Sazani është një ishull i vogël pranë bregdetit Jon të Shqipërisë me një peizazh fantastik ku rriten shumë bimë të ndryshme, që nga livandoja, rozmarina dhe dafina, shkruan Marzio Mian për britaniken ”The Guardian”.
Pamja nga maja, me perëndimin dramatik të diellit, është marramendëse.
Pas lajmit se familja Trump do të bëjë një investim turistik marramendës, shqiptarët tashmë e quajnë Sazanin si Ishulli i Trumpëve.
Deri më tani, kryesisht i paprekur nga zhvillimi, Sazani do të shndërrohet në një ishull ultraluksoz, një tjetër shtesë në portofolin e pasurive të patundshme të Ivanka Trump dhe Jared Kushner.
Duke folur në podkastin Lex Fridman në korrik 2024, Trump mezi mundi ta fshihte entuziazmin e saj, kur tha se “po punoj me bashkëshortin tim, kemi tani këtë ishullin prej 566 hektarësh në Mesdhe dhe po sjellim arkitektët më të mirë dhe markat më të mira. Do të jetë e jashtëzakonshme”.
Kushneri deklaron i entuziazmuar zbulimin e Sazanit, të cilin ai dukej se e konsideron si një thesar. Ai tha se ”planifikon të krijojë resortin ideal ku do të doja të isha me familjen dhe miqtë e mi”.
”Para se ta vizitoja ishullin, u mahnita nga ideja e përshkimit të shtigjeve të tij prej rreth 60 kilometrash, ngjitjes në malet e mbuluara me pyje tropikale dhe eksplorimit të rrugëve të thella ujore me emra të tillë si Gjiri i Parajsës, Gryka e Ferrit, Gjiri i Djallit dhe Plazhi i Admiralit. Doja ta shihja përpara se fraza ‘do të shkoj në Sazan’ të bëhet prerogativë e të pasurve”, shton ai.
Kur mbërrita atje, në një ditë të kthjellët në korrik 2024, zbulova se ishulli nuk është i përshtatshëm për t’u humbur: është i mbuluar me tabela që pamje kafkash dhe kockash të kryqëzuara, që paralajmërojnë për mina tokësore.
Udhërrëfyesi im, Arbër Çelaj, një komandant-toger në marinën shqiptare, më ndaloi të shkoja shumë larg. Ai nuk donte të kritikohej nga eprorët e tij.
Sazani shtrihet midis detit Adriatik dhe detit Jon, i pozicionuar strategjikisht në hyrje të Gjirit të Vlorës, në Ngushticën e Otrantos që ndan Italinë nga Shqipëria.
Klima e Sazanit nuk është mesdhetare – është subtropikale. Mund ta shihni nga bimësia dhe biodiversiteti.
Në të vërtetë, shkurret duken sikur kishin dalë nga kompjuteri i Spielbergut, duke krijuar një xhungël me pemë gjigante frashëri, shkoze, pisha detare dhe lisash.
Kushner gjithashtu mbeti pa fjalë kur e pa për herë të parë në vitin 2021.
“Isha shumë i befasuar që diçka e tillë ekzistonte në mes të Mesdheut dhe nuk ishte zhvilluar”, thekson Kushner.
Miratimi paraprak nga qeveria shqiptare për projektin e Kushnerit erdhi më 30 dhjetor 2024.
Çuditërisht, mjedisi i Sazanit i detyrohet shumë komunizmit. Gjatë epokës së saj komuniste, nga viti 1946 deri në vitin 1991, Shqipëria njihej si Koreja e Veriut e Evropës dhe Sazani u bë një simbol i izolimit ekstrem: një fortesë ushtarake e paarritshme që diktatori Enver Hoxha, i cili kishte frikë se vendi do të binte pre e një superfuqie, e imagjinonte se mund t’i ndihmonte ata të mbroheshin nga një sulm nga NATO ose anëtarët e Trkatatit të Varshavës.
Për dekada të tëra, ushtarët e stacionuar në ishull pritën një sulm të tillë, duke skanuar horizontin, duke dëgjuar për nëndetësen që herët a vonë do të dilte nga thellësitë e Adriatikut.
Në ishull kishte një bazë ushtarake, me ambiente banimi, një teatër, një shkollë dhe një spital.
Deri në vitet 1970, rreth 150 familje ushtarake jetonin në ishull pa kontakt me kontinentin.
Duke ecur përgjatë një shtegu me guidën time, hasëm në disa strehimore dhe tunele kundër bombave të projektuara për të ruajtur furnizime dhe municione ose për të vepruar si strehë në rast të një lufte guerrile kundër pushtuesve.
Çelaj më tha se ka rreth 13 kilometra tunele, tani kryesisht të banuara nga lakuriqë nate, nepërka dhe lepuj të egër.
