Balerini dhe koreografi i njohur shqiptar Eno Peçi është figura e edicionit të sivetmë të mbrëmjes artistike “Ta zbardhi ftyrën”, mbrëmje kjo që organizohet nga gazeta online për art dhe kulturë “KultPlus.
“Ta zbardhi ftyrën” këtë vit do të shënojë edicionin e shtatë, dhe ky edicion do të ketë emocione skenike me balerinin shqiptar Eno Peçin, balerin që shkëlqen nëpër shumë skena të mëdha të teatrove prestigjioze, duke u prezantuar edhe si balerin por edhe si koreograf shumë i suksesshëm.
Mbrëmja e veçantë e “Ta Zbardhi Ftyrën” që ka për qëllim prurjen e artistëve shqiptarë nga vende të ndryshme të botës, përpos bashkëbisedimit audienca do të ketë rast që për së afërmi të përjetojë edhe magjinë skenike të këtyre artistëve, e që këtë vit do të kenë rastin të dëgjojnë rrëfimin e balerinit Eno Peçit, por që të shijojnë edhe performancën e tij të jashtëzakonshme.
Ardianë Pajaziti, drejtoreshë e KultPlus dhe organizatore e kësaj mbrëmje të madhe artistike është shprehur të jetë e lumtur që për gjithë këto vite janë prezantuar emra kaq të mëdhenj nga skena të mëdha botërore, e që nëpër vite, protagonistë të këtyre mbrëmjeve kanë qenë: Sislej Xhafa, Imer Kutllovci, Flaka Goranci, Erza Muqolli, Gjon’s Tears, Gëzim Myshketa dhe Elbenita Kajtazi.
“Eno Peçi vetëm sa po e vulos edhe më tutje rëndësinë e kësaj mbrëmje artistike, e që nëpër vite ka pas figura dhe profile shumë të rëndësishme, që janë inspirim për shumë artistë të rinj, që nëpërmjet kësaj mbrëmje mund të marrin edhe shkëndijat skenike”, ka thënë Pajaziti.
Ajo është shprehë tejet e vlerësuar që bashkë me ekipin e KultPlus po sjellin artistë të këtij kalibri, gjithnjë duke pas parasysh agjendat e tyre të stërmbushura.
Eno Peçi është balerin në Operën Shtetërore të Vjenës dhe është balerini i parë shqiptar që ka performuar në koncertin e përvitshëm të Filharmonisë së Vjenës që prezantohet më 1 janar. Është i dekoruar me Dekoratat: “Kalorës i urdhrit të Skënderbeut“, dekoratë që i është dhënë nga presidenca e Shqipërisë dhe “Kurora e Nderit të Austrisë për Shkencë dhe Art”, titull që i është ndarë në vitin 2019.
“Ta Zbardhi Ftyrën” do të mbahet në dhjetor të këtij viti, përkatësisht më 7 dhjetor.
Edicioni i sivjetmë i “Ta Zbardhi Ftyrën” mbështetet nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sporteve, Radio Telvizioni Publik i Kosovës dhe Ujë Rugove./ KultPlus.com
Ministrja e Turizmit dhe Mjedisit Mirela Kumbaro, mbajti fjalën e saj përshëndetëse në Senatin Francez në aktivitetin “Apolonia e Ilirisë, 100 vite kërkime arkeologjike franko-shqiptare”, me pjesëmarrjen e zëvendëspresidentit të Senatit Pierre Ouzoulias.
Në ligjëratën e saj, ministrja Kumbaro përmendi historinë e krijimit dhe figurat më të shquara që çuan përpara këtë mision.
“Jam shumë e nderuar të marr pjesë në këtë seminar dedikuar 100-vjetorit të misionit arkeologjik franko-shqiptar të Apolonisë në Shqipëri. Arkeologjia franceze në Shqipëri, (mund ta quajmë madje arkeologjia franko-shqiptare), është e vjetër, me vëzhgimet, kërkimet dhe gërmimet e para, që mund t’i quaj para-shkencore dhe shpesh të ushqyera nga romantizmi historik i pasionuar, të udhëtarëve dhe konsujve francezë në Shqipëri dhe Epir gjatë shekullit XIX. Ajo pati fillimet e saj të vërteta institucionale pas Luftës së Madhe, falë vullnetit të Justin Godart, ministër, deputet, senator, kryetar i qytetit të Lionit dhe pasionuar pas historisë dhe kulturës, duke vazhduar me aventurën e jashtëzakonshme të arkeologut Léon Rey, i cili kaloi më shumë se 17 vjet të jetës së tij për të krijuar dhe zhvilluar misionin e parë shkencor të vërtetë në Shqipëri”, theksoi Kumbaro.
Ministrja Kumbaro u shpreh se “kjo punë u pasua më tej nga kërkues francezë, shqiptarë të formuar në Francë ose frankofonë, për të arritur kulme me punën dhe angazhimin e profesorit të shquar Pierre Cabanes, vazhdues i misionit me kolegun e tij të shkëlqyer shqiptar, profesorin Neritan Ceka, dhe ish-drejtor i misionit arkeologjik franko-shqiptar të Apollonisë, autor i një Corpus monumental të shkrimeve të Ilirisë Jugore dhe Epirit, si dhe i veprave dhe artikujve shkencorë. Dëshiroj gjithashtu të përshëndes punën që bëjnë edhe personalitete të tjera në kuadër të këtij bashkëpunimi mes Shqipërisë dhe Francës në fushën e arkeologjisë”.
“Disa prej tyre janë midis nesh këtë mëngjes, Etleva Nallbani ose Saimir Shpuza, të cilët dua t’i uroj dhe falënderoj veçanërisht për angazhimin e tyre. Apollonia, është ky vend ku, falë kontributit të çmuar të paraardhësve të francezëve të pranishëm në publik, ndodhet sot një nga thesaret e kulturës mesdhetare antike, të cilin e vizitojnë çdo vit mijëra francezë, pasardhësit e pionierëve të parë, duke forcuar edhe më shumë lidhjen mes popujve tanë”, tha Kumbaro.
Gjatë fjalimit të saj, ministrja Kumbaro përmendi rolin e Shqipërisë si një pikëtakim kulturash mes lindjes dhe perëndimit, prej nga ka trashëguar shumë site të mbrojtura nga UNESCO, siç është edhe qyteti i Gjirokastrës, që francezët e kanë njohur përmes shkrimtarit Ismail Kadare, për të cilin Franca ishte shtëpia e tij e dytë.
“Shqipëria, një pikëtakim i kulturave po aq sa një urë lidhëse mes lindjes dhe perëndimit, mes Mesdheut dhe pjesës qëndrore të Ballkanit. Një vend ku në pak distancë mund të gjesh qytetet trashëgimi të UNESCO-s me arkitekturë otomane siç është për shembull Gjirokastra, vendlindja e shkrimtarit tonë të madh Ismail Kadare, dhe ma lejoni këtë mungesë modestie sepse është edhe vendi prej nga vij unë, por që Ismail Kadare e gjeti më pas shtëpinë e tij të dytë këtu në Francë dhe e përshkruante Gjirokastrën si “një qytet të pjerrët, ndoshta më i pjerrëti në botë”. Botë që i kishte thyer të gjitha ligjet e arkitekturës – dhe kjo ishte bota shqiptare e Gjirokastrës – të gjitha ligjet arkitekturore dhe urbanistike. Është ende aty. Një vend mikpritjeje. Është vendi i fëmijërisë së tij, ku shumë gjëra ishin të pabesueshme dhe shumë gjëra ishin si në ëndrra. Në fakt, këto janë realitetet që ju ftoj të vizitoni”, u shpreh Kumbaro.
