Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave në një postim në rrjetet sociale bën të ditur se pas ndalesës në Shkup, ekspozita me dorëshkrimet e hierarkut të letërsisë shqipe, Ismail Kadare, u shfaq në një tjetër vatër të shqiptarisë, në mjediset e Bibliotekës Kombëtare “Pjetër Bogdani”, në Prishtinë.
Në çeljen e kësaj ekspozite të përgatitur nga Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave (DPA) në bashkëpunim me Institutin e Trashëgimisë Shpirtërore dhe Kulturore të Shqiptarëve në Shkup (ITSHKSH) dhe Agjencinë Shtetërore e Arkivave të Kosovës (ASHAK), ishin të pranishëm Drejtori i Përgjithshëm i Arkivave, Ardit Bido, kreu i ASHAK-ut dhe njëherësh Sekretar i Përgjithshëm i Ministrisë së Kulturës, Rinisë dhe Sporteve 🇽🇰, Bislim Bislimi, drejtoresha e Bibliotekës Kombëtare të Kosovës, Znj. Blerina Rugova Gaxha, shkrimtarë dhe qytetarë të interesuar.
Në fjalën e tij përshëndetëse, Bislimi theksoi rolin dhe angazhimin e Kadaresë në drejtim të pavarësisë së Kosovës. “Pak më shumë se 4 muaj prej ndarjes së tij nga jeta, prezantojmë dorëshkrimet e shkrimtarit më të madh të kombit, Ismail Kadaresë. Falenderojmë DPA-në që në kaq pak kohë arriti të kurojë një ekspozitë gjithëpërfshirëse të veprës së Kadaresë. Është rasti që të theksojmë se na la pas një arsenal veprash që flasin mbi identitetin tonë kombëtar, historik dhe kulturor. Ky shkrimtar ishte padyshim një nga mbrojtësit e lirisë dhe të pavarësisë së Kosovës”, – tha Bislimi.
Në fjalën e tij, Bido u shpreh se nëpërmjet dorëshkrimeve të ekspozuara, depërtojmë në rrymën e nëndheshme të veprës Kadarenë, identitetin tonë kombëtar.
“Është nder dhe kënaqësi që në këtë vit, ndër shumë pëvjetore që kombi ynë ka, Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave festoi 75-vjetorin e themelimit. Sërish një jubile me rëndësi, pasi në këtë arkiv frymon shqiptaria, e pakufizuar në kohë dhe në hapësirë, duke zotëruar më shumë dokumente para vitit 1945 mbi shqiptarët e Kosovës, të Maqedonisë së Veriut, të Malit të Zi dhe të Çamërisë, më shumë se në arkivat përkatëse.
Një dhuratë për këtë 75-vjetor, ishte telefonata që mora nga mikesha dhe botuesje Alda Bardhyli, e cila më dha sihariqin se familja Kadare dëshironte të dhuronte dorëshkrimet e shkrimtarit në DPA. Më shumë se një akt bujarie, është një amanet i pashprehur nga Kadare, i cili donte që dorëshkrimet e tij të strehoheshin në vendin, ku shkroi dhe u rrit si letrar. Mbi 44 mijë faqe dorëshkrime, hapin një punë shumë të madhe për studiuesit e Kadaresë sepse përvijojnë fillin e krijimit të shkrimtarit të madh, deri në procesin e botimit. Kadareja do të mbahet mend pas 100 vjetësh, si një shkrimtar i madh, që ka si nënshtresë të veprës së tij identitetin shqiptar. Do mbahet mend ndikimi drejtpërdrejtë politik në elitat politike franceze të kohës, që vendosën të rreshtoheshin krah aleatëve të NATO-s në mbrojtje të shqiptarisë”, – përfundoi Bido.
Ndërsa, në fjalën e saj, Gaxha vlerësoi perspektivën që ekspozita ofron, duke i ftuar studiuesit për t’u njohur me varientet fillestare të veprave të Kadaresë. “Është shumë me rëndësi që ta mirëpresim sot ekspozitën mbi një prej shkrimtarëve më të njohur të letërsisë shqipe, Ismail Kadare. Për të gjithë ne si lexues, kjo ekspozitë jep një perspektivë tjetër të veprës së Kadaresë, të një ane të dorëshkrimeve që sot është pothuaj në zhdukje. Shoh pjesë nga romani ‘Gjenerali i ushtrisë së vdekur’, romani i parë modern në letërisnë shqipe. Vepra ‘Frymëzime djaloshare’, që ka sjellë një frymë të re në poezinë shqiptare. Ndaj, kjo perspektivë mbi veprën e Kadaresë është e mirëseardhur dhe e rëndësishme, që të kemi një pasqyrë për t’iu kthyer Kadaresë edhe nëpërmjet shkrimit intim, versioneve të para të veprave të tij”, tha Gaxha.
