Në mjediset e Europe House, Qendra e Studimeve dhe Publikimeve për Arbëreshët (QSPA), në bashkëpunim me Institutin Italian të Kulturës, organizoi një mbrëmje letrare me të ftuar special poetin, dramaturgun dhe fotografin arbëresh, Mario Calivà.
Aktiviteti u çel me fjalën përshëndetëse të drejtoreshës së Qendrës së Studimeve dhe Publikimeve për Arbëreshët (QSPA), prof. Diana Kastrati, e cila theksoi rëndësinë e këtij aktiviteti si inciativë e rëndësishme e dy institucioneve.
Ndryshe nga poezia e traditës që idealizon botën arbëreshe, poezia e Caliva-së e trajton universalitetin e aktualitetit arbëresh duke të shpënë drejt botës arbëreshe dhe pasuruar njëkohësisht edhe poezinë arbëreshe por edhe atë shqipe. Dr. Fabio Rocchi u ndal te kategoria e “romancës” arbëreshe mënyra e të shkruarit dhe narrativa e shkrimeve të autorit brenda universit arbëresh.
“Të shkruash do të thotë të ekzistojë një popull dhe një pjesë e historisë së arbëreshëve përkon me historinë e Shqipërisë”, u shpreh poeti Mario Calivà. Sipas tij, të qenit shkrimtar të ofron një liri të madhe, pa ndjekur rregullat që kufizojnë filologun apo historianin, por kjo ndodh nëse qëllimi letrar është i qartë duke ruajtur një lloj koherence brenda fakteve historike.
Në këtë aktivitet poetit Mario Calivà iu dha çmimi i tretë i fituar në konkursin “KrenArbëria” zhvilluar nga QSPA, me motivacionin: Për tregimin “Mushku” në të cilin ka arritur të japë prova të prekshme të qëndrueshmërisë së kulturës arbëreshe përmes përdorimit të arbërishtes, duke shpërfaqur edhe lidhje jetike me traditën letrare italiane./atsh/KultPlus.com
Muharrem Qena dhe Melihate Ajeti janë çifti i njohur shqiptar që i kanë kushtuar pothuajse tëre jetën e tyre skenës artistike, shkruan KultPlus.
Muharrem Qena ka shkrirë talentin e tij prej regjisori, aktori, shkrimtari dhe këngëtari. Karriera e tij regjisoriale numëron deri në 200 shfaqje teatrale.
Bashkëshortja e tij, Melihate Ajeti- Qena ka qenë një figurë e shquar për bukurinë e talentin e saj të rrallë në aktrim, të cilin e demonstroi në teatër e film për 60 vite.
Ata të dy i kanë dhënë aq shumë artit shqiptar sa që edhe sot kujtohen për veçantitë e tyre artistike. KultPlus ju sjellë një fotografi të rrallë të këtij çifti./ KultPlus.com
Një titull me peshë, një titull që mbart shpirtin dhe historinë e një populli, “Themeli” është fjala që përthekoi punën e dy artistëve shqiptarë, Luan Buleshkaj dhe Arijan Zymeraj për të prezantuar një copë Kosove në një vend të veçantë, siç është Muzeu i Amsterdamit.
Për një shqiptar të rritur larg vendlindjes së tij, “Themeli” është më shumë se një fjalë – është një kujtim i vendlindjes, një lidhje me rrënjët dhe një dëshirë për të përjetuar dhe ndarë trashëgiminë kulturore me botën, shkruan KultPlus.
“Themeli” është një përpjekje plot pasion e këtyre dy artistëve, për të zbuluar thelbin e popullit kosovar dhe të shpërndajë këtë njohuri me botën nëpërmjet poezisë dhe fotografisë.
Muzeu i Amsterdamit ka hapur dyert për këtë ngjarje të veçantë, ku poezia dhe fotografia përplasen për të sjellë historinë dhe kulturën e Kosovës të nxjerra nga një udhëtim i veçantë i këtyre dy artistëve në Kosovë, në veçanti në qytetin e bukur të Istogut.
Në një intervistë për KultPlus, artistët kanë zbuluar më shumë rreth këtij projekti inspirues.
Projekti “Themeli” lindi si ide e Luan Buleshkajt, një artist me ngjyra të ndryshme në biografinë e tij. I lindur dhe i rritur në Amsterdam, me rrënjë shqiptare, ai bëri emër më së shumti si reper, por që kur u fut në botën e poezisë ai ka performuar në shumë skena të njohura në Holandë.
“Gjithmonë kam pasur dëshirën që të kombinoj poezinë dhe fotografinë për të shpalosur historinë e Kosovës në një mënyrë unike”, tha Luani i cili tregon se kur u takua me fotografin Arijan Zymeraj kuptoi që ky ishte kombinimi perfekt për realizimin e këtij projekti.
Bashkë, ata kuptuan se kishin një mision të përbashkët, për të eksploruar dhe shpërndarë historinë dhe emocionet e Kosovës nëpërmjet artit.
Kosova është një vend i pasur me histori të ndryshme ku pothuajse nga secila familje mund të nxjerrësh rrëfime fantastike. Edhe për këta dy artistë, historitë e familjes së tyre ishin burimi kryesor frymëzues për këtë projekt.
“Historitë e babait tim dhe anëtarëve të familjes më kanë frymëzuar. Tregime nga historia e Istogut. Përralla popullore klasike por edhe histori rreth luftës. Më kanë prekur më së shumti historitë e gjyshit. Ai ishte këngëtar dhe aktivist politik”, tregon Luani për KultPlus.
Njëjtë është edhe për Arijanin, i cili në këtë ekspozitë do të ndaj me publikun edhe një pjesë shumë personale.
“Jam jashtëzakonisht i lumtur që mund të ndaj fotografitë e gjyshit tim gjatë kësaj ekspozite 5 mujore dhe ta bëj të pavdekshme historinë e tij”, thotë Arijani.
Arijan Zymeraj dhe Luan Buleshkaj
Edhe pse ekspozita do të hapet në Muzeun e Amsterdamit, titulli mbetet në gjuhën shqipe, “Themeli”. Fotografi shqiptar i cili jeton dhe vepron në Holandë, Arijan Zymeraj, fotografitë e të cilit kanë arritur të marrin vëmendje në Holandë, një arsye kjo që vazhdon ta nxisë për të punuar vazhdimisht, ka treguar më shumë rreth idesë së titullit të ekspozitës.
“Ne e quajtëm projektin “Themeli” sepse njerëzit për të cilët flitet dhe janë fotografuar janë themeli i popullit shqiptar të Kosovës sot, sepse ata kanë luftuar për të na dhënë një të ardhme neve”.
Udhëtimi nëpër Kosovë për të kapur historitë dhe emocionet ishte një përvojë e pasur dhe ndikuese për artistët. Fotografi tregoi se pavarësisht bukurisë së vendit, udhëtimi kishte edhe sfidat e veta.
“Përvoja ishte e bukur por edhe e vështirë. Të dëgjosh historitë e njerëzve në Istog për kohën e tyre gjatë okupimit është diçka që nuk dëshiron ta dëgjosh çdo ditë. Por arsyeja pse vazhduam është diçka për të cilën gëzoj më shumë respekt”, shprehet Arijani.
Në ekspozitën “Themeli,” dy artistët trajtojnë tema të ndryshme, por disa prej tyre janë më shumë në fokus. Arijani theksoi se një nga temat kryesore është brezi i vjetër që ka guxuar të ndërmarrë hapa kundër pushtimit. Por edhe se si Kosova ende po punon për të rindërtuar vendin e saj.
Ndërsa Luani u shpreh se ekspozita është më shumë se një pasqyrim i historisë së Kosovës.
“Kosova është më shumë se luftë dhe tragjedi. Është një vend historik me histori të pa treguara. Ne i përcjellim ato histori të pa treguara përmes fotografisë dhe poezisë”, thotë Luani.
Sipas artistëve, e veçanta e kësaj performance në Muzeun e Amsterdamit është aspekti njerëzor.
“Ne i qasemi çdo gjëje nga këndvështrimi njerëzor. Nga vetë populli shqiptar. Por edhe nga diaspora shqiptare. Mendoj se kjo është arsyeja pse kjo ekspozitë do të bëhet shumë e njohur për publikun këtu” thotë Luani.
Krejt për fund, artistët na shpalosën se tashmë kanë nisur punën që ekspozitën e njëjtë ta sjellin edhe në Kosovë.
“Ne patjetër që dëshirojmë ta sjellim këtë ekspozitë edhe në Kosovë. Poezitë janë në anglisht por janë përkthyer edhe në shqip. Këtë e bëmë pikërisht për këtë qëllim, sepse duam ta sjellim këtë ekspozitë edhe në Kosovë”, përfundon Luani.
Ekspozita “Themeli” do të hapet nesër më datë 6 tetor në Muzeun e Amsterdamit dhe do të qëndroj e hapur deri më 25 shkurt të vitit 2024. / KultPlus.com
22 vjet më parë në Kosovë u vendosën 50 mijë ushtarë të NATO-s dhe bashkë me ta edhe administrata e përkohshme e Kombeve të Bashkuara.
