Fitnete Tuda, një emër i dashur për muzikën shqipe, ndër vite ka sjellë disa këngë që këndohen edhe sot dhe dëgjohën me ëndje, duke reflektuar gjithmonë për jetën, dashurinë, të kaluarën.
Një prej këngëve më të dashura padyshim mbetet “Shi bie në Tiranë”.
Sot, KultPlus ua risjell tekstin dhe videon e kësaj kënge:
Shi bie në Tiranë nga malli ynë edhe qielli qan je i dehur nga pija apo nga dashuria ti ec… por këmbët nuk të mbajnë je i dehur nga pija apo nga dashuria ti ec… por këmbët nuk të mbajnë
Shi bie në Tiranë si nën ombrellë ti strukesh nën një palmë gjysma ime treti rrugëve të këtij qyteti shi bie në Tiranë gjysma ime mbeti rrugëve të këtij qyteti shi bie në Tiranë
Sa shumë u endëm e s’ikëm sa shumë u lagëm e s’ikëm harruam ditët dhe vitet a është kjo dashuri?
Shi bie në Tiranë dhe shpirti ynë fluturon mbi dajt vetja ime mbeti rrugëve të këtij qyteti Shi bie në Tiranë zemra ime mbeti rrugëve të këtij qyteti Shi bie në Tiranë
Shi bie në Tiranë nga malli ynë edhe qielli qan zemra ime mbeti rrugëve të këtij qyteti Shi bie në Tiranë kënga ime mbeti rrugëve të këtij qyteti Shi bie në Tiranë Shi bie në Tiranë Shi bie në Tiranë Shi bie në Tiranë…/KultPlus.com
Ministri i Kulturës, Hajrulla Çeku, ka njoftuar se ka nisur hartimi i projektit për krijimin e hapësirës së re për Baletin Kombëtar të Kosovës, në objektin e Pallatit të Rinisë.
Sipas Ministrit Çeku kjo hapësirë do t’i ofroj balerinëve të BKK kushte të dinjitetshme për ushtrime, për prezantimin të performancave dhe shfaqjeve të tyre.
Me këtë rast, ministri Çeku ka përgëzuar BKK për paraqitjen e mrekullueshme në Kore të Jugut, ku prezantuan baletin e parë shqiptar “Halili dhe Hajria”.
“Dje i njoftova balerinët e Baletit Kombëtar të Kosovës që ka nisur hartimi i projektit për krijimin e hapësirës së re në Pallatin e Rinisë, hapësirë kjo që do të ju ofroj kushte të dinjitetshme për ushtrime, po ashtu për prezantimin e performancave e shfaqjeve e tyre.
Gjithashtu i përgëzova për paraqitjen e mrekullueshme në Kore të Jugut, ku prezantuan baletin e parë shqiptar “Halili dhe Hajria””, thuhet në njoftim./ KultPlus.com
“Urrejtja si element qendror i luftës tonë! Urrejtja që është i papajtueshme … urrejtja kaq e dhunshme sa që vë në lëvizje një qenie njerëzore përtej kufizimeve të saj natyrore, duke e bërë atë të dhunshme dhe një makinë vrasëse gjakftohtë … Ne refuzojnë çdo qasje paqësore. Dhuna është e pashmangshme. Për të krijuar socializmin duhet të rrjedhin lumenj gjaku! Armiku imperialist duhet të ndjehet si një kafshë që gjuhet kudo që ai shkon. Kështu ne do ta shkatërrojmë atë! Këto hiena duhen asgjësuar. Ne duhet të mbajmë urrejtjen tonë gjallë dhe të vazhdueshme!”
— Nga fjalimi i Ernesto “Che” Guevarës në Konferencën Trekontinentale në Havana, Kubë, prill 1966.
“(…) Unë e dija tashmë. …Unë do të jem me popullin, … duke ulëritur si një shpirtkapur, unë do të sulmoj barrikadat dhe llogoret, do të laj armën time me gjak dhe, i çmendur, me tërbim, do të pres fytin e çdo armiku që bie në duart e mia. … Ndjej flegrat e hundës të më zgjerohen nga nuhatja e aromës së barutit të djegur dhe gjakut të armikut të vdekur; ndjej trupin tim të përkulur, gati për të luftuar, dhe përgatis qenien time sikur të ishte një vend i shenjtë në mënyrë që në të edhe rënkimi shtazarak i proletariatit fitimtar të mund të rezonojë me vibracionet dhe shpresat e reja.”— Ernesto Guevara, “Shënime udhëtimi” 1951-1952.
Ernesto (Che) Guevara, i njohur edhe si Komandante Che, (14 qershor[2] 1928 Rosario, Argjentina – 9 tetor 1967, La Hinguera, Bolivia) ishte revolucionar, shkrimtar dhe guerilas marksist argjentinas dhe hero i komunistëve të Amerikës Latine, si dhe një figurë e njohur e shekullit të 20-të. Nofkën “Che” e mori nga bashkëluftëtarët komunistë kubanë në Meksikë, sepse përdorte shpesh, si çdo argjentinas, fjalën “Che”, diçka e ngjashme si thirrja “Hej” e shqipes. Guevara mori pjesë në revolucionin komunist kuban në krah të Fidel Kastros në vitin 1959 për rrëzimin e regjimit të diktatorit të atëhershëm Batista dhe vendosjen e diktaturës komuniste të Fidel Kastros.
Çfarë ka arritur të bëjë me të vërtetë Che Guevara?
Kanë kaluar mbi pesë dekada nga dita që “Che” Guevara është larguar nga kjo botë nga të shtënat e automatikut të një ushtari bolivian. Por, përpara se të vazhdohet të festohet miti i tij, do të ishte mirë t’i hidhej një sy i mprehtë dhe me një lente zmadhuese një figure historike që ka hyrë shumë shpejt dhe shumë lehtësisht në mit. Sepse nga një këqyrje e vëmendshme ikona e Nëntëqindës del me brinjë të thyera dhe me ndonjë mister më pak. Ndoshta edhe me një më shumë…
Gjëja më romantike e Ernesto “Che” Guevara është se nuk e ka bërë një gjë tamam gjatë gjithë jetës së tij. Domethënë, një lloj pishtari tragjik, por i magjepsur nga revolucioni, nga lufta, nga gjaku. Gjithnjë e më shpesh e pranishme në kortezhet pacifiste dhe demokratike, stema e “Che”-së duhet të qëndronte më shumë komod në kontekste të tjera. Por, ai nuk mund ta protestojë më dhe kush e ka bërë nuk ia njeh mirë historinë. Këtu më poshtë kemi provuar që të notojmë kundër rrymës duke kujtuar disa “detaje” të një personazhi që, historikisht, kanë pak të bëjnë me mitin e tij dhe që në fakt, ndan me të shumtët që e kanë bërë simbol me një dozë të caktuar naiviteti. Vetëm se ai i “Che” Guevara ishte një naivitet jo i pafajshëm, që ka shkaktuar vdekje dhe katastrofa.
Gjëja e parë që ndoshta do t’i linte të ngurosur shumë prej të rinjve dhe ish-të rinjve akoma sot të magjepsur nga figura e Ernesto Guevara është se komunizimi i tij kishte dy shtylla në ditën e sotme jashtëzakonisht jokomode në dritën e hetimeve më të azhurnuara historike: kinezin Mao dhe sovjetikun Stalin. “Kush nuk i ka lexuar 14 vëllimet e shkruara nga Stalini – thoshte për shembull “Che” – absolutisht që nuk mund të konsiderohet komunist”. E kotë të thuash se, përveç kësaj, nuk e donte absolutisht paqen. Bile ai teorizoi dhe praktikoi me shumë seri përplasjen dhe luftën globale. Pak muaj përpara se të vdiste, ndërsa ishte ngecur në një fushatë gueriljeje që do ta çonte tek dështimi dhe tek vdekja, jo akoma i dorëzuar dëshmisë së fakteve, shkruante në ditarin e tij (prill 1967): “Duhet çuar lufta aty ku armiku e drejton: në shtëpinë e tij, në vendet e argëtimit të tij, duhet bërë totalisht”. Dhe pas pak do të shohim sesi “Che” tentoi, në mënyrë krejtësisht të pazotë, që të zbatojë në terren teoremat e tij. Por, prova e parë e një vizioni gjakatar dhe totalit të rrugës revolucionare, Guevara e dha në muajt e parë të 1959 në atë që ishte atdheu i tij i ri (ai ishte lindur në Argjentinë më 14 qershor 1928): Kuba. Me suksesin e revolucionit kastrist të 1 janarit 1959, lideri maximo kubanez, avokati i ri Fidel Castro, u gjet që t’ua besojë bashkëpunëtorëve të pakët dhe të besuar vendet me përgjegjësi më të madhe. Shumë besnikët e Castros – njeri shumë i vëmendshëm ndaj adhurimit dhe, për pasojë, shumë dyshues dhe pak i prirur ndaj kritikave – numëroheshin me gishtat e dorës: vëllai Raul, “Che”, Camillo Cienfuegos, Huber Matos. “Che”-së i takon roli kryesor në spastrimin e njerëzve të kompromentuar me regjimin e kaluar të diktatorit Fulgencio Batista (një-ish tetar i mbetur në pushtet për shumë vjet përpara se Castro ta përmbyste). Bëhet përgjegjësi i Departamentit Ushtarak de la Cabaña, kështjellë koloniale e lashtë në La Avana, e transformuar në burg dhe thertore. Një gjë e forcuar? Jo dhe aq nëqoftëse në vend të nofkës “Che”, i ngjitën në ato muaj nofkën “carnicerito” (domethënë “Kasap i vogël”). Në ato muaj Guevara ndjek direktivat e vëllezërve Castro me skrupull dhe me një nënshtrim të caktuar nëqoftëse është e vërtetë ajo çka tregohet nga një bashkëpunëtor i epokës: Dariel Alarcón Ramírez, i quajtur “Benigno”. Është “Benigno”, që do ta ndjekë Guevara edhe në aventurat e Kongos e të Bolivisë, ai që drejton pjesën më të madhe të ekzekutimeve të ish-policëve dhe të burokratëve të Batista (ekzekutime të konsideruara të nevojshme për të shmangur çdo rebelim kundërrevolucionar). Ndërsa Ramírez pushkaton, “Che” kontrollon punën: shumë e kujtojnë të ftohtë, të paafrueshëm, me puron në gojë, ndërsa nga një ledh shikon nga lart njerëzit të vdesin. Sa kanë vdekur, nuk do të mësohet kurrë: ndoshta jo mbi 20000 që është thënë, por as nuk mund t’i jepet të drejtë Fidel Castro që në mitingjet e para si diktator ndizte turmat me sloganin makabër dhe gënjeshtar: “Mjaft gjak!”.