Mes dokumenteve të ekspozuara, gjenden fragmente nga romani i parë i pabotuar i Kadaresë, “Tri shokët”, shkruar në moshën 11-vjeçare, si edhe gjurmët e vokacionit të tij për letërsinë ndikuar nga vepra shekspiriane, nëpërmjet dorëshkrimit të sprovës letrare “Hamleti, princi i vështirë”. Në këtë korpus materialesh, nuk mungojnë fragmente nga ditari për Luftën e Kosovës, “Ra ky mort e u pamë”, si edhe vlerësimet me çmimet dhe titujt “Komandant i Legjionit të Nderit”, “Oficer i Madh i Legjionit të Nderit”, “Princi i Asturias”, “Çmimi i karrierës” dhënë nga Akademia e Shkencave e Shqipërisë, si edhe dekreti për dhënien e nënshtetësisë së Republikës së Kosovës.
Ekspozita “Dorëshkrimet e Kadaresë” e pati premierën më 14 nëntor 2024 në mjediset e Bibliotekës së Kryeministrisë. Dokumentet nga krijimtaria e ngjeshur e shkrimtarit, u dorëzuan pranë DPA-së në shtator të këtij viti, në kuadër të një marrëveshjeje me familjen Kadare./ KultPlus.com
Në kinema Millenium në Tiranë, ka nisur të shfaqet dokumentari serial “UDHA” – Një gjak, një gjuhë, një besë- me protagonistë Lorik Canën dhe Arbër Agalliun, që është shfaqur premierë për publikun mbrëmjen e kësaj të enjteje në kinema “Millenium” në Tiranë.
Dokumentari serial me regji të arbëreshit Alessandro Ferrantelli shoqëron publikun në zbulimin e Arbërisë siçiliane dhe kalabreze.
Rrugëtimi i Canës dhe Agalliut nis nga qyteza arbëreshe Hora e Arbëreshëvet (Piana degli albanesi) në provincën e Palermos për të mbërritur më pas në Kalabri, duke treguar jetën e përditshme dhe festat e komuniteteve arbëreshe në qytezat e Çiftit, Shëngjin Sofisë, Shëngjin Mitrit, Firmozës, Ungrës dhe Falkunarës.
“Nuk duhet parë si diçka e kaluar, është një realitet që është pjesë e përgjithshme e kombit tonë. Jemi me fat që i kemi në anën tjetër Adriatikut. Nuk janë pak. Kanë shërbyer në momente të rëndësishme të historisë sonë. Ne shqiptarët nuk kemi vetëm arbëreshët në Itali prej 550 vjetësh. Çdo shqiptar që ka ikur në emigracion këto 20-30 vitet e fundit është një arbëresh.”, – shprehet Lorik Cana, i cili është njëkohësisht edhe producent i filmit së bashku me Arbër Agalliun.
“Kemi sjellë një copëz të Arbërisë në Tiranë. Është një punë jo e lehtë të ndjekësh komunitetet arbëreshe. Ju e dini që arbëreshët vetë quhen “Gjaku ynë i shprishur”. Ata gjenden në më shumë se në 50 bashki të italisë juglindore mund të themi. Ne kemi arritur të bëjmë një tur të shpejtë. Nuk kemi arritur të prekim gjithë qytezat arbëreshe. Është thuajse e pamundur. Por kemi patur fatin që jo vetëm të njohim dhe të jetojmë përditshmërinë e arbëreshëve. Kemi patur fatin të flasim gjuhën arbëreshe, ia kemi mësuar dhe Lorikut. Këtë e kemi bërë edhe falë stafit dhe regjisorit të dokumentarit, një figurë arbëreshe.”, – thotë Agalliu.
Komunikimet në dokumentar janë në shqipen e arbëreshëve, duke u dhënë zë pa dallim dhe ka si synim mbi të gjitha njohjen e publikut me atë gjuhë, të cilën vëllezërit tanë të përtej detit kanë përcjellë deri ditët e sotme prej epokës së Gjergj Kastriotit.
“Ka shumë punë pas një dokumentari, por krijon një emocion shumë të bukur. Tregoj një shërbesë. Mendoj se sot kjo është puna jonë, por nesër unë do të nxis gjithë njerëzit që janë këtu të shkojnë në katundet arbëreshe. Ne do të bëjmë këtë lidhje me ju.”, – shprehet në arbërisht regjisori Alessandro Ferrantelli.
Një kontribut thelbësor për veprën dha edhe Instituti Italian i Kulturës.
“Prezenca e komunitetit arbëresh në Itali është prej qindra vitesh dhe është thelbësore dhe dëshmon afrinë mes dy vendeve. Por është edhe dëshmi mjaft e rëndësishme e diçkaje që shohim pak, e faktit që Italia në realitet është një vend plural që ka gjuhë të ndryshme, tradita dhe kultura të ndryshme, që janë përzier për të krijuar kulturën italiane. Këtu ka kontributin e vet edhe komuniteti arbëresh. Vlera e komunitetit shqiptar në Itali nuk është thjesht në mirëmbajtjen e traditave, por edhe në kapacitetin për të kontribuar në ndërtimin e historisë italiane në përgjithësi.”, – thotë Alessandro Ruggera, drejtues i Institutit Italian të Kulturës në Shqipëri.
Shfaqja e dokumentarit- prodhim i Fondacionit “Lorik Cana 5” u ndoq nga një bashkëbisedim mbi temën e ruajtjes së traditave arbëreshe në Itali. /shqiptarja.com/ KultPlus.com
Dhimbja, vuajtja, frika, shpresa e çdo detaj tjetër nga lufta e fundit në Kosovë, përjetohet e rikthehet furishëm tek lexuesi, përmes librit ‘Një lutje për Prishtinën’.