Më 12 qershor të vitit 1999, pas 78 ditë bombardimesh të Aleancës Ushtarake Perëndimore të udhëhequr nga Amerika kundër caqeve ushtarake serbo-malazeze në Kosovë në Serbi dhe Mal të Zi, trupat e NATO-s hynë në Kosovë në misionin paqeruajtës që do të quhej KFOR, duke i dhënë fund luftës gati dyvjeçare midis popullsisë kryengritëse shqiptare të organizuar në radhët e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës dhe forcave okupuese ushtarake dhe policore serbo-malazeze.
Ushtarët e parë të NATO-s që hynë në Kosovë më 12 qershor ishin forcat speciale të Norvegjisë dhe ato të Shërbimit Special Ajror Britanik, duke u gjetur ballë për ballë me trupat e Rusisë të cilët një ditë më parë ‘befasisht’ kishin marrë Aeroportin e Prishtinës me qëllimin e ndarjes së Kosovës.Hyrja e ushtarëve të NATO-s hapi rrugën e kthimit në shtëpitë, tokën dhe vendin e tyre mbi një milionë shqiptarëve të Kosovës të degdisur refugjatë në dhjetëra vende dhe tre-katër kontinente të botës.
Në vijim, KultPlus risjell disa fotografi të 12 qershorit të vitit 1999. Fotografi këto që shfaqin emocionet e mëdha të qytetarëve të Kosovës, në ditën e çlirimit të vendit.
Fotografitë: Profili i Kenneth Andresen. / KultPlus.com
KultPlus ju sjellë një fotografi të vjetër ku shihet Orkestra e Mandolinave, me anëtare femra, e formuar dhe udhëhequr nga Franjo Vacolini, Pejë, 1952.
Disa nga anëtaret e kësaj orkestre në këtë fotografi janë Gjejlon Bukleta, Gita Ciflaku, Nexhmije Krasniqi, Drita Rugova, Hasibe Syka, motrat Nagjije Luta dhe Samka Luta, Vilma Gashi, Zekije Budima, Sabernaz Bojku, Sytkije Turjaka, Saide Gashi, Qamile Sahatciu, Jezofina (mbiemri i pa njohur), Feride Gashi, Gjemile Kyqykrama, Atifet Malushaga, Vilma Antoni, Atije Dranqolli, Resmije Begolli dhe Bukurie Taraku.
Dirigjenti Franjo Vaculini kishte ardhur nga Çekosllovakia e atëhershme. Ai kishte filluar mësimin e teorisë së muzikës dhe fillimin e shkollës së parë muzikore me mësimin e instrumenteve frymore dhe të tjerave dhe luajtjen me nota, që në atë kohë ishte një risi.
Franjo Vaculini kishte qenë dirigjent i Orkestrës Shtetërore të Mbretit Zog kurse në Kosovë kisha ardhur si pasojë e internimit. Ai jo vetëm që formoi këtë orkestër por edhe Orkestrën Frymore të Meshkujve. Pas Franjo Vaculinit, orkestrën e ka udhëhequr Muhamet Belegu dhe më vonë Halit Kasapolli.
Peja në atë kohë, në vitet 1950 -1960 ka pasur disa lloje të orkestrave, si Orkestra frymore , Orkestra harkore, Xhaz orkestra, Orkestra e mandolinave dhe Orkestra popullore amatore. Këto të gjitha ishin në kuadër të shoqërisë kulturore “Përparimi”. / KultPlus.com
Në Han të Elezit u mbajt sot manifestimi përkujtimor “Eksodi Bllaca 99”, me ç’rast, “Shoqata për Kthimin e Shqiptarëve të Shpërngulur nga Trojet e Veta” ndau çmimin “Hasan Prishtina” për 24 komuna, bashkësi lokale, shoqata humanitare, organizata joqeveritare e mediume nga RMV, që ndihmuan refugjatët kosovarë gjatë kohës së luftës të vitit 1998-99.
Kryetari i Shoqatës për kthimin e shqiptarëve, Jahja Lluka u shpreh se është obligim i të gjithëve për ta mbajtur gjallë Bllacën e viteve të 99-ta.
Lluka theksoi se Qeveria e Kosovës duhet të bëjë me shumë për mirëmbajtjen e memorialit, pasi siç tha ai, pas një kohe mund të mos ekzistojë.
“E kemi për obligim ta mbajmë gjallë Bllacën e viteve 99-të, 440 mijë njerëz kanë kaluar nëpër Bllacë. Më e mira e Bllacës 99-të është pas fitores se pas UÇK-së është fitorja e refugjateve shqiptarë. Prishtina e ka për obligim t’i ndihmojë Hanin e Elezit, memorialin, sepse Prishtina ka buxhet, të cilin nuk mund ta harxhojë, kështu që, është më mirë të harxhohet për një të mirë të përbashkët. Qeveria e Kosovës pa marrë parasysh kush vjen kryeministër, duhet të ketë interesim më të madh për mirëmbajtjen e memorialit, ashtu siç kërkon shteti të mirëmbahe,t njëjtë kërkon edhe memoriali, sepse ndoshta pas një kohe edhe mund të mos ekzistojë”, tha Lluka.
Kryetari i komunës së Hanit të Elezit, Mehmet Pallazhi, në një fjalë rasti tha se Bllaca do të jetë përherë pjesë e historisë së Kosovës.
Pallazhi shtoi se si kryetar i komunës çdoherë është i gatshëm te ndihmojë për gjitha projektet për Bllacën e viteve të 99-ta.
“Bllaca është simbol i tragjedisë së shqiptarëve, por njëkohësisht dhe simbol i qëndrueshmërisë. Me angazhimin tonë Bllaca 99-të do të jetë përherë pjesë e historisë tonë, sepse vetëm duke i kujtuar do ta mbajmë gjallë ndjenjën e atdhedashurisë”, tha Pallazhi.
Ndërkaq, me rastin e 24 vjetorit të çlirimit, Asllan Krasniqi nxori nga arkivi i tij për herë të parë pas 24 vitesh 24 fotografi të cilat i prezantoi në ekspozitën e hapur sot e të titulluar “Eksodit’99 në Bllacë, Stenkoc dhe Çegran”. Ekspozita u hap në Qendrën Përkujtimore Bllacë në Han të Elezit.
Po ashtu, në Bllacë u mbajt Orë letrare me poezi konkurruese të zgjedhura nga komisioni për “ 24 poet – 24 poezi – 24 vjetorin” përcjellur me program artistik nga Ansambli shtetëror i këngëve dhe valleve “Shota” Prishtinë.
Sot, do të shënohet 24-vjetori i eksodit të shqiptarëve të Kosovës, kur gjatë luftës në 1998-1999, ata janë detyruar nga forcat serbe të shpërnguleshin në Maqedoni. Përveç të shpërngulurve në Shqipëri dhe Maqedoni, mijëra shqiptarë kanë kaluar kufirin edhe me Malin e Zi, ndërsa qindra mijëra janë zhvendosur nga shtëpitë e tyre për të gjetur strehim në malet e Kosovës. Ata kanë qenë fëmijë, gra dhe të moshuar, të dhunuar, të torturuar dhe të masakruar. Eksodi, apo dëbimi i shqiptarëve me dhunë nga vatrat e tyre, ka arritur kulmin pas fillimit të bombardimeve të NATO-s kundër pikave ushtarake dhe policore të ish-Jugosllavisë (Serbisë dhe Malit të Zi).
Para dy vitesh, për të kujtuar ditët e shpërnguljes më dhunë të shqiptarëve nga shtëpitë e tyre dhe vuajtjet e tyre nga regjimi serb në Qendrën Përkujtimore “Bllaca ‘99” në Han të Elezit është inauguruar monumenti “Muri i Kujtesës” si dhe parku “Hasan Prishtina”.
Monumenti “Muri i Kujtesës” është një mozaik që simbolizon sakrificën e nënës shqiptare, bashkë me emrat e disa prej personaliteteve të shquara botërore që kanë kontribuuar në çlirimin e Kosovës, një vepër kjo artistike-monumentale që shpreh më së miri kujtimin dhe respektin për të gjithë ata që sollën lirinë dhe pavarësinë e shumëpritur. Eksodi i shqiptarëve shënohet edhe në Kukës, çdo 16 prill. / Atv / KultPlus.com
Në mesin e fotografive të ekspozuara është edhe fotografia e Ruzhdi Ibrahimit me titullin «La majesté de l’aigle royal« (Madhështia e shqiponjës së malit).
Ekspozita fotografike e SPC Photo Award Gjenevë i hap portat më 30 mars 2023, nga ora 17.00.
“Ejani dhe shijoni vlerat e fotografive artistike të ekspozuara. Takoni autorët e fotografive dhe bisedoni me ta në një ambient të këndshëm! Eja dhe voto nga 30 mars 2023 deri më 08 prill 2023! Ju keni mundësinë të vlerësoni fotografitë e ekspozuara!”, thuhet në njoftim.
Për votim kërkohet prania fizike në lokalet e ekspozitës. Aty pranohet një kartelë me nr. të sigurisë dhe secili vizitor i ekspozitës mund të votoj për tri fotografitë e preferuara.
Në mesin e fotografive me format të madh është e ekspozuar edhe fotografia e Ruzhdi Ibrahimit me titullin «La majesté de l’aigle royal« (Madhështia e shqiponjës së malit).