Ish-djaloshi shëndetlig nga Rosario (azma do ta persekutojë deri në fundin e ditëve të tij), shfaq një dell revolucionari prej Robespierre latino-amerikan bashkuar me një disiplinë absolute dhe një përkushtim ndaj Leader Maxímo, nëse është e mundur, akoma më integrale. Prapa qindra ekzekutimeve (në rreth 4 apo 5 muaj) që bien nën përgjegjësinë e drejtpërdrejtë të Guevara ndodhet gjithmonë procedura e zakonshme: një proces farsë (shpesh gjykatësit qenë të njëjtit guerrilas të zbritur nga malet me Castro), pavarësisht pranisë së gazetarëve, që mund të zgjaste maksimumi disa orë. Por shpesh dënimi vinte pas pak minutash; pastaj dërgimi i urdhrave të ekzekutimeve në burgjet e ndryshme brenda natës; mëngjesin e nesërm rrethi mbyllej me një breshëri plumbash. Është gjithmonë “Benigno” ai që kujton sesi Guevara e priste me ankth, çdo mbrëmje rreth orës 18, ardhjen e vendimeve kapitale që duhet të kryheshin të nesërmen. Dhe nëqoftëse, kushedi se për çfarë arsyeje, pakoja me kartërat e tyre vonohej, “Comandante” nuk arrinte që të fshihte një mosdurim të caktuar. Herë të tjera represioni menaxhohej drejtpërsëdrejti prej tij, me maja dinakërie të papritura për kë është mësuar që të shikojë – dhe imagjinojë – revolucionarin e pastër e të çinteresuar të pavdekësuar nga fotografi Alberto Días Gutierrez Korda dhe i përhapur në të katër anët e globit falë italianit Giangiacomo Feltrinelli. Një prej viktimave të Guevara, Fausto Menocal, ka mundur të tregojë odisenë e tij në la Cabaña. Menocal ka shpëtuar pse anëtar i familjes së një ish-Presidenti kubanez, por kjo nuk ia kursyer vëmendjet e “carnicerito” Guevara: “Më është dashur të rezistoj rreth 40 orë, ditë e natë, pa ngrënë, pa pirë, përpara tij, në zyrën e tij, – ka rrëfyer Menocal. – Ishte një korridor i gjatë ku njerëzit e armatosur shkonin e vinin për të nënshkruar urdhra dhe marrë udhëzime. Talleshin me mua kur më shikonin. Ishte vetë Guevara ai që më bënte pyetjet. Një natë, pasi jam mbyllur në një qeli, erdhi për të më takuar që të më thoshte: ‘Dëgjo, Menocal, ne do të të pushkatojmë sonte’. Jam çuar drejt skuadrës së pushkatimit. Më kanë lidhur në një shtyllë, më kanë lidhur sytë, pastaj ka pasur një breshëri të shtënash”. Por, skuadra e pushkatimit kishte qëlluar në ajër. Përpara se Menocal të kuptonte se çfarë kishte ndodhur, një goditje e fortë në kokë me qytë pushke e bën që t’i bjerë të fikët. I liruar do të marrë menjëherë rrugën e mërgimit. Vite më pas, gjatë një prej pritjeve të tij jashtë vendit, duke mbrojtur veprën e revolucionit, Guevara do të thotë pa mëdyshje: “Kemi pushkatuar, pushkatojmë dhe do të vazhdojmë të pushkatojmë deri kur të jetë e nevojshme. Lufta jonë është një luftë e pakompromis”.
Më pas gjuetia ndaj njerëzve të Batista inicioi larjen e hesapeve në brendësi të lëvizjes castriste. Larje hesapesh që kundërvuri Castro dhe disa shumë besnikë me ata, që me naivitet, kishin protestuar se revolucioni ishte larguar me shpejtësi nga objektivat fillestarë të tij. Midis kritikëve nuk është Guevara, por është Huber Matos, i cili jep dorëheqjen në mënyrë polemike me një letër për Castro, letër që do të jetë fundi i tij. Castro urdhëron një Cienfuegos ngurrues që të shkojë e të arrestojë Matos. Cienfuegos tenton më kot që ta sjellë në vete Leader Maxímo, por ato këmbëngulje të tij shënojnë një prishje tjetër. Pak ditë më pas njoftohet vdekja e Cienfuegos në një incident ajror, të cilit nuk do t’i tregohen asnjëherë gjurmët. Ndërkaq Matos gjykohet dhe dënohet me 20 vjet burg. Po Guevara? Me Raúl Castro është bashkëpunëtori që i qëndron më afër Fidel, pavarësisht gjithçkaje. Dhe kështu, ndërsa të barabartët me të në gradë në kohërat e gueriljes do të gjykohen apo do të vdesin në incidente të dyshimta, ai destinohet me detyra të reja, të cilat do ta çojnë që të koleksionojë katastrofa të tjera.
Një gazetë franceze – “Historia” – lidhur me periudhën e kaluar nga “Che” Guevara në drejtimin e sektorëve të rëndësishëm të ekonomisë kubaneze e ka titulluar kështu: “Si ta shktërrosh vendin në 3 leksione”. Ose 3 etapa: që në karrierën e shkurtër dhe jo ekzaltuese të Guevara korrespondojnë me pjesëmarrjen e tij në nivelet drejtues të sektorit të industrisë në kuadrin e Institutit Kombëtar për Reformën Agrare (tetor 1959), me emërimin e tij në presidencën e Bankës Qendrore të Kubës (dhjetor 1959) e më pas detyrën e ministrit të Industrisë (janar 1961). Aventura e Guevara në nivelet drejtuese të ekonomisë së trazuar kubaneze do të zgjasë deri në pranverën e 1964, kur do të përfaqësojë Kubën në konferencën e parë të Organizimit për Bashkëpunimin dhe Zhvillimin Ekonomik (OCDE). Pak muaj më vonë, Castro do ta destinojë me detyra të tjera, domethënë do ta dërgojë të bëjë guerrilasin. Nuk ishte rastësi. Në fakt, pesë vitet e “Che” ekonomistit nuk kanë regjistruar rezultate të shkëlqyera, përkundrazi. Edhe pse çdo zgjedhje e të riut revolucionar (Guevara në vitin 1959 ishte 31 vjeç) është e influencuar nga ideologjia, e rishikuar dhe e korrigjuar. Në fakt, pasi ka premtuar fundin e latifondit duke inkurajuar kështu shpresën e fshatarëve shumë të varfër kubanezë për të pasur pak tokë për vete, revolucioni castrist – paralajmëron Guevara – bëri një gjysëm xhiroje në favor të shtetit dhe në kurriz të fshatarëve. Në fakt, tokat e konfiskuara për më tepër u shtetëzuan pavarësisht një ligji – të hartuar nga krahu i djathtë i Guevara, Antonio Núñez Jiménez – i ishte dhënë krah shpresës duke përcaktuar se çdo copëzim privat nuk mund t’i kalonte 40 hektarët. Nga çdo anë të dëshirohet të shikohet, zgjedhja e Guevara ishte gjithsesi mjaft ambicioze: në fakt, pasi kuadrot administrativë qenë dhjetuar nga represioni çdo vendim haste vështirësi që të gjente dikë që ta vinte në zbatim. Kjo vlente si për bujqësinë, ashtu edhe për industrinë, fushë kjo e fundit ku Guevara e shtyu Kubën drejt planeve në kufij me megalomaninë. Me bashkëpunëtorët e tij përpunoi një teori të pafundme projektesh për të pajisur Kubën – resursi kryesor i së cilës ishte kallami i sheqerit – me një industri të veten: u projektuan kantierë detarë, ofiçina mekanike, impiante siderurgjike, fabrika kimike për të zbuluar më pas rregullisht se ishte e komplikuar të rekrutoje teknikë të specializuar edhe në Europën Lindore mike të kontrolluar nga Bashkimi Sovjetik dhe në të njëjtën kohë të mos shikohej të vazhdonte deficiti tregtar. Deficit që për arkat kubaneze të vitit 1961 shkonte në 12.3 milionë pesos, të kaluara në 237 milionë në vitin 1962 dhe në 322.2 milionë në vitin 1963. Me ekonominë në gjendje kome, zgjedhja e Guevara për të favorizuar financimin publik të reformave bujqësore dhe industriale nuk i favorizoi llogaritë. Por, për të kuptuar se duhej ndalur dhe ndryshuar kursi u desh të pritej viti 1964, vit në të cilin u braktisën të paktën ëndrrat e parealizueshme industralizuese dhe u zgjodh për një politikë bujqësore të kishte si bosht shfrytëzimin e kallamit të sheqerit, duke llogaritur edhe mbështetjen e “vendeve mike” (të llojit të atyre që me një dorë të japin pak grurë dhe me tjetrën të vendosin disa raketa të drejtuar nga një fqinj i fuqishëm …). Me pak fjalë, pothuajse 5 muaj për t’u kthyer në pikën e nisjes, por me shumë borxhe më shumë. Që kjo zgjedhje, muaj më shumë muaj më pak, përkon me vendimin e Castro për t’i drejtuar tjetërkund energjitë dhe ëndrrat e parealizueshme të Guevara, nuk duhet të habisë aspak.
Duke mos pasur më kubanezë për të pushkatuar apo për t’i shkatërruar ekonomikisht, objektivi i ri për Komandantin Guevara qe ai i kthimit në bërjen e asaj që, supozohej, se dinte ta bënte më mirë: guerrilasin. Nga ana tjetër, nga një këndvështrim i caktuar, situata ishte e përshtatshme. Amerikanët duhej të pickoheshin kudo që ishte e mundur: Guevara e kishte bërë tashmë pjesën e tij duke i sulmuar në vitin 1964 dhe duke deklaruar – duke anashkaluar në të njëjtën kohë gabimet e veta – se Shtetet e Bashkuara kishin zbatuar një bllokadë ekonomike kundër Kubës që i merrte frymën ekonomisë revolucionare të ishullit. Por një luftëtar i vërtetë jeton në sulm, asnjëherë në mbrojtje: dhe ja që pakoja Guevara – të cilin Fidel Castro, shumë më inteligjent se ai, e shikon për atë që është: një ekstremist i palodhshëm dhe jo idealisti libertar që është imponuar në imagjinatë pas vdekjes së tij – që dërgohet në Congo. Pse në Congo, në Afrikë? Qoftë pse, siç do të thotë vetë Guevara me një çikë çmenduri të shkëlqyer, duhen “shkaktuar dy, tri, shumë Vietname”. Qoftë pse Shtetet e Bashkuara duhen luftuar edhe nëpërmjet qeverive që i mbështesin në Botën e Tretë. Për shembull, në Kongo në janar të vitit 1961 lideri progresist Patrice Lumumba është vrarë. Vdekja e tij i ka dhënë jetë një gueriljeje komuniste që Presidenti i ri, Mosé Tshombé, kërkon që ta mbysë me ndihmën e Shteteve të Bashkuara. Duke folur në Kombet e Bashkuara në dhjetor të 1964, Guevara – që veç shumë gjërave të tjera që nuk ishte, nuk ishte as edhe diplomat – kishte deklaruar pa shumë perifrazime se “të gjithë njerëzit e lirë të botës duhet të përgatiten që të marrin hakun e krimit të Congo”. E thënë, e bërë: pak muaj më vonë Guevara zbarkon në Congo me një grup guerrilasish kubanezë, që në javët e mëpasme do të arrijnë në 300 njësi. Duhet ishin ajka e ajkës, profesionistët e luftës në gjendje që të çonin drejt fitores rebelët kongolezë, por përfundojnë për të ngecur në një seri pengesash dhe disfunksionesh që do ta transformojnë aventurën në një komedi tragjike. Duket e pabesueshme, por Guevara nuk dihet se ku ka përfunduar. Duke bërë një gabim që do t’i jetë fatal në vitin 1967, revolucionari argjentinas zbulon vetëm kur ka zbritur në Congo se idetë e tij dhe ato të njerëzve që do të donte të çliroheshin nuk përputhen. Duke filluar nga teknika e guerriljes: për kongolezët futja në një llogore mund të sjellë keq, plumbat e armikut mund të shmangen lehtësisht falë një pijeje magjike apo ndoshta duke iu lutur ndonjë hyjnie animiste. Por, sidomos disiplina është një ndryshore dytësore. Shtojmë praktikën e poligamisë, që ishte e vështirë të shpjegohej në spanjisht, se shpirtrat e ndryshme të gueriljes përplaseshin vazhdimisht mbi bazën jo të diskutimeve ideologjike, por prej rivaliteteve etnike dhe, e fundit, por jo e fundit, se njerëzit që kishin ndjekur “Che”-na nga Kuba qenë dhjetuar nga sifilizi dhe kuadri ishte bërë. Guevara nuk arrin të imponojë as edhe zgjedhje ushtarake me ndonjë kuptim: indikacionet e tij janë neglizhuar, refuzuar apo të bëra të kota nga akte jodisplinimi që, si në rastin e disa pritave, pëfundojnë për t’u bërë më shumë sulmuesve sesa trupave qeveritare. Të ardhur në prill (1965), Guevara dhe njerëzit e tij i heqin çadrat nëntorin e ardhshëm. Lumumba do t’i merrej haku nga dikush tjetër ose në një vend tjetër. Për shembull në Bolivi.
