Tadeusz Borowski: Njeriu me pako

Posted on by Kult Plus

Tadeusz Borowski (1922 – 1951), prozator, poet dhe gazetar polak, i mbijetuar i internimit në kampet e përqendrimit Auschwitz dhe Dashau. Pas përfundimit të luftës nisi të shkruante kujtimet e burgosjes së tij dhe të botonte tregime të ndryshme, të përmbledhura pastaj, më 1948, me titullin ‘Pożegnanie z Marią (“Lamtumirë Marisë”, përkthyer në anglisht më 1959 me titullin “This Way for the Gas, Ladies and Gentlemen”). U vetëvra në rrethana misterioze, më 1 qershor 1951.

NJERIU ME PAKO

Për Adolf Rudnicki-n

Schreiberi1 ynë ishte hebre nga Lublini i ardhur në Auschwitz nga lageri i Majdanekut si i burgosur tashmë në kampe të ndryshme. Dhe, duke qenë se kishte gjetur në Auschwitz një të njohur të hairit të sonderkomandës, që, për shkak të pasurive që kishte përvetësuar në krematorë, dispononte në lager me një rrjet të gjerë të ndikimeve, kishte filluar menjëherë të shtirej si i sëmurë, kishte shkuar pa vështirësi në KB zwei – kështu  shkurtohej (nga: Krankenbau II), një sektor i ndarë i Birkenaus i destinuar për spital – dhe menjëherë kishte marrë një funksion të shkëlqyeshëm, atë të schreiberit në bllokun tonë. Në vend se të rrotullonte gjithë ditën dheun me lopatë apo të bartte me barkun bosh thasë me çimento, schreiberi kryente detyrën e sekretarit – duke nxitur zilinë dhe intrigat e të spikaturve* të tjerë të cilët po ashtu i kishin miqtë e tyre në detyra të tilla – i çonte para e mbrapa të sëmurët, thërriste emrat në apel në bllok, përgatiste certifikatat e vdekjes e sëmundjes dhe në mënyrë indirekte merrte pjesë në seleksionimin e hebrenjve që në vjeshtën e vitit 1943 vinin pothuajse rregullisht çdo dy javë në të gjitha sektorët e kampit tonë; schreiberi në të vërtetë duhej, me ndihmën e pflegerëve2, t’i çonte të sëmurët në waschraum3 nga ku barteshin me automjete në mbrëmje në njërin prej katër krematorëve, që atëherë ende punonin me turne. Në fund, në nëntor, schreiberin e zunë ethet fort – nga e ftohura, sa mbaj mend – dhe, meqë ishte hebreu i vetëm i sëmurë në bllok, në seleksionimin e parë u caktua për në zur besonderen Behandlung4, do të thotë për në dhomat e gazit.

Menjëherë pas seleksionimit pflegeri më i vjetër, i quajtur në shenjë respekti kryetar i bllokut, shkoi në bllokun e 14-të, ku kishte pothuajse ekskluzivisht hebrenj të binte në ujdi ta linte aty schreiberin tonë së pari aty, në mënyrë që ta shmangte obligimin e pakëndshëm që ta përcillte vetë në waschraum.

«Po e zhvendosim auf vierzehn, Doktor, verstehen?5» i tha me t’u kthyer nga blloku 14 kryemjekut që rrinte ulur në tavolinë me stetoskopin në vesh. Doktori trokiti me gishta me shumë kujdes në shpinën e një pacienti të shtruar së voni dhe ia mbushi me shkrim kaligrafik certifikatën e sëmundjes. Doktori bëri një gjest me dorë pa e ndërprerë punën.

Schreiberi ishte kruspullosur në shtratin e sipërm dhe po e lidhte paturpësisht me një spango kutinë e kartonit në të cilën i mbante çizmet çeke të lidhura deri në gjunjë, një lugë, një thikë, një laps dhe dhjamin, kuleçtë dhe frutat që i merrte nga të sëmurët për shërbimet e ndryshme që ua bënte si shkrues, ashtu siç bënin pothuajse të gjithë mjekët dhe pflegerët hebrenj të KB-së; në krahasim me polakët, në të vërtetë, këta nuk merrnin pako nga askush. Nga ana tjetër, polakët e KB-së, që merrnin ndihma nga shtëpia, po ashtu merrnin nga të sëmurët qoftë duhan qoftë ushqime.

Kundruall schreiberit, një major polak në moshë, i mbajtur në këtë bllok prej muajsh, nuk dihet pse, veshët e mbyllur me pëlqyer, po luante shah me vetveten, ndërsa përposh tij nachtwacha6 urinoi përtueshëm në një papagall të xhamit dhe menjëherë u rras nën mbuloja. Në fjetoret e tjera gërhisnin dhe kolliteshin, mbi stufëz kërcëllinte salloja dhe, si gjithmonë rreth mbrëmjes, mbante një vapë mbytëse.

Schreiberi zbriti nga shtrati dhe e mori një pako në dorë. Kryetari i bllokut ia kaloi vrazhdësisht një mbulojë, ia zgjati një palë nallane druri dhe dolën nga blloku. Nga dritarja u pa, para bllokut 14, kryetari i bllokut t’ia hiqte mbulojën nga supet, t’ia merrte nallanet dhe t’i jepte një dackë në supe, ndërsa schreiberi, i cili kishte të veshur vetëm një këmishë nate që ia valëviste era, po hynte në bllok në shoqëri të një pflageri tjetër.

Vetëm kah mbrëmja, kur u shpërndanë nëpër fjetore racionet e çajit dhe pakot, pflegerët nisën t’i nxirrnin jashtë myslimanët** nga blloqet dhe t’i vinin në radhë nga pesë veta para dyerve, duke ua hequr mbulojat dhe mbathjet. Në lager erdhi një SS i turnit dhe i urdhëroi pflegerët të formonin para waschraumit një kordon që askush të mos ia mbathte; ndërkohë në blloqe të tjerët po hanin darkën dhe po rrëmonin nëpër pakot e sapoardhura.

Nga dritarja u pa schreibei ynë të dilte nga blloku 14 me një pako në dorë, të zinte vendin e vet në radhën prej pesë vetash dhe, i cytur nga britmat e pflegerëve, të zvarritej me të tjerët deri te lajtorja.

«Schauen sie mal, Doktor!7» i brita mjekut. E hoqi stetoskopin, u avit me hap të rëndë te dritarja dhe ma hodhi njërën dorë mbi supe. «Do të mund të tregoheshit pakëz më i arsyeshëm, apo jo?».

Jashtë po errej, pamë këmishat e bardha të lëviznin para bllokut, fytyrat nuk dalloheshin më, kaluan nga njëra anë, u zhdukën nga fusha e pamjes; vura re se mbi telat me gjemba ishin ndezur dritat.

«Megjithatë, si i internuar i vjetër, e di saktësisht se pas një ore a dy do të shkojë në gaz, lakuriq, pa këmishë dhe pa pako. Kjo lidhje me atë pronë mbeturinë është e pabesueshme. Mund t’ia kishte lënë ndokujt. Nuk besoj se unë…».

«A mendoni përnjëmend?», pyeti ftohtë doktori. E hoqi dorën nga supi im dhe e lëvizi nofullën si të thithte me gjuhë dhëmbin me karies.

«Falmëni, Doktor, po s’mendoj se ju…», thashë pa u menduar.

Doktori ishte nga Berlini, i kishte bijën dhe gruan në Argjentinë dhe nganjëherë thoshte për vete: wir Preussen8, me një buzëqeshje në të cilën një hidhësi e dhimbshme hebraike përzihej me krenarinë e një ish oficeri prusian.

«Nuk e di. Nuk e di çfarë do të bëja po të shkoja në gaz. Mbase edhe unë do të merrja me vete pakon time».

U kthye kah unë dhe buzëqeshi paksa ironik. Pashë se ishte shumë i lodhur dhe pa gjumë.

«Mendoj se, edhe po të shkoja në oxhak, me siguri do të besoja se gjithmonë do të mund të ndodhte diçka gjatë rrugës. Do ta mbaja pakon si dorën e dikujt, ë?».

U largua nga dritarja dhe pasi u ul në tavolinë më urdhëroi të lëshoja poshtë nga shtrati një të sëmurë tjetër; po përgatiste për të nesërmen abgang-un9 e të shëruarve për lager.

Hebrenjtë e sëmurë po e mbushnin waschraumin me britma dhe gjëmime, donin t’ia vinin zjarrin ndërtesës, por askush prej tyre s’guxonte ta prekte zyrtarin sanitar të SS-ve që po rrinte ulur në një qoshk me sytë gjysmë të mbyllur, duke u shtirë se po dremiste ose po dremiste përnjëmend. Posa ra terri erdhën në lager kamionët e mëdhenj të krematoriumit, erdhën disa SS, i urdhëruan hebrenjtë të linin çdo gjë në waschraum dhe pflegerët nisën t’i fusnin lakuriq në kamionë, derisa u mbushën kamionët me aq persona që, duke qarë dhe duke u lutur, të ndriçuar nga reflektorët, po largoheshin nga lageri të mbajtur për dore dëshpërimisht për të mos u rrëzuar në tokë.

Nuk e di pse pastaj në lager u tha se ata hebrenjtë që përfundonin në gaz këndonin një këngë prekëse në hebraisht që askush s’mund ta kuptonte.

Shënime:

1) I burgosur që në lager kryente punën e shkruesit; Primo Levi e quan «scritturale».

* – Të spikaturit ishin të burgosur bukur të integruar në lager që gëzonin për arsye të ndryshme një pozicion të privilegjuar.

2) Të burgosur në rolin e infermierëve.

3) Lajtore, banjë.

4) «Në trajtim special», gjermanisht në tekst.

5) Gjermanisht, «Në katërmbëdhjetë, doktor, e kuptuat?».

6) Shtrembërim në polonisht i termit të gjermanishtes Nachtwache «roje nate».

** – Myslimanët – term i përdorur në kampet e përqendrimit për t’i përshkruar hebrenjtë në prag të vdekjes nga uria dhe lodhja.

7) «Pa shiko pak, doktor!».

8) «Ne prusianët».

9) «Nisja», në kuptimin e «lirim nga spitali».

/Marrë nga Tadeusz Borowski: “Il mondo di pietra”, Lindau, 2022 /Përkthimi: Gazeta Express/ KultPlus.com

Vdes epidemiologu i parë shqiptar i Kosovës, Isuf Dedushaj

Posted on by Kult Plus

Epidemiologu i njohur, i pari nga shqiptarët e Kosovës, Isuf Dedushaj, ka vdekur në moshën 73 vjeçare.

Lajmin për vdekjen e tij e ka bërë të ditur familja e tij.

Prof. Dr. Isuf Dedushaj ka qenë mjek, epidemiolog, profesor universitar dhe doktor i shkencave të mjekësisë nga Vuthaj, në Mal të Zi.

