gjeni rrëfimin e saj të plotë:
“I jam bashkuar Ushtrisë Kanadeze në vitin 1990, kur isha 18 vjeçare, me pritshmërinë që një ditë do të dërgohesha diku në botë për të ndihmuar. Zgjodha të krijoja familje në një moshë të hershme, vajzën e linda kur isha në moshën 20 vjeçare de djalin tim të parë në moshën 23 vjeçare. Prandaj, nuk pata mundësi të shërbeja diku para se të bashkohesha në “408 Tactical Helicopter Squadron in Edmonton”, Alberta, Kanada.
Në fillim të vitit 1999 na thanë të bëheshim gati sepse do të vendoseshim në Kosovë. Kushërira ime erdhi që të kujdesej për fëmijët e mi dhe unë atë kohë fola me Majorin për t’u siguruar se do të vija.
Kjo ishte ëndrra ime dhe me lajmet që na vinin nga Kosova, e dija se ishte koha të ndihmonim.
Supozohej që të niseshim në fund të qershorit të vitit 1999, por për shkak të zgjedhjeve në Greqi (atje do të merrnim kamionin tonë dhe pajisjet tjera), u detyruam të niseshim më herët. Përfundimisht e lamë Greqinë më 8 qershor.
Atë kohë, për mua çdo gjë ishte, aksion, ngazëllim dhe aventurë. Kur vjen nga një vend i qetë dhe nuk ke pasur mundësi ta shohësh asnjëherë luftën në sy, të duket sikur diçka e re.
Kur mbërritëm në Greqi dëshiruan që ne të largoheshim që nga dita e parë. Nuk na deshën atje gjatë zgjedhjeve, prandaj i shkarkuam pajisjet dhe prisnim anijet që të arrinin me kamionët tanë. Posa i morëm të gjitha gjërat, u vendosëm në Maqedoni. Derisa po linim Greqinë, kishte grafitë kudo, në të cilët shkruante: “Kthehuni në shtëpinë tuaj, vrasës”, “U kthefshi në arkivole”.
Qëndruam në Maqedoni për disa javë përpara se të vendoseshim në Kosovë. Nuk më kujtohet data e saktë, por nuk do ta harroj kurrë se çfarë kam parë atë ditë. Të shohësh refugjatët dhe shkatërrimet në lajme është gjë e keqe, por ta shohësh atë me sytë e tu është e tmerrshme. U ndamë në grupe. Të fluturoja mbi tërë ato shkatërrime ishte zemërthyese. Burra, gra e fëmijë që lëviznin nëpër kampet e refugjatëve. Tenda të bardha të vogla, varre masive, shtëpi të djegura…. Për mua si kanadeze, më mbeti e shkruar në zemër përgjithmonë. E kjo ishte vetëm dita e parë.
U vendosëm në Kosovë, afër Gllogocit (tash Drenas), në një kamp 1 kilometër katrorë, që do të bëhej shtëpia jonë për pesë muajt e ardhshëm gjatë shërbimit tonë atje. Posa aterruam, fëmijët u afruan afër telave dhe na kërkuan ushqim. Një prej nesh kishte bonbone dhe çokolata dhe ua dha atyre. Një nga fëmijët më pyeti se pse nuk po buzëqeshja. Përgjigja ime ishte e shkurtë dhe e thjeshtë: “Më jep pak kohë derisa ta përpijë tërë këtë gjendje”. Instinkti i nënës që ndodhej brenda meje u lëndua shumë. Atë botë, e ardhmja ime po ndryshonte.
Gjatë ditëve në vijim, në shtëpinë tonë që e krijuam larg shtëpisë sonë të vërtetë, erdhën dy policë ushtarakë dhe po kërkonin një udhëheqëse grua për t’u marrë me fëmijët refugjatë, dhe më pyetën nëse doja të bëhesha unë lidere e tyre. Meqë i dua fëmijët, i doja edhe në atë kohë, si dhe dëshiroja të bëja diçka të mirë, pranova menjëherë.