Me një stil mendimi të vështirë për t’u kuptuar sot, por shumë i përhapur në atë kohë në ambientet intelektuale dhe revolucionare (me fjalë ose jo), të mendosh në shkallë të gjerë më shumë se një nevojë ishte një vokacion në kuptimin e vërtetë të fjalës. Dhe kështu Guevara – i shtyrë dhe i frymëzuar nga Castro – arriti të teorizojë deri rebelimin e të gjithë Amerikës së Jugut. Shkëndija do të shkrepte në Bolivi, një vend shumë i varfër prej rreth 6 milionë banorësh të kontrollar nga një qeveri e zgjedhur demokratikisht dhe e drejtuar nga Gjenerali Barrientos, i lidhur me fije të dyfishta me Uashington. Bolivia kufizohet me Perunë, Kilin, Paraguajin, Brazilin dhe Argjentinën, vende ku situata ishte e trazuar në ato vite dhe ku qenë aktive lëvizje revolucionare. Me pak fjalë, duke e shpërthyer revolucionin në Bolivi mund të shpresohej që të eksportohej me shpejtësi në vende të tjera, duke shkaktuar një reaksion zinxhir që do të mund të minonte kontrollin shekullor amerikan në të gjithë nënkontinentin. Deri këtu teoria. Praktika, edhe në këtë rast, qe shumë e komplikuar dhe më pak lineare. Krahasuar me “Che” Guevara, mazzinianët e Tetëqindës qenë planifikues të rafinuar: duke vendosur se guerilja do të rebelonte botën fshatare, Guevara aventuroret në xhunglën boliviane me 16 kubanezë të tjera dhe nja 30 boliviane e peruanë. Gjithsej një bandë prej 50 personash që, duke u qëndruar fjalëve të Komandantit, ka përpara vetes një punë prej të paktën 10 vjetësh përpara se të përfundojë fazën rebeluese. Xhungla bën të sajën, së bashku me insektet dhe sëmundjet, për ta bërë gjithçka të komplikuar, edhe pse për ta parashikuar nuk duhej një diplomë në shkencat natyrore. Pastaj, do të mjaftonte të lexoheshin gazetat për të mësuar se një reformë agrare e kohëve të fundit i kishte përmirësuar pak kushtet e fshatarëve bolivianë, më pak të gatshëm për të “marrë flakë” për revolucionin dhe, në emër të tij, ndoshta të ndihmonin dhe të ushqenin guerrilasit. Për ta bërë akoma më shumë qesharake situatën ndihmoi një fakt jo dytësor: rajoni i zgjedhur nga “Che” për të ndezur flakë kontinentin ishte ndër më pak të banuarat e të gjithë Bolivisë që, duhet kujtuar kjo gjë, nuk është se ka të sajën një dendësi popullsi të stilit Hong Kong… Por ndoshta gjëja më e bujshme është se, shumë përpara se ranxhersat bolivianë që do ta ndjekin, “Che”-ja gjendet kundër Partisë Komuniste Boliviane. Fillimisht në favor të sipërmarrjes së menduar në Kubë, lideri komunist Mario Monje bën një “prapakthehu” të bujshme menjëherë pas takimit të tij të parë e të vetëm me Guevara! Që i duhet kështu ta bëjë revolucionin për llogari të fshatarëve që as e kanë mendjen fare atje, në një zonë ku është vështirë të ndeshen edhe dhi, le më pastaj njerëz, me një armatë bashibozukësh shëndetlig, pa ushqim dhe ilaçe, me ushtrinë boliviane që e ndjek këmba-këmbës dhe pa mbështetjen as dhe të komunistëve vendës. Duke pasur parasysh situatën, është pothuajse mrekulli që aventura boliviane e “Che”-së ka zgjatur komplesivisht 11 muaj e 11 ditë.
Midis gjërave që Guevara nuk i kishte marrë në konsideratë apo që i kishte nënvlerësuar ishte edhe çështja e marrëdhënieve ndërkombëtare. Me fjalë të tjera, siç ishte parë tashmë në Congo, Bashkimi Sovjetik nuk kishte interes të madh në aventura të kësaj natyre. Lufta e Ftohtë luftohej në mënyrë tjetër dhe me qëllime të tjera. Dhe, për të vërtetën edhe të gueriljes, teknika e teorizuar nga Che Guevara në një libërth me suksese të madha edhe pse askush, në Europën studentore të 1968, nuk ka provuar që të vejë në praktikë, do të duhej të luftohej në mënyrë tjetër. Në mos tjetër, sepse ushtria boliviane kishte vënë në ndjekje të guerrilasve revolucionarë 5000 njerëz dhe kjo kur me “Che” kishin mbetur në këmbë më pak se 30 veta. Por, rruga që çoi në dështimin total të operacionit është e gjatë, sepse Guevara dhe njerëzit e tij të paktën e kuptuan se shpresa e vetme është ajo e lëvizjes vazhdimisht. Bëjnë me këmbë më shumë se 600 kilometra në pak muaj, të dhjetuar edhe nga ndonjë tradhti, të bojkotuar nga një radio që nuk ka ditur asnjëherë të transmetojë, të frustruar nga pamundësia e emetimit të komunikatave, të demoralizuar se sa të duhet të pijnë urinën e tyre për të mos vdekur nga etja menjëherë. Piperi sipër pilafit vjen më 8 tetor 1967: është pikërisht një fshatar ai që u zbulon ushtarëve se në çfarë zone ndodhet banda e Guevara. Vihen në lëvizje 300 rejnxhërsa dhe tashmë është çështje orësh. Pas të shtënave të para banda shpërndahet, Guevara është i plagosur dhe mbahet për krahësh nga një shok. Por bolivianët i kapin me zgjuarsi. I çojnë 2 kilometra larg, në La Higuera, ku është një shkollë e cila transformohet në burg. Guevara qëndron aty nga pasdite – nata e datës 8 deri mëngjesin e datës 9. Pastaj, në mesditë, hyn në dhomën ku mbahet i burgosuri një ushtar. Quhet Mario Téran dhe ka marrë urdhra të sakta nga Bogotà, frut i një mbledhjeje të zgjatur gjithë natën. Téran e shikon dhe pa i thënë asgjë e qëllon me gjakftohtësi 9 plumba automatiku. Një gazetë argjentinase ka gërmuar fotot që tregojnë “Che”-në pak përpara se të ekzekutohet dhe më pas kufomën e tij, jo akoma e vënë në dukje mbi një tavolinë siç e tregojnë fotot e famshme që kanë bërë të dalë paraleli qesharak me Krishtin e shfronësuar të Mantegna. Përpara se kufoma të varroset në një vend të fshehtë i priten duart sepse CIA – që nuk qëndron aspak me vendimin për të vrarë Guevara – bën një identifikim të sigurtë falë gjurmëve të gishtave. Duke mos mjaftuar dukshëm fotot e gjetura nga agjenti i CIA-s, Felix Rodriguez, që e kishte ndjekur të gjithë operacionin me rejnxhërsat bolivianë.
Njerëzve që sapo e kishin arrestuar, Guevara u kishte thënë: “Vlej më shumë i gjallë sesa i vdekur”. Në Bogotà mendonin saktësisht të kundërtën – pavarësisht rrezikut të përplasjes me Shtetet e Bashkuara – dhe pak kohë më pas e treguan, me fakte, se edhe bindja e fundit e tij kish rezultuar shumë larg realitetit.
Nofka “Che” i atribuohet Guevara nga shokët e tij të luftës kubanezë në Meksikë përpara revolucionit castrist dhe buron nga fakti që Guevara, si të gjithë argjentinasit, e shqiptonte shpesh fjalën “che”. Fjala buron nga gjuha Mapuche dhe do të thotë “njeri”, “person” dhe përdoret në spanjishten e folur në Argjentinë dhe Uruguaj, për t’i tërhequr vëmendjen një bashkëbiseduesi ose, më në përgjithësi, si një eksklamacion i ngjashëm me një “hej”.
“Një qenie që nga historike bëhet mitike nuk mund të gjykohet mbi bazë kriteresh racionale, por vetëm për akte feje dhe shprese. Është rasti i Che-së. Sot figura e tij (…) është ‘një markë kapitaliste’ e shfrytëzuar nga sipërmarrës të çdo lloji në të pestë kontinentet dhe adhurohet, përmendet, admirohet nga një numër i madh të rinjsh që nuk kanë frymëzimin minimal revolucionar dhe ndoshta nuk e dinë as ta gjejnë Kubën apo Bolivinë në hartën gjeografike. Che-ja përfaqëson një personazh për të cilin historia bashkëkohore është jetime: heroin, ekzekutuesin vetmitar, idealist, revolucionarin bujar dhe të çinteresuar që kryen ndërmarrje superlative dhe, në fund, ka rënë, njëlloj si shenjtorët, nga forcat e së keqes. Nuk ka rëndësi që historianët seriozë të demonstrojnë në vepra të hollësishme që Che-ja në mish e kocka ishte shumë larg nga ky model virtytesh ushtarake dhe etike. Sigurisht, qe kurajoz, por edhe gjakatar, i aftë për të pushkatuar dhjetëra persona pa skrupullin më të vogël, mossukseset dhe gabimet e tij kanë qenë shumë më të shumta në numër se rezultatet e mira. Është e vërtetë: ishte koherent, i rreptë dhe i përkorë, i paaftë që të linte veten të lëshohej në paliaçatat dhe në dyfytyrësitë e politikanëve profesionistë. Por edhe e vërtetë që dhuna dhe ajo që Freud e quan ‘pulsoni i vdekjes’ i kanë drejtuar sjelljen sa dhe pasionin për aventurën dhe revolucionin”.
Mario Vargas Llosa
Jo dora e gjatë e Departamentit të Shtetit apo e CIA-s, por më thjesht ajo e Presidentit bolivian Barrientos do të fshihej pas vrasjes, më 9 tetor të 1967, së Ernesto “Che” Guevara në pyllin andean. Në këto konkluzione, aq shumë në kontrast me mitin që prej dekadash të tëra mbështjell figurën e “Che”-së dhe vetë figurën e tij arrihet në librin e Vincenzo Vasile, i dërguar i së përditshmes “Unità” dhe Mario J. Cereghino, të titulluar “Che Guevara top secret”, mbi bazën e një dokumentacioni dukshëm i pakundërshtueshëm si ajo e dhënë nga letrat e vetë CIA-s, të deklasifikuara gjatë Presidencës Clinton. Mund të rezultojë e besueshme teza e një CIA-je më shumë të interesuar për një “Che” të gjallë sesa të vdekur, i dobësuar nga dështimet në Congo dhe në vetë Bolivinë, për t’u përdorur ndoshta në funksion anticastrist apo atë të ngutur të një Barrientos në heqjen përfundimisht qafe nga skena të një guerrilasi jokomod për vetë sovjetikët dhe që në fakt, amerikanët mendonin që ta transportonin në Panama për marrje në pyetje të gjata, ndoshta, të një procesi me rezonancë botërore. Mbetet vetëm për t’u kuptuar – dhe nuk është një problem pak i rëndësishëm, as i sqaruar nga kërkimi i hollësishëm i Cereghino dheVasile – sesi një qeveri aq e lidhur me Shtetet e Bashkuara si ajo boliviane ka mundur të marrë në mënyrë të pavarur një vendim të një mase të tillë, duke anashkaluar në fakt një aleat dhe mbrojtës kaq të fuqishëm. Dhe misteri i fundit të Guevara dhe mbi skenarët, ndërkombëtare apo lokalë, që i shërbejnë si kornizë, në vend që të sqarohen, përfundojnë për t’u ngatërruar akoma më shumë.