Më tej, ministrja Kumbaro foli për zhvillimin turistik të Shqipërisë dhe përvojat origjinale që po joshin gjithnjë e më shumë vizitorë francezë në vendin tonë.
“Shqipëria sot po përjeton një rritje të jashtëzakonshme ose një bum turizmi. Dhe jo vetëm për bregdetin e rërës së Adriatikut dhe plazhet shkëmbore plot me shpellat misterioze të detit Jon. Filozofia që përkufizon Shqipërinë si një “destinacion unik” do të thotë të lidhesh miqësisht me banorët e këtij vendi, të cilët të ftojnë menjëherë të bëhesh pjesë e botës së tyre. Është të ndash me ta përvoja origjinale. Të shohësh në perspektivën e një dielli portokalli të zhytur në detet Jon dhe Adriatik mbi 450 kilometra bregdeti, i cili magjeps me relievet dhe shpellat e tij në jug dhe me plazhet e gjata rërë që mirëpresin mijëra pushues ose hapin skenat e festivaleve të verës. Kjo është arsyeja pse slogani ynë është “Albania All Senses” si një ftesë për të shijuar Shqipërinë në të gjitha shijet e saj”, përfundoi ministrja Kumbaro.
Në dhjetë muajt e këtij viti, më shumë se 200,000 francezë vizituan Shqipërinë, ose 75% më shumë se vitin e kaluar. Gjatë tetorit, drejtuesit e unionit francez “Les Entreprises du Voyage” mbajtën në Tiranë konventën e tyre të radhës, si një destinacion me rritje të shpejtë për vizitorët francezë./atsh/KultPlus.com
Fotografi Ilaz Bylykbashoshi ka publikuar vitin e kaluar disa fotografi nga një takim i Presidentit Ibrahim Rugova me aktorin e njohur Bekim Fehmiu.
Ai ka shkruar pa censurë një pjesë të bisedës mes Rugovës e Fehmiut.
Të dy e kishin lavduar njëri-tjetrin, por aktori e kishte bërë në një mënyrë më të pazakontë.
“Ibrahim Rugova: “Bekim Fehmiu ju adhurojë për prezantimin e denjë që i keni bërë kombit nëpër botë”! Bekim Fehmiu: “President mendojë që ju i keni koqet deri tek gujt”!”, ka shkruar Ilaz Bylykbashi në përshkrimin e fotografive. / KultPlus.com
Diva e operas, Maria Callas lindi në këtë ditë, 101 vjet më parë.
Që në kohën kur ishte gjallë konsiderohej legjendë e muzikës klasike dhe njihej si “La divina”, (Hyjnorja). Enciklopedia Britannica shkruan se mund të thuhet se ishte nga sopranot më të mëdha të koloraturës në botë, mbase dhe këngëtarja më e madhe e operës në botë e të gjitha kohërave.
Zëri i saj varionte pothuajse tre oktava dhe lulëzimi i saj teatror, fuqia vokale dhe sensi i zgjuar i dramës dhe stilit e bënë atë të njohur. Kjo ndihmoi në rigjallërimin e operës në vitet 1950 dhe për të rikthyer në skenë veprat e bel canto-s.
Këto kërkonin kontroll të rreptë vokal, në krahasim me këngët e rënda që kishin ardhur në modë.
Callas lindi nga emigrantë grekë në Nju Jork në vitin 1923. Ajo u shpërngul në Greqi, me nënën e saj dhe filloi mësimet e rregullta në moshën 13-vjeçare. Gjatë Luftës së Dytë Botërore ajo performoi si pjesë e një grupi popullor në Selanik që paguhej me ushqim. Në kohën kur mbaroi lufta, reputacioni i saj si këngëtare në Greqi ishte i sigurt.
Callas udhëtoi në Shtetet e Bashkuara dhe bëri audicione për disa shtëpi të njohura të operës, duke përfshirë Operan Metropolitan. Vendosi të refuzojë ofertat dhe u kthye në Evropë, ku bëri debutimin e saj në Itali, në La Gioconda. Në vitin 1951 ajo kishte interpretuar në çdo teatër me emër në Itali dhe në 1954 bëri debutimin e saj të famshëm në Amerikë.
Ishte e njohur për martesën dhe aferat e saj të trazuara dhe ndonjëherë të dhunshme, të cilat e çuan në probleme financiare, si dhe personalitetin e saj ndonjëherë të zjarrtë, që krijonte tensione dhe rivalitete si në skenë ashtu edhe jashtë saj.
Problemet shëndetësore i dhanë fund të hershëm karrierës së saj të jashtëzakonshme pasi zëri i saj i fuqishëm u lëkund. Vetë Callas ia atribuoi atë humbjes së forcës në diafragmën e saj, por shkaku i vërtetë është i paqartë.
UNESCO shënoi njëqindvjetorin e lindjes së saj në vitin 2023 me shumë ngjarje të organizuara në Greqi, pasi ajo ishte bërë shtetase greke në vitin 1966./atsh/KultPlus.com
Rilindje më 8 tetor 1963 dhe e dyta, “Kush e din…”, botuar katërmbëdhjetë ditë më pas, më 22 tetor 1963.
Më poshtë po ua sjellim këto dy poezi të mrekullueshme të shkruara nga Rugova.
Për shkak të rolit të tij në historinë e Kosovës, Rugova është quajtur “Ati i Kombit” dhe “Gandi i Ballkanit”, ndërsa pas vdekjes është shpallur Hero i Kosovës./ KultPlus.com
Festat e fundvitit nisin me një shpërthim emocionesh në zemër të Tiranës. Kryebashkiaku Erion Veliaj ndau lajmin se sot në mbrëmje, sheshi “Skënderbej” do të jetë qendra e një ngjarjeje artistike të paharrueshme.
Më 2 dhjetor, sheshi “Skënderbej” do të shndërrohet në zemrën e festës, me një koncert që sjell artistë të njohur dhe atmosferë magjike për të gjithë.
“Një mbrëmje që nuk duhet humbur, muzikë, energji dhe momente të paharrueshme”, shkruan Veliaj në rrjetet sociale.
Në këtë spektakël madhështor do të ngjiten në skenë yje të njohur të muzikës shqiptare, duke përfshirë: Alban Skënderaj, Xhensila Myrtezaj, Anxhela Peristeri, Manjola Nallbani, Era Rusi, Juliana Pasha, Semi Jaupaj, Sardi Strugaj, Vesa Luma dhe Emra Brah. Ky koncert pritet të jetë më shumë sesa një mbrëmje muzikore./atsh/KultPlus.com
Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani, ka rikujtuar presidentin historik, Ibrahim Rugova, në 80 vjetorin e lindjes së tij.
“Në historinë e shtetit tonë shkëlqen një emër që mishëron guximin, urtësinë dhe ëndrrën tonë për shtet të pavarur – Dr. Ibrahim Rugova, ati ynë themeltar dhe presidenti historik, i cili sot shënon 80 vjetorin e lindjes”, ka shkruar Osmani.