Galeria “Humanit’Art” është një galeri e veçantë, e cila i kushtohet artit dhe ndodhet në mes të Gjenevës (Plainpalais).
Data 24 mars shënon sot 24-të vjetorin e fillimit të bombardimeve të NATO-s.
Bombardimet zgjatën nga 24 marsi 1999 deri më 10 qershor 1999.
Operacioni kërkonte të ndalojë abuzimet e të drejtave të njeriut në Kosovë, dhe kjo ishte hera e parë që organizata e përdorur forcën ushtarake pa miratimin e Këshillit të Sigurimit të OKB-së.
Gjatë bombardimeve u vranë rreth 528 civilë, u shkatërruan ndërtesa private, biznese private, ura, baraka dhe lokacione ushtarake. Ky ishte misioni i dytë i rëndësishëm i NATO-s, pas bombardimeve në Bosnjë e Hercegovinë në vitin 1995.
Sipas Human Rights Watch, 60 për qind e rreth 528 të vrarëve ishin nga Kosova, derisa Serbia doli me numra se bëhej fjalë deri në 5700 të vrarë. Tre gazetarë kinezë u vranë në bombardimin e Ambasadës Kineze në Beograd.
Sulmet kishin filluar në orën 19:45, kur aeroplanët e NATO-s lëshuan bombat e para kundër pozicioneve strategjike të ushtrisë së ish Jugosllavisë, siç quheshin dy republikat e ish federatës jugosllave, Serbia dhe Mali i Zi.
Sulmet ajrore kundër forcave serbe e malazeze vazhduan deri më 9 qershor, kur u arrit Marrëveshja e Kumanovës, e cila ndryshe njihet edhe si kapitullimi i kriminelit Millosheviç dhe më 11 qershor forcat e armikut fillojnë ta lëshojnë territorin e Kosovës.
Fillimi i bombardimeve të NATO-s në Kosovë ishte lajmi më i mirë që qytetarët e këtij vendi morën në atë kohë kur shpresa për liri po ju shuhej. Përmes këtyre fotografive shihet gëzimi i tyre dhe shpresa e rikthyer. / KultPlus.com
Ish-fotoreporterja, Aïda Muluneh tani krijon imazhe që shtrojnë pyetje, në vend që të ofrojnë përgjigje.
Muluneh ka kaluar vite duke krijuar fotografi surrealiste të grave madhështore afrikane që mbajnë simbole që llogariten me konfliktin, historinë dhe fuqinë. Motivet e pikturuara të syve – si dhe vështrimi i palëkundur i subjekteve të saj – përfaqësojnë nevojën për të dëshmuar, karriget përfaqësojnë vendet e ndikimit dhe perdet tërhiqen për të treguar artin skenik të politikës.
Tani, imazhet e artistes etiopiane kanë pushtuar qindra strehimore autobusësh në Nju Jork, Çikago, Boston dhe shtëpinë e saj aktuale në Abidjan, Bregu i Fildishtë, përmes ekspozitës “Aïda Muluneh: Ja ku jam”, porositur nga Fondi i Artit Publik. një organizatë jofitimprurëse me bazë në Nju Jork.
Megjithëse puna e Muluneh ka shërbyer tashmë si art publik, duke përfshirë ekspozita në ajër të hapur në Evropë, “Kjo është ku jam” është instalimi i saj më i madh publik deri më sot.
“Sa herë që kam mundësi të shfaq punën time në hapësira shumë publike, zakonisht angazhohem me ato lloj projektesh”, tha ajo. “Gjithmonë kam besuar se ju duhet të sillni artin edhe te njerëzit, jo vetëm ta mbani atë brenda hapësirave elitare, muzeve apo galerive”.
Në një imazh të mrekullueshëm nga instalacioni, i titulluar “Të flasësh në heshtje”, Muluneh përdor një objekt të përsëritur në punën e saj – tenxheren tradicionale etiopiane të kafesë, ose jebena – si një thirrje për dialog të hapur në vendin e saj të lindjes.
Muluneh nuk do të bazohet saktësisht në atë se çfarë dialogu duhet të ketë, por në vitet e fundit Etiopia ka parë paqëndrueshmëri politike dhe konflikt të armatosur në rajonin Tigray të vendit.
“Unë vij nga një kulturë ku ne nuk flasim hapur për gjërat. Nuk ka diskutim të hapur,” tha Muluneh në një intervistë telefonike.
Një portret elegant i një kërcimtareje pole në Oman feston forcën e një gruaje në natyrë
“Të flasësh në heshtje”, si me imazhet e tjera të saj, ka shenja të dallueshme menjëherë brenda kulturës së saj, tha Muluneh. Skena është paraqitur në ngjyrën e gjallë të gjelbër, të verdhë dhe të kuqe të flamurit të Etiopisë, ndërsa një grua e ulur, me sytë nga kamera, është e rrethuar nga figura binjake që mbajnë secila dorezën e lakuar të jebenës. Në simetri të përsosur, ato anojnë enët, megjithëse nuk derdhen lëngje.
“Ceremonia jonë e kafesë ka shumë simbolikë në të… është një pikë grumbullimi për të pasur diskutime, për të shijuar momente, e kështu me radhë,” shpjegoi Muluneh. Për të, jebena “është simbolike si formë komunikimi”.
Frymëzimi poetik
Në të gjithë punën e saj, Muluneh përdor sfonde të pikturuara me dorë dhe bojë trupi në modelet e saj – të cilat janë hedhur nga Etiopia dhe Bregu i Fildishtë – për të rritur fuqinë e imazheve dhe efektin e ëndrrave.
Ajo ka prodhuar një seri rreth mungesës së ujit për organizatën jofitimprurëse WaterAid, e fotografuar në kripërat jomikpritëse të Dallol, Etiopi, si dhe ka punuar për Qendrën Nobel të Paqes të Norvegjisë, duke eksploruar sesi uria është armatosur gjatë luftës.
Pjesa e fundit e veprës e ka marrë emrin nga poema “Kjo është ku jam” e poetit dhe romancierit etiopian Tsegaye Gabre-Medhin, shkruar në vitin 1974 – viti kur filloi Revolucioni Etiopian dhe lindi Muluneh. Pesë vjet më vonë, Muluneh dhe nëna e saj u larguan nga vendi, duke u zhvendosur në Jemen, Angli dhe Qipro dhe përfundimisht në Kanada.
Proza e ngarkuar emocionalisht e poemës është vendosur në sfondin e luftës, ndërsa protagonisti e shikon me tmerr, duke mbajtur peshën e përgjegjësisë.
Gabre-Medhin “shpreh këtë ndjenjë pafuqie ose zhgënjimi” në trajtimin e ndikimit të luftës, shpjegon Muluneh – “të gjitha këto gjëra që si artistë, ne bëhemi dëshmitarë. Ne luajmë një rol në dokumentimin e atyre momenteve.”
Kjo foto e intimitetit mashkullor në Indinë e viteve 1980 ishte më subversive sesa duket
Por imazhet e Muluneh janë më shumë enigmatike sesa të drejtpërdrejta. Ngjarjet botërore rrallëherë janë të rregullta dhe Muluneh i reziston idesë se diskutimet e hapura do të thotë të kesh qëndrime të vijës së ashpër.
“Me këtë punë, jam vërtet kurioze se si do të jetë pritja nga njerëzit e mi,” tha ajo. “Por këto janë bisedat që unë mendoj se duhet të kemi – pavarësisht nëse njerëzit duan apo jo – dhe mendoj se kalojmë shumë kohë në heshtje”./cnn/Kultplus.com
Një fotograf i cili është njohur për katër dekada si mjeshtër në kapjen e esencës së lëvizjes, tani po ekspozon momentet kryesore të karrierës së tij në Galerinë Washburn në Muzeun e Shkencave të Bostonit.
Gjon Mili,i lindur në Shqipëri dhe fotografi i parë për revistën “Life” për 34 nga 36 vitet e saj, përdor deri në kufijtë e tij aftësinë e jashtëzakonshme të një blici stroboskopik për të kristalizuar rrjedhën e lëvizjes në një pamje të mprehtë, e cila të lë pa frymë. Të kapur nga shkrepja e një drite që zgjat vetëm një pjesë të vogël të sekondës, sportistët e patinazhit artistik, atletët dhe njerëzit e zakonshëm në lëvizje tregojnë të gjithë hirin e pavetëdijshëm të trupit të njeriut.
Mili e kaloi fëmijërinë e tij në jug të Rumanisë dhe erdhi në Shtetet e Bashkuara në 1923 për të ndjekur studimet në institutin e Teknologjisë në Massachusetts, ku u diplomua për inxhinieri elektrike.Ai vazhdoi studimet e larta në “Westinghouse Electric and Manufacturing Company” dhe më pas u bë inxhinier në fushën kërkimore në “Westinghouse Lamp Division”.
Magjepsja e Milit me mundësitë e fotografisë stroboskopike u rrit, ai i kushtoi shumë e më shumë kohë përsosjes së procedurave dhe aftësisë së tij.Në vitin 1938, fotografia u bë profesioni i tij me kohë të plotë. Ai përmend lidhjen e tij të gjatë në M.I.T., me profesorin Harold E. Edgerton, të cilin e takoi në vitin 1937 dhe e konsideron si një forcë kryesore motivuese në karrierën e tij.