Rezistenca për mbijetesë, shpresa për jetë, por shpeshherë edhe frika për mosekzistencë, përfshijnë ato kolumnat nëpër të cilat shkruhet libri.
I ndjeri Xhemail Mustafa, atëherë i njohur si gazetar, politikan, publicist por edhe si këshilltar politik i presidentit Ibrahim Rugova, la një dokument të rëndësishëm pas vetës, duke paraqitur vërtetuesin më të mirë të luftës në Kosovë.
Nuk pati nevojë për të thënë fjalë me gojë, pasi ato zhduken e struken nën dhe, por la shkrime në letër, të cilat ashtu siç nguliten njëherë, mbesin aty përherë.
‘Një lutje për Prishtinën’ është pagëzuar i tillë, për dy arsye kryesore. E para, për shkak se çdo shqiptar që ka përjetuar tmerrin e luftës, është lutur për familjarët, të afërmit, e fatin e gjithë Kosovës. Është lutur për atë copë fryme të vendit të saj, e rigjallërimin e asaj toke që po digjej nga lufta.
I dyti shkak i vënies së një titulli të tillë, vinte si arsye e përkujtimit të autorit ndaj hoxhës plak me Kur’an në dorë, dhe një personazhi tjetër të librit që ngushëllonte vajzën e tij me citatet e ‘Biblës’. Dy njerëz me pikëpamje të ndryshme drejt një qëllimi të njëjtë, ‘lutjes’ për jetë.
Ashtu siç çdo bashkëjetues i kësaj toke, edhe autori, Mustafa, përmes librit ‘Lutje për Prishtinën’ tregon se si qindra herë ishte lutur për fatin e të gjithëve, atyre që i njihte dhe atyre që nuk i’a kishte haberin se kush ishin. Pra, me atë lutjen që e bënte, i përfshinte të gjithë.
Gjatë luftës, Xhemail Mustafa, nuk kishte gjetur si zgjidhje ikjen, por kishte vendosur të qëndrojë brenda tokës së Kosovës, pa marrë parasysh pasojat.
Brenda vetëm dy muajve kishte ndërruar dy-tri apartamente në kuartin ‘Dardania të Kosovës’, se situata e kërkonte një gjë të tillë. Nga ai nuk u shkoqitën as familja e tij, ku pas vetes mbante gjithnjë gruan dhe djalin.
Në imtësinë më të vogël përshkruan çdo detaj të 78 ditëve të kaluara në ferr. Përshkruan shkatërrimet e serbëve që shkaktuan në Prishtinë, rrahjet brutale të shqiptarëve, krizën për një copë bukë, strukjen e djalit të tij, Besianit, që në atë kohë ishte veçse fëmijë, e deri tek rikthimi i këtij tmerri, në fat të mirë, me ardhjen e NATO-s.
Frika dhe gëzimi shpeshherë bëheshin bashkë, e këtë më së miri e përshkruan edhe ardhja e NATO-s në Kosovë. Në njërën anë gëzoheshin se tmerrit po i vinte fundi, e në anën tjetër i frikësoheshin egërsisë së okupatorit serb.
“Askush nuk e fshihte gëzimin që Aleanca do të sulmonte nga ajri forcat kriminale serbe dhe do të kryente ndaj tyre hakmarrjen e madhe për gjithë ato krime që serbët tashmë po bënin kundër shqiptarëve dhe pasurisë së tyre, si dhe do t’i detyronte ata që të tërhiqen njëherë e përgjithmonë nga Kosova.
Por, ndjenja e pritjes dhe e gëzimit, ky koktej emocionesh disi të ndrydhura, shoqërohej nga droja se mos regjimi serb pikërisht këto sulme nga ajri do t’i merrte si pretekst për ti qëlluar pa asnjë mëshirë shqiptarët në tokë, për të bërë krime monstruoze mbi ta dhe për ta spastruar etnikisht Kosovën”, thotë Mustafa në librin e tij.
Frika prej hakmarrjes serbe kishte bërë që shumë shqiptarë të gjenin vend jashtë Kosovës, përpara se të nisnin sulmet kundër forcave serbe.
Por, pavarësisht pasojave që mund të kishin dhe shkatërrimet që mund të ndodhnin, Mustafa, nuk ndërmori asnjë hap për të ikur, por qëndroi me ngulm në tokën që tashmë po lahej në gjak.
“Tek po ngjitesha shkallëve të pallatit ku po banoja, në pjesën qendrore të lagjes ‘Dardania’, pashë njërin nga fqinjët, që bashkë me fëmijët po zbriste me nguti e me një nervozë, shkallëve teposhtë. Po shkojnë, i thashë vetës, kurse për të satën herë gjatë ditës një zë i rëndë vinte nga brenda dhe përpiqej ti bënte sfidë zbrazjes me rrëmujë të Kosovës.
Duhet të qëndrojmë, i thashë vetës, pa qenë i sigurtë se do t’ia dalim t’i shpëtojmë thikës serbe. Nëse e lëshojmë Kosovën- kjo do të jetë fitorja më e madhe dhe përfundimtare e serbëve, po e ribindja vetën”.