Shkollën fillore e mbaroi në Vuthaj dhe Guci. Gjimnazin e kreu në Pejë, kurse Fakultetin e Mjekësisë në Prishtinë në mars të vitit 1976.

Fillimisht punoi në Shtëpinë e Shëndetit në Drenas të Drenicës. Në vitin 1976 punësohet në Entin Krahinor për Mbrojtje Shëndetësore ku zgjidhet bashkëpunëtor për lëndën Mjekësi Sociale. Përfundon specializimin për epidemiologji më 20 maj të vitit 1980, duke u bërë kështu epidemiologu i parë shqiptar i Kosovës, sipas biografisë së publikuar nga Kolegji i Kirurgëve të Kosovës.

Studimet pasuniversitare i mbaroi në Fakultetin e Mjekësisë në Universitetin e Sarajevës në Bosnje, ku edhe magjistroi në nëntor të vitit 1983.

Dr. Isuf Dedushaj me 27 nëntor të vitit 1986 në Fakultetin e Mjekësisë mbrojti tezën e doktoratës. Gjatë vitit 1986/1987 përfundoi subspecializimin në imunologji pranë Fakultetit të Mjekësisë në Universitetin e Zagrebit në Kroaci. Punoi në Entin për Mbrojtjen Shëndetësore të Kosovës prej vitit 1976 deri në vitin 1990.

Në Fakultetin e Mjekësisë në Prishtinë, ka qenë edhe prodekan dhe dekan. Prof. Dedushaj ka qenë anëtar i Redaksisë së Revistës Shkencore “Praxis Medica” të Kosovës. Ka publikuar 112 punime shkencore në Kosovë dhe jashtë saj. Është autor i disa monografive shkencore dhe teksteve universitare. /Klankosova.tv/ KultPlus.com

‘Paketa e maleve’, Rama apel të rinjve: Bëhuni pjesë e zinxhirit të suksesit ekonomik të turizmit

Posted on by Kult Plus

Kryeministri Edi Rama theksoi sot se “kudo nga Tropoja, në Konispol, ku toka quhet Shqipëri, po krijohet një mundësi”.

Në fjalën e tij në Kuvendin Rinor të Partisë Socialiste, Rama tha se “sot mbështetja për të gjithë të rinjtë në Shqipëri apo emigracion që duan të investojnë në shtëpinë apo tokën e gjyshërve në fshat për të ndërtuar një bujtinë apo një agroturizëm dhe për t’u bërë pjesë e zinxhirit të suksesit ekonomik të kësaj dege fitimprurëse të industrisë sonë të re turistike është shumëfishuar’.

“Ata do të mund të përfitojnë edhe nga paketa e re e maleve, e cila ka kaluar në qeveri dhe është në rrugën e parlamentit edhe nga linja e re e financimit të Bankës së Shqipërisë prej 250 milionë eurosh, ku qeveria do të kujdeset në mënyrë të veçantë që të rinjtë e interesuar të gjejnë sa më shumë veten,” tha Rama.

Kryeministri Rama u shpreh se “dua që sa më shumë të rinj nga fshati që i kanë kthyer kurrizin shtëpisë së gjyshit, tokës së gjyshit dhe që enden në qytet duke u ankuar se s’ka punë, apo të rinj në emigracion që rropaten duke bërë edhe dy punë për të marrë në fund të ditës paga që nuk i dalin për asgjë përveçse për të shlyer detyrimet e muajit dhe për të filluar përsëri të rropaten për muajin tjetër, duke fjetur nga katër e pesë veta në një dhomë të mund të bëjnë atë që po bëjnë, është reale gjithnjë e më shumë”.

“Të rinj nga Thethi, në majën e majave të cilët janë kthyer dhe po kthehen dhe janë bërë gurë të rëndë në vendin e tyre. Madje ata atje në majë të malit kanë disa që nxjerrin të ardhura për veten e tyre po e po, por edhe të ardhura që ua çojnë familjeve që janë akoma në emigracion. Motra e vëllezër që kanë fëmijë për të çuar atje në shkollë dhe nuk iu del më siç u dilte deri dje kur ishin në Itali e Angli,” nënvizoi Rama.

Kreu i qeverisë tha se “e përsëris, e dëgjuat mirë, iu çojnë edhe atyre ndihmë nga Thethi, në majë, sepse në çdo pikë të Shqipërisë, në çdo mal, luginë, kthesë, fshat edhe më i humburi qoftë aty ku ka një tokë nga gjyshi dhe ku ka një ngrehinë që mund ta kthesh në ngrehinë mikpritje nuk je ti më të mendohesh e rropatesh si do prodhosh, e ku do e çosh prodhimin, e si do e shesësh, e sa do kushtojë karburanti. Ti je zot atje, dhe të vijnë atje për të shijuar mikpritjen atë që ti ofron dhe t’i sjellin lekët atje. Prandaj dhe turizmi quhet eksport”.

Sumerianët dhe hartat e para të sistemit diellor, një përzierje e dijes astronomike dhe simbolizmit mistik

Posted on by Kult Plus

Nga Albert Vataj

Më shumë se 6,000 vjet më parë, sumerianët, ky qytetërim i lashtë i Mesopotamisë, krijuan harta komplekse prej balte që përshkruanin Sistemin Diellor me një saktësi të habitshme. Këto harta vendosnin Diellin në qendër, të rrethuar nga planetët në orbitat e tyre, duke dëshmuar njohuritë e avancuara të kësaj shoqërie mbi mekanikën hapsinore. Detajet e përshkruara në këto harta, sidomos sa i përket pozicioneve dhe trajektoreve planetare, nxjerrin në pah mjeshtërinë e tyre të jashtëzakonshme në fushën e astronomisë dhe njëkohësisht hedhin poshtë përkufizimin kohor kur njeriu hodhi vështrimin nga pafundësia dhe shfaqi ambicie për ta njohur dhe studiuar atë.

Përtej përpikmërisë shkencore, disa nga këto vepra artistike sumeriane përfshijnë përshkrime misterioze të entiteteve gjigante dhe enigmatike. Këto figura kolosale shfaqen përkrah planetëve, duke ngjallur kureshtje mbi domethënien e tyre kulturore dhe simbolike. Nuk është ende e qartë nëse këto qenie përfaqësonin perëndi, qenie mitologjike apo ndonjë element tjetër të rëndësishëm të besimit sumerian, por prania e tyre i shton një dimension mistik dhe intrigues këtyre diagrameve me natyrë shkencore.

Bashkimi i njohurive astronomike të avancuara me artin simbolik tregon për kompleksitetin e shoqërisë sumeriane. Këto harta nuk janë thjesht dëshmi të kuptimit të universit nga sumerianët, por edhe një pasqyrë e botëkuptimit të tyre të pasur kulturor dhe fetar. Kontributet e sumerianëve në shkencën e hershme, të ndërthurura me aftësinë e tyre për të shkrirë vëzhgimin shkencor me imagjinatën artistike, mbeten një pjesë magjepsëse e historisë sonë të përbashkët.

Sumerianët, të cilët lulëzuan në rajonin e Mesopotamisë (Iraku i sotëm) rreth mijëvjeçarit të IV p.e.s., njihen për zhvillimet e tyre të jashtëzakonshme në fusha të ndryshme si matematika, arkitektura, letërsia dhe astronomia. Ata ishin ndër qytetërimet e para që zhvilluan një sistem të shkruar – kuneiformin, dhe përmes këtij sistemi dokumentuan një sërë njohurish, përfshirë edhe ato mbi qiellin dhe lëvizjet planetare.

Është e mahnitshme që një qytetërim kaq i hershëm kishte një koncept aq të avancuar të strukturës së Sistemit Diellor. Në një kohë kur shumë shoqëri të mëvonshme do të pranonin modele gjeocentrike (që vendosnin Tokën në qendër), sumerianët duket se e kishin të qartë rolin qendror të Diellit në sistemin tonë planetar. Kjo mund të jetë rezultat i vëzhgimeve të vazhdueshme të yjeve dhe planetëve, si dhe njohurive të trashëguara nga qytetërime edhe më të hershme.

Përshkrimi i qenieve kolosale pranë planetëve mbetet një nga aspektet më intriguese të artit sumerian. Në kulturën e tyre, perënditë shpesh përshkruheshin si qenie të mëdha dhe të fuqishme që mbikëqyrnin fatin e njerëzve dhe natyrës. Kështu, është e mundur që këto figura të përfaqësojnë hyjni të tilla si Anu (perëndia e qiellit), Enlil (zoti i ajrit dhe tokës) ose Enki (perëndia e ujërave dhe mençurisë).

Disa studiues dhe teoricienë të hipotezave alternative kanë sugjeruar se këto figura mund të jenë tregues të kontakteve me qenie jashtëtokësore, por kjo mbetet një tezë spekulative pa prova shkencore të mirëfillta. Gjithsesi, ajo që dihet me siguri është se sumerianët kishin një imagjinatë të pasur dhe një botëkuptim të ndërlikuar mbi universin dhe hyjnitë e tyre.

Njohuritë e tyre astronomike dhe mënyra se si i përshkruan ato kanë ndikuar ndjeshëm qytetërimet e mëvonshme, duke përfshirë babilonasit dhe grekët. Puna e tyre ishte themeli mbi të cilin u ndërtuan modele më të avancuara të universit. Përveç kësaj, përfshirja e artit dhe simbolizmit në përshkrimet astronomike flet për një kulturë që nuk ndante rreptësisht shkencën nga spiritualiteti, por i shihte ato si pjesë të së njëjtës tërësi.

Në përfundim, hartat e Sistemit Diellor të krijuara nga sumerianët janë një dëshmi e aftësive të tyre të jashtëzakonshme në astronomi dhe art. Këto artefakte jo vetëm që zbulojnë njohuritë e tyre mbi qiellin, por gjithashtu ofrojnë një dritare të rrallë në botën e tyre të brendshme shpirtërore dhe filozofike. Kjo pasuri e njohurive dhe imazheve mistike mbetet një nga misteret më të mëdha të qytetërimeve të lashta, duke vazhduar të frymëzojë studiues dhe eksplorues të historisë deri në ditët e sotme./ KultPlus.com

Geoffrey Hill: Kënga e shtatorit

Posted on by Kult Plus

Sir Geoffrey William Hill, (1932 – 2016), poet anglez, profesor emeritus i letërsisë angleze dhe religjionit në Boston University. Nga 2010 deri më 2015 ka mbajtur pozitën e profesorit të poezisë në University of Oxford. Është shpërblyer me Truman Capote Award for Literary Criticism më 2009 për ‘Collected Critical Writings’, dhe përmbledhjen ‘Broken Hierarchies (Poems 1952–2012)’.

KËNGA E SHTATORIT

lindur më 19.6.32 – deportuar më 24.9.42

Nga Geoffrey Hill

I padëshirueshëm mund të kesh qenë, i paprekshëm

nuk ke qenë. I paharruar

apo i lënë në heshtje në kohën e duhur.