Si për shumë personazhe të tjerë të rëndësishëm historikë, edhe për Ernesto “Che” Guevara nuk ka pasur paqe pas vdekjes. Ndërsa bëhej një mit i masave studentore dhe revolucionare deri sa të ngrihej, dekadë pas dekade, në rangun e një ikone të një Nëntëqinde të caktuar, Guevara mbetej për historianët një enigmë. Nëqoftëse në vendin e vdekjes është ngritur një lloj faltoreje e vogël ku disa bolivianë e nderojnë si San Ernesto de La Higuera, mbi mbeturinat e tij është ngritur një pikëpyetje e madhe. Qe Fidel Castro ai që me 15 tetor të 1967 e njoftoi botën se “Che”-ja kishte vdekur dhe ka qenë gjithmonë Leader Maxímo ai që ka dashur për shokun e tij të vjetër të luftës (edhe pse ka mjaft tregues se midis të dyve, prapa fasadës, në vitet e fundit gjërat nuk shkonin mirë) një mauzoleum në kuptimin e vërtetë të fjalës në Santa Clara. Mauzoleum, siç është e lehtë të imagjinohet, shumë i vizituar, por që do të mbante në vetvete një surprizë. Ose më mirë nuk do të përmbante atë që duhet të përmbante. Zbulimi ka ardhur kohë më parë, falë një hetimi të kryer nga gazeta meksikane “Letras Libres”. Sipas kërkimit të gazetarëve Maite Rico dhe Bertrand de la Grange, specialistët kubanezë që në korrik të 1997 thanë se më së fundi e kishin gjetur vendin se ku ishte varrosur Guevara pas vrasjes së tij, pranë fshatit Villagrande në Bolivi, kanë gënjyer për arsye politike dhe propagandistike. Duhet të ketë qenë Fidel Castro ai që ka shtyrë të njoftohet gjithsesi gjetja për të “rindezur ethen revolucionare në Kubë”. Kalimthi duhet nënvizuar se “gjetja” ka ndodhur në 30-vjetorin e vdekjes së guerrilasit argjentino-kubanez. Ashtu siç duhet kujtuar se nuk është bërë prova klasike e ADN-së për t’i identifikuar pa dyshime mbeturinat e “Che”-së. Që ndoshta, kanë vërejtur Rico dhe de la Grange, nuk janë më pasi kufoma, pas orgjisë së fotografive, u dogj pikërisht për të shmangur atë që 30 vjet më pas Castro ka dashur gjithsesi të vejë në skenë./ KultPlus.com
Instituti Albanologjik, gjegjësisht Dega e Folklorit, në kuadër të programit të ligjëratave dhe takimeve shkencore “Leksione albanologjike”, do të mbajë ligjëratë publike me etnomuzikologen e njohur, profesoreshën emeritus, Jane Sugerman, me temën “Nga Prespa në Prishtinë: 40 vjet hulumtim për muzikën shqiptare”.
Në këtë ligjëratë, profesoresha Jane Sugarman do të flasë për hulumtimin e saj dyzetvjeçar për muzikën shqiptare, të cilin ajo e ka filluar në vitin 1980 në Prespë të Maqedonisë së Veriut. Teza e saj e doktoratës rreth riteve dhe këngëve të dasmës prespane i ka hapur shtigje të hulumtimeve të mëtutjeshme për muzikën shqiptare në diasporë, duke e zgjeruar më pas edhe në Kosovë me hulumtimet që i ka zhvilluar pas vitit 2002. Si njohëse e shkëlqyer e gjuhës shqipe, profesoreshë Sugarman, përvojën e saj e ka orientuar në përcjellje të trendëve të muzikës shqiptare deri te muzika mediatike. Gjatë prezantimit do të reflektojë për dallimin midis hulumtimit për një komunitet të vogël rural dhe atij për një shoqëri komplekse, siç është shoqëria e sotme e Kosovës.
Jane Sugarman është etnomuzikologe dhe profesoreshë emeritus e muzikës në Qendrën e Studimeve Pasuniversitare të Universitetit Qytetar të Nju Jorkut (CUNY) në SHBA. Që nga viti 1980 ka bërë hulumtime për muzikën shqiptare, së pari në Maqedoninë e Veriut, pastaj në disa vende të diasporës, ndëra nga viti 2002 edhe në Kosovë. Në vitin 1997 e ka botuar librin “Engendering Song: Singing and Subjectivity at Prespa Albanian Weddings”, që i analizon ritet dhe këngët e dasmës së shqiptarëve nga rrethi i Prespës në jug të Maqedonisë së Veriut. Ka botuar edhe shumë artikuj për lidhjen e muzikës dhe vallëzimit me gjininë, kombin, diasporën, globalizmin, dhe konfliktet ndërkombëtare. Momentalisht është duke përfunduar një libër për muzikën mediatike të shqiptarëve të Kosovës nga viti 1948 deri në vitin 2008.
Profesoresha Jane Sugerman është anëtare e jashtme e redaksisë së revistës shkencore “Gjurmime albanologjike”, seria Folklor dhe Etnologji. Redaktimet dhe sugjerimet e saj akademike kanë dhënë ndihmesë të jashtëzakonshme që punimet e studiuesve tanë të jenë sa më të kompletuara dhe sa më të përmbushura shkencërisht. Profesoreshë Sugerman është bashkëpunëtore e kahershme e Institutit Albanologjik-Prishtinë dhe ka qenë një dashamirëse dhe ndihmëtare e pakursyer për studiuesit e institutit tonë.
Kjo ligjëratë do të mbahet më datë 16.10.2024 (e mërkurë), ora 11:00, në Institutin Albanologjik, salla rrethore, kati i epërm, duke shënuar kështu fillimin e programit “Leksione albanologjike”./ KultPlus.com
Kryetarja e Komunës së Preshevës, Ardita Sinani, e ka përgatitur një dokument për kryeministrin Albin Kurti në të cilin i ka propozuar rritjen e fondit për vitin 2025 në 4 milionë euro për Luginën e Preshevës.
Në një postim në Facebook, Sinani e ka publikuar këtë dokument në të cilin falënderohet Kurti dhe Qeveria e Kosovës për mbështetjen ndaj Luginës së Preshevës.
“Në këtë dokument propozojmë rritjen e fondit për vitin 2025 në 4 milionë euro në fusha prioritare si arsimi, kultura, sporti, bujqësia dhe ruajtja e trashëgimisë kombëtare, të cilat janë kyçe për zhvillimin dhe mirëqenien e shqiptarëve të Luginës”.
“Angazhimi i qeverisë së Republikës së Kosovës mbetet një shtyllë e rëndësishme për të siguruar që qytetarët tanë të kenë mundësi të barabarta për zhvillim dhe prosperitet, duke ruajtur identitetin tonë kombëtar”, ka thënë Sinani.
Dokumenti përmban falënderime për ndihmën e ofruar deri më tani, ndër të cilat:
– Ndihma financiare gjatë pandemisë dhe për përmbytjet në Preshevë;
– Rritja e buxhetit për Luginën në 3 milionë euro për vitin 2024;
– Financimi i bursave për studentët dhe shpërndarja e librave në gjuhën shqipe;
– Angazhimi për ligjin e shtetësisë së Kosovës dhe mbështetja për licencimin e mjekëve.
Të hënën nis “SkupiFestival” dhe deri më 19 tetor do të prezantohen gjashtë projekte teatrale.
Ky edicion i këtij festivali do të nis më shfaqjen “1984” nga Teatri Kombëtar i Kosovës, shfaqje kjo me autor Xhorxh Orvell e regji të Igor Mendijski, për të përfunduar ky edicion me paraqitjen e trupës bullgare, të cilët do të prezantojnë shfaqjen “Grimca elementare”, thuhet në njoftim.
Në këtë edicion shfaqjet do të vlerësohen nga juria në përbërje të: Handan Salta, Keti Doncevska dhe Drita Kaba Karaga.
Presidentja Vjosa Osmani ka bërë të ditur se ka marrë pjesë në Samitin Ukrainë-Evropë Juglindore në Dubrovnik të Kroacisë.
Në një postim në Facebook, ajo ka deklaruar se edhe një herë e ka shprehur përkrahjen e Kosovës për Ukrainën.
“Në Samitin e liderëve Ukrainë-Evropë Juglindore në Dubrovnik për ta riafirmuar mbështetjen për të drejtën e popullit ukrainas për të jetuar në liri!”, ka thënë Osmani.
Fotografi i mirënjohur që fikson botën e kafshëve të egra, Arian Mavriqi, ka çelur ekspozitë në kalanë e Gjirokastrës.
Qindra vizitorë nga e gjithë bota të cilët kishin ardhur për të shijuar kalanë, nuk e fshehën kërshërinë për të njohur edhe gjallesat e parqeve tona kombëtare e natyrore të sjella mjeshtërisht nga fotografi nga Kosova.
E pranishme në inaugurimin e ekspozitës ka qenë edhe ministrja e Turizmit dhe Mjedisit, Mirela Kumbaro e cila u shpreh se nuk kishte se si të mos pranonte ftesën për ta vizituar këtë ekspozitë me fotografi të botës së egër shqiptare.
Për Kumbaron, ekspozita e çelur në kalanë e Gjirokastrës nga një fotograf i Kosovës, është domethënia më e bukur e vlerave natyrore që bashkëndajmë. Ministrja e ka vlerësuar fotografin Mavriqi si një ambasador të bukurive të natyrës shqiptare, një zë i fortë i mbrojtjes së saj, por edhe një rrëfimtar i shkëlqyer si përmes fotografive ashtu edhe përmes fjalës.
Ministrja Kumbaro tha se, Kosova plotëson hartën tonë të përbashkët të atraksioneve./atsh/ KultPlus.com
Sa pak këndojmë për gratë tona! Për gratë E bukura e të mira, Që na përkëdhelin me duar të njoma Kur kthehemi nga rrugë të vështira.
Gabohemi shumë, Kur flasim e grijmë Rreth gotës me birrë, Rreth gotës me verë, Se gratë tona e humbën freskinë Se ishin të këndshme njëherë…
Jo, jo, s’humbet hijeshia e tyre, Mjafton të qëndrojnë pak në pasqyrë Dhe të duken prapë të njoma. E si të mos këndojmë Poetë, Për ato që kanë ditur në jetë Të lindin kreshnikë e peri, Jo në maternitet e në shtëpi Po edhe në korie e në arë, Duke prerë dru E duke hedhur farë?! / KultPlus.com
Mund ta njihni Mark Tweinin nga disa prej librave të tij popullorë, si Aventurat e Hakëlberri Finit apo Aventurat e Tom Sojerit. Ai ishte shkrimtar, por edhe humorist, satirist dhe lektor.
Tueini njihet mirë për shumë prej thënieve të tij shpesh herë të mbushura me humor. Ja disa prej këshillave që ai ka lënë.
1. Pranoje vetveten
“Një njeri nuk mund të ndihet rehat pa pranimin e vetes së tij”
Nëse nuk e pranon veten tënde, apo sjelljen dhe veprimet e tu, atëherë me siguri do të vish vërdallë gjithë ditën me një ndjesi parehatie. Nëse, nga ana tjetër, e miraton veten tënde, atëherë do të kesh prirjen të jesh i relaksuar si dhe të fitosh lirinë e brendshme për të bërë më shumë prej atyre gjërave që i do me të vërtetë.