Këto janë disa fragmente nga libri i Mustafës, me anë të së cilës tregohet fuqia e Mustafës, por edhe të shumë shqiptarëve të tjerë, që as vdekja nuk i ndalte ta lëshonin vendin.
Një përshkrim i tillë përbën të tërë librin, një forcë e kurajo e njerëzve për të ardhmen, që ‘shpresonin’ që një ditë do i sjellte koha.
Besianin, djalin e tij, e përmend shumë në libër, duke e përshkruar si një tip të mbyllur, që nuk fliste shumë e që me kohën veç sa po strukej edhe më thellësisht. Besiani, si çdo fëmijë tjetër që ka përjetuar tmerret e luftës, nuk ka pasur gjasa të jetë si fëmijët e sotëm, me lëvizshmërinë më të madhe e me harenë madhështore në fytyrat e vockla, pasi që realiteti atyre ua mohonte një gjë të tillë.
Autori Xhemail Mustafa, nisi të shkruajë librin e tij, si një ditar, duke e pasqyruar çdo ditë që kalonte, pa e ditur nëse një ditë do të mund ta përfundonte atë. Pasi jeta e tij si e shumë të tjerëve matej në të qindtat e sekondit, se dije se kur dhe sa do të kishe mundësinë të qëndroje gjallë, përballë plumbave serb.
Megjithatë, luftës arriti ti bënte ballë e më në fund shkrimin e 385 faqeve e finalizoi me hyrjen e Aleancave të NATO-s në Kosovë.
“Tek po i ngjisja shkallët më dukej se po zbrisja poshtë një errësire që po bëhej përherë e më e panjohur. Sikur po udhëtoja nëpër errësirë, kurse, në fakt, ishin po këto shkallë, të cilat sot po i kaloja me shumë qejf dhe me një disponim që nuk jam i sigurtë nëse mund ta përshkruaj dhe ta definoj. Shkallët po i ngjitja pa e hetuar se tashmë isha përballë derës së apartamentit, ndërsa, njerëzit që takova me një përzemërsi, të cilën nuk e kisha provuar ndonjëherë. Njësoj si me ata që njiheshim, si me ata që po shiheshim për herë të parë, po përshëndeteshim me një përzemërsi, e cila ngadalë dhe më gjasë padashje po shndërrohej në ritual”
“Emocionet e çlirimit të lirisë po i vëreja tek të gjithë që po i shihja dhe po i takoja.”- janë fjalët përmbyllëse të librit.
Përmbyllja e librit pasoi edhe me përmbylljen e një kapitulli të errët të historisë së Kosovës, e cila më në fund po përcillej me lumturinë më të madhe në çdo fytyrë të kosovarëve. /KultPlus.com
Mbrëmë në ambientin e KultPlus Caffe Gallery është mbajtur Konkursi Mbarëkombëtar i Poezisë, i organizuar nga KultPlus, “KultStrofa”. Në këtë mbrëmje fituese u shpall autorja Kaltrinë Uka me poezinë e saj “Nën timbrin e këtij malli”, shkruan KultPlus.
Përgjatë ceremonisë së mbajtur mbrëmë, janë shpallur dhjetë finaliste gra, poezitë e të cilave do të publikohen kohë pas kohe në gazetën KultPlus.
Po ashtu, diçka e veçantë që ndodhi mbrëmë ishte mirënjohja e ndarë për drejtoreshën e gazetës online për kulturë dhe art, KultPlus, Ardianë Pajaziti, për promovimin e kulturës, letërsisë dhe identitetit të trashëgimisë kulturore të shqiptarëve.
Mirënjohja u nda nga kryetarja e PEN-it të Shqipërisë, Entela Kasi dhe bashkë-themeluesit të PEN-it, Sadik Bejko, të cilët ia dhuruan përgjatë mbrëmjes së konkursit poetik KultStrofa.
“Në promovimin e vlerave të kulturës kombëtare për trashëgiminë e identitetit, për çështjet e rëndësishme të komunikimit dhe mediave, KultPlus mbetet një nga mediat apo mediumet më të rëndësishme jo vetëm në Prishtinë por edhe në Shqipëri, e po ashtu edhe në Kongresin Amerikan. PEN Qendra e Shqipërisë ka menduar t’i akordoj një certifikatë mirënjohjeje zonjës Pajaziti me mirënjohjen më të thellë, për promovimin e kulturës, letërsisë dhe identitetit të trashëgimisë kulturore të shqiptarëve”, ka thënë Kasi.
Ardianë Pajaziti, drejtoreshë e KultPlus, ka falënderuar të dy kyetarët e PEN-it të Shqipërisë për këtë mirënjohje kaq të veçantë e që jo rrallëherë ndodh në konkurse të tilla poetike./ KultPlus.com
Mbrëmë në ambientin e KultPlus Caffe Gallery ai që sundoi vendin ishte Konkursi Mbarëkombëtar i Poezisë, i organizuar nga KultPlus, “KultStrofa”. Poezia, kjo hyjneshë ndër vite, na nderoi mbrëmë me prezencën e saj të plotë, teksa emocionet sa vinin e rriteshin për konkurrentët e njashtu edhe për pjesëmarrësit. Mbretëria e fjalëve të thurura nëpërmjet poezive diversive ka mbizotëruar vendin nga cepi në cep, për të krijuar kështu një mbrëmje plot magji e shkëlqim që jo shumë lehtë harrohet dot, shkruan KultPlus.