Siç pritej, vdiqe. Gjërat rrodhën,

mjaftueshëm, drejt fundit.

Veç tepër Zyklon dhe lëkurë, terror

i dukshëm, tepër vaje rutinë.

(Kam bërë

një elegji për vetveten

e vërtetë është)

Shtatori i plehëron hardhitë. Trëndafilat

ciflosen nga muret. Tymi

i zjarreve më të rrezikshme mblidhet në sytë e mi.

Kjo është tepër. Kjo është më shumë se e mjaftueshme.

Shënim:

Siç pritej – As estimeted – Fraza e dhënë në përkthim mbase s’e përçon gjithë logjikën e ftohtë kriminale të përgatitjes së krimit. Do të mund të përdoreshin edhe fraza të tjera, më të përafërta: siç ishin bërë vlerësimet, siç ishin bërë llogaritë, etj.

Terror i dukshëm, në origjinal patentet terror – Patent është si, em: patentë, ashtu edhe mb: i dukshëm. Loja e fjalëve mund t’i referohet si të qenit sui generis të Holokaustit, ashtu edhe faktit të thjeshtë se ishte një terror në sytë e të gjithëve.

September Song

born 19.6.32—deported 24.9.42

Undesirable you may have been, untouchable/ you were not. Not forgotten/ or passed over at the proper time.// As estimated, you died. Things marched,/ sufficient, to that end.// Just so much Zyklon and leather, patented/ terror, so many routine cries.// (I have made/ an elegy for myself it/ is true)// September fattens on vines. Roses/ flake from the wall. The smoke/ of harmless fires drifts to my eyes.// This is plenty. This is more than enough.

Koment:

Nga Molly Abel Travis

Kënga e shtatorit e Geoffrey Hill-it, e botuar për herë të parë në vëllimin e tij me poezi, ‘King Log’ (1968), është një elegji e shkurtër e shkruar për viktimën e një kampi përqendrimi. Poezia rilidhet me temën e poezive të hershme si “Two Formal Elegies.” Karakteristikë e metodës së Hill-it, manifeston ngjeshjen e shtresave të domethënies në fjalë të thjeshta mashtruese, ironi (përfshirë ironinë në adresë të vetë motiveve të tij estetike) dhe një ndryshim kompleks i tonit që rezulton në ambivalenca të mjaftueshme për të shkaktuar interpretime dukshëm të ndryshme.

Vargu i parë i poezisë, “Undesirable you may have been, untouchable/you were not. Not forgotten/or passed over at the proper time,” përçon ironinë në baraspeshë mes “undesirable” dhe “untouchable” si dhe me “not. Not …”. Në vargun e tretë “passed over” aludon te Pashkët hebreje (Passover), por në këtë rast është një ndërrim fjalësh ironik i hidhur. Implicite te ndërrimi i fjalëve është një temë e shpeshtë në punën e Hill-it rreth rrugëve misterioze të Zotit. Murtaja e Zotit tek egjiptianët rezultoi kërdinë e të pafajshmëve po aq sa të fajtorëve. Tri instanca të kërdisë në masë konvergjojnë në këto vargje: murtaja egjiptiane, vrasjet e të pafajshme të Herodit dhe Holokausti.

Si një martirologjist, Hill fokusohet te viktimat dhe viktimizuesit përmes historisë. Shumë komentues të kësaj poezie, duke filluar nga Christopher Ricks, kanë vërejtur se Hill-i nuk e kufizon përdorimin e fjalës ‘holokaust” vetëm te hebrenjtë. Ai e pranon rrezikun e trajtimit të kasaphanës naziste si një shkarje që s’arrijmë dot ta kuptojmë, njëfarë lloj mizorie që kurrë më s’do të përsëritet. Gjithherë syçelë ndaj arsyetimeve të sofistikuara dhe shmnagia nga të vërteta e rënda, Hill-i e kupton se Zgjidhja finale naziste nuk ishte e pakuptueshme, por ishte një formë e arsyes e çuar në ekstremet më të urryeshme, një arsye instrumentale ku qeniet njerëzore mund të asgjësohen dhe bota natyrore të shkatërrohet si një mjet për një qëllim të planifikuar në mënyrë racionale dhe shkencore.

Vargjet e tjera në vijim të poezisë përmbajnë disa fjalë dhe fraza që përçojnë ritëm rrjedhës të matur dhe kjo pasqyron shndërrimin e qenieve njerëzore në gjëra në një proces të mekanizuar çnjerëzues të shfarosjes nga një makinë naziste:  

As estimated, you died. Things marched,/ sufficient, to that end./ Just so much Zyklon and leather, patented/ terror, so many routine cries.

Rutinë e dukshme, efikase – gjëra rrjedhin. Vlerësuar, mjaftueshëm, vetëm tepër – matematikat e vrasjes në masë ishin praktikuar.

 Papritur Hill-i e ndërpret poezinë me një shkëputje të vetë-vetëdijshme nëë paranteza: “(I have made/an elegy for myself it/is true)”. Duke ardhur pas shtatë vargjesh të dendura dhe të kontrolluara fort të shpërndara në një apostrofim mbi viktimën e kampit të përqendrimit (“ti”), këto tri vargje në kllapa trondisin. Ato janë dukshëm rrëfyese dhe sillen në një mënyrë ngurruese, të shkurtër, duke e bërë lexuesin të belbëzojë dhe të rrojë me poetin në njëë moment vetë-vetëdijeje derisa ai ta shqyrtojë marrëdhënien e tij me viktimën. Epigrafi na tregon se viktima ishte “lindur më 19.6.32” – një ditë pas ditëlindjes së Hill-it.

Disa lexues kanë pyetur cili ishte qëllimi i Hill-it kur identifikohej me të deportuarit e kampit, posaçërisht duke pasur parasysh se ai është anglikan rregulltar. Kjo disi na e kujton pranimin ironik dhe kundërthënës të hebraizmit nga Silvia Plath, si një figurë e vuajtjes të personit të saj në ca poezi si “Daddy” dhe “Lady Lazarus”. Dallimi qëndron, mund të themi, në përdorimin e ironisë te të dy poetët, me Hill-in që bëhet më i vetë-vetëdijshëm. Ai s’do mend po përshkon një terren poetik të frikshëm për të na e demonstruar rrezikun e përvetësimit të tragjedisë së dikuj tjetër si lëndë të një elegjie të sajuar. Një përvetësim dhe trivializim i tillë, që ai e ka quajtur “mizori e gjuhës”, sjell një letërsi klishesh dhe sentimentalizmash. Hill-i kurrë s’e lë pas mendsh rrezikun e marrjes së gazit cyklon dhe tymit të krematoriumit dhe të shkruarit të një poezie lirike me to. Sado që lexuesi e dëgjon një rrëfim, “I have made/an elegy for myself it/is true”, tri fjalët e fundit po ashtu sugjerojnë se elegjia – pavarësisht se është shkruar për veten e tij – është e vërtetë, si dëshmi e të vërtetës historike të tmerrit të Holokaustit. Poezia e bën të qartë se elegjitë janë përherë të menduara për të gjallët.

Ka po ashtu shumë komente rreth vargut të fundit ambivalent, “This is plenty. This is more than enough”. Vargu vijon logjikisht nga rrëfimi në kllapa, sidoqoftë për Hill-in evokon pranimin se elegjia është gjithmonë dhe gjithsesi e papërshtatshme si komemoracion. S’mund ta kthejë kurrë mbrapa të vdekurit, s’mund ta çlirojë viktimën, ngase të vdekurit kanë shkuar dhe ne jei të kurthuar në të tashmen e plotë dhe të bollshme të një dite shtatori. Këtu shtrihet kufiri i poezisë si dëshmi dhe si antidot i harresës historike.

/Poezia është marrë nga Geoffrey Hill, ‘Broken Hierarchies – Poems 1952-2012’, Oxford University Press, 2013./Përkthimi: Gazeta Express/ KultPlus.com

Ministri Gonxhja për ‘Ditën e Visar Zhitit’ në Illinois: Një ditë për të kujtuar fuqinë e artit dhe të qëndresës

Posted on by Kult Plus

Guvernatori i Illinois-it, JB Pritzker, ka shpallur 28 janarin si “Ditën e Visar Zhitit”, në nder të poetit dhe shkrimtarit shqiptar, simbol i rezistencës ndaj shtypjes.

Lajmi u bë i ditur nga ministri i Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Blendi Gonxhja, në një postim në rrjetet sociale, i cili e cilësoi një moment historik për letërsinë dhe të drejtat e njeriut.

“Kjo datë përkon me lirimin e tij nga burgu më 28 janar 1987, duke e bërë këtë ditë një simbol të triumfit të lirisë mbi tiraninë. Në proklamatë theksohet fuqia e poezisë për të ndriçuar errësirën dhe kontributi i Visar Zhitit në pasurimin e kulturës në Illinois dhe më gjerë”, tha Gonxhja.

Gonxhja u shpreh se “proklamata iu dorëzua Visar Zhitit nga Presidenti i Komunitetit Shqiptar në Illinois, AACI, Edon Shaqiri dhe Presidentja e “Care for Albania”, Dr. Sonila Sejdaras në një ceremoni të mbajtur në Chicago,  ku morën pjesë personalitete shqiptare të fushave të ndryshme të cilët jetojnë dhe punojnë në SHBA”.

Shkrimtari Visar Zhiti ka lindur në Durrës, më 2 dhjetor 1952. Në rininë e tij u përndoq nga regjimi komunist. Ai ka mbajtur detyrat më të larta në institucionet shqiptare si deputet, ministër dhe diplomat i shtetit shqiptar.

Në vitin 1973, ai shkroi përmbledhjen me poezi “Rapsodia e jetës së trëndafilave”. Ishte koha e Plenumit të 4-t të KQ të Partisë së Punës, në të cilin Enver Hoxha filloi një fushatë të egër kundër të rinjve që tërhiqeshin nga kultura perëndimore.

Poeti i ri u bë një nga viktimat politike të diktaturës. Dorëshkrimi i përmbledhjes, dorëzuar për botim në Shtëpinë Botuese “Naim Frashëri”, u konsiderua si një krijim me gabime të rënda ideologjike dhe që nxinte realitetin socialist.

Ai u arrestua më datë 8 nëntor 1979. U dënua në një gjyq farsë në prill të vitit 1980 me trembëdhjetë vjet burg.

Ai u lirua nga burgu në fillim të vitit 1987 dhe nisi punën në një fabrikë të prodhimit të tullave në Lushnjë. Mbas rënies së diktaturës komuniste karriera e tij si shkrimtar, publicist e diplomat pati vetëm arritje.

Botohet në spanjisht libri i autores Kosta, `Nostalgia del Infinito’

Posted on by Kult Plus

Së fundmi, u botua në gjuhën spanjolle, libri i ri i autores shqiptare Angela Kosta, “Nostalgia del Infinito”.