Tani, kjo gjë ka potencialin të shndërrohet në një pengesë të madhe sa i përket zhvillimit personal. Mund të kesh gjithë mjetet e nevojshëm për t’u rritur personalisht, por në një farë mënyre ndien një si rezistencë të brendshme. Nuk shkon dot atje kudo.
Ato që ndesh mund të jenë barrierat e suksesit. Ti ngre barriera në mendjen tënde, për gjëra që mund ose nuk mund t’i meritosh. Apo barriera që të tregojnë se cfarë je i aftë të bësh.
Ato mund të të thonë se në të vërtetë nuk je lloji i personit që mund të bësh atë gjë për të cilën po përpiqesh. Ose, edhe nëse bën ndonjë farë përparimi në drejtimin ku je nisur, mund të fillosh të sabotosh vetveten. Për ta mbajtur veten në një vend që është i njohur për ty.
Kështu që, ke nevojë t’i japësh miratimin vetvetes dhe të lejosh që të jesh personi që dëshiron të jesh. Mos kërko miratim nga të tjerët. Vetëm nga vetja jote. Për ta shembur atë barrierë të brendshme apo për të hequr dorë nga ajo tendencë sabotuese. Nuk është e lehtë kjo dhe mund të kërkojë kohë.
3. Limitet e tua mund t’i kesh vetëm në mendje
“Mosha është një çështje e mendjes mbi rëndësinë. Nëse nuk e vret mendjen, atëherë nuk ka rëndësi”
Shumë kufizime i kemi thjeshtë në mendjen tonë. Për shembull, mendojmë që njerëzit nuk do të miratojnë sepse jemi shumë të gjatë, shumë të moshuar apo shumë qerosë.
Por këto janë gjëra që kryesisht kanë rëndësi atëherë kur ti MENDON se kanë rëndësi. Sepse nis të shqetësohesh për atë që njerëzit mund të mendojnë. Dhe njerëzit shfrytëzojnë pikërisht këtë gjë dhe mund të reagojnë në mënyra negative. Ose ti mund të interpretosh cdo gjë që ata bëjnë si një reagim negativ, për arsye se ke kaq shumë frikë prej një reagimi negativ, apo sepse je kaq shumë i fokusuar brenda vetes.
Ndërkohë që, nëse ti nuk e vret shumë mendjen, edhe njerëzit do të kenë prirjen të mos e vrasin kaq shumë mendjen. Dhe nëse nuk e vret mendjen, nuk do të lejosh këtë pjesë të vetes tënde të shndërrohet në një pengesë në jetën tënde.
4. Çelu dhe argëtohu
“Humori është bekimi më i madh i njerëzimit” “Asgjë nuk mund t’i rezistojë sulmit të të qeshurës”
Humori dhe e qeshura janë mjete të mrekullueshme. Ato mund ta shndërrojnë çdo situatë serioze në dicka për të qeshur. Ato mund ta përmirësojnë gjendjen shpirtërore pothuajse kudo.
Dhe një gjendje shpirtërore më e mirë është zakonisht një hapësirë më e mirë për të punuar, për arsye se tashmë trupi dhe mendja jote nuk janë të mbushur me emocione negativë.
Kur je më i çelur dhe i relaksuar, atëherë zgjidhja për një situatë është shpesh herë më e lehtë për t’u gjetur dhe zbatuar.
5. Largoje zemërimin
“Zemërimi është një acid që i bën më shumë dëm enës ku ndodhet se sa cdo gjëje mbi të cilën derdhet”
Në pjesën më të madhe të kohës, zemërimi është i pakuptimtë. Mund të bëjë që situatat të dalin jashtë kontrolli. Dhe nga një këndvështrim egoist, ai është shpesh herë më i dëmshëm për të zemëruarin se sa për personin me të cilin ky është i zemëruar.
Kështu që, edhe pse ndihesh i zemëruar me dikë për ditë të tëra, kupto që më shumë po dëmton veten tënde. Personi tjetër mund të mos jetë as i vetëdijshëm që ti je i zemëruar me të. Kështu që, ose fol me personin dhe zgjidhe konfliktin, ose hiq dorë nga zemërimi sa më shpejtë të jetë e mundur.
6. Çliroje veten nga pretendimet
“Mos hajde vërdallë duke thënë që bota të ka borxh të jetuarit. Bota nuk të ka borxh asgjë. Ajo ka qenë aty para se ti të lindje”
Kur je i vogël, nëna dhe babai mund të të japin shumë gjëra. Ndërkohë që rritesh, mund të ndihesh sikur bota e ka për detyrë të të japë atë që ti dëshiron, apo që të ka borxh diçka. Ky lloj mendimi mund të shkaktojë shumë zhgënjim dhe zemërim në jetën tënde.
Sepse bota mund të mos të ta japë atë që ti pret prej saj. Nga ana tjetër, mund të jetë në të njëjtën kohë diçka çliruese. Sepse mund të kuptosh që je ti që duhet t’i japësh formë jetës tënde, drejt asaj që dëshiron.
Nuk je më fëmijë, që pret prindërt apo botën t’i japë diçka. Tashmë je në vendin e shoferit. Dhe mund të shkosh, pak a shumë, ku të duash.
7. Nëse merr një udhë të ndryshme, përgatitu për reagimet
“Një njeri që ka një ide të re, është një i fiksuar, deri kur ideja rezulton e suksesshme”.
Mendoj se kjo gjë ka shumë lidhje me vetëpërmirësimin. Nëse fillon të ndryshosh, apo të bësh diçka të ndryshme nga ajo që bën zakonisht, njerëzit mund të kenë reagime të ndryshëm. Disa mund të jenë të lumtur për ty. Të tjerë bëhen indiferentë. Të tjerët mund të jenë të çuditur, dhe reagojnë në mënyra negative apo shkurajuese.
Shumë prej reagimeve me shumë gjasa nuk kanë të bëjnë me ty, por me personat që i shprehin këta mendime dhe për jetët e tyre. Mënyra si ata ndihen për veten shprehet në fjalët që përdorin dhe gjykimet që bëjnë.
Dhe nuk është problem. Mendoj se ka shumë gjasa që ata nuk do të reagojnë aq negativisht sa ti e imagjinon. Ose ndoshta, shumë shpejt ata do të kthehen të fokusohen tek sfidat e tyre.
Kështu që, ajo që njerëzit mund të thonë dhe mendojnë, si dhe lejimi i këtyre që të të sprapsë, mund të jenë thjeshtë fantazi dhe barriera që ti vetë i ndërton në mendjen tënde.
Mund të zbulosh se, kur më në fund e kapërcen atë pragun e brendshëm që vetë e ke krijuar, atëherë njerëzit që ke përreth nuk do të të qortojnë apo të rendin me “cfurk” në dorë pas teje. Me shumë gjasë, thjeshtë do të të pranojnë.
7. Ruaje fokusin të qëndrueshëm në atë që dëshiron
“Largoji mendimet prej telasheve të tua… përmes veshëve, përmes thembrave, apo çfarëdolloj gjëje tjetër që mundesh”.
Ajo mbi të cilën ti e fokuson mendjen përcakton se si do të shkojnë gjërat. Mund të fokusohesh në problemet e tua dhe të zhytesh në vuajtje dhe një mentalitet viktime.
Ose mund të fokusohesh në anën pozitive të një situate, në atë që mund të mësosh prej një situate, apo thjeshtë ta fokusosh mendjen në diçka krejt tjetër.
Mund të jetë normale të “zhytesh” në probleme dhe të notosh në një det negativiteti. Por kjo është një zgjedhje. Si dhe një zakon i të menduarit. Mundesh që ta kesh refleks të zhytesh në probleme, në vend që ta rifokusosh mendjen në diçka më të dobishme. Por mund të zhvillosh edhe zakonin e të mësuarit që të marrësh gjithnjë e më shumë kontrollin se ku e vendos fokusin.
8. Mos u fokuso aq shumë për ta bërë veten të ndihesh mirë
“Mënyra më e mirë për të ngritur humorin tënd është të përpiqesh të ngresh humorin e dikujt tjetër”.
Mund të jetë një këshillë jo shumë e besueshme. Por, një prej mënyrave më të mira që të ndihesh mirë me vetveten është të bësh dikë tjetër të ndihet mirë, apo ta ndihmosh në një farë mënyre.
Kjo është një mënyrë shumë e mirë për t’i parë gjërat, për të krijuar një spirale pozitiviteti dhe shkëmbimi vlerash mes njerëzve.
Ti ndihmon dikë dhe të dy ndiheni mirë. Personi që ndihmove ndihet i prirur të të ndihmojë më vonë, përderisa njerëzit kanë prirjen të jenë reciprokë. E kështu të dy ndiheni më mirë dhe ndihmoni njëri-tjetrin.
Këto ndjenja pozitive janë ngjitëse tek të tjerët e kështu mund të përfundosh duke i bërë dhe ata të ndihen më mirë. E kështu ndihma që more mund të të frymëzojë të shkosh e të ndihmosh dikë tjetër. Kështu spiralja e pozitivitetit vazhdon.
9. Bëj atë që do të bësh
“Pas 20 vjetësh do të jesh më i zhgënjyer me gjërat që nuk ke bërë, se sa prej gjërave që ke bërë. Kështu që, “hiqe litarin”.
Lundro larg prej portit të sigurtë. Kap erën për velat e anijes tënde. Eksploro. Endërro. Zbulo”.
Këshillë e mrekullueshme. Dhe kësaj vërtetë që nuk ke shumë për t’i shtuar. Ndoshta duhet shkruajtur dhe mbajtur si kujtesë e përditshme… për atë që je në gjendje të bësh në jetën tënde./KultPlus.com
Vitin e kaluar, e gjithë bota u tund nga vdekjet tragjike në këtë maje, ku katër vajza brenda ekipit me të cilin alpinistja jonë ishte nisur, ndërruan jetë nga ortekët e avalanshet.
Tre muaj më parë, Uta u nis përsëri drejt Kinës me synimin për të ngjitur majën Shisha Pangma. Megjithatë, ekspertët konstatuan se rreziqet ishin të shumta, duke e bërë të pamundur nisjen e ekspeditës.
Pa humbur kohë, Uta vendosi të vazhdojë përpara dhe sfidoi majën Gasherbrum 2, duke e ngjitur me sukses këtë majë të lartë.
Ndërsa me datën 9 tetor 2024, Uta Ibrahimi arriti një tjetër moment historik në karrierën e saj të alpinizmit, duke ngjitur me sukses majën Shisha Pangma, një ndër majat më të vështira dhe rrezikshme të Himalajave. Pas dy tentativave të mëparshme, Uta me këmbëngulje dhe përkushtim triumfoi, duke shtuar një tjetër arritje të jashtëzakonshme në listën e saj të sukseseve. Kjo ngjitje u bë në kuadër të një ekspedite ndërkombëtare të organizuar nga Seven Summit Treks (SST), ku morën pjesë 29 alpinistë dhe Sherpa nga vende të ndryshme të botës.
Sipas raportimeve të SST, të gjithë pjesëtarët e ekipit arritën majën e Shisha Pangma me sukses në orën 6:00 të mëngjesit, me kohën lokale. Kjo arritje përbën një moment të rëndësishëm për 12 nga alpinistët që përfunduan sfidën e ngjitjes së 14 majave më të larta të botës, duke u bashkuar në klubin ekskluziv të 8000-metërsheve.