Tutje, ajo është shprehur se me besim të pafund në paqen, dinjitetin, lirinë dhe pavarësinë e popullit tonë, presidenti Rugova hodhi themelet e një Kosove të pavarur, duke formësuar një trashëgimi të rrënjosur në mençurinë, durimin, qëndrueshnërinë dhe vullnetin e pathyeshëm të një kombi.
“Me urtësinë, me vizionin e një burrshtetasi dhe me shpirtin e një patrioti, presidenti Rugova na bashkoi në momentet tona më të vështira, duke frymëzuar brezat për të ecur në rrugën e lirisë, pavarësisë dhe demokracisë. Rrugë nga e cila asnjëherë nuk do të heqim dorë”, ka shtuar presidentja Osmani.
Presidentës, i është bërë dhuratë një skulpturë me figurën e presidentit Rugova, për të cilën ajo është shprehur falënderuese.
“Falënderoj skulptorin Gëzim Muriqi që sot dhuroi skulpturën e Presidentit historik për Presidencën e Republikës së Kosovës”, ka shkruar Osmani./KultPlus.com
Në vitin e largët 1989, kur isha student në Universitetin e Prishtinës, duke u solidarizuar me minatorët e Trepçës që ishin hedhur në grevë për të mbrojtur autonominë e Kosovës, ne ishim mbledhur në palestrën e sporteve mbi mensën e studentëve. Bashkë me ne, ia behnin edhe shumë profesorë universitarë, studiues, shkrimtarë, intelektualë etj. Në mesin e tyre më pat rënë në sy edhe dr. Ibrahim Rugova, i cili u afrua pranë një grupi studentësh prej 11 vetash, në mesin e të cilëve kisha rastisur edhe unë. Ngaqë nuk kishte vend për të gjithë, ne ishim ulur në parket. Po ashtu, edhe ai u ul këmbëkryq në mes nesh.
Ajo që më bënte përshtypje, ishin cigaret që i ndizte njërën pas tjetrës, qetësia engjëllore e tij, biseda e ngrohtë, modestia e pakundshok. Fliste pa asnjë eufori, por me një urtësi të rrallë. Teksa qëndronte me ne, në një çast më ra në sy se dikush u shpërndante mollë studentëve. Mirëpo, kur u afrua te ne, fatkeqësisht i mbeti vetëm një kokërr. Duke shprehur keqardhje që s’kishte për të gjithë ne, mollën e vetme ia zgjati dr. Ibrahim Rugovës, mbase në shenjë respekti si më i vjetër që ishte. Dhe ai e mori me një qetësi të mistershme duke e ngushëlluar atë që të mos mërzitej fare se do ta ndante bashkë me ne. Të them të drejtën, në fillim e mora si një shaka të tij. Por, pasi e përfundoi bisedën që e kishte nisur, ktheu kokën mbrapa dhe i numëroi sa veta ishim gjithsej përreth tij. Dhe, me gishtat e tij të gjatë e të ashpër e çau mollën përgjysmë. Pastaj ato i ndau në 11 pjesë të vogla dhe të gjithëve na e zgjati nga një copë. Më të voglën e mbajti për vete.
Kështu 11 studentë, si dhe dr. Ibrahim Rugova arritëm ta hanim një kokërr molle. E pabesueshme, por e vërtetë.Kështu u ngulit në kujtesën time ky njeri i jashtëzakonshëm. Dhe më vonë, kur u bë prijës i shqiptarëve të Kosovës, gjithnjë më binte ndër mend ndarja e mollës. Dhe thoja vetmevete: Ky njeri, një kokërr molle e ndan me gjithë Kosovën, e jo më me 11 veta sa ishim ne studentët afër tij. Këtë e dëshmoi deri në frymën e fundit, ai vetëm i dha Kosovës, nuk i mori asgjë./ KultPlus.com
Shkrimtari i njohur Jusuf Buxhovi, në 80 vjetorin e lindjës së Ibrahim Rugovës, ka kujtuar ditën e 25 dhjetorit të vitit 1991, kur ka marrë çmimin vjetor për veprën “Prapë vdekja”, nga Shoqata e Shkrimtarëve të Kosovës, kur kryetar ishte vetë Rugova.
Përmes rrjeteve sociale, Buxhovi është shprehur se kjo vepër ishte e para vepër e tillë në prozën e Kosovës.
“Ky çmim ka rëndësi të veçantë meqë u parafua nga kryetari i atëhershëm i Shoqatës së Shkrimtarëve, Ibrahim Rugova, që asokohe bashkë me shkrimtarët dhe intelektualët e njohur, kishte marrë përsipër timonin e lëvizjes kombëtare, që do ta vëjë në binarët e pandalshëm historik shtetndërtimin e Kosovës”, ka shkruar Buxhovi./KultPlus.com
Njihet si shkrimtari me potencial profeti i romanit distopik “1984”, apo alegorinë te “Ferma e kafshëve”. Përveçse autor i këtyre romaneve dhe disa librave tjerë të rëndësishëm, ishte para së gjithash një eseist. Me qindra ese të tij të shkruara përgjatë dekadave prekin një larmishmëri të madhe temash, nga letërsia te politika dhe filozofia. Në njërën prej këtyre eseve, “Pse shkruaj”, jep katër arsye të mundshme.
EGOIZËM I PASTËR: Një nga arsyet pse dikush fillon të shkruajë mund të jetë dëshira për t’u dukur i mençur, për të qenë temë diskutimi mes të tjerëve, për t’u kujtuar pas vdekjes, për të sfiduar ata fëmijët popullorë që të injoronin kur ti ishe fëmijë. Është mashtrim të pretendosh se ky nuk është një motivim për të shkruar, e madje është një motivim i fortë. Shkrimtarët e kanë këtë karakteristikë të përbashkët me shkencëtarët, artistët, politikanët, avokatët, ushtarët, biznesmenët e suksesshëm – me pak fjalë, me bërthamën e njerëzimit. Pjesa dërmuese e qenieve njerëzore nuk janë shumë egoistë. Pasi arrijnë në moshën tridhjetë vjeç, shumica braktisin ndjenjën e të qenit individualë – dhe jetojnë kryesisht për të tjerët. Por ka një pakicë të vogël me dhunti, njerëz që me paramendim janë të vendosur të jetojnë jetën e vet si qëllim në vetvete dhe shkrimtarët janë në këtë kategori. Shkrimtarët seriozë, më duhet të them, janë në tërësi më vanitozë dhe e shohin veten si qendra e botës më shumë se sa gazetarët, megjithëse janë më pak të interesuar për para.
ENTUZIAZËM ESTETIK: Perceptimi i bukurisë në botën e jashtme, ose në anën tjetër, te fjalët dhe radhitja e duhur e fjalëve. Kënaqësia në impaktin e një tingulli mbi një tjetër, në fortësinë e prozës së mirë apo në ritmin e një tregimi të mirë. Dëshira për të ndarë një eksperiencë që dikush ndjen se është e çmuar dhe nuk duhet të humbet. Motivi estetik është shumë i dobët mes shumë shkrimtarëve, por dhe një pamfletist apo shkrimtar librash shkollor do të ketë fjalë apo fraza të parapëlqyera të cilat e joshin atë për arsye jo-utilitare; ose ai mund të ndjehet më mirë mbi tipografinë, mbi gjerësinë e anëve, etj. Çdo libër përtej nivelit të një udhërrëfyesi hekurudhash nuk mund të jetë pa të menduar estetik.