Shefi im i ushtrisë më dha leje që të shkoja me ta një herë në javë.
Dita e parë që vizitova fëmijët ishte pak e çuditshme. E çuditshme sepse ata kishin sy të mëdhenj dhe të pikëlluar, e nuk dinin çfarë të prisnin, megjithatë ishin gati. Ne i fotografuam të gjithë fëmijët dhe në to dukeshin sikur të burgosur lufte. Pa buzëqeshje, fytyra të drejta dhe shumë të pasigurtë. Kurse, për mua ishte fillimi i një rrëfimi dashurie të përjetshme.
Ata 21 fëmijë u bënë të mitë. Ishin të çiltër dhe inteligjentë.
Unë nuk ishte trajnere asnjëherë më parë dhe nuk dija edhe aq nga veprimet që duhej të bëja me fëmijë, por bënim aktivitete të ndryshme.
Një ditë u thashë fëmijët të vizatonin se çfarë do të bëheshin kur të rriteshin.
Në Kanada, kjo ishte një pyetje e zakonshme. Kur i pyesje fëmijët kanadezë, ata donin të bëheshin policë, zjarrfikës, mësues. Por, nga fëmijët e mi kosovarë mora një shikim të trishtë. Dy prej tyre më dhanë përgjigje, kurse të tjerët nuk e dinin.
Erdha në përfundimin se, kur nuk e di nëse do të jesh nesër, nëse do të kesh çfarë të hash, kur shtëpia jote nuk ka çati, ajo se çfarë do të bësh pas 20 vitesh është plotësisht e parëndësishme.
Çdo javë më jepnin lule dhe biskota. Sa herë që i mbaja lulet, më vinte një ndjesi çlirimi, sepse edhe një ditë, fëmijët e mi kishin shpëtuar nga minat dhe do të kisha më shumë kohë t’i doja.
Isha e mrekulluar nga fakti se sa pak kishin ata fëmijë dhe sa shumë donin t’i ndanin gjërat me mua. Nuk munda t’i merrja lulet me vete, por asnjëherë nuk i kam hedhur dhe nuk i kam ngrënë çokolatat e dhuratat tjera që mora. Madje, i ruaj ende. Po të mos i ruaja do të më dukej sikur po shkatërroja lidhjen me fëmijët.
Dy nga vajzat e mia një ditë më erdhën me dy kukulla. Donin t’ia jepnin vajzës sime. Përmes përkthyesit u thashë që, me shumë gjasë, vajza ime kishte më shumë kukulla, kështu që do të ishte më mirë t’i mbanin. Nuk do ta harroj asnjëherë përgjigjen e tyre.
Ato po m’i dhuronin ato kukulla për ta falënderuar vajzën time që e kishte ndarë nënën e saj me to për gjashtë muaj.
Ditët e mia u bënë më të lumtura kur ishim në gjendje të shihnim dritat që po ktheheshin në fshatrat përreth. Kur shihnim se jetës së tyre po i kthehej realiteti, ishte një ngushëllim për mua dhe shumë njerëz të tjerë. Fëmijëve më në fund po u kthehej buzëqeshja.
Më kujtohet se nuk ishim të lejuar për të dhënë ilaçe apo ndonjë gjë tjetër për njerëzit rreth nesh, por ne e bëmë.
Një nga fëmijët e mi erdhi njëherë në tendë dhe më kërkoi. Nëna e tij kishte një dhimbje të fortë dhe nuk mund të shkonte tek dentisti. E takova dentistin tonë dhe i tregova të vërtetën se kisha nevojë për ndihmë, porse ilaçi nuk ishte për mua, e ai prapëseprapë më ndihmoi.
Ishte mashtrim, por nuk mund të rrinim pa bërë asgjë.