Një sfidë të cilën Uta pritet ta arrijë vitin tjetër duke u bërë e vetmja në Ballkan që ka arritur këtë sukses në Alpinizëm. Ky sukses i afrohet Uta Ibrahimit përfundimit të një misioni të jashtëzakonshëm, duke mbetur vetëm edhe një majë për të përmbushur qëllimin e saj të ngjitjes së të gjitha 14 majave më të larta të Himalajave.
Duke u bërë një nga gratë e pakta në botë që arrin këtë, Uta forcon pozicionin e saj si një nga alpinistet më të shquara ndërkombëtarisht dhe një frymëzim për shumë të rinj e të reja që ndjekin rrugën e saj drejt lartësive. Maja Shisha Pangma, me lartësinë e saj prej 8,027 metrash, është e njohur për kushtet sfiduese dhe rreziqet e mëdha që paraqet për alpinistët. Uta, përmes guximit dhe përkushtimit të saj të pandërprerë, dëshmoi edhe një herë se asgjë nuk është e pamundur kur ndjek një qëllim me përkushtim dhe vendosmëri.
“Jemi jashtëzakonisht krenarë për arritjet e ekipit tonë dhe presim shumë ekspedita të tjera të suksesshme në të ardhmen”, deklaroi SST.
“Seven Summit Treks është i nderuar të ketë një ekip kaq të jashtëzakonshëm”.
Ndërkohë që e gjithë bota e alpinizmit ndjek me interes këtë rrugëtim, Uta mbetet një simbol i fuqisë dhe qëndrueshmërisë, jo vetëm për gratë, por për të gjithë ata që guxojnë të ëndërrojnë lart./ rtklive/ KultPlus.com
Ambasadori gjerman në Kosovë, Jorn Rohde, ka njoftuar për zhbllokimin zyrtar të Marrëveshjes së Tregtisë të Lirë të Evropës Qendrore (CEFTA) dhe se nga sot Kosova nuk do të përfaqësohet më me emrin UNMIK.
“Padyshim lajm i mirë për Kosovën dhe tërë rajonin: CEFTA është zhbllokuar dhe nga tash, Kosova do të përfaqësohet nga zyrtarët e saj, siç do të duhej, dhe jo me UNMIK. Një hap i madh përpara për përfaqësim dhe pjesëmarrje të barabartë në këtë trup rajonal”, ka shkruar ai në Twitter./ KultPlus.com
Muharrem Qena dhe Melihate Ajeti janë çifti i njohur shqiptar që i kanë kushtuar pothuajse tëre jetën e tyre skenës artistike, shkruan KultPlus.
Muharrem Qena ka shkrirë talentin e tij prej regjisori, aktori, shkrimtari dhe këngëtari. Karriera e tij regjisoriale numëron deri në 200 shfaqje teatrale.
Bashkëshortja e tij, Melihate Ajeti- Qena ka qenë një figurë e shquar për bukurinë e talentin e saj të rrallë në aktrim, të cilin e demonstroi në teatër e film për 60 vite.
Ata të dy i kanë dhënë aq shumë artit shqiptar sa që edhe sot kujtohen për veçantitë e tyre artistike. KultPlus ju sjellë një fotografi të rrallë të këtij çifti./ KultPlus.com
Në ekranin e “Auditorium”-it të Drejtorisë së Përgjithshme të Arkivave, u shfaq për herë të parë në format të digjitalizuar 4K filmi “Malet me blerim mbuluar”.
Filmi mban firmën e regjisorit Dhimitër Anagnosti dhe është prodhim i vitit 1971. Ekranizimi i tij u arrit falë bashkëpunimit të vazhdueshëm mes DPA-së dhe Arkivit Qendror Shtetëror të Filmit (AQSHF).
Në këtë vit mbarëkombëtar të 80-vjetorit të Çlirimit, DPA-ja synon që duke ruajtur kthjelltësinë ndaj ngarkesës ideologjike të kinematografisë shqiptare gjatë regjimit komunist, t’i njohë të rinjtë me të shkuarën e vendit. Arkivat synojnë të inkurajojnë të rinjtë që përmes kinematografisë, të njohin të shkuarën e vendit.
Ky projekt i përbashkët parashikon shfaqjen e 10 filmave që risjellin epopenë e Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare. Më herët drejtori i përgjithshëm i Arkivave, Ardit Bido ka deklaruar se mesazhi që duan të përcjellin është shumë i rëndësishëm: kur atdheu është në rrezik, të rinjtë duhet të dalin përballë tij. Kjo ndodhi 80 vjet më parë, kur një grup të rinjsh dhe të rejash i dolën në mbrojtje atdheut, kur rrezikohej liria, dhe falë tyre sot kemi një vend të pavarur që mund ta drejtojnë vetë shqiptarët./atsh/KultPlus.com
“SkupiFestival” do të nis të hënën, dhe deri më 19 tetor do të prezantohen gjashtë projekte teatrale, shkruan KultPlus.
Me drejtor Muzbajdin Qamili, ky edicion i këtij festivali do të nis më shfaqjen “1984” nga Teatri Kombëtar I Kosovës, shfaqje kjo me autor Xhorxh Orvell e regji të Igor Mendijski, për të përfunduar ky edicion me paraqitjen e trupës bullgare, të cilët do të prezantojnë shfaqjen “Grimca elementare”.
Në këtë edicion shfaqjet do të vlerësohen nga juria në përbërje të: Handan Salta, Keti Doncevska dhe Drita Kaba Karaga. / KultPlus.com
Akademia Mbretërore Suedeze e Shkencave ka vendosur që çmimin Nobel 2024 për Kimi ta ndajë në gjysmë, dhe njërën pjesë t’ia japë David Baker për dizajnimin e proteinave kompjuterike dhe gjysmën e dytë t’ia japë Demis Hassabis dhe John M. Jumper për parashikimin e strukturës së proteinave.
David Baker ia ka arritur të ndërtojë lloje krejtësisht të reja të proteinave, gjë që ishte pothuajse e pamundur, ndërsa Demis Hassabis dhe John Jumper kanë zhvilluar një model të AI për të zgjidhur një problem 50-vjeçar e që është parashikimi i strukturave komplekse të proteinave.
“Shumëllojshmëria e jetës dëshmon për kapacitetin e mahnitshëm të proteinave si mjete kimike. Ata kontrollojnë dhe drejtojnë të gjitha reaksionet kimike që së bashku janë baza e jetës. Proteinat gjithashtu funksionojnë si hormone, substanca sinjalizuese, antitrupa dhe blloqe ndërtuese të indeve të ndryshme”, thuhet në njoftimin zyrtar.
Proteinat në përgjithësi përbëhen nga 20 aminoacide të ndryshme, të cilat mund të përshkruhen si blloqet ndërtuese të jetës. Në vitin 2003, David Baker arriti t’i përdorte këto blloqe për të krijuar një proteinë të re që nuk ishte si asnjë proteinë tjetër. Që atëherë, grupi i tij hulumtues ka prodhuar një krijim imagjinativ të proteinave pas tjetrit, duke përfshirë proteina që mund të përdoren si farmaceutikë, vaksina, nanomateriale dhe sensorë të vegjël.
Zbulimi i dytë ka të bëjë me parashikimin e strukturave të proteinave. Në proteina, aminoacidet janë të lidhura së bashku në vargje të gjata që palosen për të krijuar një strukturë tre-dimensionale, e cila është vendimtare për funksionin e proteinës. Që nga vitet 1970, studiuesit ishin përpjekur të parashikonin strukturat e proteinave nga sekuencat e aminoacideve, por kjo ishte jashtëzakonisht e vështirë.
Në vitin 2020, Demis Hassabis dhe John Jumper prezantuan një model të AI të quajtur “AlphaFold2”. Me ndihmën e tij, ata kanë qenë në gjendje të parashikojnë strukturën e pothuajse të gjitha 200 milionë proteinave që studiuesit kanë identifikuar. Që nga zbulimi i tyre, AlphaFold2 është përdorur nga më shumë se dy milionë njerëz nga 190 vende.
Jeta nuk mund të ekzistonte pa proteina. Fakti që ne tani mund të parashikojmë strukturat e proteinave dhe të dizajnojmë proteinat tona i jep përfitimin më të madh njerëzimit./KultPlus.com
Makbethi i Shekspirit është një nga veprat më të famshme (mbase edhe të luajtura) të dramaturgut anglez, e cila shpërfaqë dhe trajton temat e fuqisë, ambicies, lakmisë dhe rënies e dilemës morale. Në qendër të saj qëndron Makbethi një ushtar i zoti skocez, i cili është i nxitur nga profecitë e tri shtrigave dhe nga ambicia e pamëshirshme e gruas së tij, Lady Makbeth (shq. Zonjës Makbeth) për të zënë vendin e Mbretit. Kjo tragjedi pasqyron udhëtimin e tij të errët drejt krimit, tradhtisë dhe çmendurisë, ndërsa ai përpiqet të mbajë pushtetin e fituar përmes gjakut dhe intrigave.
Një aspekt i rëndësishëm i Makbethit të Shekspirit është trajtimi i pashmangshmërisë së fatit dhe mënyra se si zgjedhjet individuale i çojnë personazhet drejt rënies së tyre të paevitueshme.
Teksa Makbethi zhytet gjithnjë e më shumë në profecitë që i shkojnë për shtati dhe dhunës e cila e çon drejt çmendurisë dhe dehumanizimit të tij, ai humb kontrollin mbi jetën dhe mendjen e tij, duke mbetur një figurë e përndjekur nga ndjenja e fajit dhe frika e vazhdueshme për pushtetin e tij të pamerituar, por premtuar nga profeci shtrigash.
Makbethi sipas Qëndrim Rijanit, nga ana tjetër, sjell këtë tragjedi klasike në një kontekst bashkëkohor, duke i dhënë kësaj tragjedie një dimension që rezonon (figurativisht) me aktualitetin. Këtu përdoren elemente të theksuara vizuale dhe simbolike për të përforcuar natyrën e errët të ambicies dhe çnjerëzimit që pushteti sjell, jo vetëm në kohën dhe për kohën kur ky tekst është shkruar, por edhe në shoqërinë e sotme.
Stili dhe teknika e përdorur nga ai, e zhvendos vëmendjen nga shfaqja e pushtetit në kuptimin e tij më abstrakt, duke e lidhur këtë temë me lakminë si emocion dhe shtysë për të pamerituarën që bëhet realitet me shumë gjak, degjenerim, mjegullim të inteligjencës emocionale dhe përgjegjësisë, si dhe fuqinë e dilemës morale mbi të pamoralshmit.
“Makbethi” i Rijanit në Teatrin Kombëtar të Kosovës shfaq një vizion të përpunuar artistikisht, që vjen si rezultat i një qasjeje intuitive dhe e thellë e tij mbi këtë tragjedi. Regjia e tij përgjithësisht është karakterizuar nga një koncept që mbështetet fuqishëm mbi kontrastet. Në rastin konkret ai i sjellë në pah këto kontraste ndërmjet hijeve dhe dritës, të kaluarës dhe të tashmes, realitetit dhe reflektimit të tij në pasqyrë, duke krijuar një ndjesi të përhershme të tensionit dhe misticizmit.
Regjisori, në mënyrë mjeshtërore, i jep jetë botës së errët të Makbethit përmes përdorimit të teknikave vizuale të sofistikuara dhe një narrative që zgjon ndjenja të fuqishme te publiku.
Në këtë spektakël teatral, simbolika e festave të shfrenuara, përdoret për të reflektuar gjendjen e brendshme të personazheve, ku çdo zgjedhje e Makbethit dhe Lady Makbethit i afron më shumë drejt errësirës së tyre të brendshme.