Ka rreth 3 600 bunkerë në Sazan, kërpudha betoni të blinduara që dalin nga bimësia ose të vendosura në maja malesh si pika vrojtimi kundër aeroplanmbajtëseve fantazmë amerikanë ose fregatave sovjetike.
”Disa do të ruhen dhe do të integrohen në projektin e ri të pasurive të paluajtshme”, sipas Kushner.
”Ky vend është plot me municione të pashpërthyera. Ato kanë mbetur nga vitet 1990 ku hajdutët sulmuan ishullin pikërisht nën hundën e ushtrisë, duke plaçkitur depot e armëve dhe municioneve. Armiku më në fund kishte mbërritur, por me varka të vogla të improvizuara dhe duke folur të njëjtën gjuhë si ushtarët”, thekson Çelaj.
Sot, ishulli kontrollohet nga ushtria shqiptare. Patrullohet nga tre marinarë, të cilët ecin në portet e ndryshkura dhe të rrënuara të Gjirit të Shën Nikollës, porti ku kompania ”Affinity” do të ndërtojë marinën e saj kryesore të jahteve.
Shqipëria është ngritur në krye të disa prej renditjeve më prestigjioze të turizmit në vitet e fundit, kryesisht falë kryeministrit Edi Rama, i cili e ka transformuar vendin në një ”tigër ekonomik ballkanik”.
E pyeta Ramën nëse ishte i shqetësuar për ndërlikimet politike nga projekti i ri i pasurive të patundshme, por ai më tha se ”vendi i tij nuk mund të përballojë të mos shfrytëzojë një dhuratë si Sazani”.
“Ne kemi nevojë për turizëm luksoz si një shkretëtirë që ka nevojë për ujë”, shton Rama.
Ai nuk ka frikë të nxisë polemika, veçanërisht “nëse ndihmon në tërheqjen e vëmendjes dhe gjenerimin e investimeve”.
Rama ka qenë “një partner i shkëlqyer” dhe është shumë largpamës, sipas Kushner.
“Qeveria e ka kuptuar qartë se kjo mund të jetë serioze. Ne po ndërtojnë një aeroport pikërisht atje në zonën e Vlorës”, i tha Rama Kushnerit verën e kaluar.
Shqipëria nuk është objektivi i vetëm i Kushnerit: Ai është i interesuar edhe për Serbinë, ku ”Affinity Partners” planifikon ta shndërrojë ish-ndërtesën e Ministrisë së Mbrojtjes në Beograd në një hotel luksoz.
Ndërmjetësi i biznesit i ”Affinity” në rajon është ish-ambasadori i SHBA-së Richard Grenell, i cili shërbeu si i dërguar special i Trump për bisedimet e paqes së Serbisë me Kosovën midis viteve 2019 dhe 2021.
Sipas ”New York Times”, ndërsa ishte i dërguar special, Grenell shtyu një plan të ngjashëm që Serbia dhe SHBA-ja të rindërtonin së bashku ish-Ministrinë e Mbrojtjes.
Që atëherë ai është bashkuar me Kushnerin në marrëveshjen e re të zhvillimit dhe tani është partner në ”Affinity”.
Presidenti serb Aleksandar Vuçiç i pa Grenell dhe Kushner si një mundësi për t’u afruar me Trumpin nëse ai fiton rizgjedhjen, sipas ”Financial Times”.
Vuçiç po luan një lojë të rrezikshme: Përveçse po fiton favorin e mbështetësve të Trumpit, ai ka refuzuar të vendosë sanksione ndaj Rusisë pasi ajo pushtoi Ukrainën.
Në maj të vitit 2024, ai i shtroi tapetin e kuq udhëheqësit kinez Xi Jinping, qeveria e të cilit ka investuar shumë në infrastrukturë të re në Serbi, raportoi Reuters.
Ndërkohë, Vuçiç vazhdon të shprehë dëshirën e tij për t’u bashkuar me BE-në, por refuzon të përmbushë kushtin kryesor të Brukselit: njohjen e kufijve dhe pavarësisë së Kosovës.
”Kur fola me Ramën, kryeministrin shqiptar, e pyeta se çfarë roli luajnë investimet amerikane në gjeopolitikë ai tha se ishte thjesht biznes, por nuk e mohoi se mund të çonte përpara një strategji më të gjerë politike”, thekson Grenell.
“Ne duhet ta mbajmë Serbinë në sferën perëndimore dhe ta nxjerrim atë nga zgjedha e Moskës”, shtoi ai.
Në një intervistë të korrikut 2024 me ”Financial Times”, Grenell tha gjithashtu se ”investime të tilla si marrëveshja e pasurive të paluajtshme për të blerë ish-Ministrinë e Mbrojtjes kishin për qëllim afrimin e Serbisë me Shtetet e Bashkuara’’.
Kushner, i cili shërbeu si këshilltar i lartë i Trump nga viti 2017 deri në vitin 2021, mohoi përdorimin e pozicionit të tij për të promovuar planet e zhvillimit të Sazanit, gjatë bisedës sonë në korrik 2024.