“Nostalgia del Infinito” është një vepër poetike intensive e cila na fton të hyjmë në shpirtin e autores, duke trajtuar tema universale si: dashuria, holokausti, figura e gruas, natyra dhe dashuria për tokën.

Poezitë e përzgjedhura në librin “Nostalgia del Infinito”, shqyrtojnë marrëdhënien midis njeriut dhe mjedisit që e rrethon, si dhe emocionet që lindin nga përvojat personale dhe kolektive.

Përkthyer nga poetesha e njohur venezueliane Mariela Cordero dhe kopertinën e realizuar nga piktorja e njohur italiane Catia Pugliese, ky libër bart një zë të fuqishëm dhe autentik që kalon nëpër realitete të ndryshme shoqërore dhe të përditshme.
Secila poezi, i fton lexuesit të reflektojnë mbi jetën, dhimbjen, por gjithashtu edhe mbi bukurinë e ekzistencës. Autorja merr përsipër të përcjellë momentet historike të ligjeve të racave, sa të dhimbshme, po aq edhe të tmerrshme, duke nderuar dhe respektuar gjithashtu rezistencën njerëzore dhe duke treguar një respekt të thellë për ngjarjet historike dhe vlerat universale.

Me një shkrim që prek zemrën, `Nostalgia del Infinito’, paraqitet si një lexueshmëri që jo vetëm emocionon, por gjithashtu edhe nxit në një reflektim të thellë mbi gjendjen njerëzore dhe lidhjen tonë me botën që na rrethon.

Angela Kosta ka lindur në Elbasan dhe jeton në Itali që nga viti 1995. Ajo është akademike, gazetare, përkthyese, eseiste, kritike letrare, botuese dhe promovuese. Deri tani ka botuar 25 libra: romane, poezi dhe përralla në: shqip, italisht, anglisht, frengjisht, arabisht, koreanisht, spanjisht dhe turqisht. Është autore e 5 antologjive të publikuara në: Kosovë, Itali, SHBA dhe Turqi./rtk/ KultPlus.com
 

Kumbaro: Përvojat unike të të përjetuarit të Valbonës në zemër të Alpeve

Posted on by Kult Plus

E mbuluar nga petku i bardhë i dëborës, Lugina e Valbonës, pjesë e Parkut Kombëtar Alpet e Shqipërisë, vijon të tërheqë turistët vendas e të huaj në këto ditë dimri.

Ministrja e Turizmit dhe Mjedisit, Mirela Kumbaro ndau në rrjetet sociale pamje nga turistët dhe të apasionuarit pas ngjitjeve në mal.

“Përvojat unike të të përjetuarit të Valbonës mes natyrës së paprekur dhe një trashëgime të jashtëzakonshme në zemër të alpeve”, shkruan Kumbaro.

Lugina e Valbonës dhe Luginën e Tropojës gjatë vitit të kaluar u vizitua nga 233 695 turistë vendas e të huaj.

Kjo luginë, e konsideruar një mrekulli më vete me peizazhe pyjore e ujore, male e lugina mbresëlënëse, është një ndër më të frekuentuarat nga turistët vendas e të huaj.

Ajo është shpallur Park Kombëtar në janar të 1996 dhe ka një sipërfaqe prej 8000 hektarësh. Lugina e Valbonës është cilësuar si mrekullia e Alpeve ndodhet 25-30 km në veri – perëndim të qytetit Bajram Curri.

Kufizohet me Parkun Kombëtar të Thethit dhe zonën natyrore të mbrojtur Lumi i Gashit./atsh/ KultPlus.com

Përse Isa Boletini nuk shkoi te varri i Sulltan Muratit në Kosovë ? — Një intervistë e Hasan Bej Prishtinës në Selanik

Posted on by Kult Plus

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 1 Shkurt 2025

“La Turquie” ka botuar, të premten e 30 qershorit 1911, në ballinë, intervistën ekskluzive të Hasan Bej Prishtinës me redaktorin e “Yèni-Assr” mbi udhëtimin asokohe të Sulltan Mehmetit V në Kosovë, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Një intervistë

Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France

Një redaktor i Yèni-Assr intervistoi deputetin e Prishtinës, Hasan Beun, aktualisht në Selanik, i cili bëri këto deklarata :

Udhëtimi i Sulltanit tonë në Kosovë i gëzoi shumë shqiptarët dhe solli efekte morale dhe kombëtare. Megjithatë, që ky udhëtim të japë rezultate të mira në të ardhmen, vendi duhet në çdo rast t’i nënshtrohet të njëjtit ligj dhe qeveria duhet të jetë, në anën e saj, një qeveri e drejtë dhe e barabartë. Përndryshe ky udhëtim do të mbetet i pafrytshëm.

Isa Boletini nuk ishte te varri i Sulltan Muratit. Por nuk e bëri qëllimisht. Ai nuk mundi të shkonte atje sepse ishte disi i sëmurë. Nga ana tjetër, ai dërgoi një nga djemtë e tij dhe nipin e tij, të cilët patën nderin të priteshin nga Shkëlqesia e Tij Sulltani në fushën e Kosoves.

Madje, Mahmud Shefqet Pasha mendoi se do të kishte qenë mirë që Isa Beu të kishte ardhur atje.

Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France
Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France

Isa Beu më foli me lëvdata për rrugët e ndërtuara në mënyrë perfekte në të gjithë Malin e Zi, një vend malor; komunikimet me automobil dhe telefon të cilat arrijnë deri në fshatra. Ai shpreson se edhe vendi ynë do të pajiset me këto të mira të qytetërimit. Unë besoj se Ismail Bej Qemali shkoi në Cetinje për të këshilluar kryengritësit Malësorë që të shmangnin çdo gjakderdhje.

Dua të besoj se ata që pretendojnë të kundërtën e kanë gabim. E di që nuk është përkrahës i idesë së autonomisë shqiptare. Prandaj jam i bindur se ai kurrë nuk do të kryejë një akt të tillë që të gjithë shqiptarët do ta refuzonin. Për shtrirjen e pushteteve, këtë mendim e ndaj si të gjithë ata që kanë parasysh të ardhmen e atdheut. Sepse një ligj që zbatohet në Selanik nuk mund të vihet në fuqi në malet e Lumës, në Elbasan, në Guci, në Tiranë, në Gjakovë, në Shkodër, në fushat e thata të Jemenit, në shkretëtirat e Irakut. A do të merren në konsideratë këto pika gjatë diskutimit të ligjit të administratës krahinore ? Jam i sigurt se këtë domosdoshmëri do ta vënë re edhe deputetët turq dhe ndoshta do të jenë ata që do ta mbrojnë më shumë këtë të vërtetë./ KultPlus.com

Atemporale

Posted on by Kult Plus

Poezi nga Argëzon Sulejmani

Janari merr me ikë…
Dy shkëndija bredhi sa bajnë dritë… 

Një filloren shqepë ujdisjet 
Prej dekorit festiv nëpër shesh 
Dhe niset rrugicës së tavernave 
Për me ba me jetën përshesh. 

E kam kuptu thotë shumë moti  
Që në këtë botë luhet lojë e t’pitit: 
Veç në taverna kurrë s’ia huqin ditës  
Veç gjithë ia huqin vitit. 

Djaloshi merr me ikë… 
Sytë tash nisin me i shndritë… 

Unë varë për traste mbetjen e një moti 
Me athëtinë limoni mendjen e brej’ 
Si më tha vogëlushi kur u kusuritëm: 
Ëndërroj të rritem, ëndërroj të blej. 

Sikur s’shkon diçka në këtë mes tëlanash 
Jetë e pa kohë që përmbytë me ngenë 
“Edhe nga një” për refrenin që përsëritet 
Axhami që shesin – të rritur që blenë. 

Koha merr me ikë… 
Vë në gjumë dritën dhe çilimitë…
 
Mbi banak trokëllijnë gotat si muajt 
Një, dy e tre deri në dymbëdhjetë 
Gjumi s’vjen në botën qaramane 
Djaloshi i vë ëndrrat me fjetë.
 
Pas një terri të thellë, dielli vjen i rëndë 
Strajca e motmoteve merr me ba pazar 
Rrugicave të harruara kujtimet shënojnë 
Vite sa një ditë – vite si janar. / KultPlus.com

Lamtumira artistike e Marianne Faithfull

Posted on by Kult Plus

Marianne Faithfull
(29.12.1946 – 30.01.2025)

Dje ka vdekur Marianne Faithfull, artiste, këngëtare dhe aktore e njohur. Nëna e saj ishte një vjeneze me prejardhje aristokrate kurse babai anglez, agjent i shërbimit sekret MI6. Jeta e saj karakterizohej me turbulenca maksimale.

Gjatë karrierës së saj krijoi 21 albume dhe 26 role filmike. Konsiderohet muzë e Rolling Stones – inspiruese për “Wild Horses”, “You Can’t Always Get What You Want”, “Sympathy for the Devil”, si dhe bashkëkrijuese e “Sister Morphine”.

Partneritetet e saj kreative ndër vite janë ndërtuar me Mick Jagger (edhe jetësore), Keith Richards, David Bowie, Roger Waters, Nick Cave, Lou Reed, Brian Eno, Metallica, PJ Harvey, Beck, Damon Albarn, Jarvis Cocker.

Po ashtu ka luajtur edhe krah Alain Delon (“The Girl on a Motorcycle”) dhe Anthony Hopkins (“Hamleti”), nën drejtimin e Jean-Luc Godard, Gus Van Sant, Sofia Coppola.

Lindur për të jetuar

Lindur për të jetuar dhe lindur për të vdekur
A s’janë e njëjta gjë?
Gjithmonë dikujt ia thyejmë zemrën
Veçanërisht tonën
Jeta vazhdon lumturueshëm
Si zakonisht, asgjë s’është ashtu siç duket
Por, ëndërr e kam të vdes me vdekje të mirë

Këtë ua uroj të gjithëve, krejt që i njoh e i dua
Poshtë e lartë
Kemi lindur për të vdekur, s’është faji i askujt
Kemi lindur për të dashur, jemi një

Rri larg meje, mërzi
Urrej t’i humbas miqtë e vjetër
Mërzinë e kam hasëm, por dashuria më ndihmon t’ia dal
Lindur për të jetuar dhe vdekur
Përjetësisht në dashuri me ty
Mos më bëj të qaj, dije çfarë duhet të bëj
Të lutem për vdekje të mirë, një për mua, një për ty

Përkthyer nga Artan Muhaxhiri/ KultPlus.com

‘Zogu i ujit’ nga Afrim Demiri, poezia fituese e çmimit të parë në festivalin ‘Flaka e Janarit 2025’

Posted on by Kult Plus

Poezi nga Afrim Demiri

Ra një shi curril
sa qel e i mshel
sytë

E mbushi një pus
me ujë
Pas kësaj
Shiu u ndal

Pikat e fundit
përmbyllën
vizatimin
e zogut n’ujë

Nuk vonoi
ai filloi t’i rrah
krihët
u ngjit në qiell

Sa më shpejtë
që ngjitej
pusi shterohej

Kur zogu i ujit
nuk shihej ma

Në pusin e zbrazun
një mace e zezë
mashtrohej pas
siluetës së qulltë
të zogut të ujit/ KultPlus.com

Me ‘Gala Mbrëmje’ përmbyllet festivali kulturor ‘Flaka e Janarit 2025’, publikohet lista e plotë e fituesve

Posted on by Kult Plus

Në përmbyllje të “Flakës së Janarit 2025” është mbajtur Gala Mbrëmja në të cilën janë shpërblyer më të mirët në të gjitha shtyllat e “Flakës…”

Kjo mbrëmje ka nisur me muzikë të zgjedhur, kurse në përmbyllje të këtij Manifestimi, nënkryetarja e Komunës së Gjilanit, Leonora Morina- Bunjaku ka falënderuar nënën Stanë, e cila u dha bukë luftëtarëve të UÇK-së.