Ky Makbeth është një përplasje e egër me pasojat e lakmisë së papërmbajtshme e ambicies së sëmurë, ku si rrjedhojë humbet sensi mbi kontrollin personal. Ky i fundit mund të identifikohet si një aspekt tjetër (nuk mund të thuhet i rastësishëm, apo?) që erdhi me një ndjeshmëri të thellë mbi aktualitetin, ku etja për pushtet shpesh është po aq destruktive dhe sikur asnjëherë e mjaftueshme.
Loja e aktorëve në këtë shfaqje nuk është vetëm një mishërim i personazheve apo përcjellje e linjave dramatike, por është një eksplorim i psikologjisë së fateve të njerëzve dhe inteligjencës emocionale.
Adrian Morina dhe Gresa Pallaska, në rolet kryesore, arrijnë të sjellin në jetë tensionin e brendshëm të Makbethit dhe Lady Makbethit në një mënyrë të tillë që i bën të duken të gjallë dhe publiku të ndjehet i familjarizuar me ta. Përkundër kontekstit historik të temës, kjo vendosje është një reflektim mbi njeriun modern dhe mënyrën se si pushteti dhe ambicia e paarsyeshme e shkatërrojnë atë, duke i dhënë tekstit një qasje të re, më të ndërlikuar dhe më korrespoduese me publikun modern.
Aktorët e tjerë që i japin nur skenës si: Shkelzen Veseli, Luan Jaha, Shkumbin Istrefi, Ilire Vinca, Ismet Azemi, Semira Latifi, Tristan Halilaj, Flaka Latifi, Ermal Sadiku, Fiona Abdullahu, Basri Lushtaku, Shpejtim Kastrati e Yzeir Meha (për të mos i mbetur borxh asnjërit) të përkushtuar nëpërmjet lojës së tyre të i japin jetë tragjedisë, ndër më të njohurat, duke e kuptuar qartë misionin e transformimit kohor të ngjarjes, për ta sjellë atë tek publiku modern.
Kështu ata duke përforcuar peshën e mesazhit të fundit me një fokus të veçantë në nuancat emocionale që pasqyrohen në secilin veprim (sicker tek skenografia) i japin kuptim tërë rrjedhës së ngjarjeve që rezulton me aktin e fundit.
Në këtë shfaqje nuhatet edhe një aspekt jo shumë i ngjyruar i dilemës morale që përballon personazhi i Makbethit e që merr një tjetër përmasë pak para keqardhjes për te, pas vdekjes së zonjës së tij. Vdekja e saj, pas një rënie të thellë në çmenduri për shkak të fajit dhe dhimbjes që ndiente për krimet e tyre, e lë Makbethin të përballur jo vetëm me pasojat e veprimeve të tij, por edhe me një ndjesi të thellë të pashmangshmërisë së fatit. Këtë fat që as aromat arabe s’e mbulojnë aromën e tij.
Makbethi shfaq një indiferencë (edhe më të ftohtë se rëndom) ndaj humbjes, e pikërisht në këtë pikë, vjen në pah dilema morale e fuqisë dhe përpjekjeve të pamëshirshme për ta mbajtur atë: A ia vlen pushteti nëse sjell vetëm shkatërrim dhe vetshkatërrim? Makbethi mbetet i vetmuar, duke kuptuar që gjithçka që ka bërë nuk ka asnjë vlerë reale, duke thelluar tragjedinë e tij si një njeri i shkatërruar nga ambicia dhe faji i vet.
Duke përdorur elemente vizuale, madje edhe nëpërmjet kostumeve dhe rekuizitave, si simbolika të theksuara, aty theksohet ambicia dhe çmenduria që sjell pushteti – i cili u fitua kështu. Të gjitha këto shfaqen jo vetëm në kohën e Shekspirit, por edhe në shoqërinë e sotme dhe ajo që bie thellësisht në sy në këtë adaptim është pikërisht zhvendosja e fokusit nga përpjekjet e Makbethit për pushtet në një shqyrtim më të thellë të moralit dhe dëshpërimit, që ngjason me dilemat e tjera tragjike shekspiriane. Këtu mund të thuhet se kemi të bëjmë me një vendosje të një kokteji fatesh nëpërmjet integrimit të personazheve të tjera të Shekspirit, për të vënë më shumë dritë në drejtim të dinamikave (edhe të brendshme) të personazheve tek Makbethi.
Për shembull, marrëzia dhe konflikti i brendshëm i Makbethit shpesh mund të shihet nga aspekti i Hamletit, ndërsa ambicia dhe tirania e tij ndjek një trajektore të ngjashme me atë të Richard III. Gjithashtu, përplasja e tij (e brendshme dhe me të tjerët) me tradhtinë dhe pasojat e pushtetit mund të lidhet me Brutin nga Jul Cezari. Ndërsa më së shumti e gjejmë një Mbret Lir tek Dunkani i këtij versioni, sepse qartë janë të gdhendura elementet e çmendurisë si reflektim i gjendjes emocionale, dëshpërimit të thellë nga pamundësia për të ZHBËRË ATË QË ËSHTË BËRË, si dhe humbjen e kontrollit mbi veten (se nga fati, po se po). Kështu, ky adaptim edhe mund të shpërfaqë lidhjen me tematikat universale të Shekspirit dhe për t’i paraqitur ato në një formë që mbetet relevante dhe sfiduese për publikun modern.
Si përfundim, kjo qasje moderne e vë në pah marrëdhënien e ndërlikuar të individit me pushtetin dhe përgjegjësinë morale, duke e bërë këtë Makbeth një pasqyrim të thellë të shoqërisë së sotme./ KultPlus.com
Njeriu dhe vetvetja, njeriu dhe qyteti, njeriu dhe natyra, njeriu dhe shoqëria, njeriu dhe inteligjenca artificiale që vetë ai e krijoi, njeriu i sotëm përballë trysnisë së kohës. Këto dhe shumë pikëpyetje të tjera, që shkrimtarë të karrierës dhe shkrimtarë të rinj, i ngrejnë në veprat e tyre letrare dhe na bëjnë për çdo ditë të mendojmë e të reflektojmë, do të bëhen pjesë e aktiviteteve të Festivalit Letrar Ndërkombëtar të të Rinjve “Tirana Gate” 2024, për tri ditë radhazi 9, 10 dhe 11 tetor në sallën “Tonin Harapi” të Liceut Artistik “Jordan Misja” në Tiranë.
Drejtoresha e Festivalit Letrar Ndërkombëtar të të Rinjve “Tirana Gate”, Irena Toçi, thotë se, ky festival dëshmon se tashmë Shqipëria nëpërmjet letërsisë e ka zërin e vet evropian.
Të gjithë pjesëmarrësit në këtë festival letrar do të kenë misionin e shkëmbimit kulturor, shkëmbimit të përvojave, historive, ndjenjave dhe marrëdhënie njerëzore në një hapësirë letrare ku kryefjalë do të jetë njeriu sot, përballë vetes, përballë botës.
Aktiviteti organizohet me mbështetjen e Ministrisë së Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Ministrisë së Arsimit dhe Sportit, Bashkisë së Tiranës, Bashkimit Europian, Traduki-it, Institutit Gëte, Qendrës së Botimeve për Shqiptarët e Diasporës, Liceut artistik “Jordan Misja”, Ambasadës Gjermane dhe Ambasadës Greke, Institutit Italian të Kulturës në Tiranë, Qendrës Kombëtare të Librit dhe Leximit, RTSH-së dhe “ExLibris”.
Në mbremje, në mjediset e Qendrës për Hapje dhe Dialog, do të vijë për herë të parë në edicionin e dhjetë të tij Festivalit Letrar Ndërkombëtar për të Rinj “Tirana Gate 2024”, shkrimtarja greke Amanda Michalopoulou, me praninë e përkthyeses Isida Metaj që sjell për lexuesin shqiptar librin “Perse e vrava shoqen time më të mirë”.
Autore e tetë romaneve, tri koleksioneve me tregime të shkurta, një shfaqje teatri dhe një novelë. Amanda Michalopoulou është fituese e shumë çmimeve kombëtare në Greqi dhe ndërkombëtare. Tregimet dhe esetë e shkrimtares janë përkthyer në njëzet gjuhë të botës.
“Tirana Gate 2024” synon të promovojë letërsinë cilësore duke krijuar një hapësirë kulturore, ku shkrimtarët e rinj evropianë mund të takohen me njëri-tjetrin./atsh/KultPlus.com
Parku arkeologjik i Lezhës ka mirëpritur 6698 vizitorë gjatë periudhës janar-shtator 2024.
Drejtoria Rajonale e Trashëgimisë Kulturore Shkodër bëri të ditur se “në këtë periudhë numri i vizitorëve ka shënuar një rritje prej 74% krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar, ku 35% e vizitorëve janë turistë të huaj”.
Prej kalasë, tashmë e vizitueshme edhe mbrëmjeve, shihet një pamje mjaft e bukur e fushës së Lezhës dhe e detit Adriatik.
Parku arkeologjik i Lezhës ndodhet në pjesën lindore të qytetit me të njëjtin emër. Lisi (Lezha antike), i ndërtuar në kodër, kishte një pozicion strategjik që kontrollonte luginën e Drinit deri në Gjirin e Shëngjinit në detin Adriatik. Ai dëshmon për gjurmët e një qytetërimi të lashtë prehistorik qysh në shek. IV para Krishtit dhe ishte qyteti më i fortifikuar i Ilirisë, me një numër të madh kullash mbrojtëse. Kalaja e qytetit antik të Lezhës rrethohet nga mure të periudhave të ndryshme që vijojnë nga Antikiteti, shek. IV para Krishtit.
Lezha, me kalanë mesjetare, dominon gjithë hapësirën deri në detin Adriatik. Objektet e shumta arkeologjike, monumentet e kultit dhe dëshmitë historike, përbëjnë një destinacion tërheqës për turizmin kulturor./atsh/KultPlus.com
Sot është 89-vjetori i lindjes së aktores së papërsëritshme, Melihate Ajeti, e cila lindi në Prishtinë më 9 tetor 1935.
Semimaturën e kreu në Prishtinë. Vijoi shkollën e aktrimit në Prishtinë dhe bëri një specializim në Paris (Comedie Française). Aktorja numër një e teatrit prishtinas, e nisi aktrimin si 16 vjeçare më 1951 në Teatrin Krahinorë të Kosovës dhe shkriu në skenë 180 role kryesore me të cilat dëshmoi talentin, bukurin e kapacitetin e madh prej aktoreje.
Melihate Ajeti, apo siç e quanin miqtë, Meli, qe një kombinim mes të prekshmes dhe mitologjikes, mes përrallores dhe të dukshmes.
Loja e saj e jashtëzakonshme në teatër dhe në filmat “Vajza pa pajë”, “Kur pranvera vonohet”, “Trimi”, “Etja”, e bëjnë Melihate Ajetin primadonë të filmit e të Teatrit Kombëtar të Kosovës.
Aura e saj rrezatuese, ishte tepër e madhe për skenën e vogël të Teatrit të Kosovës.
Shpërblimet e lëvdatat e panumërta: Për Zonjën me Kamelie – Shpërblimi i dhjetorit (1963). Joakim Vujic(1972) dhe (1975) për Hajrijën dhe Svingën. Shpërblimi i Shoqatës së Artistëve të Jugosllavisë për Ervehen (1971). Çmimi më i lartë i punës (1976). Më 1985 shpërblimi i parë për rol gruaje në “Shtetrrethimin” në festivalin Joakim Vujic.
Këto janë vetëm disa mirënjohje që dëshmojnë se Melihate Ajeti ishte Primadona e skenës shqiptare. Ajo vdiq më 26 mars 2005 në Prishtinë. / KultPlus.com
Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani, me ftesë të Kryeministrit të Kroacisë, Andrej Plenković, ka udhëtuar në Dubrovnik për ta përfaqësuar Republikën e Kosovës në Samitin Ukrainë-Evropë Juglindore.