IMPULS HISTORIK: Dëshira për të parë gjërat siç janë dhe për të gjetur faktet e vërteta e për t’i ruajtur ato për përdorim nga brezat pasardhës.
QËLLIM POLITIK: Përdorimi i fjalës ‘politike’ në kuptimin më të gjerë të mundshëm. Dëshira për ta shtyrë botën në një drejtim të caktuar, për të ndryshuar idetë e njerëzve të tjerë mbi llojin e shoqërisë që ata duhet të kërkojnë të kenë. Edhe këtu, nuk mund të ekzistojë një libër i pastër i pandikuar apo i paanshëm politikisht. Mendimi se arti nuk duhet të ketë të bëjë fare me politikën është në vetvete një mendim politik. /Hejza/ KultPlus.com
Shkrimtari, publicisti dhe përkthyesi Visar Zhiti feston sot 72-vjetorin e lindjes. Shkrimtari lindi në Durrës, 2 dhjetor 1952.
Në rininë e tij u përndoq nga regjimit komunist. Ai ka mbajtur detyrat më të larta në institucionet shqiptare si deputet, ministër dhe diplomat i shtetit shqiptar.
Në vitin 1973, ai shkroi përmbledhje me poezi, Rapsodia e jetës së trëndafilave. Ishte koha e Plenumit të 4-t të KQ të Partisë së Punës, në të cilin Enver Hoxha filloi një fushatë të egër kundër të rinjve që tërhiqeshin nga kultura perëndimore.
Poeti i ri u bë një nga viktimat politike të diktaturës. Dorëshkrimi i përmbledhjes, dorëzuar për botim në Shtëpinë Botuese “Naim Frashëri”, u konsiderua si një krijim me gabime të rënda ideologjike dhe që nxinte realitetin socialist.
Ai u arrestua më datë 8 nëntor 1979. U dënua në një gjyq farsë në prill të vitit 1980 me trembëdhjetë vjet burg. Nga burgu i Tiranës transferohet në burgun e Qafë Barit dhe në vijim në burgun famëkeq të Spaçit, i njohur për kushtet e këqija, keqtrajtimet dhe torturat që pësonin të burgosurit.
Ai u lirua nga burgu në fillim të vitit 1987 dhe nisi punën në një fabrikë të prodhimit të tullave në Lushnjë. Mbas rënies së diktaturës komuniste karriera e tij si shkrimtar, publicist, diplomat pati vetëm arritje.
Visar Zhiti përfaqëson figurën e njeriut të bukur dhe të qëndrestarit, që nuk e theu regjimi me trajtimin mizor në burg e jashtë tij./ KultPlus.com
Kryeministri Edi Rama përcolli sot në rrjetet sociale lajmin për hapjen e hapësirës më të re inovative në kryeqytet, ku tradita shqiptare do të jetë kryefjalë.
“Oda e Zjarrit, një hapësirë inovative që shumë shpejt do të hapet për të sjellë në jetën turistike të vendit mbrëmjen shqiptare të traditës”, shkroi Rama.
Oda e Zjarrit është pjesë e qendrës kulturore Albanian Night.
Arkitektët kanë rindërtuar për këtë qëllim odën më të madhe të zjarrit në Shqipëri, 9 m e lartë dhe 250 m2.
Kjo hapësirë është në dispozicion të Albanian Night, mbrëmjes tradicionale shqiptare që do të ndodhë përgjatë gjithë vitit.
Qytetarët mund të vishem me kostume tradicionale sikundër stafi dhe do të përjetojnë eksperiencë interaktive me këngë e valle të interpretuara live./atsh/KultPlus.com
Sot shënohet 80-vjetori i lindjes së ish-presidentit të Kosovës, Ibrahim Rugova.
Ibrahim Rugova lindi në Cerrcë më 2 dhjetor 1944 dhe ishte Presidenti i parë i Republikës së Kosovës, duke shërbyer në vitet 1992–2000 dhe përsëri në vitet 2002–2006. Ishte intelektual, akademik dhe kritik letrar i njohur shqiptar; u njoh si lider i lëvizjes më të madhe paqësore në Evropë, i lëvizjes së gjerë për emancipim, çlirim kombëtar e pavarësi të Kosovës.
Duke pasur si pikëmbështetje Shoqatën e Shkrimtarëve, qe ndër bashkëthemeluesit e Lidhjes Demokratike të Kosovës e cila ishte lëvizja e parë demokratike mbarëpopullore, e cila u shndërrua në parti, u nis një fushatë paqësore kundër Serbisë. U zgjodh që në fillim kryetar i saj që nga themelimi i saj më 23 dhjetor të vitit 1989 deri më 21 janar të vitit 2006 kur ndërroi jetë.
Ai udhëhoqi një luftë popullore për pavarësi, që avokoi një rezistencë paqësore ndaj sundimin jugosllav dhe loboi për mbështetje nga SHBA-të dhe Evropa, veçanërisht gjatë Luftës së Kosovës. Ai theksoi fort trashëgiminë e lashtë të Dardanisë, mbretëri e pavarur dhe më vonë provincë e Perandorisë Romake që përfshinte territorin e sotëm të Kosovës, për të forcuar identitetin e vendit dhe për të promovuar politikën e tij të marrëdhënieve të ngushta me Perëndimin.
Për shkak të rolit të tij në historinë e Kosovës, Rugova është quajtur “Ati i Kombit” dhe “Gandi i Ballkanit”, ndërsa pas vdekjes është shpallur Hero i Kosovës.
Presidenti Rugova vdiq më 21 janar të vitit 2006 dhe u varros me nderime të larta shtetërore dhe ushtarake./ KultPlus.com
Është tashmë një skemë klasike:në janar bëjmë një listë me objektiva, shpesh duke u zotuar tëarrijmë synime të rëndësishme. Dhe pas disa muajsh iharrojmë ato. Lajmi është se përpjekja për të bërë gjëra të mëdha, është një ide më pak e mirë nga sa besohet zakonisht.
Dhe nuk është një ide e mirë, pasi thjesht nuk funksionon. Këtë e konfirmon edhe “Harvard Business Review”, në një shkrim me titull: “Për të arritur rezultate të shkëlqyera, fillojeni me zakonet evogla. “Ok, po çfarë është saktësisht një zakon? Dhe si funksionon ai?
Rutinat dhe aftësitë e konsoliduara
Ne e quajmë “zakon”një sjellje ose një proces mendimi, që pasi e kemi përsëritur shumë herë, na është bërë diçka automatike. Dhe që në të njëjtin kontekst, ne priremi t`a kopjojmë me lehtësi, madje pa pasur nevojë që të vendosim, shpesh në mënyrë të pavetëdijshme.
Për shembull një zakon mund të jenë gjestet që kryejmë për higjienën e përditshme, ose të ulurit gjithnjë në të njëjtin vend kur jemi në tavolinën e ngrënies. Ose të drejtosh makinën duke ndërruar marshin në kohën e duhur. Në fakt, duket se 45 përqind e aktiviteteve që bëjmë çdo ditë (përfshirë emocionet dhe mendimet) janë zakone.