Pastaj, njëra nga vajzat e mia kishte lytha në duart e saj. Unë e kisha një të tillë, kështu që kisha mundësi të merrja ilaçe. Ia dhashë asaj. Përkthyesi ynë më ndihmoi t’ia shpjegoja asaj se si ta përdorte atë. Ne i thamë asaj që ta përdorte çdo ditë pas dushit. Për ne, një dush në ditë ishte normale. Ajo më shikoi dhe më tha që ajo nuk mund ta bënte dush çdo ditë, kështu që ne i thamë të lante duart me kujdes çdo ditë dhe pastaj ta përdorte ilaçin që i dhamë.
Ishim dy botë plotësisht të ndara, sepse neve kurrë nuk na u desh t’i mbijetonim asnjë lufte.
Po më mungonin shumë fëmijët e mi, por e dija se duke i ndihmuar fëmijët kosovarë, edhe ndarja kishte vlerë.
Takimi i fundit ishte shumë i vështirë. Ne ishim renditur në rresht për të thënë lamtumirën dhe i shtrënguam duart. Unë isha gruaja e vetme dhe ndodhesha në fund të rreshtit. Fëmijët filluan të qajnë para meje dhe unë i mora në krahët e mi. Kjo po e ngadalësonte procesin, por isha aq e lënduar sa nuk kisha zgjidhje tjetër, pos t’u thosha lamtumirë në atë formë.
Ferri filloi kur u ktheva në shtëpi. Unë nuk dija të bëhesha nënë për fëmijët e mi dhe isha e frikësuar për ata që lashë prapa. Për mua lufta nuk mbaroi sepse isha në shtëpi dhe kisha frikë se ata ishin lënduar, ose në rastin më të keq, fëmijët e mi ishin vrarë.
Para se të largohesha, i dhashë adresën time të gjithë fëmijëve që të mund të shkruanin. Isha në një periudhë shumë të errët të jetës sime kur mora një letër nga Labinoti im i vogël.
Unë kurrë nuk iu përgjigja letrës së tij dhe e pendohem për këtë gjë. Të gjitha kontaktet u ndërprenë për 19 vitet e ardhshme. Doja të dija, por isha shumë e frikësuar nga përgjigjja që mund të merrja Kështu m’u shfaq një çrregullim stresi post-traumatik dhe nuk kam qenë kurrë më në gjendje të jem e njëjtë me fëmijët dhe familjen time.
Çdo ditë, çdo javë, pa i treguar familjen time, po mendoja për 21 fëmijët e mi, fëmijët e mi nga Kosova. Më është dashur një kohë e gjatë për të mbledhur guximin për të bërë diçka. Unë isha luftëtare krenare dhe e fortë atje, por u ktheva u bëra një person i pafuqishëm dhe i mërzitur.
Më 8 qershor 2018, i thashë vetes mjaft! Postova në një grup të cilit i isha bashkuar disa javë më parë, “Young People of Kosovo” dhe kërkova ndihmë prej tyre për t’i gjetur fëmijët.
Kam ndjenjën sikur i gjithë vendi më ndihmoi, të gjithë ishin të gatshëm.
Një polic kishte shkuar derë më derë në Drenas për të gjetur informacion. Disa më thirrën, të tjerët më shkruan, por u deshën vetëm 72 orë për t’i gjetur të gjithë gjallë dhe mirë.
Kosova është si shtëpia ime e dytë. Kam kontaktuar me fëmijët e mi përmes internetit, por dua t’i marr në krahë përsëri dhe të mos i lë më kurrë të më ikin.
Ndjehem sikur i kam dhashë ata për adoptim dhe tash i kam gjetur vite më vonë.
Unë e di se ata kishin prindër, familje dhe dashuri, por më kishte lënë një plagë të pashërueshme tek unë fakti nuk e dija se çfarë kishte ndodhur me ta.