Bunjaku në emër të kryetarit Alban Hyseni ka thënë se ky festival është një kujtim artistik për dëshmorët e rënë në janarët e përflakjes në synimin për lirinë. ‘Flaka…’ nisi si kujtim për 17 janarin e kryeheroit tonë Gjergj Kastrioti- Skënderbeu, për 17 Janarin e Kadri Zekës, Jusuf e Bardhosh Gërvallës, për Janarin e Rexhep Malës e Nuhi Berishës si kujtim dhe kushtrim i vazhdimit të luftës për liri si dhe për Dëshmorët e Kosovës të rënë në janarët e përgjakshëm deri në luftën heroike të UÇK-së.

“Jemi shumë të lumtur që sonte në përvjetorin e 34 të manifestimit mbarëkombetarë të “Flakës…” jemi të gjithë bashkë në kryeqendrën e Anamoravës në Gjilan, aty ku takohen vargmalet e Karadakut me Gollakun dhe i zgjasin dorën Preshevës e Shkupit”, tha Bunjaku.

Çmimet për më të mirët janë ndarë pas vlerësimit të jurive përkatëse.

Për shtyllën ‘’Peneli i Flakës’’ u dhanë këto shpërblime.

‘’PENELI I FLAKËS’’ – Çmimi blerës i Galerisë: Eshref Qahili

Çmimi për Pikturë: Blerim Tmava.

Çmimi për Grafikë: Lirizon Dërmaku.

Janë ndarë edhe Çmimet për më të mirët në artin dramatik “Talia e Flakës”, ku u dhanë këto çmime:

Ҫmimi- Shfaqja më e mirë: „13“ nga Teatri „Adriana” – Ferizaj

Ҫmimi- Regjia më e mirë: Sulejman Rushiti – „13“ nga Teatri „Adriana” – Ferizaj

Ҫmimi- Teksti më i mirë: Doruntina Basha – Shfaqja “Stiffler”.

Ҫmimi- Aktori më i mirë: Kushtrim Qerimi.

Ҫmimi- Aktorja më e mirë: Rebeka Qena.

Ҫmimi- Skenografia më e mirë: Bekim Korça

U dha edhe çmimi për dramën origjinale, nga organizata “Varg e Vi“, ku kishin aplikuar 25 autorë. Çmimin e mori Tobias Xhaxhiu me dramën “Dy fytyrat e Janusit“.

Çmimet në enigmatikë i fituan:

Ҫmimi për Fjalëkryqsajues:

-Vendi 1: Mensur Mahmuti.

vendi 2: Skender Tullumi.

vendi 3: Rexhep Hasani.

Ҫmimi për Ndërrimor

Anagram

Vendi 1: Azem Çerkini

Vendi 2: Mensur Mamuti.

Vendi 3: Sadri Husmani.

Mirënjohje për karrierë në lëmin e enigmatikës morën: Xhelal Selmani, Shemsedin Kryeziu dhe Dr. Zijadin Hasani.

Për shtyllën ‘’Yjet e Flakës’’ apo Festivalin e Muzikës për Fëmijë morën:

Ҫmimi i Parë: Alea Dvorani.

Ҫmimi i Dytë: Sara Limani.

Ҫmimi i Tretë: Luna Salihu

Ҫmimi i Publikut: Era Sopjani.

Solistja më e mirë: Enuare Shabani.

Në shtyllën “Fest Flaka” post mortem u nderua Prof. Isa Jakupi, i cili ndërroi jetë muaj më parë dhe tërë jetën ia kushtoi muzikës. Çmim mori edhe Sinan Vllasaliu, nderi i ‘’Fest Flaka 2025’’, Arsim Mustafa – violinist, për kontributin e dhënë ndër vite. Gjithashtu është nderuar edhe Burhan Azizi, harmonikë, gjithashtu për kontribut.

U nderua edhe Artan Jerliu, dirigjent I Korit të Fëmijëve, pastaj Gent Hoxha, Qendra Kulturore Artistike ‘’ANAMORAVA’’ dhe Vixhilent Kurti, të gjithë për kontributin e dhënë në „Fest Flaka“.

Në shtyllën ‘’Pena e Flakës’’

Ҫmimi ‘’Pena e Flakës 2025’’: Afrim Demiri.

Ҫmimi ‘’Juvenis Pena 2025’’: Erdë Mehmeti.

U dhanë mirënjohje edhe për të gjithë bashkëorganizatorët e shtyllave të “Flakës”. Të gjitha këto aktivitete u organizuan nga Komuna e Gjilanit – kryetari Alban Hyseni dhe Drejtoria për Kulturë, Rini e Sport, që udhëhiqet nga Kushtrim Zeqiri./ KultPlus.com

Ekonomia e Përmetit e lidhur me turizmin, pothuajse çdo fshat shëndrrohet në shtëpi pritëse për vizitorët

Posted on by Kult Plus

“Qyteti i trëndafilave” gjithmonë e më tepër po merr profilin e një destinacioni turistik tërheqës për vizitorët vendas dhe të huaj

Kryetarja e bashkisë së Përmetit, Alma Hoxha tha për ATSH-në se “investimet e kryera vitet e fundit në qytetin tonë kanë sjellë një rritje të ndjeshme të numrit të vizitorëve si nga qytete të ndryshme të vendit, por edhe nga Evropa dhe vendet e tjera të botës. Vitin 2024 e mbyllëm me një shifër të lartë të turistëve që vizituan Përmetin dhe rrethinat e tij, duke shënuar 155 mijë”.

Sipas saj, 70% e turistëve janë të huaj dhe 30% turistë vendas.

Në Përmet vitet e fundit është rritur numri i hoteleve dhe bujtinave, për të pritur turistët.

“Në qytet, por edhe në fshatra po i rikthejnë shtëpitë e tyre në bujtina, pasi ekonomia e Përmetit është gjithmonë e lidhur me turizmin. Pothuajse në çdo fshat ka nga një shtëpi pritëse”, tha Hoxha.

Kryebashkiakja Hoxha bëri të ditur se këtë vit synohet një numër më i lartë vizitorësh dhe më shumë të ardhura nga turizmi.

“Falë investimeve që janë bërë dhe atyre që janë duke përfunduar presim që numri i turistëve të shënojë më shumë rritje  këtë verë, në territorin e Përmetit, si në Shtëpinë Muze të vëllezërve Frashëri, Muzeu i Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare, apo edhe në atraksionet turistike që ndodhen në Përmet, do të ketë shtim të numrit të turistëve”, tha Hoxha.

Atraksionet më të vizituara të sezonit turistik që lamë pas ishin: Lugina e Lumit Vjosa, Ujërat Termale Banjat e Bënjës. Cirkuiti i Malit të Nemërçkës, Ujëvara e Sopotit, Lagjja Historike e Qytetit, Kisha e Shën Marisë në fshatin Leusë, fshati Frashër etj.

Për promovimin e qytetit, bashkia e Përmetit vijon organizimin e një sërë aktivitetesh.

Kryebashkiakja Hoxha tha se “Dita e Verës, Vjosa në Fest, Festa e Gjysheve janë disa prej aktiviteteve të zhvilluara në Përmet, të cilat kanë tërhequr një numër të lartë vizitorësh”.

Zona e Përmetit përfshin resurse të veçanta natyrore, historike dhe të trashëgimisë kulturore në shërbim të zhvillimit të turizmit të qëndrueshëm.

Në Përmet ashtu siç vendasit thonë “Përveç detit mund të gjesh çdo gjë tjetër”, nga ujërat termale të Bënjës, lugina e Vjosës dhe objektet e kultit që në këtë qytet janë të shumta e të veçantë.

Një vend të veçantë zënë kishat si ajo Shën Kollit, Kisha e Shën Premtes, Kisha e Shën Mërisë në Bënjë, Kisha e Shën Mërisë në fshatin Kosinë, Kisha e Shën Mërisë në fshatin Leusë. Në Përmet ndodhet edhe Teqeja e Alipostivanit, e ngritur mbi një kodër të bukur mbi fshatin Alipostivan.

Një tjetër monument kulti dhe historik shumë i famshëm në Shqipëri është edhe Teqeja e Frashërit, e ndërtuar më 1781 nga Sulejman Beu i Frashërit.

Në pjesën lindore të tij ndodhen Ujërat Termale të Bënjës, të njohura për vlerat kurative si dhe për kanionet shkëmbore të Langaricës me Shpellën e Pëllumbave./atsh/ KultPlus.com

Më mungojnë kohët kur fotot bëheshin për të ruajtur kujtime, jo për t’u hedhur nëpër rrjetet sociale

Posted on by Kult Plus

Shumë njerëz janë nostalgjik për kohën e shkuar, sidomos për raportin social, që viteve të fundit ka ndryshuar shumë, shkruan KultPlus.

Loja mes fëmijëve, dashuria mes njerëzve, komunikimi, ndihma për njëri tjetrin kanë qenë specifika që kanë dalluar kohën e shkuar me ditët e sotme. Dhe këto kënaqësi janë ndërlidhë shumë edhe me fotografi, pothuajse të gjithë e vërtetojnë se më herët, fotografia ka kap momentin e kënaqësisë, kurse sot, nuk shijohet momenti, por momenti i plasuar në rrjete sociale.

Lumturia e një fotografie të ditëve të shkuara, shihet edhe në këtë fotografi, të cilët nuk e kanë pasur mendjen tek like, apo te ndonjë koment./ KultPlus.com

Që kur të kam lënë, jam gjithmonë i trishtuar: 10 letrat e dashurisë më të bukura të të gjitha kohërave

Posted on by Kult Plus

Kryeveprat më të mëdha letrare kanë pasur si protagoniste dashurinë. Lumenj ndjenjash janë derdhur, duke bërë të rrjedhin fjalë të paharrueshme. Njerëz të mëdhenj, artistë, shkencëtarë: “I gjithë universi i bindet dashurisë”.