Në thelb, zakonet janë rutina ose aftësitëkonsoliduara. Ata janë të qëndrueshme. Formohen ngadalë (mesatarisht për 66 ditë), dhe zhduken po aq ngadalë. Ato aktivizohen përmes një cikli zakonor, që përfshin 3 elementë: gjendjen kontekstuale në të cilën ne përdorim “pilotinautomatik”, sjelljen specifike që ne aktivizojmë në një gjendje të caktuar, avantazhin ose kënaqësinë që e aktivizon atë sjellje.
Gjithashtu, ne duhet t’i marrim parasysh këto 3elemente kur duam që të ndryshojmë një zakon të vjetër, apo të zhdukim një zakon të dëmshëm.Të kesh zakone duket diçka emërzitshme. Disa mund të kujtojnë gjithashtu poezinë e Marta Medeiros e cila fillon kështu: “Vdes dalëngadalë/ai që bëhet skllav i zakonit”.
Megjithatë, vini re se Medeiros dënon në fakt tëqenit skllevër të zakonit. Që është diçka e ndryshmenga cilësimi si zakon i kryerjes së detyrave rutinë që janë pashmangshme, në njëmënyrë të tillë që të mos jesh i detyruar të investosh gjithmonë mbi to burime të reja njohëse. Dhe për t’i rezervuar vëmendjen tonë të pakët e të çmuar detyrave tëtjera, më të rëndësishme, që kërkojnë më shumë angazhim dhe që janë më shumë shpërblyese.
Ekziston vetëm një mënyrë, përmes së cilës mund të na “robërojnë”zakonet. Dhe është më mirë që të jemi të kujdesshëm:kjo ndodh kur ajo që bëjmë zakonisht, shndërrohet në një lloj automatizmi, të gjestit apo mendimit, nga i cili nuk mund të shpëtojmë dot më.
Në këtë kuptim, dukuria e qëndrueshmërisë funksionale është emblematike:ne jemi mësuar t`apërdorim një objekt (për shembull, një kapëse letrash) në një mënyrë të caktuar, saqë as nuk mund t`a imagjinojmë të jemi në gjendje t`a përdorim atë ndryshe. Ndaj nuk është për t’u habitur, që një nga testet më të thjeshta dhe të njohura të kreativitetit ka të bëjëpikërisht meshpikjen e sa më shumë përdorimeve alternative për një mjet të zakonshëm,si një tullë apo edhe një kapëse letrash.
Pesë hapa
Tani, le të kthehemi aty ku e nisëm. Sipas “Harvard Business Review”, përveç kursimit të aftësive njohëse dhe vëmendjes, kultivimi i zakoneve ka një përfitim të rëndësishëm të shtuar. Bëhet për ndryshimin ose përmirësimin e sjelljeve tona.
Dhe kjo gjë ka të bëjë me faktin, se shumë shpesh ne dështojmë pikërisht pasi pretendojmë t`a bëjmë diçka në një mënyrë shumë të papritur, dhe shumë radikale. Kështu, shkruan HBR, “njeriu që nuk është marrë asnjëherë me ushtrime fizike, synon të bëjë gjimnastikë të paktën gjysmë ore çdo ditë, gruaja që rri pas internetit deri në mesnatë, i vë vetes si objektiv tëlexojë çdo natë të paktën 1 orë,para se të flejë në gjumë, apo njeriu që sapo ka rrufitur një ëmbëlsirë të dytë, synon të heqë dorë menjëherënga konsumi i çdo lloj ëmbëlsire”.
Kur mendojmë në këtë mënyrë, rrezikojmë të dekurajohemi shumë shpejt, dhe të ekspozohemi ndaj zhgënjimit. Qëllimet e mëdha kërkojnë edhe njëpërpjekje të madhe, qëndrueshmëri, si dhe përkushtim total. Është më mirë t’ia fillosh me zakonet e vogla:gjëra të vogla që bëhen lehtë, të cilat mund të jenë pjesë e një qëllimi më të madh. Edhe kjo gjëgjithashtu nuk është e lehtë, pasi ndryshimi i sjelljeve të konsoliduara nuk është kurrëi lehtë. Gjithsesi, shumë më e lehtë sesa të revolucionarizosh gjithçka me një lëvizje.
Ai mund të realizohet përmes 5 hapave. Nëse mbani mend atë që thamë më lart në lidhje me formimin e zakoneve, e kuptoni se këto nuk janë vetëm sugjerime të arsyeshme, por të shkëlqyera.
Së pari:identifikoni një detyrë shumë, shumë të vogël. Aq të vogël sa që kërkon vërtet përpjekje minimale, dhe që mund të kryhet në një kohë shumë të kufizuar (shembulli i HBR: lexoni nga një paragraf çdo natë. Ose:bëni vetëm një pompë çdo mëngjes).
Së dyti: përfshijeni atë detyrë në një rutinë tashmë të konsoliduar. Për shembull:lexojeni atë paragraf sapo shtrihet në shtrat. Ose gjatë larjes së dhëmbëve. Ose bëni një pompë para se të vishni çorapet.
Së treti:merrni parasysh të gjitha herët që e kryenidetyrën tuaj. Mjafton vetëm pak sekonda.
Së katërti:Mos u nxitoni që të shtoni vrullshëm përpjekjet tuaja, thjesht shtojini ato gradualisht. Së pesti:Angazho një ose më shumë miq në këtë sfidë të mikro-zakoneve.
Natyrisht, e gjithë kjo nuk do të thotë se nuk ia vlen të vendosësh qëllime në një nivel individual ose kolektiv. Ato na ndihmojnë të kuptojmë drejtimin e duhur se ku duhet ecur. Por janë zakonet që ndihmojnë të arrini vërtet atje, dhe ato ndërtohen hap pas hapi. / “Internazionale”/ KultPlus.com
Qyteti i Shkodrës është veshur me ngjyrat e festave.
Shkodra ka ndezur dritat e festave të fundvitit në një atmosferë elektrizuese. Numërimi mbrapsht është bërë nga kori i fëmijëve, kryebashkiaku Benet Beci dhe nga qytetarët që ishin të pranishëm.
Kryeministri Edi Rama ndau në rrjetet sociale pamje nga momentet magjike të ndezjes së dritave ndërsa shkruan: “Shkodra gati për dhjetorin e festave”
Shkodra në festë është motoja e këtij organizimi masiv 1 mujor të cilit i janë bashkuar me dhjetra biznese nga sheshi para bashkisë dhe pedonales Kolë Idromeno.
Pas ndezjes së dritave mbrëmjet në Shkodër do jenë të shoqëruara me muzikë live, dhe performanca te ndryshme./ KultPlus.com
Ministrja e Turizmit dhe Mjedisit, Mirela Kumbaro, ka ndarë në rrjetet sociale momente nga aktivitetet mjedisore zhvilluara në Parkun Kombëtar Divjakë-Karavasta gjatë javës së festave kombëtare.
“Mësojmë, festojmë dhe kujdesemi për gjallesat”, shkruan ministrja, duke theksuar se fëmijët pjesëmarrës u njohën jo vetëm me bukuritë natyrore të parkut, por edhe me shkabën e cila, pas një përkujdesjeje shëndetësore, u kthye në habitatin e saj natyror.