Mili përdor një sërë teknikash për të prodhuar fotografitë e tij befasuese. Duke përdorur një ndezje (shkrepje) të vetme drite nga strobe (blici), ai është në gjendje të ngrijë një moment lëvizjeje në filmin e tij. Duke përdorur një blic dhe ekspozim të shumëfishtë, Mili regjistron një sërë lëvizjesh që kombinohen për të bërë një “lëvizje të plotë” të vetme.Nëpërmjet kësaj teknike, për shembull, një vajzë që kapërcen litarin shihet brenda një rrjete me gjurmë të bardha që prodhojnë rrotullimet e litarit.
Një qasje tjetër që ka dhënë efekte interesante për Milin është fotografimi i një subjekti të palëvizshëm, ndërkohë që vendos kamerën përgjatë tij. Imazhi i përsëritur që parakalon përgjatë fotografisë që rezulton jep një ndjenjë efektive simetrie.
Në studimin e tij të lëvizjes, Mili e ka drejtuar kamerën e tij drejt pjesëmarrësve në të gjitha artet e performancës dhe një listë e subjekteve të tij lexohet si kush është kush. Por ai nuk e kufizoi veten vetëm në teatër – një detyrë e vitit 1973 nga Time, Inc. e çoi në Teatër. Seancat dëgjimore të Watergate, ku ai kaloi katër muaj dhe përdori afro 200 filma duke fotografuar dëshmitarët.
Disa nga fotografitë e pazakonta që dolën nga kjo detyrë mund të shihen në “Life’s The year in pictures” — 1973.
Në të gjithë punën e tij, Mili kërkon të kapë me kamerën (aparatin) e tij momente shumë të përkohshme për syrin e njeriut.Ekspozita në Muzeun e Shkencës, e titulluar “Njeriu dhe Lëvizja”, na jep një vështrim intrigues të këtyre pamjeve.Fotografitë do të qëndrojnë në Muze deri më 31 mars.Dars (Klos), Mat – Albania/KultPlus.com
Është hapur ekspozita “Qëndresa Heroike e Jasharëve për liri” në Muzeun Kombëtar të Kosovës, në të cilën për një javë do të qëndrojnë 200 fotografi që flasin për qëndresën heroike të familjes Jashari dhe sakrificën më sublime të saj.
Pasardhësi i familjes Jashari, Bekimi, tha se populli shqiptar ka vuajtur shumë për liri, derisa shtoi se shteti duhet të bëjë shumë më shumë se kaq dhe ta përjetësojë historinë me fakte për brezat e tjerë.
“Kjo ekspozitë sot është ngjarje e veçantë, është një histori që gjeneratat, përveç gjeneratës tonë, në veçanti kanë nevojë gjeneratat e reja për të parë dhe për t’u njoftuar dhe të mësohen me se atë çfarë ka ndodhur në vendin tonë. Populli ynë ka vuajtur shumë në veçanti populli shqiptar tashmë në shtetin e Kosovës, të ndarë padrejtësisht ashtu siç e tregon historia. Shteti duhet të bëjë shumë më shumë se kaq, qoftë në mënyrë të drejtpërdrejtë apo të kontraktuar e të ndihmuar, dhe t’i mbështetë njerëzit e vullnetit të mirë apo organizatat e ndryshme që të mbledhin sa më shumë fakte dhe dëshmi, më së pari për fëmijët tanë që t’i shohin dhe ta mësojnë se çfarë ka ndodhur me shekuj rresht në Kosovën tonë… Në të gjitha trevat tona, në të gjithë fshatrat ka pasur përjetime të ndryshme, por që deshi fati që me kurorëzimin e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, vendi të çlirohet… Ne që kemi mbetur gjallë e kemi për obligim dhe detyrim të punojmë pareshtur për ta bërë Kosovën ashtu siç e deshën dëshmorët tanë, ashtu siç e deshën ata që një jetë të tërë ia kushtuan këtij vendi, lirisë tonë”, u shpreh Jashari.
E autori i ekspozitës së sotme, Sadik Krasniqi tha se kjo ekspozitë përmban mbi 200 fotografi, dhe përmes tyre arrihet tu sjellë historinë prej së afërmi vizitorëve, shkruan rtv21.
“Ekspozitë e cila e kujton dhe i sjellë nga afër vizitorët e brendshëm dhe ndërkombëtarë që të njihen së afërmi me atë se çfarë ka ndodhur para 25 vitesh. Rënia e Jasharajve, është një akt jashtëzakonisht sublim, i rrallë edhe i veçantë, unë e quaj dhe rast unik në historinë botërore. Në rastin e familjes Jashari, në të gjitha organizatat dhe skemat politike ushtarake populli u mobilizua, pra ndikoi pozitivisht, u forcua dhe u konsolidua Ushtria Çlirimtare e Kosovës dhe faktori ndërkombëtar e ktheu mendjen nga Kosova dhe si rezultat i kësaj ngjarje u fokusuan dhe mediat ndërkombëtare, u fokusua dhe diplomacia, dhe si rezultat i mëpasshëm i gjakut të derdhur ishte edhe intervenimi i NATO-s në Kosovë. Ekspozita përmban mbi 200 fotografi që flasin për dimensione të ndryshme të familjes”, tha Krasniqi.
Për të parë nga afër ekspozitën në Muzeun e Kombëtar të Kosovës kishin ardhur edhe qytetarë.
Një ekspozitë të tillë e kishte mirëpritur edhe Adem Nika.
Besoj që kjo është një ditë e madhe, një ditë që prezanton të gjithë luftën, sakrificën, organizimit të komandantit Adem Jashari, dhe familjes së tij. Ky është një sinonim i të gjithë brezave qe vijnë sepse kështu duhet të punohet, veprohet, kështu duhet të luftohet për lirinë e atdheut. I kam të freskëta kujtimet sidomos të sulmit të dytë që ishte në janar…Ky organizim është shumë i rëndësishëm është obligim dhe detyrim i të gjithë institucioneve posaçërisht i muzeut të Kosovës, këtu mundet njeriu të shoh shumë fotografi, shumë mjete të cilat i kanë përdorur në luftë gjatë veprimit të tij”, tha ai.
“Qëndresa Heroike e Jasharëve për liri”, e cila është hapur për nder të Epopesë së lavdishme të UÇK-së do të qëndrojë e hapur për shtatë ditë, ku qytetarët do të mund të shohin përmes fotografive qëndresën heroike të familjes Jashari. / KultPlus.com
Kur Rusia nisi pushtimin në shkallë të plotë të Ukrainës, më 24 shkurt 2022, ajo shkaktoi konfliktin më të madh ushtarak në Evropë që nga Lufta e Dytë Botërore.
Ky konflikt përmbysi jetët e miliona njerëzve dhe shkaktoi shkatërrim në masë, i cili po vazhdon edhe sot./REL / KultPlus.com
1Ndërsa trupat ruse filluan pushtimin e tyre në Ukrainë më 24 shkurt 2022, mësuesja 53-vjeçare Olena Kurylo u plagos në një sulm në qytetin e Çuhujiv.
“Kurrë nuk e kam menduar se një gjë e tillë mund të ndodhte. Nuk e kam menduar kurrë se kjo do të ndodhte me të vërtetë në këtë jetë”, tha ajo.2Ushtarët ukrainas në pozicione në një urë brenda qytetit të Kievit më 25 shkurt 2022. Pas nisjes së sulmeve ajrore në qytete, instalimeve ushtarake dhe zbarkimit të trupave dhe tankeve nga tri drejtime, pushtuesit rusë arritën përfundimisht në periferi të kryeqytetit.3Automjetet e blinduara ruse të shkatërruara mbushin një rrugë në qytetin e Buça pranë Kievit më 1 mars 2022. Forcat ruse nuk arritën ta rrethonin apo kapnin kryeqytetin dhe përfundimisht u tërhoqën nga rajoni.4Maryna Yatsko duke vrapuar në një spital pas të dashurit të saj, Fedir, që është duke mbajtur djalin e saj 18 muajsh, Kyrylo, i cili u godit gjatë bombardimeve të Mariupolit më 4 mars 2022. Kyrylo nuk mbijetoi.5Një burrë bart një fëmijë nga qyteti Irpin pas granatimeve të rënda, ndërsa trupat ruse përparonin drejt Kievit më 6 mars 2022.6Një vajzë me macen e saj në një stacion metroje në Kiev më 8 mars 2022, ku shumë njerëz u detyruan të strehoheshin.
Skenat që të kujtojnë Luftën e Dytë Botërore tronditën botën në fillim të marsit, ndërsa civilët ukrainas u zhvendosën nën tokë për të qenë më të sigurt, derisa Rusia sulmoi me raketa në disa qytete të mëdha.7Varrosja e trupave në një varr të përbashkët në periferi të Mariupolit më 9 mars 2022. Një rrethim gati tre-mujor i qytetit port rezultoi me vrasjen e dhjetëra mijëra banorëve dhe shkatërrimin e 90 për qind të ndërtesave të tij.8Një shpërthim në një ndërtesë apartamentesh pasi një tank rus qëlloi mbi të në Mariupol më 11 mars 2022.9Një jetim 5-muajsh, i shpëtuar nga qyteti i rrethuar i Sumyt, duke fjetur në karrocën e tij në qendrën “Zemra e Qytetit të Kievit” (Kyiv City Heart Center), më 20 mars 2022.10Një burrë duke kaluar me biçikletë jo larg tij shihen flakët dhe tymi që dalin nga zjarri pas një sulmi rus në Harkiv më 25 mars 2022.11Një ushtar ukrainas duke ecur pranë mbetjeve të avionit transportues Antonov An-225 Mriya, më 2 prill 2022.