Fëmijët e mi biologjikë duhet të më falin. Unë nuk isha një nënë e mirë për ta, për shkak të asaj që po ndodhte në kokën dhe zemrën time. Por, tani unë jam e plotë përsëri. Kam familjen time këtu dhe familjen time atje. Po e lë prapë shtëpinë për t’u kthyer në shtëpinë time të dytë, në Kosovë.
Shumë prej kosovarëve më falënderojnë për kontributin tim dhe më trajtojnë si heroinë, por heronjtë e vërtetë jeni ju. Ju përjetuat dhe i mbijetuat një lufte të tmerrshme. Falënderimi më i mirë për ne është që t’ju shohim juve teksa përparoni në jetë. Jam krenare me të gjithë ju.” /AlbFem/ KultPlus.com
Portali shtetëror i cilësisë së ajrit dhe aplikacioni për telefon të mençur ofrojnë informata mbi cilësinë e ajrit të siguruara në kohë reale nga 12 stacionet monitoruese të vendosura në tërë Kosovën, përcjellë KultPlus.
Tanimë, qytetarët e Kosovës do të kenë mundësi të kontrollojnë nivelin e cilësisë së ajrit në kohë reale, të ndjekin rekomandimet për mbrojtjen e shëndetit të tyre, si dhe të njoftohen me parashikimin e cilësisë së ajrit për ditët në vijim.
Të dhënat mbi cilësinë e ajrit do të jenë të qasshme përmes portalit të ri zyrtar të cilësisë së ajrit, aplikacionit mobil, uebfaqes zyrtare të Institutit Hidrometeorologjik të Kosovës (IHMK), dhe uebfaqes së Institutit Kombëtar të Shëndetësisë Publike (IKSHP), si dhe mediave elektronike, stacioneve televizive dhe radiove. Të gjitha këto burime të informatave janë zhvilluar për të komunikuar dhe vizualizuar cilësinë e ajrit në një gjuhë sa më të thjeshtë, të kuptueshme, të saktë dhe lehtë të qasshme në çdo kohë, vend dhe nga çdo qytetar.
Ashtu si portali shtetëror i cilësisë së ajrit, edhe aplikacioni mobil, ofrojnë informata mbi cilësinë e ajrit të siguruara në kohë reale nga 12 stacionet monitoruese të vendosura në tërë Kosovën.
Sistemi i ri informativ për kualitetin e ajrit ndihmon mediat, shoqërinë civile, sektorin privat të kenë informata të plota dhe iu mundëson atyre të bashkëpunojnë ngushtë me autoritetet qeveritare dhe të përdorin këto të dhëna të hapura për të zhvilluar politika dhe ndërmarrë vendime për përmirësimin e cilësisë së ajrit në Kosovë bazuar në këto të dhëna.
Sarah Olmstead, drejtoreshë e MCC-së për Kosovë, ndau shqetësimin e saj për cilësinë e dobët të ajrit si dhe pasojat shëndetësore që shkakton sidomos tek ata që vuajnë nga astma. “Ne po mbështesim Ministrinë e Ekonomisë dhe Mjedisit të përmirësojnë rrjetin monitorues të cilësisë së ajrit, si dhe të publikojnë të dhënat në mënyrë që nxisin analizë të politikave dhe ndërmarrje të hapave konkret për planifikim në të mirë të vendit dhe mirëqenies sonë”, shtoi znj. Olmstead.
Naser Ramadani, Drejtor Ekzekutiv i IKSHPK-së theksoi: “Ekspertët e Institutit Kombëtar të Shëndetësisë Publike kanë qenë pjesë aktive e grupeve punuese, trajnimeve dhe në hartimin e të gjitha dokumenteve dhe materialeve edukative që do të shpërndahen ne tërë Kosovën, në kuadër të këtij projekti. Komunikimi i saktë i cilësisë së ajrit dhe burimeve të ndotjes janë kyçe për shëndetin e qytetarëve andaj ne jemi të fokusuar në ngritjen e vetëdijes së qytetarëve për rreziqet nga ndotja e ajrit, në veçanti tek grupet specifike, si dhe ndryshimin e sjelljes me qëllim të mbrojtjes së shëndetit të tyre në varësi të nivelit të ndotjes.”