Ceremonia e konkursit mbarëkombëtar “KultStrofa” konsiderohet si një ndër konkurset më serioze në nivel mbarëkombëtar, andaj në natën finale të edicionit të shtatë u ndanë edhe çmimet e këtij konkursi poetik i cili çdo vit pret poezi krejtësisht të veçanta e autentike jo vetëm nga Kosova por edhe Shqipëria, Maqedonia, Mali i Zi e Lugina e Preshevës, Gjermania, Spanja, Italia, Zvicra e gjer nga SHBA.
Qe rënia e borës ajo që na zuri në befasi të gjithëve, e që bëri që të pranishmit të vinin ngadalë por në numër të lartë. Shkrimtarë, artdashës, poetë e gazetarë, mbushën vendin për të përcjellë nga afër gërshetimin e letërsisë, kulturës e artit. Ambienti në KultPlus Caffe Gallery ishte tejet i ngrohtë. Karrige në çdo hapësirë, dritat e stolisura në dritare që e bënin akoma më festive këtë mbrëmje, si dhe shoqëruesi ynë kryesor; bora që binte me një ritëm të shpejtë por tejet të bukur. Shkëndija të veçanta shiheshin në sytë e gjithsecilit, e kjo vlen të theksohet se përjetohet enkas për poezitë e brishta.
Mbrëmë, atmosfera poetike ra mbi të pranishmit si një fener në errësirë dhe mori përsipër ceremoninë e konkursit mbarëkombëtar “KultStrofa”, organizuar nga KultPlus.
Fillimisht, në hapjen zyrtare të natës finale, fjalën e mori moderatorja dhe aktorja Vlora Merovci e cila edhe bëri me dije se ne këtë edicion të “KultStrofës” kanë aplikuar mbi 180 poezi.
“Të nderuar poetë në të gjitha anët që keni aplikuar në konkursin e poezisë në nivel mbarëkombëtar KultStrofa, zonja e zotërinj, faleminderit për prezencën e juaj në KultPlus. Edicioni i shtatë na ka tubuar edhe sonte, pra është një konkurs që vazhdon të mbetet një prej konkurseve më me emocion”, thotë ajo.
Sipas saj, poetët nga e gjithë bota kanë aplikuar dhe janë mbi 180 poezi nga vendet e rajonit, Evropës dhe ShBA.
“Tash e shtatë vite, konkursi organizohet nga gazeta online për art dhe kulturë, KultPlus dhe këtë vit mbështetet nga MKRS, Hotel Nartel dhe Ujë Rugove”, thotë ajo.
Para se të niste i gjithë ky organizim, aktorja Merovci po ashtu interpretoi poezinë fituese të edicionit të kaluar, “Dhimbja është turpëruese” të Rudina Çupit.
Tutje, fjalën e mori edhe drejtoresha e gazetës KultPlus, Ardianë Pajaziti, e cila shprehet tejet e lumtur që edhe sivjet në dhjetëshen finaliste ka emra shumë të mirë që janë përzgjedhur sipas shijes së hollë të jurisë. Ajo po ashtu bëri të ditur se në edicionin e dhjetë të konkursit KultStrofa, pritet të publikohet libri me njëqind poezitë e edicioneve paraprake.
“Faleminderit të gjithëve që keni ardhur në ceremoninë e edicionit të shtatë të KultStrofa. Sikurse e potencoi edhe Vlora, ky konkurs është mbështetë nga MKRS dhe ne jemi shumë të nderuar që po vazhdon tradita e këtij konkursi ku çdo vit jemi duke i nxjerr dhjetë finalistë dhe me këtë vit po e shënojmë shtatëdhjetë poezi që janë nxjerr nga çdo edicion. Ne po synojmë që të vazhdojmë me edicione të pafundme, por kur të organizohet edicioni i dhjetë, njëqind poezitë e edicioneve të konkursit do të dalin në formatin e një libri. Mezi prita ta ndaj këtë lajm me ju”, thotë Pajaziti.
Sipas saj, ajo së bashku me stafin e KultPlus, janë të nderuar që çdo vit kanë pasur një juri prestigjioze dhe shijet e tyre e kanë obliguar Pajazitin që ta publikoj një format të librit siç e përmendi më herët.
“Unë e shfrytëzoj rastin me e falënderu jurinë profesionale që janë të pranishëm me ne sonte dhe që e kanë bërë një punë të jashtëzakonshme. Në këtë edicion kanë ardhur mbi 180 poezi, dhe ato që kanë ardhur jashtë afatit, na vjen keq mirëpo nuk janë përfshirë për arsye se dëshirojmë ta mësojmë audiencën që afati është afat dhe ora është orë. Nga fillimi kemi punuar në këtë drejtim dhe kështu do të vazhdojmë tutje. E përshëndes kryetaren e jurisë, Entela Kasi e cila na ka nderuar shumë me marrjen e kësaj përgjegjësie për përzgjedhjen e dhjetë finalistëve, njëherit është edhe kryetare e PEN-it të Shqipërisë. E falënderoj Lulzim Tafën, një poet mjaft i njohur dhe i përkthyer në disa gjuhë të botës, që na ka nderuar me pjesëmarrjen e tij dhe natyrisht e falënderoj Vlora Konushevcin, e cila natyrisht sa herë që poston poezi, e ka një fuqi të jashtëzakonshme dhe ka merita të plota për prurjet e këtyre dhjetë poezive në këtë edicion”, përfundon Pajaziti.