Mriya, i cili kishte qenë avioni më i madh në botë, u shkatërrua nga një sulm rus më 27 shkurt gjatë luftimeve në aeroportin Antonov në Hostomel. Mriya, që do të thotë “ëndërr” ose “frymëzim”, ishte e dashur nga entuziastët e aviacionit në mbarë botën.12Vlad Tanyuk, 6 vjeç, duke qëndruar pranë varrit të nënës së tij, Ira Tanyuk, në oborrin e shtëpisë në periferi të Kievit më 4 prill 2022. Vdekja e nënës së tij erdhi si pasojë e urisë dhe stresit nga pushtimi rus.13Yana Bachek ngushëllohet nga partneri i saj, Yevhen Vlasenko, dhe nëna e saj, Lyubov Hubareva, teksa qan mbi trupin e babait të saj, Viktor Hubarev, 79 vjeç, i cili u vra nga sulmet në Harkiv më 18 prill 2022.14Ekipet e pastrimit duke u përgatitur të punojnë në vendin ku ka ndodhur një sulm rus në Kiev më 28 prill 2022, në të cilin u vra gazetarja e Radios Evropa e Lirë, Vira Hyrych. Kohët e fundit, Hyrych ishte zhvendosur në ndërtesën e banesës. Të paktën 10 persona të tjerë thuhet se u plagosën në sulmin, i cili goditi pas takimit të presidentit ukrainas, Volodymyr Zelenskiy, me sekretarin e përgjithshëm të OKB-së, Antonio Guterres.15Trupat e 11 ushtarëve rusë të shtrirë në tokë në fshatin Vilkhivka, të rimarrë nga forcat ukrainase më 9 maj 2022.16Oksana Balandina, 23 vjeç, bartet nga bashkëshorti i saj, Viktor, në një spital në Lviv më 13 maj 2022. Oksana humbi të dyja këmbët dhe katër gishtat e dorës së majtë kur një predhë shpërtheu pranë shtëpisë së saj.
“Kishte një shpërthim. Ndjeva një zbrazëti në këmbët e mia menjëherë pas kësaj. Po përpiqesha të shikoja përreth dhe pashë se nuk kishte më këmbë — vetëm kocka, mish dhe gjak”, rikujton ajo.18Anëtarët e familjes duke shikuar ekipet e shpëtimit teksa punojnë për t’i shpëtuar të afërmit e tyre që janë nën rrënojat e një ndërtese banimi të dëmtuar nga një sulm ushtarak rus në qytetin Chasiv Yar, në rajonin e Donjeckut, më 10 korrik 2022.19Një vajzë e re duke mbajtur qenin e saj, përshëndet gjyshërit e saj nga një tren evakuimi që niset nga Pokrovski, në rajonin e Donjeckut, më 2 gusht 2022.
Qeveria ukrainase lëshoi një urdhër për banorët që të largoheshin nga rajoni i Donjeckut nga shqetësimi se mund të mos kishte qasje në furnizimet me ngrohje, energji elektrike apo edhe ujë të pastër për banorët e tij.20Njerëzit duke pushuar në një plazh ndërsa tymi dhe flakët ngrihen nga një bazë ajrore ushtarake ruse në rajonin e okupuar të Krimesë në Ukrainë, më 9 gusht 2022.21Në një funeral në Buça më 31 gusht 2022, Anastasia Ohrimenko, 26 vjeç, ngushëllohet nga të afërmit dhe miqtë teksa qan për humbjen e bashkëshortit të saj, Yuriy Styhlyuk, një ushtar ukrainas që u vra në luftime.22Një ushtar ukrainas me një shalqi në dorë, ngre gishtin e madh teksa një raketë lëshohet drejt vijës së frontit në rajonin e Donjeckut më 3 shtator 2022. Fruti u bë simboli i operacionit kundërsulmues të ushtrisë ukrainase për çlirimin e qytetit të Hersonit, i cili qe pushtuar nga forcat ruse në mars.23Një grua duke ngrohur qenin e saj me pallton që ka veshur, në Kivsharyvka më 16 tetor 2022. Banorët kishin jetuar pa gaz, energji elektrike dhe ujë të rrjedhshëm për tri jav.24Fotot kapin momentet para dhe pas goditjes së një droni kamikaz të prodhuar nga Rusia në Kiev më 17 tetor 2022.25Trupi i ushtarit ukrainas, Vadym Bereghnuy, 22 vjeç, para se të varroset në një varrezë në Harkiv më 17 tetor 2022. 26Një çift të moshuarish duke u përqafuar. Të moshuarit janë ulur në një stol në qytetin e vijës së parë të Bahmutit gjatë një momenti qetësie nga bombardimet më 27 tetor 2022. Rajoni lindor i Ukrainës është sulmuar nga forcat ruse prej muajsh.27Ushtarët ukrainas duke qëlluar me artileri drejt pozicioneve ruse pranë Bahmutit në rajonin e Donjeckut, më 20 nëntor 2022.28Një grua duke ecur me një elektrik dore gjatë ndërprerjes së energjisë elektrike në Kiev më 14 dhjetor 2022.29Zëvendëspresidentja e SHBA-së, Kamala Harris (majtas), dhe kryetarja e atëhershme e Dhomës Nancy Pelosi, reagojnë ndërsa presidenti ukrainas, Volodymyr Zelensky, u dhuroi ligjvënësve një flamur ukrainas me autografe nga trupat që po luftojnë në Bahmut. Presidenti ukrainas mbajti një fjalim gjatë një sesioni të përbashkët të Kongresit në Uashington më 21 dhjetor 2022 gjatë vizitës në SHBA.30Një burrë ukrainas duke qarë pasi gruaja e tij u vra kur një raketë ruse shkatërroi shtëpinë e tyre në Zaporizhja natën mes 25-26 janarit 2023.31Fëmijët qëndrojnë pranë një krateri të krijuar nga goditjet raketore ruse në qytetin Hlevakha, jashtë Kievit, më 26 janar 2023.32Një tank rus i shkatërruar i mbuluar nga dëbora në qytetin e Sviatohirsk më 12 shkurt 2023.
Shumë vite më parë, që kur kisha parë atë fotografi të Marilyn Monro me një kryq të verdhë sipër fytyrës së saj në një ekspozitë të fotografit amerikan Bert Stern në «Musée Maillol» në Paris, kisha pyetur veten se përse ajo lloj shenje, ai lloj kryqi mbi fotografinë emblematike të bukurisë femërore të Hollivudit dhe të botës. Përse vallë ai kryq mbi atë ikonë moderne?
Këtë në fakt ai do ta shpjegonte në librin e tij me kujtime ku Bert Stern shkruan dhe për atë çast sublim kur atij iu dha shansi i madh të fotografonte Monronë, ta kishte atë si model vetëm për vete. Revista «Vogue» i kishte kërkuar një seancë me Monronë dhe i shkathët siç ishte, Bern i kërkoi një seancë pozash dhe ajo çuditërisht papritur kishte pranuar pa bërë rolin e aktoreve të mëdha të Hollivudit. Thjeshtësia e saj ishte ndryshe nga yjet e kinemasë dhe kjo sigurisht nuk shpjegohej me faktin se atë kohë ajo ishte në një gjendje depresive kur luftonte me veten dhe botën e produksionit që i kërkonin të bënte të pamundurën në sheshet e xhirimit. Në fakt Bern mendoi se më mirë do të ishte një sallon hoteli, në një suite, ku të ishin të vetëm dhe të lirë, ndryshe nga një studio fotografi. Ai i foli për hotelin e këndshëm «Bel Air» dhe Marilyn pranoi menjëherë. Stern i kërkoi revistës “Vogue” vetëm disa shalle që ti kishte si aksesorë gjatë fotografimit dhe disa bizhuteri nëse do duhej, por sigurisht, një ikonë e tillë s’do të kishte nevojë për bizhuteritë.
Ngjarja ishte sensacionale: një ditë para se ky reportazh fotografik të botohej në revistë, Marilyn kishte vrarë veten. Ajo nuk arriti t’i shikonte të gjitha fotografitë e saj, veç serinë e parë, trupin nudo nën objektivin e Stern.
“Ajo ishte kulmi i sensualitetit femëror”, – thoshte Bern, duke e konsideronte si “hyjnia e parë amerikane, hynia jonë e dashurisë”. Përse vallë Stern kishte shkruar se “të fotografosh Marilyn do të thotë të fotografosh vetë dritën”? Mbase pse Stern e shihte bukurinë e saj gjithnjë në një fiksim fotografik në lëvizje. Ndoshta pse bukuria e saj qëndronte pikërisht në atë dinamikë lëvizjeje tepër të hijshme.
Ishte e habitshme! Ajo kishte patur një plagë në trup… Stern kishte shkruar rreth këtij detaji. kur ishte shtangur dhe kishte zbuluar plagën e saj në ije.