Ja përse në vite, kujtohen për të tjera arritje dhe suksese, por nga sirtarët e jetës së Einstein, Johnny Cash, Beethoven, Winston Churchill dhe shumë të tjerëve, dalin edhe letrat e dashurisë që u kanë shkruar të dashurave të tyre.

Një sondazh në Angli ka zgjedhur më të bukurat, ku ndoshta mungojnë ato që mund të presim, shkruan revistaclass. I bën mirë zemrës megjithatë, të lexosh këto radhë për të rizbuluar dhe kuptuar që kjo ndjenjë, është kaq e thjeshtë për t’u provuar, kaq e thjeshtë për t’u shprehur.

Johnny Cash gruas së tij June Carter Cash (1994)
“U plakëm dhe u mësuam të rrimë bashkë. Mendojmë njëlloj. Komunikojmë me mendje. E dimë çfarë do tjetri pa qenë nevoja ta kërkojmë. Ndonjëherë njëri e nevrikos tjetrin. Ndoshta ndonjëherë e marrim tjetrin të mirëqenë. Por herë pas here, si sot, mendoj për ne të dy dhe e kuptoj sa me fat jam që ndaj jetën me gruan më fantastike që kam takuar në jetë”.

Winston Churchill gruas Clementine Churchill (1935)
“E dashura ime Clemmie, në letrën që më dërgoje nga Madras kishe shkruar gjëra që për mua janë shumë të rëndësishme, që ta kisha bërë jetën më të bukur. Nuk mund ta them çfarë kënaqësie më dha kjo, sepse ndihem gjithmonë tmerrsisht në borxh me ty, nëse lejohet që në dashuri të bëhen të tilla llogari”.

John Keats i shpreh dashurinë Fanny Brawne (1819)
“Nuk mund të jetoj pa ty, harroj çdo gjë, por kur të shoh, jeta duket sikur ndalet, nuk shoh asgjë tjetër. Më ke përthithur”.

Ernest Hemingway, Marlene Dietrich (1951)
“Nuk arrij të përshkruaj sesi sa herë që të përqafoj, ndjehem në shtëpi”.

Napoleone Bobaparte, Josephine de Beauharnais (1796)
“Që kur të kam lënë, jam gjithmonë i trishtuar. Lumturia ime është pranë teje. Sjell gjithmonë në kujtesë përkëdheljet e tua, lotët e tu, ngrohtësinë tënde të dashur. Magjepsja e së pakrahasueshmes Josephine Kindle ndez një zjarr dhe një flakë të pashuar në zemrën time”.

Richard Burton, Elizabeth Taylor (1964)
“Sytë e mi të verbër presin dëshpërimisht të të shohin ty. Ti nuk e kupton, natyrisht , EB, sa e bukur dhe tërheqëse ke qenë gjithmonë dhe sesi ke fituar një vlerë më shumë mirësie të veçantë e të rrezikshme”.

Mbreti Enrico VIII, Anna Bolenas (1527)
“Po guxoj të të kërkoj të ma thuash prerë çfarë mendon për dashurinë tonë. Nevoja më shtrëngon ta di përgjigjen tënde, duke qenë që kam një vit që jam plagosur nga dashuria dhe ende nuk jam i sigurt nëse kam apo jo një vend në zemrën tënde”.

Dhembjet e dashurisë së Beethoven për “të dashurën e përhershme” (1812)
“Dhe pse jam në shtrat, mendja ime vjen tek ty, e dashura ime e pavdekshme, ji e qetë, më duaj, sot, dje, sa lot të derdhur për ty, ty, ty, jeta ime, gjithçkaja ime, lamtumirë. Oh vazhdo të më duash, mos e gjyko keq zemrën besnike të të dashurit tënd. Përjetësisht yti. Përjetësisht imja. Përjetësisht tanët”.

Gerald Ford i kujton dashurinë e tij bashkëshortes Betty pasi asaj iu diagnostikua një kancer në gjoks (1974)
“Nuk ka fjalë që mund të shprehin saktë dashurinë tonë të thellë, të thellë, e dimë sa e madhe je dhe ne, fëmijët dhe babai, do përpiqemi të jemi të fortë si ti. Besimi tek ty dhe te Zoti do na përkrahë. Dashuria jonë për ty është e përjetshme”.

Jimi Hendrix i thotë vogëlushes së tij të hapë krahët
“Lumturia është brenda teje”. Prandaj thyeji zinxhirët e zemrës dhe lëre veten të bëhet lulja që ti je. E di unë si: mjafton të hapësh krahët dhe vendosu në pozicionin e të qenit e lirë./ KultPlus.com

A ishin Istref Begolli dhe Melihate Ajeti çifti më i bukur i teatrit tonë?

Posted on by Kult Plus

“Melihati, ulur në këndin e saj të preferuar në dhomën që e quan “parajsë vetmie”, e grimuar, me turban në kokë (pamje thuaja e përhershme), me glamur zonjeje, rimerr fuqinë për të rrëfyer edhe për anën tjetër të jetës, për njerëzoren, për miqtë, për shokët e paktë, por të përzgjedhur, për emocionet…Rikthen motet e shkuara.

“Kolegu im i respektuar, Istref Begolli, pas shfaqjes “Ëndrra e qenit” të Mehmet Krajës, duke ma uruar rolin e shitëses së luleve, në foajeun e teatrit, me emocione të larta dhe me lot në sy, më përqafon e më thotë “Meli, a e di c`rol të madh ke bërë prej një roli të vogël! Je e shkëlqyeshme. Veç ti, me aktrim të lartë, po më jep të kuptoj se ende ekziston shpresa për nivelin e teatrit”! – ishin çaste ngazëllimi, por edhe dëshpërimi që po I përjetonte aktori. Meli, prandaj, me respekt kujton kolegun e saj shumëvjecar, Istrefin, dhe po me kaq mall dëshirën e tij të madhe që pati për ta luajtur Mbretin Lir, për të cilin rol po i fliste kur po rrinin thuaja përditë në lokalet e teatrit të pasluftës.

“E kam pasur shok të mirë, vdiq me zhig të rolit të Mbretit Lir. Shkoi..” – hetohet një notë sentimenti në zërin e aktores. Kritiku Vehap Shita me rastin e shuarjes së Istrefit, kujton:
“Dueti artistik, Istref Begolli – Melihate Ajeti ishte, ndoshta, çifti më i bukur që parakaloi deri më sot në skenën e teatrit tonë, çifti pa të cilin nuk mund të mendohej një shfaqje e bukur e kësaj skene!”.

Marrë nga libri “Ecje nëpër kujtesë” i Sanije Gashit. / KultPlus.com

Muzeu i Luvrit do të restaurohet, zhvendoset Mona Liza

Posted on by Kult Plus

Presidenti i Francës, Emmanuel Macro ka vendosur që muzeu i famshëm i Luvrit në Paris t`i nënshtrohet një restaurimi rrënjësor, për lagështira po rrezikon veprat e tepër të vyera të artit që ai mban, ndërsa hyrja është e vogël për masën e madhe të vizitorëve nga cdo cep i botës.

Macron deklaroi se edhe kryevepra e Leonardo da Vinçit “Mona Lisa” do të zhvendoset në një sallë të re të vecantë,  duke u ekspozuar në një mënyrë që të shijohet edhe më mirë nga kureshtarët.

Muzeu më i frekuentuar në botë pas restaurimit kapital do të ketë tashmë edhe një hyrje të re.

Hyrja aktuale nën piramidën prej xhami do të rikonceptohet tërësisht duke iu ndryshuar funksioni në salla të reja. Përurimi i hyrjes së re parashikohet në vitin 2031.

Për projektimin e saj në fasadën lindore në fund të vitit 2025 do të shpallet një konkurs ndërkombëtar i arkitekturës, tha Macron.

Për herë të fundit Louvre është rinovuar në vitet 1980, kur arkitekti Leoh Ming Pei konceptoi piramidën ikonike të xhamit për hyrjen e muzeut, e cila u përurua më 1989 në kohën e presidentit Francois Mitterand.

Por kjo hyrje asokohe ishte planifikuar për një masë turistësh deri në katër milionë në vit, ndërsa sot, Louvre vizitohet nga nëntë milionë turistë në vit.

Ndërkohë për shkak të këtyre punimeve, duket se edhe cmimet e biletave për vizitorët jashtë vendeve të BE-së do të rriten./ KultPlus.com

Poeti Afrim Demiri me poezinë “Zogu i ujit”, fitues i Çmimit “Pena e Flakës 2025”

Posted on by Kult Plus

Poeti Afrim Demiri me poezinë “Zogu i ujit”, është fitues i Çmimit “Pena e Flakës”, aktivitet letrar që organizohet në kuadër të Manifestimi kulturor mbarëkombëtar “Flaka e Janarit 2025”, që është mbajtur në Gjilan.

Ndërsa në kategorinë “Juvenis Pena” (për krijuesit e rinj deri në 25 vjeç), që është risia e “Penës…”, së këtij viti, poetja Erdë Mehmeti me poezinë “Lutem”, është fituese e çmimit.

Juria vlerësuese e Orës së Madhe Letrare, në përbërje: Halil Matoshi, Albina Idrizi dhe Fatos Rushiti, përzgjodhën poezitë fituese të poetëve përkatës.

Në hapje të Orës Letrare, nënkryetarja e Komunës së Gjilanit, Leonora Morina Bunjaku, i ka falënderuar pjesëmarrësit për begatim të kësaj ngjarje kulturore.

“Flaka e Janarit, që çdo vit na bashkon për të nderuar vlerat e popullit tonë, është më shumë se një shenjë e thjeshtë e dimrit. Ajo është një frymëzim që ndizet në muajin e parë të vitit dhe që na kujton përkushtimin dhe sakrificat që janë bërë për liri, për atdheun dhe për ndërtimin e një të ardhmeje më të mirë. Që nga fillimet e saj, Flaka e Janarit ka simbolizuar një forcë të pashtershme, një flakë të gjallë që ka ndriçuar udhën tonë përballë sfidave të mëdha”, ka thënë nënkryetarja e komunës.

Ajo tha tutje se, në këtë 34-vjetor, kujtohet gjithashtu një tjetër simbol i këtij manifestimi: Pena e Flakës së Janarit. Kjo penë është një mjet i fuqishëm, një shprehje e ideve dhe angazhimeve tona për një të ardhme më të ndritur. Ajo është një thirrje për të shkruar, për të dëshmuar dhe për të lënë pas një pasuri kulturore dhe historike që do të shërbejë për brezat që do të vijnë.

“Në këto 34 vite, Flaka e Janarit ka kaluar përmes shumë sfidash, por asnjëherë nuk ka humbur dritën e saj. Ashtu si flaka që ndriçon natën e errët, ashtu edhe pena e çdo krijuesi është një dritë që i ndihmon brezat të shohin më qartë, të kuptojnë më thellë dhe të ndërtojnë një botë më të bukur. Për këtë arsye, ne sot e vlerësojmë me nder dhe respekt Penën e Flakës së Janarit, si një simbol të fuqisë krijuese të çdo individi dhe si një thirrje për të mos harruar kurrë se cila është rruga jonë, çfarë kemi kaluar dhe për çfarë mund të arrijmë, bashkë, përmes përkushtimit dhe angazhimit”, ka thënë nënkryetarja Leonora Morina Bunjaku.