Këto aktivitete, të organizuara me specialistët e Zonave të Mbrojtura, synojnë të ndërgjegjësojnë brezat e rinj për rëndësinë e mbrojtjes së natyrës dhe biodiversitetit./ KultPlus.com
Dielli ra në mendime dhe vendosi të shndrisë edhe më shumë. Era, që kënaqej nga ky kuvendim, fryu edhe më shumë, që rrezet e diellit mos e arrinin djaloshin.
“Për këtë është Alkimia,” shtoi ai. “Që secili nga ne të kërkojë thesarin dhe ta gjejë, e më pas të dëshirojë të bëhet edhe vetë më i mirë se më parë. Plumbi do të hyjë në punë derisa bota mos të ketë më nevojë për të. Paskëtaj atij i duhet të shndërrohet në flori. Këtë gjë bëjmë ne Alkimistët: na tregojnë se, sa herë që duam të bëhemi më të mirë nga ç’jemi, edhe gjithçka që na rrethon bëhet më e mirë.”
“Atëherë, pse thua që unë nuk e njoh Dashurinë?” pyeti Dielli.
“Sepse Dashuria nuk është e palëvizshme si shkretëtira, dhe nuk do të thotë që t’i biesh botës kryq e tërthor siç bën era, dhe as të bësh sehir nga lart siç bën ti. Dashuria është burimi që vë në lëvizje dhe e bën më të mirë Shpirtin e Botës. Kur arrita ta kuptoj për herë të parë, atëherë m’u mbush mendja se ishte e përsosur. Por më pas vura re se ajo ishte pasqyra e të gjitha krijesave e se brenda mbante luftërat dhe dëshirat e tyre. Jemi ne që e mbajmë gjallë Shpirtin e Botës: toka ku jetojmë do të bëhet më e mirë a më e keqe nëse do të jemi më të mirë apo të këqinj ne. Këtu hyn dhe forca e dashurisë, sepse kur biem në dashuri gjithnjë duam të bëhemi më të mirë nga ç’jemi.”
“Ti ç’kërkon nga unë?” e pyeti Dielli. “Të thashë, më ndihmo të bëhem erë,” u përgjigj djaloshi. “Natyra më mban si më të mençurën e krijesave,” shtoi Dielli, “por s’di qysh të të bëj erë.” “E kujt t’i lutem tani?”
Për një hop Dielli qëndroi i heshtur. Era, që ende mbante vesh, donte të përhapte aty për aty nëpër botë lajmin se njohuritë e Diellit ishin të pamjaftueshme. Megjithatë, s’dëshironte të largohej nga ai djalosh që fliste Gjuhën e Botës.
“Fol me Dorën, se ajo ka shkruar gjithçka!” tha Dielli. /KultPlus.com
Shqipëria është shndërruar tashmë në një destinacion turistik gjithëvjetor, ku turizmi mund të zhvillohet jo vetëm në pranverë dhe verë pranë detit, por edhe në dimër e vjeshtë, duke ushtruar sportet e dëborës, çiklizmit, hipizmit etj.
Ministrja e Turizmit dhe Mjedisit, Mirela Kumbaro ndau në rrjete sociale momente nga qendre kalërimi në Zagori, që po frekuentohet nga vizitorë të shumtë edhe këtë fillim sezoni dimëro.
“Mbaroi sezoni?! Jo more jo … Shih sa shumë aktivitete mund të bëni ende”, shkroi Kumbaro.
Sipas saj, udhëtimet me kuaj me Caravan Horse Riding Albania janë një alternativë për tu kënaqur për të zbuluar Zagorinë.
“kalërimi me kuaj është një eksperiencë e mrekullueshme që duhet ta provoni patjetër”, tha ajo.
“Caravan Horse Riding Albania” është vendosur mbi kodrat e fshatit “Asim Zeneli”, një mjedis ideal për t’u dhënë lirinë e natyrës 40 kuajve të kësaj qendre.
Përballë shfaqet pamja e luginës së Drinos dhe qyteti i Gjirokastrës, pasuri e UNESCO-s. Qendra gjendet shumë pranë disa siteve me rëndësi historike, kulturore dhe natyrore që janë bërë edhe pjesë e itinerareve që ofrohen për kalorësit.
Partnerët lokalë të kësaj qendre janë 12 familje pritëse, një rrjet hotelesh, restorantesh, njësish të vogla, fermerë lokalë që furnizojnë fermën me ushqim gjithëvjetor për kuajt, farmaci veterinare, artistë, artizanë, fermerë, ferma të vogla, agjenci të specializuara në off road etj./ KultPlus.com
Macja është kafsha më e përhapur në planet, ku numërohen rreth 600 mln në banesat tona. Vijon të jetë objekt studimi ky felin i zbutur, që gjithnjë është i veshur me një fije misteri për karakteristikat dhe lidhjen me njeriun. Disa studjues mendojnë se nuk e ka kompletuar kurrë, ende sot, kalimin nga kafshë e egër në shtëpiake.
Studimet e viteve të fundit janë përqëndruar në historinë gjenetike, për të kuptuar më shumë mbi historinë, mbi marrëdhënien me njeriun, mbi komunikimin e sjelljet e tyre.
Po çfarë nuk dimë për miqtë tanë me katër putra? Të zgjedhin, kur të afrohen, kur të markojnë dhe fërkojnë trupin e tyre tek këmbët tona, apo sjellin kafshë të ngordhura apo lodra të tyre tek ne, që për ta janë preja, në shenje afeksioni dhe respekti.
Një studim i fundit mbi komunikimin, nxjerr në pah aftësinë e tyre për të kuptuar gjuhën e padronit, dhe reagimet si rrjedhojë. Në bazë të eksperimenteve të kryera, kuptojnë dhe diferencojnë kuptimin dhe tonin e zërit, dhe vendosin në disa raste të injorojnë mesazhin. Dhe ndërmjet femrave dhe meshkujve, këta të fundit janë më të ëmbël e të dashur.
Komunikimi mes nesh dhe felinëve është shumë më tepër kompleks se sa mendohet. Macet dëgjojnë dhe përpiqen të kuptojnë çfarë i themi, dhe sipas studimit të publikuar në Scientific Reports, tregohet se jo vetëm janë në gjendje të krijojnë lidhje mes objekteve dhe fjalëve, por janë më efikasë edhe se fëmijët. Rezulton se arrijnë në marrjen e një koncepti të ri në vetëm 9 sekonda, ndërkohë që një fëmije i duhen 20 sekonda.
Eksperimentet vërtetojnë që janë shumë të shpejtë në mësimin e një koncepti të ri, dhe në rastin kur imazhi me fjalën nuk korespondon, tregojnë një fokus dhe habi të madhe.
Nga analizat gjenetike të kryera, të gjitha macet shtëpiake kanë një prejardhje, nga macja e egër afrikane. Ishte Mesopotamia e lashtë dhe e lavdishme që ka lënë gjurmët e zbutjes se kafshës se familjes së felinëve. Por nisi të afrohet me njeriun në epokën e gurit, rreth 12.500 p.e.s ,fazë ndryshimesh të mëdha që përkon me përdorimin e veglave të para nga njeriu, me nisjen e agrikulturës, nisi afrimi mes dy specieve, nje proces që duket se ka zgjatur disa mijëra vite.