“- Po, është shenja e plagës time? – i kishte thënë ajo kur ai i kishte kërkuar që tashmë të bënin dhe një foto nudo.
– Nuk e dija që kishit një plagë… Çudi. Sapo kam fotografuar Liz Tajlor në Romë. Edhe ajo kishte shenjën e një plage në qafë.
– Më kanë hequr tëmthin para një muaji, – ishte përgjigjur Marilyn. – Por a do më duket?
– Nëse duket do ta retushojmë, – i kishte thënë ai… Megjithatë Stern nuk do t’i retushonte klishetë e tij, thua se do t’i cënonte fotot e ëngjëllit, –
Ai u përpoq ta imagjinonte atë çast të rrallë që mund ti jepej një fotografi të kishte para objektivit të tij një mit si ajo.
Sigurisht Stern ishte mrekulluar gjatë atyre seancave. Ai nuk e kishte besuar se pasi kishte kaluar disa orë me të në atë dhomë hoteli të kthyer në studio, dhe pasi kishin pirë shampanjë dhe bërë shumë fotografi, papritur ajo do të lëshohej dhe të pranonte të fotografohej nudo. Siç dukej ajo kishte nevojë të jepej e tëra, të ishte e lirë dhe ti dorëzohej objektivit. Ndoshta dhe vetë ajo e kishte kërkuar një çast të tillë. Kushedi dhe sa do të jetonte…
Atëherë, Monro jetonte krizën më të madhe të ekzistencës së vet. Pikërisht në një çast të tillë Stern i kishte thënë në mënyrë të shpenguar që ti hiqte të mbathurat, sikur ti thoshte të hiqte shallin.
– Dakort! – kishte thënë ajo dhe kishte shkuar në banjë ti hiqte.
Ishte pikërisht ajo që ai donte të fotografonte. Dhe Merilin u kthye. Trupi i saj i mrekullueshëm shfaqej pas atij tyli valë-valë në një lloj loje abstrakte dhe frustruese. Dhe kjo gjer në çastin kur ajo lëshoi tylin.
Pikërisht atëherë aparati ishte shkrepur. “Kjo foto ishte për mua… Seanca mbaroi…”, kishte thënë me vete Stern.
Ajo ishte veshur dhe pas pesë orë mbyllur në hotelin “Bel-Air”, ishte larguar duke buzëqeshur miqësisht. Por revista do ti kërkonte Bern-it dhe disa foto të tjera, Marilyn e veshur, meqë gjithçka kishte shkuar mrekulli. Marilyn ishte shfaqur përsëri, po aty në atë suite hoteli për të mbyllur ciklin e klisheve. Ishte prania e saj e fundit në celulozën e filmit.
Një rast i rrallë për një fotograf, ashtu si Gustave Courbet me modelen e famshme Johana Hifferman për tablonë “Origjina e botës”. Këto pikëtakime të rastësishme ndodhin rrallë në histori.
Stern nuk kishte mundur ta përballonte magjinë e trupit, të bukurisë. Madje ai kishte qenë në dilemën që të xhvishej dhe vetë në atë çast dhe të shtrihej pranë ëngjëllit lakuriq. Por nuk kishte guxuar. Kishte guxuar veç ta puthte.
– Jo! – i kishte pëshpëritur ajo, duke ngritur kokën drejt tij dhe si e humbur në një tjetër botë kishte shtuar: – “Ku ishit gjatë gjithë kësaj kohe?…”
Para se fotografitë të botoheshin, Marilyn i pa fotot e disa fotografive nudo dhe i vuri kryqin. Nuk donte të botoheshin, por Stern s’do ta mbante fjalën, siç ndodh në këto raste, apo siç kishte ndodhur me Simone de Beauvoir kur një mik fotograf dhe i afërt i të dashurit amerikan Algren, e kishte fotografuar duke veshur mbathjet e saj. Stern i botoi më vonë ato fotografi të tjera, vite pas vetvrasjes së ikonës së bukurisë.
Padyshim që këto fotografi na shpalosin bukurinë kulmore dhe hiret e një gruaje para së cilës u dha dhe vetë presidenti Kenedy. A ishte e vështirë ta fotografoje Marilyn? Po dhe jo mendoj. Jo sepse para objektivit do të ishte personazhi më i dashur i rruzullit, një portret i përsosur. Por ishte dhe i vështirë, sepse Stern nuk donte të bënte foto të zakonshme me kontraste në bardh e zi. Ai e vendosi atë në një atmosferë ajrore, disi gri, gati hënore sikur ëngjëlli të na vinte nga një tokë e largët për të na treguar hiret e saj. Marilyn luante midis trishtit, shampanjës, gëzimit femëror dhe dëshirës për të vdekur, për të ikur nga ajo botë gjithë zhurmë që po e mbyste ngadalë lirinë e saj. Ishte një çast i ëmbël i lirisë…
Fjala e urtë “Të shohësh është të besosh” është themeli i fotografisë pasi shpesh shihet si mjeti i vetëm për regjistrimin e realitetit objektiv. Fotografitë janë të njohura për të treguar histori dhe për të ngjallur ndjenja. Çdo imazh ka një tregim të bashkangjitur me të. Qoftë kjo një ditë e qetë në diell apo një fushëbetejë e pasluftës e mbuluar me gjak, shkruan KultPlus.
Për të treguar fuqinë e tyre dhe për të shërbyer si thirrje në mbështetje të viktimave dhe grupeve të tjera të prekura nga lufta, në kërkimin e tyre për të vërtetën dhe drejtësinë, 4 fotografë: Atdhe Mulla, Arbnora Memeti, Nake Batev dhe Borislav Pesič, u bënë bashkë nga organizatorët e ekspozitës “Gjithë lotët tanë”, e cila i kushtohet rrëfimeve të viktimave të luftërave në rajon, pikërisht më datë 10 dhjetor, kur edhe shënohet Dita Ndëkombëtare e të Drejtave të Njeriut.
34 fotografi të vendosura në katin e tretë të një prej hoteleve më të njohur në kohën e ish-Jugosllavisë, pikërisht në periudhën për të cilën këto fotografi u realizuan dhe u kthyen në jetë, ndodheshin në disa dhoma, ku mund të shihje edhe histori nga të ndryshmet. Duke filluar nga vdekja e të vetmit që i mbijetoi një masakre, e deri te gërmimet në Kizhevak.
I pari që mori fjalën ishte Bajram Qerkini nga Qendra Burimore për Persona të Zhdukur.
“Mas vështiri është me fol përpara juve. Këtu jemi sepse është një ditë për të drejtat e njeriut. Kuptoni si të doni, por të drejtat e njeriut te ne po shkelen për çdo ditë. Të drejtat elementare për zbardhjen e të pagjeturve po shkelen çdo ditë. Sot po thuhet se kërkojmë të zbatohen të drejtat e njeriut, ashtu siç janë të garantuara me konventa ndërkombëtare. Ne nuk e dijmë se ku i kem edhe 1600 persona tjerë qe 23 vite. Kush duhet ta shtyjë këtë proces përpara më shumë se na familjarët e të tjerët”, tha Qerkini.
Ndërkaq, ai gjithashtu u bëri thirrje vendorëve që të ushtrojnë presion më të madh te ndërkombëtarët, në mënyrë që të zbardhet fati i të pagjeturve.
“Vendorët t’i hapin pak ma shumë sytë dhe t’i çelin pak ma shumë veshtë që të bëjnë presion te ndërkombëtarët për fatin e të pagjeturve. Sot shihet edhe një ekspozitë, jo vetëm për Kosovë, por ekspozitë ndërkombëtare dhe shumë e veçantë. Ka qenë në Maqedoni, në Beograd tash edhe në Kosovë. Faleminderit të gjithëve”, tha në fund Qerkini.
Kryetar i Komisionit Qeveritar të Personave të Zhdukur të Kosovës, Andin Hoti, deklaroi se në ditën e të drejtave të njeriut, attij i bllokohet fjala kur flitet për të drejtat e njeriut.
“Sot është dita e të drejtave të njeriut, ku mua më bllokohet fjala kur flitet për të drejtat e njeriut. Edhe si familjar i personave të zhdukur edhe si pjesë e Komisionit të Personave të Zhdukur. E drejta për të ditur na është mohuar për 23 vite. 1600 tjerë vazhdojnë të presin për një të drejtë elementare, që është e drejta për të ditur”, deklaron ai.
Tutje, Hoti tregon se çdo ditë përballet me disa pyetje të njëjta, por e thotë fuqishëm se nuk do të dorëzohen asnjëherë në kërkimin e drejtësisë.
“Mua më bëhet çdo ditë pyetja, si po kalon, a ke emocione, a është e ndijshme? Kom emocione, është e ndijshme, është e lodhshme por kurrë me u ndalë jo, as unë e as ju. Kushdo që mendon që kemi me i humb shpresat, një gjë të tillë nuk do ta bëjmë asnjëherë. A po punojmë sa duhet? Jo, por po punojmë sa mundemi. Ne po punojmë, ne po bëjmë atë që mundeni, nuk po bëjmë sa duhet, sepse nëse do ta bënim do të ishin edhe 1617 persona me statut tjetër. Kjo është informata, që fatkeqësisht e marrim, kjo është e drejta për të ditë që neve na servohet”, tregon kryetari i Komisionit Qeveritar të Personave të Zhdukur të Kosovë.