Ajo tutje i falënderoi edhe anëtarët e jurive të kaluara që kishin ardhur në këtë mbrëmje si shkrimtarët: Agim Vinca, Sali Bashota e Arbër Selmani, por njëkohësisht e falënderoi për prezencën edhe shkrimtarin e njohur nga Shqipëria, Sadik Bejko.
Qershia mbi tortë e kësaj mbrëmjeje ishte prezenca e këngëtarit Endrit Krasniqi, njëkohësisht fituesi i edicionit të dytë të Festivalit të Këngës në RTK, i cili përveç këngës tashmë të njohur “Flas me gjethen”, ka interpretuar këngët e veta personale, e që u shpalosën si një ëndërr brenda ëndrrës. Ndërsa, si një gjethe vjeshte që bie lehtësisht, ishte zëri i këngëtares së re, Anna Krasniqi e cila interpretoi këngën “Stay”. Timbri i saj vinte në veshët e të pranishmëve si një melodi e papërsëritshme, teksa kënga e merrte atë me vete dhe e dërgonte në piedestalin e artit, aty ku ngrihen zërat dhe gjendet e vërteta.
Tutje, kryetarja e jurisë së këtij konkursi, Entela Kasi, kryetarja e PEN-it të Shqipërisë, e konsideroi punën e KultPlus një punë që duhet të duartrokitet e vlerësohet.
“Ju përshëndes të gjithëve. Në fakt, për mua personalisht mbetet privilegj, nder dhe detyrë që të jemi në këtë anë të Prishtinës, kudo ku janë hapësirat tona. E kam pritur me shumë kënaqësi ftesën e Ardianës, për të qenë në KultPlus e në KultStrofa, për këtë aktivitet të rëndësishëm, i cili tashmë është shndërruar në një traditë të një konkursi i cili do të ketë rrugën e gjatë. Letërsia në fakt është art magjik, sublim dhe poezia është tepër e thellë e tepër shpirtërore. Në historinë e botës, dikur poezia këndohej dhe rrëfehej, por tash ne jemi në këtë kohë moderne dhe pavarësisht ndryshimeve, ajo asnjëherë nuk e humb peshën e saj”, thotë ajo.
Sipas saj, juria pati fatin që të jenë pjesë e edicionit të shtatë të KultStrofa, dhe ajo që është më e bukura për të ka qenë që mendimet e tyre janë përputhur tejet shumë, të menduara në mënyrë të njëjtë, asnjëherë duke mos i ditur emrat e askujt sepse është ruajtur anonimiteti.
Ajo tutje bëri të ditur se është ndarë një certifikatë për drejtoreshën e gazetës KultPlus, Ardianë Pajaziti, me mirënjohjen më të thellë, për promovimin e kulturës, letërsisë dhe identitetit të trashëgimisë kulturore të shqiptarëve.
“Në promovimin e vlerave të kulturës kombëtare për trashëgiminë e identitetit, për çështjet e rëndësishme të komunikimit dhe mediave, KultPlus mbetet një nga mediat apo mediumet më të rëndësishme jo vetëm në Prishtinë por edhe në Shqipëri, e po ashtu edhe në Kongresin Amerikan. PEN Qendra e Shqipërisë ka menduar t’i akordoj një certifikatë mirënjohjeje zonjës Pajaziti me mirënjohjen më të thellë, për promovimin e kulturës, letërsisë dhe identitetit të trashëgimisë kulturore të shqiptarëve”, shpalos Kasi.
Mirënjohja iu dha drejtoreshës Pajaziti nga profesori dhe bashkë-themeluesi i PEN-it të Shqipërisë, Sadik Bejko.
Pas këtyre fjalimeve, më në fund, radha që vargjet të fillojnë të jehojnë bujshëm para të pranishmëve, erdhi. Edicioni i shtatë i konkursit të poezisë “KultStrofa”, edhe kësaj here erdhi me një frymë tejet unike. Vendi gumëzhinte nga heshtja për secilën poezi të interpretuar, teksa poetët u mblodhën për të shkëlqyer në skenë. Në fytyrat e tyre rrinte një çudi që ishin zgjedhë pjesë e dhjetëshes finaliste. Ata me secilën poezi kanë hapur zemrat e tyre para botës, teksa secili varg që buronte nga ta, vinte me një brishtësi të rrallë. Me duar që dridhen, ton të qëndrueshëm, fryma e tyre erdhi krejt këndshëm. Poezi pas poezisë, ato u shpalosën si petalet e lules e sikurse dielli në perëndim. Kështu, mbrëmja u vulos me strofa që shpërthyen valë-valë e që dëshmuan se poezia ka kurorën mbi të gjitha zhanret e tjera.