Analiza të mëtejshme të AND tregojnë se i përket vetëm 5 aplogrupeve të ndryshme, e rrjedhin nga të njëjtat linja evolucioni. Kjo do të thotë se disa mijëra vite më parë 5 femra janë origjina e të gjithë felinëve të vegjël që sot mbajmë në shtëpitë tona anembanë globit. Ka qenë një afrim gradual nga të dy palët, dhe sipas studjuesve, elegance e kësaj kafshe dhe sjellja, e bëri njeriun ta pranojë e ta respektojë.
Gjurmët me të lashta të gjetura përkojnë me sepulturë rreth 9000 vite me parë në Qipro, në Izrael rreth 6700 p.e.s, dhe ne gërmimet ne Egjipt, rreth 900 vite p.e.s, ku u gjetën rreth 300 mijë oferta me mace të zbutura shtëpiake të mumifikuara.
Natyrisht kultura e civilizimit Egjiptian ishte ajo që vuri në piedestal këto kafshë. Në Egjiptin e lashtë, edhe një perëndeshë kishte trup femre dhe kokë mace, ishte hyjneshë e e pjellorisë dhe pjekurisë dhe kulti i saj ishte mjaft i rëndësishëm në kulturën dhe kostumet e shoqërisë.
Egjiptianët dhe fenikasit ishin ata që e përhapën edhe nëe kontinentin tonë, Evropë, sipas rindërtimit të historisë duke u bazuar në zbulimet arkeologjike.
Edhe në Romën Antike ishte një kafshë që mbahej nga klasat më të larta dhe të pasura të shoqërisë, gjë që vertetohet edhe nga mozaikët dhe vepra, deri kur ne Mesjetë mori konotacione religjoze dhe shpesh u tentua zhdukja e tyre, pasi personifikonin shtrigërinë e djallëzinë.
Sot në botë janë rreth 50-70 raca të ndryshme macesh të seleksionuara, mes tyre një është gjenetikisht e modifikuar për të kontrastuar alergjitë ndaj qimeve.
Me karakter të ftohtë, të distancuar, macja është një kafshë e bukur, që terheq njeriun me misticitetin, elegancën dhe ëmblësinë e kultivuar./ KultPlus.com
“Po kërkoni destinacionin më të mirë për të udhëtuar, me diell dhe plazhe me rërë? Ky vend i vogël i ka të gjitha, përfshirë fluturimet vajtje-ardhje për vetëm 24 paund. Është e vështirë t’i thuash jo”. Kështu shkruan Christine Younan në një artikull të botuar në gazetën e përditshme britanike “The Mirror”.
Ndërsa moti në Britaninë e Madhe është i ftohtë, mendimi për pushimet e ardhshme mund të jetë joshës.
Një faqe e TikTok-ut, e njohur si @travel.cove me mijëra ndjekës, sugjeron rezervimin e pushimeve më të mira edhe me një buxhet të limituar. Dhe në video, faqja zbulon Shqipërinë si vendin ideal për të udhëtuar, pasi turistët britanikë mund të përfitojnë nga fluturimet vajtje-ardhje për 24 paund dhe nga hotelet që kushtojnë vetëm 32 paund për natë.
Por, kjo nuk është e gjitha, pasi shpenzimet atje janë gjithashtu të ulëta. Me 1,90 paund mund të konsumosh një krikëll birrë dhe një vakt me vetëm 8 paund.
Akomodimi në hotel është gjithashtu i përballueshëm, shkruhet në tabloidin britanik.
Ndërkohë, ekspertët e udhëtimeve mendojnë se koha më e mirë për të udhëtuar në Shqipëri është nga prilli deri në fillim të qershorit, kur moti është i shkëlqyer për ecje dhe çiklizëm.
Por, rekomandohet që të vizitohet edhe midis dhjetorit dhe shkurtit, pasi mund t’i shpëtohet turmave të vizitorëve.
Destinacioni më popullor në Shqipëri është Tirana, kryeqyteti i cili njihet për restorantet dhe baret e shumta. Ndërkohë, Mali i Dajtit është një tjetër vend i mrekullueshëm për adhuruesit e natyrës, i cili ndodhet jashtë Tiranës.
Shqipëria është një perlë e fshehur e Evropës e cila krenohet me plazhet e bukura dhe malet mbresëlënëse. Saranda është një qytet i bukur bregdetar për t’u vizituar falë afërsisë me Ksamilin, një nga plazhet më të mira të rajonit, sugjeron britanikja “The Mirror”./ KultPlus.com
Jezusi takohet me Dostojevskin. Ai i hedh atij një vështrim, dhe për një çast depërton thellë në tunelet e errëta të atyre syve të munduar, dhe kryen një ekzorcizëm të menjëhershëm. Shpejt, me guxim, pa bujë, në stilin e Jezusit: Festa mbaroi, djall i vogël. Dil jashtë! Një gumëzhimë e lehtë, dhe ja ku u bë.
Dhe Dostojevski, me dëbimin e demonit, është i lehtësuar nga hemorroidet, vesi i bixhozit, dhimbjet e forta të kokës, ethet, depresioni, hipokondria, intuitat dhe obsesionet e tij të tmerrshme futuristike. Ai lirohet nga “qelia“ e kafkës së tij. Dhe ai nuk shkruan më libra, kurrë.
Në librin e tij “Mëkatari dhe shenjti”Kevin Birmingem i frymëzuar mbi historinë e gjenezës – filozofike dhe neurologjike – të romani“Krim dhe ndëshkim”, do t’ju lërë në mëdyshje mbi figurën e Dostojevskit, aq më tepër që vetë rusi i famshëm kishte të paktën dy mendime për veten e tij.
Nga njëra anë, ju do të keni frikë nga qëndrueshmëria e tij si shkrimtar, nga përkushtimi i tij ndaj përvojës, besnikërisë së tij artistike, brishtësia/qëndrueshmëria e tij, imagjinata e tij e pambrojtur, etj. Nga ana tjetër, do të pyesni veten nëse një pjesë e mirë e “Krim dhe ndëshkim” mund të mos jetë patologji e pastër.
Atë nuk mund ta quani as edhe një:Tërësia e kësaj vepre përshkruan vetëm 1 minutë dhunë. Raskolnikovi, një student arrogant dhe i varfër që vërdallosej nëpër lagjet e varfra të Shën Petersburgut, vret brutalisht një plakë të keqe-një fajdexheshë dhe motrën e saj që u ndodh rastësish aty.
Por pse e kryen ai atë krim? Pse e ngre sëpatën? Jo për para, dhe as për pasion. Ndoshta motivi qëndron pas pasionit ndaj ideve. Sepse përveç se është i çmendur, Raskolnikov
është një lloj filozofi:Ai abstragon mbi vlerën (ose mungesën e saj) të një jete të vetme njerëzore; mbi gabueshmërinë e kriminelëve; dhe mbi fuqinë e një akti, të një goditje vendimtare, për ta transformuar realitetin.
Shkëputja e tij nga shoqëria dhe nga matrica e mirësisë njerëzore, është e plotë. Ai është një ujk i vetmuar. Pra me fjalë të tjera, sa për të cituar grupin muzikor “Iggy Pop”, ai është thjesht një djalë modern. Ai paraqitet si i braktisur nga boa, si një personazh i Samuel Beket; ai sillet me vetëdijen e personazheve të Kafkës; dhe murmurit me vete si Trevis Bikëll, protagonisti i filmit të famshëm “Shoferi i taksisë” luajtur nga Robert De Niro.