Në këtë samit, Presidentja Osmani do të pritet nga Kryeministri kroat Plenković dhe Presidenti i Ukrainës, Volodymyr Zelensky, teksa do t’u bashkohet liderëve të tjerë nga Evropa Juglindore në seancën plenare.
Gjatë këtij samiti, pritet të riafirmohet mbështetja e palëkundur për integritetin territorial dhe sovranitetin e Ukrainës, rëndësia e sanksioneve kundër Rusisë, bashkëpunimi me BE-në dhe mbështetja e vendeve të Evropës Juglindore për Ukrainën.
Përveç pjesëmarrjes në seancën plenare ku Presidentja do të mbajë një fjalim, ajo do të zhvillojë takime edhe me homologët e saj./KultPlus.com
Dita Botërore e Postës festohet çdo vit më 9 tetor. Sot bëhen 150 vjet nga themelimi i Unionit Universal Postar në 1874 në kryeqytetin zviceran, Bern.
Dita Botërore e Postës u caktua të jetë më 9 tetor, nga Kongresi i UPU-së i mbajtur në Tokio, në vitin 1969. Që atëherë, shumë vende në mbarë botën marrin pjesë çdo vit në festime.
Qëllimi i Ditës Botërore të Postës është ndërgjegjësimi për rolin e sektorit postar në jetën e përditshme të njerëzve dhe bizneseve dhe kontributin e tij në zhvillimin social dhe ekonomik të vendeve.
Me rastin e kësaj dite, në shumë vende organizohen ekspozita filatelike dhe lëshohen pulla të reja. Aktivitete të tjera përfshijnë ekspozimin e posterave të Ditës Botërore të Postës në zyrat postare dhe vende të tjera publike, ditët e hapura në zyrat postare, qendrat e postës dhe muzetë postarë, mbajtjen e konferencave, seminareve si dhe aktivitete kulturore, sportive e të tjera.
Një prej aktiviteteve më të njohura të mbështetura nga Unioni Universal Postar, është konkursi i shkrimit të letrave, përmes të cilit nxiten fëmijët të zhvillojnë të shkruarit. Konkursi ka arritur të tërheqë më shumë se 1.2 milionë pjesëmarrës globalë çdo vit, të moshës 9-15 vjeç. Për këtë edicion, pjesëmarrësit do të inkurajohen të reflektojnë mbi të ardhmen e botës nën temën: “Në moshën 150-vjeçare, postat u kane shërbyer njerëzve në mbarë botën për më shumë se tetë breza. Bota ka ndryshuar jashtëzakonisht shumë që atëherë. Shkruajuni një letër gjeneratave të ardhshme për botën që shpresoni se do të trashëgojnë.”/atsh/KultPlus.com
Shqipëria është një destinacion në zhvillim me një trashëgimi të jashtëzakonshme kulturore dhe natyrore, shkruan Carmen Giró në një artikull të botuar në të përditshmen spanjolle “La Vanguardia”.
Pas pandemisë së vitit 2020, Shqipëria përjetoi një bum turistik që e ka shndërruar atë në një vend shumë të vizituar.
Historia unike, trashëgimia kulturore dhe natyra e pacënuar, padyshim kontribuojnë në tërheqjen e turistëve.
Shqipëria është ende një vend relativisht i lirë për të udhëtuar, me një gamë të gjerë hotelesh dhe opsionesh ngrënieje – me ushqime të shijshme dhe të bollshme – me çmime shumë më të përballueshme se destinacionet e tjera evropiane.
Gjatë udhëtimit në Shqipëri do të përjetoni një ndërthurje unike midis stilit të jetesës mesdhetare dhe asaj orientale.
Vendndodhja gjeografike e bën atë një udhëkryq mes Lindjes, kulturës ortodokse, grekëve të lashtë, italianëve modernë dhe fqinjëve sllavë të Ballkanit.
Kishat, xhamitë dhe shtëpitë e stilit osman
Shqipëria ka një të kaluar që luhatet mes Lindjes dhe Perëndimit dhe kjo mund të shihet në vendet e saj më emblematike dhe turistike.
Pjesë e Perandorisë Osmane, pjesë e Greqisë së madhe, fqinji historik i Italisë – Shqiperia ofron një ndërthurje që përjetohet në çdo hap.
Qyteti i Beratit, një vend i Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s, është një nga xhevahiret e vendit.
I njohur si qyteti i një mbi një dritareve, shtëpitë e stilit osman zvarriten poshtë faqeve të kodrave, duke ofruar një labirint rrugësh të ngushta ku vështrohen minaret dhe kambanoret.
Me mbi 2400 vjet histori, qyteti kurorëzohet nga kështjella në majë, një zonë e banuar ende, me pamje nga ansambli monumental.
Gjirokastra është një tjetër vend që vizitorët nuk duhet ta humbasin.
Gjithashtu një vend i Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s, qyteti shquhet për shtëpitë e tij të stilit osman, të cilat i japin atij një karakter të fortë, të dominuar nga një kala dhe një pazar i bukur.
Gjirokastra është vendlindja e diktatorit Enver Hoxha. Gjithashtu, këtu lindi dhe filloi të shkruante intelektuali dhe disidenti Ismail Kadare.
Në qytet mund të vizitoni shtëpi të ndryshme te stilit osman – për të parë se si ishte jeta e përditshme në këto pallate të fortifikuara.
Arkitektura e Perandorisë Osmane, e cila shtrihej nga Danubi në Gjirin Persik, përvetësoi nuanca indigjene, duke përfshirë edhe Shqipërinë.
Bizanti dhe ateizmi shtetëror
Shqipëria u shpall zyrtarisht një vend ateist nga regjimi i Hoxhës në vitin 1967, i cili preku të gjitha objektet e kultit, duke u ripërdorur si magazina.
Megjithatë, besimet e njerëzve nuk mund të fshiheshin brenda natës. Kur ra diktatura, shumë tempuj të të gjitha besimeve fetare u restauruan.
Për më tepër, disa monumente apo tempuj historikë u respektuan – pasi disa nga anëtarët e lartë të partisë kishin lindur atje ose kishin një marrëdhënie sentimentale dhe e dinin vlerën e vendit dhe rëndësinë e mbrojtjes së tij nga shkatërrimi.
Vizitorët mund të eksplorojnë xhamitë myslimane, kishat ortodokse, katedralet katolike dhe afresket bizantine te muzeve.
Qyteti i Korçës njihej si “Parisi i Shqipërisë”, pasi ishte një nga qytetet më kozmopolite me një përqendrim të lartë intelektualësh në fillim të shekullit XX.
Është shtëpia e një prej muzeve më të rëndësishme të vendit, kushtuar artit mesjetar – që strehon mijëra ikona bizantine.
Në afërsi të Korçës, fshati Voskopojë, dikur një udhëkryq në luginën midis Lindjes dhe Perëndimit, është shtëpia e një morie kishash dhe muzeve të zbukuruara me afreske bizantine.
Plazhet dhe rrënojat arkeologjike
Bregdeti i Shqipërisë gjithashtu është promovuar gjerësisht – duke tërhequr një numër të madh turistësh.
Peizazhi, veçanërisht i plazheve që ndodhen në jug të vendit, është spektakolar, me ujëra të pastra kristal dhe shkëmbinj që i kornizojnë ato.
Atmosfera muzikore dhe festive në plazhin e Ksamilit – të kujton plazhet e Ibizës.
Gjithashtu, ju mund të gjeni çmime më të përballueshme dhe një atmosferë më miqësore për familjen në plazhin e Himarës – një qytet i vjetër i mrekullueshëm me një kështjellë të rrënuar në majë të një kodre.
Vendi arkeologjik i Butrintit mbledh dëshmi gjurmëve të grekëve, bizantinëve dhe venecianëve
Vendi arkeologjik i Butrintit, i vendosur në jug të vendit, ofron dëshmi të pranisë së grekëve, bizantinëve dhe venecianëve në zonë.
Rrënojat arkeologjike, një vend i Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s, janë ruajtur shumë mirë.
Ato shfaqen sikur të ishin sfondi i një teatri – dhe nga kompleksi arkeologjik ka një pamje panoramike të detit Mesdhe dhe lagunës së Butrintit.
Tirana, modernitet
Kryeqyteti i Shqipërisë, Tirana, është një qytet dinamik ku shumica e investimeve janë përqendruar për të ndërtuar një vend të ri, modern në përputhje me çdo kryeqytet perëndimor.
Është një mekë për çdo arkitekt, me rrokaqiejt e shumta dhe komplekset urbane të projektuara nga kompanitë më të mira globale që konkurrojnë me njëra-tjetrën për të ndihmuar këtë qytet të rritet.
Sheshi Skënderbej është zemra e qytetit, në të cilin kalon gjithçka dhe të gjithë.
Në njërën anë, ndodhet xhamia historike – e cila duket e vogël për shkak të rrokaqiejve të lartë që janë rritur në hijen e saj.
Qyteti ofron një kombinim të monumenteve historike të ruajtura mirë, objekteve turistike dhe mbetjeve të epokës komuniste që kujtojnë të kaluarën më të afërt.
Më i shquari është Bunk’Art, një muze i vendosur në një pjesë të galerive të strehimoreve që kalojnë në nëntokën e qytetit.
I projektuar si një bunker shtetëror në pritje të një sulmi bërthamor, ai strehon një muze që tregon mizoritë dhe shtypjen e përjetuar gjatë diktaturës komuniste.
Vizitorët mund të lexojnë dokumente të shumta historike, të shohin qelitë e paraburgimit, objektet e vëzhgimit të përdorura mbi popullatën dhe dhomat e kontrollit të qeverisë.
Natyra e egër
Shqipëria është një vend malor. Kudo që të hedhësh sytë gjen male.
Ka ende shumë natyrë të paprekur, ku mund të ecësh për kilometra të tëra pa hasur asgjë veç një fshati të largët, duke kaluar nëpër shtigje apo ura të stilit osman.
Rrugët më spektakolare ofrohen në ato që quhen “Alpet Shqiptare”, në Parkun Kombëtar të Luginës së Valbonës, që ndodhet në kufi me Malin e Zi dhe Kosovën.
Një nga udhëtimet më të njohura është itinerari midis fshatrave Valbonë dhe Theth.
Ai mbulon rreth 15 kilometra rrugë me pjerrësi – që mund të përfundojnë në rreth 7 orë, duke ofruar një përvojë të re dhe peizazhe dhe ndjesi të paharrueshme.
Në të gjithë veriun, mund të gjeni ende kullat e izoluara – të njohura si kulla të të persekutuarve sipas Kanunit, kodit të lashtë të sjelljes shqiptare që ishte mbi ligjet.
Në juglindje, Parku Kombëtar Bredhi i Hotovës-Dangëlli është edhe më i izoluar dhe më i largët.
Fshatrat malore si Përmeti ju ofrojnë të shijoni festivalet verore me muzikë popullore.
Burimet e nxehta të Benjës dëshmojnë për aktivitetin njerëzor në mes të një lugine, me një urë të stilit osman, në të cilën vendasit lahen në pishina termale natyrore.
Në çdo rast, ka shumë vende në të gjithë vendin ku mund të ngjitesh në male, të eksplorosh burimet karstike që formojnë “Syrin e Kaltër”, të ecësh për të zbuluar një ujëvarat e larta malore, të vizitoni Kanionet dhe bëni rafting, të lundroni në liqenin e madh të Ohrit, liqeni më i thellë në vend dhe në kufi me Maqedoninë e Veriut.
Përveç atraksioneve turistike, turistët mund të shijojnë veçanërisht një nga kënaqësitë më të mëdha të udhëtimit: të bisedojnë me njerëzit vendas./atsh/KultPlus.com