Para të pranishmëve, më në fund u shpalosën poezitë e dhjetë finalistëve të përzgjedhur nga juria e përbërë nga: Kryetare në PEN të Shqipërisë, Entela Kasi (kryetare e jurisë), poetja Vlora Konushevci dhe poeti Lulzim Tafa.
Leonora Lokaj, Nagjije Kastrati, Vlora Kozhani-Tolaj, Valmira Rashiti, Flutur Mustafa, Sadete Tërnava, Hyrë Fazlija, Ardiana Thaci-Mehmeti, Alketë Spahiu, Kaltrinë Uka, ishin poetet finaliste të edicionit të shtatë të “KultStrofa”. Është hera e parë që dhjetësha finaliste përmban vetëm gra, dhe kjo është diçka shumë e veçantë dhe rastësore. Njëra pas tjetrës, ato interpretuan poezitë e tyre, ndonëse emocionet ishin të pranishme. Teksa nata po merrte formën më të mirë, fjalët e poeteve e ndriçuan hapësirën ëmbëlsisht.
Në një mënyrë krejt rastësore, nga vetë autorët e pranishëm, u interpretuan poezitë: “Nën timbrin e këtij malli”, “Qysh me e kornizu kohën”, “Guri i koshares”, “Të ringjallem nga hiri”, “Kripë e mjaltë”, “Diplomaci”, “Dashnia jem s’asht e kësaj bote”, “Harrimi është amorf”, “A m’vjen vera kah dera” dhe “Si m’shikon ashtu?!”.
Më pastaj, u ndanë mirënjohjet ndaj poeteve: Vlora Kozhani-Tolaj, Leonora Lokaj, Ardiana Thaci-Mehmeti, Flutur Mustafa, Sadete Tërnava, Hyrë Fazlija, Alketë Spahiu.
Nagjije Kastrati u radhit në vendin e tretë në këtë edicion me poezinë “Guri i koshares”, ndërsa Valmira Rashiti u radhit e dyta me poezinë “Qysh me e kornizu kohën”.
Autorja Kaltrinë Uka, fitoi vendin e parë në edicionin e shtatë të këtij konkursi me poezinë “Nën timbrin e këtij malli”, e cila pas marrjes së trofeut, u ndje shumë e emocionuar dhe nuk i dilte pothuajse asnjë fjalë, por gjë e mirë është që poezia e saj ka thënë shumë. Ajo potencoi se të gjitha poezitë e tjera e inspiruan dhe i dhanë një motiv shtesë për të shkruar.
Ndërkaq, ishin shkrepjet e fotografive që dëgjoheshin në çdo çast, gotat e verës duke kërcitur si muzikë, meloditë e ëmbla shqipe që u derdhën mbi atmosferë pas gjithë kësaj mbrëmjeje plot emocione. Buzëqeshjet e plasaritura në fytyrat e secilit kanë shënuar fundin e kësaj nate të paharrueshme.
‘KultStrofa’ organizohet nga gazeta e parë shqiptare për art dhe kulturë ‘KultPlus’, dhe është konkurs mbarëkombëtar i tëri si ide origjinale e prodhuar nga KultPlus.
Kjo ngjarje është mbështetur nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sporteve, Hotel Nartel, Ujë Rugove. / KultPlus.com
Shkrimtari Jusuf Buxhovi ka përkujtuar shkrimtarin e shquar Xhemail Mustafa, në përvjetorin e vdekjes së tij, përcjell KultPlus.
Më poshtë gjeni postimin e plotë të tij:
XHEMAIL MUSTAFA
Një përkujtesë nga universi letrar për shkrimtarin dhe intelektualin tonë të shquar me rastin e 24 vjetorit të vrasjes në rrethanat kur Kosovës, pa pushtuesin serb, po i vriteshin elitat intelektuale të përfshira në lëvizjen kombëtare për formimin e shtetit të pavarur!
(Dy foto bashkë me shkrimtarët e njohur: Esad Mekuli, Hasan Mekuli, Vehap Shita, Beqir Musliu, Musa Ramadani e të tjetë nga Takimet Letrare “Hivzi Sylejmani” në vitin 1985)./ KultPlus.com
Homazhe në nderim të zërit simbol të Radio Tiranës, Vera Zheji, janë zhvilluar sot në ambientet e Radio Televizionit Shqiptar. Emri i saj tashmë ndodhet i gdhendur në studion kryesore radiofonike, teksa pllakati u zbulua nga zëvendësdrejtoresha Aurora Polo dhe e bija e të madhes Vera Zheji, Lea Plumbi-Frenz.
E emocionuar, Lea kujtoi nënën e saj si një grua të talentuar e punëtore, që gëzonte dashurinë dhe respektin e shumë njerëzve.
“Nëna ime ishte një grua punëtore, e talentuar, ishte një grua e sakrificës, ishte një grua që kishte shumë shokë dhe shoqe besnike. Nëse ka një gjë që e kujtoj me shumë kënaqësi është fakti që nëna ime kishte shumë dashamirës, njerëz që e kanë dashur dhe respektuar në çdo qoshe, i kanë hapur dyert dhe jam shumë mirënjohëse për këtë”, tha ajo.