Për fund, nënkryetarja kërkoi nga të gjithë ta mbajmë gjithmonë ndezur “Flakën e Janarit” dhe ta përdorin “Penën e Flakës”, për të shkruar një të ardhme që do të jetë një shembull për pasardhësit tanë.

Përndryshe, Ora e Madhe Letrare u mbajt në Bibliotekën e Qytetit “Fan S. Noli”, nisi me deklamimin e një poezie të Ali Huruglicës, derisa 16 poetë të përzgjedhur paraprakisht në bazë të thirrjes publike, i lexuan poezitë e tyre në garë për çmimin “Pena e Flakës”, (për krijuesit e dëshmuar) dhe 5 poetë në kategorinë “Juvenis Pena” (për krijuesit e rinj deri ne 25 vjeç).

Ja lista e poetëve që lexuan në Orën e Madhe Letrare “Pena e Flakës”, në të dyja kategoritë:

“Pena e Flakës”: Adem Xheladini, Sonila Strakosha, Zana Pira, Afrim Demiri, Ajne Iberhysaj, Selvete Abdullahu, Ramë Oraca, Klejda Plangarica, Arsim Halili, , Hava Muçollari, Arlind Farizi, , Selajdin Shabani, Shqipe Hasani, Minivere Muja Maka, Nurie Maliqi Baduni dhe Nazmije Hasani,

“Juvenis Pena”: Doruntinë Elezi, Dion Dragaj, Erdë Mehmeti, Mifeta Buhiqi dhe Blinera Hajdari.

Të gjitha poezitë e lexuara u përcollën nën tingujt magjik të violonçelit, luajtur nga profesoresha Arzije Jusufi.

Përndryshe, pjesë e aktivitetit të sotëm ishte edhe bërja publike e rezultateve të konkursit anonim letrar të “Flakës së Janarit 2025”.

Juria e konkursit anonim letrar në përbërje, Ilire Zajmi, Liridonë Mehmeti dhe Majlinda Bregasi, kanë vlerësuar:

Në poezi:

Shpërblimi i parë: Kthimi në Eden, shifra: 2001 Poezi

Shpërblimi i dytë: Kalendar me baltë, shifra: Prilli 1999

Shpërblimi i tretë: Unëdheunë, shifra: Rumi

Për botim janë përzgjedhur edhe shtatë poezi.

Në prozë:

Shpërblimi i parë i jepet tregimit: Konserva, shifra: Prilli

Shpërblimi i dytë: Gjahu i balsamosur, shifra: Gjahu

Shpërblimi i tretë: Dritë-hijet e harresës, shifra Dritë-hija.

Për botim janë përzgjedhur edhe shtatë tregime./ KultPlus.com

Kritikët anglezë të filmave Oscar e krahasojnë Gresa Pallaskën me Monica Belluccin

Posted on by Kult Plus

Filmi i metrazhit të gjatë “Pikë uji” ka qenë në nominim për garën e Oscar, garë në të cilën ka marr pjesë Shqipëria, shkruan KultPlus.

Filmi me skenar dhe regji të Robert Budinës e me prouducente Sabina Kodra sjell një histori të Aidës (Gresa Pallaska), e cila është një grua në karrierë, por që jeta e përplasë me një problem familjar, problem pastaj që shpërfaqë fuqinë e politikës, drejtësisë.

Së fundi, në një podkast filmi që zhvillohet nga dy kritikë anglezë të njohur, Theo Neumann dhe Woodiwiss, është përmendur në veçanti roli i aktores Gresa Pallaska.

Zakonisht, dy kritikët flasin rreth filmave të huaj që kanë marr pjesë në Oscars. Njëri prej tyre e shpall filmin “Pikë uji” filmin e muajit dhe Gresa Pallaskën e konsideron si një Monica Bellucci shqiptare.

“Arsyeja pse unë e dua këtë film kaq shumë është prezenca e aktores Gresa Pallaska, aktorja kryesore që luan rolin e Aidës. Ajo është pikërisht se çfarë kërkoj unë në një film. Mund të them se është një Monica Bellucci shqiptare. Ajo është e mrekullueshme dhe gjatë tërë kohës është vazhdimisht duke pirë cigare, duke gënjyer, duke kërcënuar njerëz, duke mësuar se çfarë fëmije të keq ka krijuar. Isha gjithmonë në emocione duke e shikuar. Duhet të thellohesh shumë për të kuptuar filmin. Është një pjesë ku ajo shkon për të parë një hapësirë dhe është duke ecur, shikon diçka jashtë e i bën fotografi. Pra, ka shumë detaje dhe duhet të jesh i vëmendshëm duke parë këtë film. E dua stilin në këtë film. Duke e shikuar këtë film kupton jetën e një gruaje të tmerrshme që ka një jetë të tmerrshme por mundohet të bëjë më mirë. Ka shumë skena të tjera të mira, sidomos takimi mes një gruaje që nuk ka aspak shpirt dhe gruas tjetër që është e gjallëruar komplet. Dua të falënderoj Shqipërinë për këtë film dhe sidomos për skenën ku Gresa është duke e pirë një cigare shumë të hollë dhe silueta e saj vihet në pah derisa ajo mbështetet tek dikush duke i treguar për një sekret të sajin. U dashurova pas çdo sekonde të këtij filmi. Ky film ka nëntëdhjetë minuta dhe unë isha aty për të gjitha”, ka thënë ai.

Në këtë film, përpos Gresa Pallaskës me role të tyre janë përfshirë edhe aktorët: Arben Bajraktaraj, Adem Karaga, Gerhard Koloneci, Kodjana Keco, Paolo Iancu,  Henri Topi./ KultPlus.com

Rusia bllokoi plot 417 mijë faqe të internetit në vitin 2024

Posted on by Kult Plus

Rusia bllokoi një rekord prej 417,000 faqesh interneti në vitin 2024, sipas grupit të pavarur mbikëqyrës Roskomsvoboda, raportoi Moscow Times më 28 janar.

Në total, 523,000 burime online u bllokuan gjatë vitit, nga të cilat 106,000 u zhbllokuan përfundimisht. Kremlini ka forcuar censurën e internetit si pjesë e politikës së tij të “sovranitetit të internetit”, e cila synon të ushtrojë kontroll më të madh mbi hapësirën e informacionit të Rusisë pasi autoritetet e injoruan kryesisht atë gjatë tre dekadave të fundit.

Vitin e kaluar, numri i faqeve të internetit të bllokuara përgjithmonë u dyfishua në krahasim me vitin e kaluar dhe ishte pesë herë më i lartë se në vitin 2022. Numri i faqeve të zhbllokuara gjithashtu ra ndjeshëm: 183,000 uebsajte u rivendosën në 2022, 374,000 në 2023, por vitin e kaluar vetëm 106,000, raporton Moscow Times.

Legjislacioni i ri rus i miratuar në vitin 2016 (i ashtuquajturi “Ligji Yarovaya” ose “Ligji i Big Brother”) kërkon që aplikacionet e mesazheve dhe “organizatorët e tjerë të shpërndarjes së informacionit” të shtojnë kodim shtesë në mesazhet elektronike të transmetuara në mënyrë që Shërbimi Federal i Sigurisë (FSB ) mund t’i deshifrojë ato.

Represioni i fjalës së lirë nga Kremlini u rrit ndjeshëm në vitin 2021 pas kthimit në Rusi dhe arrestimit të figurës së ndjerë të opozitës dhe aktivistit kundër korrupsionit Alexei Navalny, i cili vdiq në rrethana të dyshimta në një burg rus në shkurt 2024. Sipas Mark Galeotti, kolumnist dhe analist i sigurisë në bne IntelliNews, Kremlini kishte ndjekur një politikë “shtypjeje të lehtë” deri në këtë pikë. Pasi Navalny sfidoi Kremlinin dhe u kthye në shtëpi pas një sulmi helmues, dorezat u hoqën dhe Kremlini filloi hapur të godasë shoqërinë civile dhe opozitën liberale.

Siç raporton bne IntelliNews, shumë gazetarë rusë vazhdojnë të përpiqen të bëjnë punën e tyre, por janë gjithnjë e më të kufizuar nga ligjet e rrepta që censurojnë raportimet e tyre mbi luftën në Ukrainë dhe politikat e Kremlinit dhe përballen me dënime të gjata me burgim nëse bien në konflikt me ata që janë në pushtet.

Shërbimi Federal i Taksave është duke udhëhequr goditjen aktuale të internetit dhe ka vendosur kufizime në 142,000 faqe interneti. Autoriteti i censurës Roskomnadzor ndoqi nga afër, duke bllokuar më shumë se 132,000 burime në internet. Një “agjensi qeveritare e paidentifikuar” ishte përgjegjëse për më shumë se 62,000 kufizime, ndërsa gjykatat ruse – kryesisht Gjykata e Qytetit të Moskës – urdhëruan bllokimin e më shumë se 60,000 faqeve të internetit, me rreth 50,000 që i atribuohen vetëm gjykatës së qytetit, raporton Moscow Times.

Veçanërisht, më shumë se 85% e kufizimeve në vitin 2024 u vendosën pa urdhër gjykate, duke ngritur shqetësime për mungesën e mbikëqyrjes ligjore në zbatimin e censurës dixhitale. Ekspertët besojnë se kategoria e “agjencisë qeveritare të paspecifikuar”, e cila u shtua në regjistrin e Roskomnadzor në fund të vitit 2022, mund të shërbejë si një zëvendësim për referencat në Zyrën e Prokurorit të Përgjithshëm Rus.

Gjatë dy dekadave të fundit që Putini ka qenë në detyrë, Kremlini ka forcuar gradualisht kontrollin e tij mbi lirinë e shtypit. Një nga veprimet e para të Putinit kur mori detyrën në vitin 2000 ishte burgosja e manjatit të medias Vladimir Gusinsky, i cili themeloi dhe kontrolloi kanalin shumë të suksesshëm NTV, “versioni rus i CNN”. Në atë kohë, Gusinsky tha se Kremlini në mënyrë metaforike “i kishte vënë një armë në kokë” dhe e kishte detyruar atë të hiqte dorë nga kontrolli i kanalit, i cili tani kontrollohet nga Gazprom Media shtetërore. Në të njëjtën kohë, oligarku i ndjerë Boris Berezovsky u dëbua në mërgim dhe shteti rifitoi kontrollin e kanalit kryesor televiziv shtetëror ORT, i njohur tani si Rossiya 1. Që atëherë, të gjitha kanalet kryesore televizive kanë qenë nën kontroll të rreptë shtetëror, por interneti rus, i njohur si RuNet, mbeti kryesisht i lirë dhe i pakontrolluar deri vonë.