”Nuk jam takuar kurrë me kryeministrin Rama kur isha në qeveri. Por, edhe nëse e kam takuar, nuk është konflikt interesi. Njerëzit në qeveri ndërtojnë marrëdhënie të ndryshme”, thekson Kushner.
Ai tha se interesi në Serbi dhe Shqipëri po rritej jashtëzakonisht falë marrëveshjeve të pasurive të paluajtshme të kompanisë së tij.
Mirela Kumbaro, ministrja e Turizmit dhe Mjedisit e Shqipërisë, mbrojti vendimin e Ramës për të bërë një marrëveshje me kompaninë e Kushnerit, e cila është kritikuar ashpër nga opozita.
“Nuk mund të konkurrojmë me Italinë, Kroacinë dhe Greqinë në turizmin masiv. Nuk kemi infrastrukturë ose përvojë të mjaftueshme. Duhet të përqendrohemi te cilësia. Vlera, jo te vëllimi. Më shumë fitim dhe më pak telashe”, shton ajo.
Gati 12 milionë vizitorë të huaj vizituan Shqipërinë në vitin 2024, 15 për qind më shumë se një vit më parë, sipas medieve lokale.
“Sazani është rruga ku duhet të shkohet. Receta ideale: turizmi natyror dhe luksoz”, theksoi ajo duke shtuar se se ishte entuziaste për projektin dhe se po punonte ngushtë me agjencinë qeveritare përgjegjëse për investimet strategjike ose ato investime që tejkalojnë 15 milionë euro.
”Kompromisi është i konsiderueshëm: zero taksa gjatë fazës së ndërtimit dhe shteti kujdeset për të gjithë infrastrukturën, duke përfshirë ujin, energjinë elektrike dhe kanalizimet”, sipas Kumbaros.
Kjo është pikërisht ajo që shqetëson ambientalistët si Olsi Nika, një biolog detar dhe drejtor i OJQ-së ”EcoAlbania”.
“Kjo zonë është në Parkun Kombëtar Detar Karaburun-Sazan. Kjo do të thotë që plazhet dhe ujërat brenda dy kilometrave nga bregdeti janë të mbrojtura. Çfarë do të ndodhë me këtë vend me veprat e mëdha publike, ndërtimin e skelave, trafikun e jahteve dhe rrjedhjet e ujërave të zeza?”, thekson ai.
Abehsera nga ”Affinity” kishte punësuar ”Arup”, një firmë globale për qëndrueshmëri, për ta këshilluar mbi projektin dhe se biznesi i tyre ka shumë të bëjë me përmirësimin dhe respektimin e ekologjisë dhe mjedisit lokal.
”Kur shpall një projekt, të gjithë frikësohen. Të gjithë mendojnë më të keqen. Por, sapo të shohin projektet tona, mënyrën se si po i projektojmë, mënyrën se si po i qëndrojmë besnikë dhe të respektojmë mjedisin përreth nesh, mendoj se njerëzit do të jenë shumë, shumë të kënaqur. Dhe përsëri, me projekte, nuk mund t’i kënaqësh të gjithë”, tha ai në korrik 2024.
”Kur u takova me Abehserën për drekë në Vlorë në gusht 2024, ai më dha një pamje paraprake të planeve për zhvillimin e ishullit.
”Hoteli”, tha ai, ”do të jetë një xhevahir në Mesdhe”.
”Dizajni i hotelit nuk do t’i imponohet natyrës; Ndërtesat do të jenë të skalitura ose edhe ‘të skalitura’ nga natyra. Ato do të kenë ndjesinë e të qenit të vendosura në një pemë të bukur”, thekson Kushner.
“Po krijojmë një produkt luksoz të nivelit shumë të lartë. Një nga gjërat e mrekullueshme të ishullit është privatësia… Por gjithashtu mendoj se ka disa aspekte të ishullit që mund t’i zhvillojmë për t’u dhënë njerëzve mundësinë të vijnë dhe të vizitojnë dhe të shijojnë disa nga ushqimet dhe shtigjet”, thekson Kushner.
Mendova për pasditen time me Çelajn. Ai më tha se deri para disa vitesh, ushtarët në patrullë ndonjëherë raportonin se kishin parë një gomar të vogël gri midis pemëve të fikut të egër në Grykën e Ferrit.
Pastaj ai thjesht zhdukej.
Pyesja veten nëse ishte thjesht një legjendë apo nëse gomari gri kishte ngordhur së bashku me misterin e ishullit, bastioni i fundit i natyrës së egër në Mesdhe, i pushtuar, në fund të fundit, pa asnjë të shtënë.
Mjaftoi që Ivanka Trump dhe Jared Kushner të zbrisnin nga një helikopter dhe të thoshin “Uau!”./atsh/KultPlus.com