Mes shumë lokacioneve të gërmuara, ata janë në pritje të ADN-së
“Komisioni Qeveritar për Personat e Zhdukur ka gërmuar mbi 20 lokacione në Kosovë dhe një në Serbi. Mbi 7 lokacione të vitit 2022 janë me gjetje dhe ende jemi në pritje të ADN-së. Në vazhdimësi kemi pasur mbi 8 takime të nëngrupeve punese mes Kosovës dhe Serbisë, duke menduar gjithnjë që të marrim atë informacionin e nevojshëm për të ditur më shumë. Uroj që ata të ndryshojnë mendësinë e tyre dhe familjarët e personave të zhdukur të flejnë të qetë”, përfundon Hoti.
Në anën tjetër, njëri prej fotografëve pjesëmarrës në këte ekspozitë, Atdhe Mulla, ka thënë për KultPlus se bashkëpunimi erdhi nga puna e organizatorëve, derisa ai ka pasur detyrë që të sjellë fotografi nga lufta në Kosovë.
“Ekspozita e ka për qëllim që të mbledhë disa prej tregimeve prej familjeve që kanë pësuar gjatë luftës dhe terrorit në kohën e ish-Jugosllavisë. Më ka pëlqy shumë që t’ia japim një dokumentim gjërave që kanë ndodhur, specifikisht për Kosovën. Në fotografitë e mia ka disa prej të cilave i kam bërë në një kohë më herët, por janë të disa personave e masakrave që kanë ndodhur dhe janë të vlefshme në ekspozitë. Pak a shumë është një kollazh i disa tregimeve dhe kjo ekspozitë nuk e ka tendencën që të mbledhë të gjitha storiet, por disa prej tyre t’i paraqes se çfarë ka ndodhur. Në të njejtën kohë e keni edhe fotografinë e masakrës së Kizhovakut, hapësira e fundit ku janë gjetur mbetje të luftës. Mirëpo, ka akoma shumë storie që do të duhej të tregoheshin dhe vështirësia në këtë aspekt po vazhdon, shprehet ai.
Përcjellja e gjithë emocioneve, vetëm përmes fotografisë
“Është shumë e ndishme por me një moment e kom gjet si shumica e këtyre njerëzve e gjojnë një fuqi t’u mos pasë përgjigjje prej komunitetit ndërkombëtar e lokal. Shumë e ndishme është që t’i ktheshë njerëzit në kohë, por prej tyre e kom gjetë një energji e fuqi të madhe që dëshirojnë të tregojnë storien e tyre dhe që më kanë jep mundësinë e tyre me i fotografu. Ata e shohin këtë si një moment të plasimit të informatës, është e vështirë kur dëshiron t’i kthesh njerëzit në momentin kur ka ndodhur ngjarja, por kam gjetë forcë të madhe prej tyre për të realizuar fotografi. Ekspozita ka qenë e hapur edhe në Beograd, në Maqedoni dhe tani stacioni i fundit është Kosova, mendoj dhe besoj që është pritur shumë mirë”, thotë kuratori i ekspozitës.
Në anën tjetër, Kushtrim Koliqi nga organizata “Integra” dha edhe disa të tjera të ndryshme për KultPlus rreth ekspozitës.
“Kjo ekspozitë është rajonale dhe ekspozita e parë është mbajtur në Beograd dhe para një muaj ose dy është mbajtur në Maqedoni, e ne kemi dashtë që për shkak të 10 dhjetorit, ditës ndërkombëtare të të drejtave të njeriut, ta shfaqim edhe në Kosovë. Ekspozitën e kemi vendosur me qëllim në Grand, edhe të hapësirës edhe pse është në qendër edhe që ishte Manifesta. Jemi duke e diskutuar që ta bëjmë një ekspozitë virtuale që më pas ta publikojmë. Planet kanë qenë që fillimisht të përfundojë rrugëtimi i saj e më pas edhe të bëhet diçka tjetër”, deklaron Koliqi.
Lufta e papërfunduar, e shfaqur përmes fotografive për emocione të mëdha
“Puna e jashtëzakonshme, e fuqishme emocionalisht edhe estetikisht kreative, prandaj jemi krenarë me këta fotografë që kemi bashkëpunuar. Ekspozita tregon rrëfime prej këndvështrimeve të ndryshme, i prek masakrat masive, gërmimet, familjarët e pagjetur, viktimat civile, gratë e dhunuara etj, me këtë rast jemi munduar që fokusinë ta ketë viktimat civile të luftës prej momentin kur i kanë humbur më të dashurit e tyre deri në momentin e ditës se qysh i thojnë ata sot. Siç e dijmë disa prej kategorive të viktimave civile të luftës si gratë e dhunuara dhe familjarët e personave të pagjetur akoma janë në luftë, për ata lufta ende nuk ka përfundu”, shprehet ai.
Në fund, por jo nga rëndësia, Koliqi thekson gjithashtu se janë të lumtur që kanë përfshirë histori nga Maqedonia e Veriut në ekspozitat e tyre, pasi ato shpesh nuk përmenden.
“Jemi gjithashtu të lumtur dhe krenar që e kemi përfshirë edhe Maqedoninë Veriore në këtë ekspozitë, pasi kur e përmendim masakrat e ish-Jugosllavisë, e shohim që edhe aty ka viktima, jo me numër të njejtë po megjithatë ka”, thotë ai.
Organizuar nga Qendra Burimore për Persona të Zhdukur, Integra, Iniciativa e Re Sociale, Aksioni Paqësor dhe Iniciativat Qytetare, me përkrahje nga PAX dhe ICTJ, kjo ekspozitë rajonale pari hapjen e saj të tretë në Prishtinë, pas hapjes së saj në Beograd dhe Shkup. Atë mund ta vizitoni çdo ditë nga ora 10:00 – 17:00, deri më 18 dhjetor 2022. /KultPlus.com
Vjeshta nuk është e gjitha me erë të ftohtë dhe shi. Si të gjitha stinët, ajo ka hijeshinë e saj unike. Mbi të gjitha, është ajo kohë e vitit kur natyra tregon aftësinë e saj të jashtëzakonshme për të prodhuar një mori nuancash të kuqe, të verdhë dhe ari. Për këtë arsye, ky është një sezon për të bërë fotografi të mrekullueshme.
Ne kemi mbledhur një koleksion prej 15 fotografive të realizuara në vende të ndryshme anembanë botës për t’ju kujtuar se sa magjike është vjeshta./21Media / KultPlus.com
Shpesh prindërit na flasin për kohën kur kanë qenë fëmijë dhe kushtet në të cilat janë rritur. Ndonëse ato fakte shpesh i marrim me skepticizëm, pasi na duket e pamundur kur pohojnë që kanë shkuar në shkollë zbathur, kanë kaluar kilometra të tërë në këmbë për të arritur te shkolla, apo që shpesh gjatë dimrit të lagur nga bora e shiu i kanë përfunduar orët e mësimit në atë gjendje, por disa fotografi të publikuara sot nga fotoreporteri Ilaz Bylykbashi na pasqyruan më mirë se asgjë tjetër atë periudhë, shkruan KultPlus.
“Në shkollën e fshatit në Sllovi, komuna e Lipjanit, në fund vitet 1980- ta, nxënësit ishin urdhëruar që të hynin me këpucë të veçanta në shkollë për të mos futur baltën nëpër klasa. Shumica e tyre hynin zbathur, sepse nuk kishin mundësi të blinin edhe një palë këpucë për brenda”, ky është përshkrimi i fotografive të postuar sot nga fotoreporteri Ilaz Bylykbashi.
Foto: Ilaz Bylykbashi
Këto fotografi nuk na emocionuan vetëm neve, por fatmirësisht edhe një nga personazhet në foto.
Elhame Avdyli Bajraktari, vajza e ulur në bankën e parë të klasës, që shikimin e ka drejtuar ngultas drejt fotografit, sot përjetoi emocione të forta kur familjarët i dërguan fotografinë në fjalë.
“Kur djali i axhës më dërgoi fotografinë, nuk mund të besoja që isha unë. Nëna dhe të gjithë më njohën. U emocionova aq shumë e nisa ta kujtoj atë kohë. Gjëja e parë që mu kujtua ishte bluza me vija. Mu kujtu edhe që nuk kemi pas këpuca e hynim zbathur në klasë sepse shkolla ishte e re dhe nuk na lejonin të hynim më këpucët që vinim nga rruga. Ishte viti 1986, ishte skamje e madhe”, tregon për KultPlus Elhamja që sot është një grua e martuar dhe ka dy fëmijë. Ajo jeton në fshatin Baicë, Komuna e Lipjanit, jo larg nga fshati ku e kishte kaluar fëmijërinë.
Foto: Ilaz Bylykbashi Ne foto: Elhame Avdyli Bajraktari
Ajo tutje tregon që pothuajse e gjithë klasa ishte në atë gjendje, vetëm 5-6 nga fëmijët kishin kushte pak më të mira dhe kishin mundësi t’i blinin dy palë këpucë.