Por që nga viti 2021, Kremlini ka nisur një fushatë për të vënë internetin nën kontrollin e shtetit. Përveç një numri në rritje të uebsajteve të bllokuara, VPN-të e përdorura gjerësisht për të anashkaluar kufizimet e normave të interesit po ndalohen gjithashtu gjithnjë e më shumë. Dhe faqet e internetit të njohura ndërkombëtare si YouTube e kanë parë gjerësinë e brezit të kufizuar pasi Roskomnadzor besohet se po teston mjete të reja teknologjike për të kufizuar më tej aksesin e rusëve në faqet e internetit ndërkombëtare. Këto teste kanë çuar në disa ndërprerje të internetit gjatë dy viteve të fundit pasi gabimet teknike në kontrolle janë eliminuar. Në korrik 2021, Rusia ndërpreu lidhjen e saj me World Wide Web në testin e parë të teknologjisë së saj sovrane të internetit, pasi Kremlini parashikon një përpjekje perëndimore për ta shkëputur Rusinë nga World Wide Web.

Ministria e Zhvillimit Dixhital, Komunikimit dhe Masmedias, së bashku me Roskomnadzor, raportohet se po konsiderojnë gjithashtu kufizime në aplikacionet e mesazheve, të cilat janë përdorur me sukses të madh nga protestuesit gjatë protestave në ish-Bashkimin Sovjetik (FSU) vitet e fundit.

Në veçanti, gjatë demonstratave masive në Minsk në verën e vitit 2020, të cilat u drejtuan kundër falsifikimit masiv të rezultateve të zgjedhjeve presidenciale nga presidenti bjellorus Alexander Lukashenko, kanali Nexta Telegram luajti një rol qendror në koordinimin e protestave disamujore.

Të dy shërbimet e njohura të mesazheve Telegram dhe WhatsApp janë ndërprerë gjatë vitit të kaluar pasi Roskomnadzor thuhet se teston teknologjinë e tij të re të kontrollit.

Në një lëvizje qesharake në vitin 2018, FSB u përpoq të detyronte Pavel Durov, pronarin e një shërbimi të njohur të mesazheve që përfiton nga enkriptimi i pathyeshëm, të dorëzonte çelësat e tij të sigurisë në mënyrë që autoritetet të mund të lexonin të gjitha mesazhet. Ai refuzoi. FSB-ja më pas u përpoq të mbyllte shërbimin. Ajo që pasoi ishte një lojë mace dhe miu, me Roskomnadzor që u përpoq të mbyllte serverët e Telegram, vetëm për t’u mposhtur pa shpresë nga teknikët rusë, të cilët hidheshin nga serveri në server, duke qëndruar gjithmonë një hap përpara. Në një moment, Roskomnadzor arriti vetëm të mbyllte faqen e vet të internetit, ndërsa Telegram vazhdoi të funksiononte në mënyrë perfekte.

Pas dy vjetësh, Kremlini u detyrua të hiqte dorë dhe paraqiti një projektligj për t’i dhënë fund përpjekjeve për bllokimin e Telegramit. Një arsye për këtë ishte se kaq shumë deputetë të Dumës përdorin shërbimin dhe vlerësojnë privatësinë e tij dhe paaftësinë e FSB-së për të lexuar mesazhet e tyre.

Që atëherë, Roskomnadzor ka investuar shumë në pajisje të reja për të kontrolluar më mirë internetin, disa prej të cilave thuhet se janë prodhuar nga kompani amerikane dhe izraelite.

Roskomnadzor tashmë ka bllokuar aplikacionin e njohur të mesazheve Viber për shkak të shkeljeve ligjore. Përdoruesit rusë të aplikacionit të koduar Signal u prekën gjithashtu nga ndërprerjet, duke kufizuar më tej aksesin në platformat e sigurta të komunikimit. Ndërkohë, Apple hoqi 60 aplikacione të rrjetit virtual privat (VPN) nga App Store rus midis korrikut dhe shtatorit 2024, duke e çuar numrin total të shërbimeve VPN të padisponueshme në 98, raporton Moscow Times.

/www.intellinews.com / KultPlus.com

Bethoven, Da Vinçi dhe Kyri’ në kartëmonedhat e reja euro

Posted on by Kult Plus

Banka Qendrore Evropiane (BQE) ka bërë një përzgjedhje paraprake të modeleve të destinuara për kartëmonedhat e reja të planifikuara të euros, duke përfshirë zogj, lumenj, ndërtesa ose figura të famshme si Ludvig van Bethoven, Mari Kyri dhe Leonardo da Vinçi.

”Kartëmonedhat e reja do të simbolizojnë identitetin tonë të përbashkët evropian dhe diversitetin që na bën të fortë”, tha presidentja e BQE-së, Christine Lagarde.

”Kultura evropiane feston hapësirat e përbashkëta kulturore që kanë formësuar identitetin evropian gjatë shekujve dhe “personalitetet ikonike evropiane”, njoftoi BQE nga selia e saj në qendrën financiare gjermane të Frankfurtit.

Dizajni përfshin laureaten polako-franceze të çmimit Nobel, Mari Kyri’, kompozitorin gjerman Ludvig van Beethoven dhe piktorin dhe artistin italian Leonardo da Vinçi.

Ana e pasme mund të shfaqë artistë rruge, një bibliotekë ose një universitet.

Grupi i dytë i dizajnit “Lumenjtë dhe zogjtë” thekson qëndrueshmërinë dhe diversitetin e ekosistemeve natyrore të Evropës.

Në anën e pasme të kartëmonedhave për këtë temë, mund të shfaqen institucionet evropiane si Parlamenti Evropian ose Komisioni Evropian.

“Ne jemi të emocionuar të prezantojmë këto motive të jetës reale që pasqyrojnë angazhimin tonë ndaj Evropës dhe festojnë trashëgiminë e saj kulturore dhe mjedisin natyror”, tha Lagarde./ KultPlus.com

Bukowski: Do të të duhet të vdesësh disa herë përpara se të jetosh me të vërtetë

Posted on by Kult Plus

Thënie nga Charles Bukowski

• Nuk e di për të tjerët, por kur unë zgjohem në mëngjes dhe vesh këpucët, mendoj: Zot, po tani çfarë?

• Do të të duhet të vdesësh disa herë përpara se të jetosh me të vërtetë.

• Shumë shpesh njerëzit ankohen se ata nuk kanë bërë asgjë me jetën e tyre; dhe pastaj ata presin që dikush t’ju thotë se kjo nuk është kështu.

• Gjenialitet do të thotë të kesh aftësinë për të thënë një gjë mjaft të thellë në mënyrë të thjeshtë.

• Ne të gjithë do të vdesim, të gjithë ne, çfarë cirku. Kjo duhet të na bënte të gjithë të donim njëri-tjetrin por jo. Ne jemi të terrorizuar nga rivaliteti me njëri-tjetrin.

• Pa letërsi, jeta është një ferr

• Disa njerëz nuk bëjnë asnjëherë çmendurira, sa të tmerrshme duhet të jenë jetët e tyre.

• Nëse do ta provosh me të vërtetë, shkoi deri në fund. Ndryshe, as nuk e ke filluar fare. Nuk ekziston një ndjenjë më e mirë se sa ajo. Do të jesh vetëm me Zotat. Një luftë e vërtetë

• Ne jemi këtu për t’i jetuar jetët tona aq mirë, sa që vdekja të trembet për të na marrë.

• Problemi me pijen është ky: mendova teksa pija. Nëse një gjë e keqe ndodh, ti pi për të harruar, por nëse diçka e mirë ndodh, atëherë pi për të festuar, dhe nëse nuk ndodh asgjë, ti pi për të bërë diçka të ndodhë.

• Të pirit është një gjë emocionale. Të nxjerr nga rutina e jetës së përditshme, nga të qenit çdo ditë njësoj. Të vendos me shpatulla pas murit. Kam ndjesinë se të pirit është një formë vetëvrasjeje ku të lejohet të kthehesh në jetë dhe ta fillosh jetën nga fillimi. Është si të vrasësh veten e më pas të ringjallesh. Besoj se deri tani kam jetuar 10-15mijë jetë

• Mbahu për birra. Birra është një gjak i përhershëm; një dashnore e përjetshme…

• Mendoj që kemi nevojë për një pije. Pothuajse të gjithë kanë nevojë, thjesht nuk e dinë.

• Më pëlqen t’i ndryshoj shpesh dyqanet e pijeve sepse nëpunësit fillojnë t’i dinë zakonet e tua nëse ke shkuar çdo natë dhe ke blerë sasi të mëdha alkooli. E ndjej tek mendojnë se si ka mundësi që nuk kam vdekur akoma dhe kjo më bën të mos ndjehem rehat. Mbase ata nuk e mendojnë diçka të tillë, por kjo më është kthyer në paranojë

• Të deheshe ishte diçka e mirë. Vendosa se gjithnjë do më pëlqente të bëhesha tapë.

• Patëm vendosur të çonim ilaçe në Afrikë… por, tek të gjithat shkruhej: pas buke!

• Të shkruash poezi nuk është e vështirë. Të jetosh është e vështirë.

• Secili ka të metat e tij, dihet. Por unë isha tri herë më lart se persekutorët e mi.

• Kaloja para dyqind vetave dhe nuk arrija të shikoja qoftë dhe një qenie njerëzore.

• Mendoni për miliona veta që jetojnë së bashku edhe pse nuk iu pëlqen, e urrejnë punën por kanë frikë ta humbasin, nuk ka pse të çuditësh që e kanë atë fytyrë të cilën e kanë.

• Jam i sigurt që do të më jepet një minutë për t’i menduar të gjitha herët që doja ta ulërija atë që ndjeja, por kam heshtur nga frika se nuk do të kuptohem, dhe do të pendohem për synimet të cilat i kam braktisur ngaqë frika se do të dështoja më ka ndaluar t’i vazhdoja.

• Kjo jetë është një e përdalë. Shkon kështu çakërqejf, sepse ka çaste që të lënë shije të hidhur në gojë, e të tjera çaste aq të bukura sa të bëjnë të harrosh paudhësitë e pafundme të jetës.

• Ndryshimi midis një demokracie dhe një diktature është se në një demokraci ti voton një herë e pastaj i merr urdhrat; në një diktaturë nuk e shpenzon fare kohën duke votuar.

• Nëse një ditë më dëgjoni të flasë për dashuri, e yje… ju lutem, më vrisni!

• Filloni ta shpëtoni botën duke shpëtuar një njeri çdo herë; gjithçka tjetër është romantikë madhështore ose politikë.

• Është e mundur të dashurosh një qenie njerëzore nëse nuk e njeh atë më tepër se duhet.

• Ka gjithmonë diçka që na i rrënon jetët tona. Gjithçka varet se cila prej tyre nga bie hise e para.

• Ne të gjithë jemi pengje dhe jemi të gatshëm të merremi peng./ KultPlus.com