“Të shohësh mbulesën mizore nën të cilën vuan Universi, ta dish se edhe një shpërthim i vetëm i vullnetit njerëzor mjafton për ta shkatërruar atë dhe bashkuar me përjetësinë, të njohësh veten dhe të jesh si krijesa e fundit… është e tmerrshme!”-i shkroi Dostojevski vëllait të tij Mikail para se të botonte “Krim dhe ndëshkim”.
Pora ishte ai krijesa e fundit, apo një nga të parët e një epoke të re?Biografia e tij është një sekuencë ngjarjesh për të cilat vetëm mbiemri “dostojevskian”mund t’i përshkruajë si duhet. E ëma i tij vdiq nga tuberkulozi kur ai ishte vetëm 15 vjeç.
Dy vjet më vonë, i vdes edhe babai në rrethana misterioze, me shumë gjasa i vrarë nga bujkrobërit. Me synimin për të nisur një karrierë letrare në Shën Petersburg, i riu Dostojevski zhytet në borxhe të mëdha. Ai u bë pjesë e politikave reformiste, për të cilat po ziente në atë kohë e Rusia cariste: takime sekrete, manifeste të zjarrta.
Në vitin 1849 u arrestua gjatë një vale spastrimesh nga shërbimet sekrete të Carit dhe u akuzua për kryengritje dhe komplot. I nxjerrë përpara një toge pushkatimi në Sheshin e Paradave Semenovski, në praninë e një turme të madhe, Dostojekski dhe shokët e tij i shpëtojnë vdekjes nga një gjest mëshire i minutës së fundit nga vetë Car Nikolla I.
Dënimi i tyre ulet. Jo vdekje, por internim në Siberi. Dostojevski kalon 4 vjet në punë të rëndë në kampin e të burgosurve në Omsk, dhe 5vite të tjera si ushtar në ushtrinë siberiane.
Pastaj në moshën 38 vjeçare rikthehet në Shën Petersburg. Birmingem është i shkëlqyeshëm në përshkrimin e mjedisit intelektual që e pret atje shkrimtarin rus. Nihilizmi, egoizmi, materializmi … Njeriu që po rikonceptohet. Një fiziolog boton një libër me ndikim me titull “Reflekset e trurit”.
Bazuar në eksperimentet e tij me një numër bretkosash fatkeqe, ai pretendonte se aktiviteti mendor është i gjithi reflekse. “Animacioni, pasioni, tallja, pikëllimi, gëzimi, etj, janë thjesht rezultate të një tkurrje më të madhe ose më të vogël të grupeve të caktuara të muskujve”-shkruante ai.
Dostojevski e kupton menjëherë se ku çonte e gjitha kjo:individi, i bllokuar në kokën e tij, i mbetur në mëshirën e neuroneve të tij. Ndërkohë truri i tij vazhdon t’i shkaktojë kriza – epilepsi të lobit temporal, atë që Dostojevski e quan “sëmundja e rënies”.
Dhe ka diçka tjetër. Ai lexoi një ditë mbi gjyqin e një vrasjeje të ndodhur në Francë, të kryer nga Pier-Fransua Lesnar. Ky ishte një tip në dukje i qetë, me një sjellje të përsosur në shoqëri, lexonte Rusonë; shkruante poezi. Por në fakt ishte një sociopat i çmendur, një lloj i ri njeriu.
Kur e fusin në gijotinë, ai e kthen kokën lart, në mënyrë që të shikojë tehun e mprehtë që zbriti mbi qafën e tij. Dostojevski botoi një ese 50faqëshe, të përkthyer nga frëngjishtja, për Lesnarin me titullin “Një personalitet i shquar”, në revistën e tij letrare “Vremya”.
Gjyqet e vrasjeve, shkruan ai në një shënim hyrës, janë “më emocionuese se të gjitha romanet e mundshme, pasi ato hedhin dritë mbi anët e errëta të shpirtit njerëzor, të cilave arti nuk pëlqen që t’i afrohet”.Ajo ngjarje çoi më pas në shkrimin e romanit “Krim dhe ndëshkim”, të cilin Dostojevski e nisi në shtatorin e vitit 1865, ndërsa ishte gjysmë i uritur dhe pa gjumë në një hotel në Vizbaden të Gjermanisë, pasi kishte humbur në ruletë të gjitha paratë e tij.
Është një roman me ndërtesa të rrënuara sikur kanë dalë nga lufta, me dyer plot blozë, dhe me dhoma të vogla që mbajnë erë minjsh dhe lëkurësh. Halucinacionet përzihen me realitetin dhe anasjelltas. Të dehurit thonë gjëra shumë të zgjuara.
Ai është mbi të gjitha është një roman i subjektivizmit:i shtypjes së tij, i vetmisë ulëritëse të protagonistit. “Detajet tërësisht të panevojshme dhe të papritura duhet të lihen mënjanë në çdo moment në mes të tregimit”- shkroi Dostojevskin në ditarin e tij. Motivet e Raskolnikovit, shpengimi apo mungesa e tij, kthesat e komplotit.
“Krim dhe ndëshkim” ka të bëjë me trurin tuaj, trurin tuaj të ngratë, që është “selia” e vetëdijes moderne. Ai ka të bëjë me atë se si ndihet njeriu vërtet. “Çfarë është Ferri?”pyet At Zosima në romanin tjetër të Dostojevskit “Vëllezërit Karamazov”. “Unë pohoj se është vuajtja nga pamundësia për të dashuruar”. Duke kërkuar çlirimin nga vetja, nga izolomi i plotë mendor, ju mund ta shkatërroni atë si Lesnar ose ta lini veten të bini në dashuri siç bën Raskolnikov në epilogun jo shumë bindës të “Krim dhe ndëshkim”.
Dashuria e gruas së tij, Sonja, arrin ta ngushëllojë dhe mendja e tij transformohet:“Tani ai nuk po vendoste asgjë me vetëdijen e tij; ai ndihej i vetmuar. Në vend të dialektikës, kishte mbërritur vetë jeta, dhe në vetëdijen e tij duhej të përpunohej diçka krejtësisht e ndryshme”. Siç ndodh në përgjithësi me Dostojevskin, Jezusi është diku këtu pranë, i buzëqeshur, i fshehtë. Raskolnikov i ka Ungjijtë nën jastëk, dhe ai kujton se si Sonja i lexoi dikur historinë e Llazarit. Dashuroni do të dilni nga gjendja e vdekjes. Po nëse nuk e bëni këtë?
Në të njëjtin epilog, Raskolnikov, i shtrirë në një spital të burgut në Siberi, sheh një ëndërr në mesin e etheve:Ai sheh një murtajë të madhe që vjen “nga thellësitë e Azisë”. Por prisni – është një plagë mendore. “Njerëzit që u prekën nga ajo, u bënë menjëherë të pushtuar nga djalli dhe të çmendur. Por asnjëherë këta njerëz nuk e konsideruan veten aq inteligjentë dhe aq të pagabueshëm ndaj së vërtetës sa kur ishin infektuar”.
Individualizmi ka arritur kulmin e tij; atomizimi është total. “Të gjithë ishin të shqetësuar, askush nuk kuptoi askënd tjetër, secili mendoi se e vërteta qëndronte vetëm tek ai dhe në lidhje me të gjithë të tjerët, vuajti, rrahu kraharorin e tij, qau dhe shtrëngoi duart”. /The Atlantic/ KultPlus.com