Letafete Latifi, Drejtore e IHMK-së u shpreh mirënjohëse për mbështetjen që ka marrë ky institucion nga MFK në përmirësimin e performancës dhe përmbushjen e obligimit të vet ligjor e institucional në monitorimin dhe informimin për cilësinë e ajrit në Kosovë. Më tutje ajo tha: “Zhvillimi i rrjetit të monitorimit të cilësisë së ajrit dhe rrjetit të komunikimit që ofron të dhëna për cilësinë e ajrit në kohë reale, përmes portalit të cilësisë së ajrit në Kosovë dhe aplikacionit për telefona të mençur janë instrumente kyçe për të informuar publikun për cilësinë e ajrit në vendin ku jetojnë.”
Petrit Selimi, drejtor i MFK ka deklaruar se investimi në dy institutet kombëtare të shëndetësisë dhe atij hidrometeorologjik krijon një urë të re dhe të qëndrueshme të informimit të publikut por edhe të krijimit të një burimi të besueshëm të të dhënave qe lehtëson identifikimin e zgjidhjeve për zvogëlimin e ndotjes.
Videot vetëdijësuese, broshura për cilësinë e ajrit, fletët me fakte për grupet e ndjeshme si fëmijët, gratë shtatzëna, personat e moshuar dhe ata me sëmundje kronike, si dhe posteri për cilësinë e ajrit janë disa nga materialet që kanë për qëllim informimin e publikut lidhur me ndotjen e ajrit dhe ndikimin e tij në shëndetin e tyre.
Projekti për Cilësinë e Ajrit, mbështetur nga Fondacioni i Mileniumit i Kosovës, ka për qëllim të ndihmojë Institutin Kombëtar të Shëndetit Publik (IKSHP) dhe Institutin Hidrometeorologjik të Kosovës (IHMK) në mbledhjen dhe shpërndarjen e informacioneve për cilësinë e ajrit, si dhe të informojë publikun në lidhje me rreziqet e shkaktuara nga ndotja e ajrit dhe masat që duhet t’i ndërmarrin për t’a mbrojtur veten. Projekti ka mundësuar investimin në stacionet e reja për kontrollin e ajrit, një bashkëinvestim në mes MCC dhe agjensionit zhvillimor japonez JICA, softuerit adekuat si dhe aplikacioneve përkatëse. Kjo nismë bën pjesë në vazhdën e përpjekjeve të MFK-së drejtë përmirësimit të disponueshmërisë publike dhe përdorimit analitik të të dhënave mjedisore nga bizneset, qeveria, shoqëria civile dhe OJQ-të, duke promovuar në këtë mënyrë vendimmarrjen e nxitur nga të dhënat. Aktiviteti për Mbledhjen e të Dhënave Mjedisore është projekt që implementohet nga Fondacioni i Mileniumit i Kosovës (MFK) që është subjekti zbatues i Programit “Threshold” me vlerë $49 milion i arritur midis Qeverisë së Republikës së Kosovës dhe Korporatës së Sfidave të Mileniumit (MCC), një agjenci e pavarur amerikane për ndihma të jashtme.
Programi “Threshold” i Kosovës i adreson dy çështje kryesore për zhvillimin ekonomik të Kosovës: furnizimi jo i qëndrueshëm me energji elektrike dhe sundimi i dobët i ligjit. / KultPlus.com
Nazmi Aruqi nga Kosova është bërë shembull në Gjermani për shkak të një veprimi human që ka bërë.