“Kur u ftoh moti, shkojshim me çorape. Kemi shku me çka kemi mujt”, thotë Elhamja e cila nuk e ka harruar as mësuesin e klasës së parë, Feriz Bytyqin i cilit sot nuk jeton më, por që Elhamja ruan një kujtim të mirë për të, si një mësues i sjellshëm e shumë i kujdesshëm me nxënësit.
Ndoshta dikush do të ndihej keq, apo do të turpërohej për fotografinë që sot u shpërnda edhe nëpër media, por Elhamja jo. Me zërit plot krenari e e lumtur pafund për këtë fotografi, ajo në një intervistë për KultPlus shprehet se nuk ndihet aspak keq për atë kohë, por shumë e lumtur që i ka përjetuar ato momente.
“E kisha kthy prapë atë kohë, e prapë kisha shku zbath në shkollë, veç me i përjetu ato momente se edhe pse nuk kemi pas, kemi qenë të kënaqur”, thotë ajo.
“Kemi qenë shtatë fëmijë, unë kamë qenë fëmija i tretë, nuk kanë pas me na vesh krejtve. E mbaj mend që dy motrat e mëdha të mijat kanë qenë në shkollë njëra paradite e tjetra pasdite. Me një parë këpuca kanë shku në shkollë. Pasi u kthy njona i ka mbath tjetra.”
Foto: Ilaz Bylykbashi
Për të përshkruar gjithë vështirësitë e asaj kohe, Elhamja na përshkruan edhe një tjetër moment. Në klasë të dytë ajo pohon se nuk kishte pantallona për të shkuar në shkollë dhe nënë e saj i ka marr një palë pantallona të burrave dhe i ka shkurtuar e ngushtuar për trupin e fëmijës. Madje ajo tregon edhe se si u paragjykua nga një shoqe në atë kohë.
“Asnjëherë s’kam pas komplekse. Një shoqe më pat thon që i paske pantollonat pak të shkym, unë i kam than po, veç kom kalu shembullore.”
Elhamja flet me dashuri të madhe për shkollën të cilën dikur ju desh ta ndërpriste pasi familja nuk kishte mundësi financiare.
“Shkollën e mesme e kam përfundu e pastaj e kam regjistru shkollën e lartë pedagogjike, po për shkak të kushteve e kam ndërpre”, thotë ajo.
Krejt për fund Elhamja ka një mesazh për të rinjtë sot.
“Unë çuditem çfarë kushte kanë sot fëmijët e nuk mësojnë, unë as natën nuk kisha flejt. Po e marr shembull djalin tem, krejt kushtet i ka edhe priton me msu. Gjithë i them djalit që unë me një fletore i kam shkru krejt landët e ju sot i keni krejt edhe s’po m’soni. Ju kisha lut me m’su sa më shumë”, përfundon kështu Elhamja e cila më në fund e ka në duar imazhin e vetëm nga fëmijëria falë shkrepjes së fotoreporteri Ilaz Bylykbashi. / KultPlus.com
Fotografi i njohur, Ilaz Bylykbashi, vazhdon të shpërndajë foto nga lufta e fundit në Kosovë, për të dokumentuar gjëra që nuk duhen harruar kurrë, bashkë me historinë, shkruan KultPlus.
“Për mos me u harrue: Helmimet mars e prill 1990”, thuhet në postimin e Bylykbashit, ku shihen fotografi të ndryshme nga helmimet që kanë ndodhur në Kosovë.
Fotografitë janë të bashkangjitura më poshtë:
Nga 23 mars 1990 deri më 6 prill 1990 regjimi serb i udhëhequr nga Sllobodan Millosheviq, helmoi së paku 7,421 nxënës e së paku 4,000 veta kanë ngelur me pasoja afatgjate. /KultPlus.com
Sot është Dita Ndërkombëtare e Personave të Zhdukur. Kur janë bërë 23 vjet nga përfundimi i luftës në Kosovë, zyrtarisht edhe mbi 1600 persona figurojnë si të zhdukur.
Këto fotografi paraqesin shumë familjarë të cilët ende janë në pritje të më të dashurve të tyre, që nga dita kur forcat paramilitare serbe i morën ata për të mos i kthyer kurrë më në familjet e tyre.
1639 persona raportohet të jenë zhdukur nga lufta e fundit në Kosovë. / KultPlus.com
Fotografi Kevin Carter ka bërë një nga fotografitë më historike duke kapur pamjen e një vajze të vogël e cila ishte tejet e uritur. Ajo në këtë fotografi paraqitet duke u zvarritur për të arritur deri tek ushqimi dhe jo shumë larg saj ndodhet një shpend grabitqar i cili pret për ta gllabëruar vajzën, përcjellë KultPlus.
Kevin Carter e shkrepi këtë fotografi në Sudanin Jugor në vitin 1993 derisa po mundohej të paraqiste urinë e njerëzve atje, në mënyrë që të shtoj përpjekjet ndërkombëtare në ndalimin e saj. Ai më pas kishte treguar që pas marrjes së fotografisë e kishte larguar shpendin, mirëpo nuk e kishte prekur fëmijën.
Kur fotografia u paraqit për herë të parë në The New York Times, ajo u pasua me shumë reagime që përfshinte urime dhe mllef në drejtim të fotografit Carter, i cili me këtë fotografi fitoi edhe Çmimin Pulitzer, përcjellë KultPlus.
Jo shumë kohë pas marrjes së çmimit, ai kreu vetëvrasje ndërsa la pas një shënim në të cilin thotë se ka një kohë të gjatë që ai po jeton në depresion dhe se ndihet i lodhur nga trauma që kishte përjetuar nga karriera e fotografit i cili kishte kapur pamjet dhe situatat më të tmerrshme. /KultPlus.com
Presidenti i Francës ka reaguar përmes një statusi në rrjetet sociale ku ka komentuar fotografinë ku shihen galaktikat e largëta.
Ai ka thënë se Franca është shumë krenare që kontribuon në “Teleskopit James-Webb”.
“Kjo fotografi nuk është vetëm më e largëta e vëzhguar ndonjëherë, por edhe më e vjetra – ajo udhëton 13 miliardë vjet mbrapa. Ne jemi duke parë agimin e universit tonë! Jam shumë krenar që Franca kontribuon në suksesin e Teleskopit James-Webb”, ka shkruar Macron në Facebook.
Mijëra galaktika – duke përfshirë objektet më të zbehta të vëzhguara ndonjëherë me anë të Infrared – janë shfaqur në pamjen e teleskopit Webb për herë të parë. Kjo pjesë e universit të gjerë mbulon një copë qielli afërsisht sa një kokërr rëre e mbajtur në gjatësinë e krahut nga dikush në tokë. / KultPlus.com
Dua Lipa është paditur pasi ka postuar një foto të shkrepur nga paparaci në Instagramin e saj. Kjo është hera e dytë që ndodh brenda një viti. Këtë herë, fotografi Robert Barbera, pretendon se këngëtarja ka shkelur të drejtat e autorit pasi postoi fotot që ai i bëri në korrik 2018.
“Pa leje ose autorizim nga paditësi, i pandehuri zgjodhi, kopjoi dhe shfaqi vullnetarisht secilën nga fotografitë e mbrojtura nga e drejta e autorit të paditësit,” thuhet në ankesë. Fotot në fjalë tregojnë Lipën e veshur me një pulovër të zezë që mban fjalën “HEROES” me shkronja të mëdha.
Ashtu si në padinë e mëparshme, e cila ishte nga një kompani e quajtur Integral Images, Barbera pretendon se Lipa përfitoi financiarisht duke postuar fotot e tij me të drejtë autori duke dëmtuar kështu tregun potencial për të. /abcnews.al / KultPlus.com
Fotografitë janë të viteve 1930-1932 dhe flasin shumë, për bukuritë e fshatrave shqiptare, edhe pse jetesa ishte e ashpër.
Pamjet, – shkruan Ilir Ikonomi, – janë nxjerrë nga koleksioni i gjeografit austriak Ernst Nowack, i cili, i ka rënë kryq e tërthor Shqipërisë, në një ekspeditë të vështirë.
Ai udhëton përgjatë Shushicës, pastaj shfaqet në Qafën e Llogorasë, vazhdon në Dhërmi dhe Himarë e deri në Palasë.
Në këto lloj udhëtimesh, i vetmi mjet ishin kuajt dhe një udhërrëfyes i mirë. Dhe të mendosh që kjo është vetëm një pjesë e vogël e dëshmisë së tij, nëpër shtigjet e maleve shqiptare!!! / KultPlus.com
Nga Prishtina në Pejë ka 20 stacione treni. Fotografi kosovar Bujar Gashi ka marrë iniciativë t’i fokusojë këto stacione e t’i sjell për publikun, shkruan KultPlus.
Sipas Gashit, disa nga këto stacione nuk janë në gjendje të mirë dhe po shkojnë drejt shkatërrimit.
Gashi i ka sjell për publikun vetëm disa nga këto stacione që sipas tij janë më të bukurit.
“Disa prej tyre janë shumë simpatik, ndërsa shumica janë në gjendje jo të mire. Në vazhdim do ti postoj disa nga më të bukurit dhe disa nga më interesantet.
Më pëlqen shumë ai i fshatit Bardh, më duket në gjendje shumë të mirë, nuk ndaluam ta shikojmë nga brenda, por kam përshtypjen se edhe brenda është i bukur!”, ka shkruar Gashi. / KultPlus.com