Në kohën kur në Gjermani temperaturat kanë shënuar – 12 gradë Celzius, Aruqi ka hapur dyert e dy hoteleve dhe ka strehuar personat që nuk kanë shtëpi. Ai ka thënë se e ka bërë këtë veprim për t’i ndihmuar gjermanët, sikur ata kishin strehuar para luftës shqiptarët që kërkonin azil në Gjermani.
“Në qytetin ku jetoj i kam dy hotele, dhe njerëzve që janë pa banim u kam mundësuar që të strehohen aty. U kam ndihmu atyre sikur ata që na kanë ofruar neve strehim kur kemi ardhë azil në Gjermani”, ka thënë Aruqi.
Shqiptari që jeton në Gjermani që nga viti 1995 ka thënë se edhe gjermanët janë habitur me veprimin e tij.
“Gjermanët më kanë falënderu nga të gjitha anët, e kanë parë këtë gjest dhe u ka ardhur mirë që një i huaj i ndihmon gjermanët. Gjermanët nuk janë mësuar prej një të huaji, dhe ky është një gjest. Unë e kam bërë këtë veprim, sepse edhe vetë kam qenë kështu pa strehim”, ka thënë Aruqi.
E ky gjest ka tërhequr vëmendjen e shumë mediave gjermane. Aruqi tregon se të shumta kanë qenë mediat gjermane që e kanë kontaktuar dhe kanë shkruar për gjestin e tij. “Më kanë kontaktuar shumë media në Gjermani dhe ka qenë edhe për ta një çudi dhe gjest që e kanë vlerësuar shumë”, shprehet ai. /Albinfo.ch/ KultPlus.com
Kam dashur t’i gjeja dhe nipit tim të vogël një nuse Andej nga Kosova në fshatrat e thella, Po kjo ka qenë një ëndërr pas zjarrit me flakë të kuqe Si valë e flamurit tek shpella.
Ka qenë vërtet një ëndërr në viset e mia me gurra, Ku rrjedhin ujrat, por unë etjen e verës zor se e shuaj. Kam dashur nusen e nipit të mos e marr me vetura, po veç si qëmoti me kuaj.
Një muaj të tërë le të zgjaste udhëtimi me kalë, Me pluhur mbi vello të vinte nusja e nipit tek unë, me dorën time t’ia shkundja duvakun palë mbi palë Atje tek oxhaku, ku kafja në xhezve bën shkumbë.
Dhe s’kishte gjë, le të binte pluhur i udhës së largët Në vatrën time të vjetër sa përralla, Po kjo nuk ndodhi mes botës së ligë e të varfër, Ku rron ky fisi i ynë i ndarë në dysh plot andrralla,
Ku s’merr dot një nuse për nip a për djalë, Se fisin e ndanë kufiri me dy pasaporta; Këto pasaporta s’te lënë të marrësh nuse me kalë, As me vetura, as me trena dhe as me aviona ndofta…
Kam ëndërruar t’i gjeja një nuse tim nipi të dashur Në fshatrat e thella andej nga Kosova, Se s’desha të shkoja në tjetren botë me buzë të plasur, Ta shuaja etjen e mallit për aq sa të rroja. / KultPlus.com
Rita Ora është njëra ndër këngëtaret që përmes artit të saj përherë promovon vlera kulturore dhe tradicionale të vendit të saj, shkruan KultPlus.
Këtë e bëri edhe në këtë përvjetor të Pavarësisë së Kosovës, teksa shpërndau fotografi të mrekullueshme nga veshja e saj në videoklipin e këngës ‘Bang’.
Nën veshje kombëtare dhe me një tekst të shkruar edhe në gjuhën shqipe, Ora ia uron Pavarësinë vendit prej ku ka prejardhjen, Kosovës.
Ora ktheu sytë e artdashësve të saj nga mbarë bota në kulturën shqiptare së fundmi me këngën, teksa këtë e bëri edhe më parë nëpërmjet performancave tjera muzikore. / KultPlus.com