Radio Tirana humbi zërin simbol më 17 gusht të këtij viti, kur Vera Zheji mbylli sytë përgjithmonë.
Zheji që në moshën 15 vjeçare, në shkurt të vitit 1948 nisi në mikrofonin e Radio Tiranës të bënte leximin e emisioneve letrare. Vera Zheji, shumë shpejt u bë një nga zërat më popullor dhe më të njohur në të gjithë Shqipërinë. Zërin e saj mund ta dëgjoje që në orën 5.00 të mëngjesit, duke lexuar emisione të llojeve të ndryshme.
Zheji ishte një folëse që nuk gabonte kurrë gjatë leximit. Kush nuk kujton leximin e përrallave të orës 19.00 në vitet ‘70-të nga Vera? Vera lexoi edhe lajme në italisht, gjuhë që e zotëronte shumë mirë, sepse ishte e prirur për gjuhë të huaja ashtu si vëllezërit e saj të shquar në fushën e letërsisë, Petro dhe Gjergj Zheji.
Ajo ishte edhe një aktore e talentuar dhe këtë e tregoi në disa pjesë teatrore, ku spikat komedia “Shi në plazh”.
Ajo krijoi edhe emisione të ndryshme si ‘Bota e përrallave’, ‘Universiteti popullor i radios’, ‘Enciklopedia e radios’ e disa të tjera, të cilët u identifikuan me mënyrën e saj unike të të lexuarit./RTSH/ KultPlus.com
Në syrin tënd ka hyrë arratia që u ep udhë pyjeve: duke u vllazëruar me çdocilin vështrim tëndin ai mbufat sythin, sythin e zi. Përgjatë gjithë gjerësisë së qiellit u shtri qepalla e kësaj pranvere. Përgjatë gjithë gjatësisë së qepallës tendoset qielli, dhe poshtë, nën strehën e sythit pas plorit ecën i Paraamëshueshmi, ecën Zoti. O, ndjeje si kërcet tehu, si cijat duke u prerë pas të gurëzuarit, të qashtrit, të stërlashtit lot.
Numëro bajmet Mblidhe gjithë vrerin e pagjumësisë tënde Dhe shpallmë llogarinë:
Memzi hape sytë ndaj të gdhirë Në orët kur askush nuk të sheh, Vështrimin tënd pata kërkuar Dhe mendimet e tua të fshehta të vesës Në shtëmbat e mia të vagullta Mblodha
Aty ti përftove Emrin tënd të vërtetë; Vetvetja jote u bëre. Fjala ime rrahu me çekiç Arkitraun e heshtjes tënde Dhe tek ti flatroi; Duke dhënë shpirt në rrugë, ty për supesh të përqafi, Dhe ju të vetëm brodhët përmes natës.
Ministrja australiane e Komunikimit, Michelle Rowland tha sot se qeveria nuk do t’i detyronte përdoruesit e mediave sociale t’ua dorëzonin informacionin e tyre personal kompanive të teknologjisë, pasi fëmijët nën 16 vjeç do të ndaloheshin nga platformat, sipas AP.
Rowland ka planifikuar të paraqesë nesër në Parlament – legjislacionin e parë botëror që do t’i bënte rrjetet sociale si X, TikTok, Facebook dhe Instagram përgjegjëse për përjashtimin e fëmijëve australianë më të vegjël se 16 vjeç nga platformat.
Pasi projektligji të bëhet ligj, platformat do të kenë një vit kohë për të përpunuar se si; të zbatojnë ndalimin e fëmijëve më të vegjël përpara se të përballen me gjoba deri në 50 milionë dollarë australianë (33 milionë dollarë) për shkelje sistematike.
Se si platformat do të jenë në gjendje të përcaktojnë moshat e personave që kanë llogaritë ende nuk dihet.
Rowland tha sot në Parlament se legjislacioni do të përmbante “dispozita të forta” për të mbrojtur privatësinë e përdoruesve të medieve sociale.
Qeveria australiane njoftoi javën e kaluar se një konsorcium i udhëhequr nga kompania britanike “Age Check Certification Scheme” ishte kontraktuar për të ekzaminuar teknologji të ndryshme dhe për të vlerësuar dhe verifikuar moshat e përdoruesve.
“Përveç ndalimit të medieve sociale për fëmijët nën 16 vjeç, Australia po kërkon gjithashtu mënyra për të parandaluar që fëmijët nën 18 vjeç të kenë akses në pornografi”, thuhet në një deklaratë të qeverisë./ KultPlus.com
Aktorja hollivudiane Scarlett Johansson, ikonë e stilit dhe elegancës feston 40 vjeç.
Scarlett Ingrid Johansson, aktore plot sharm dhe këngëtare, ka lindur në Nju Jork më 22 nëntor 1984.
Pak njerëz mund të shikojnë prapa një karrierë që përfshin më shumë se tre dekada në moshën 40 vjeçare.
Scarlett Johansson është një nga këto talente të jashtëzakonshme. Ajo bëri debutimin e saj nëntë vjeçe në shfaqjen “Sophistry” përkrah aktores po fëmijë Ethan Hawke.
Johansson ka një nënë hebreje me rrënjë polake dhe një baba danez. Ajo mori mësime aktrimi si fëmijë në Nju Jork. Në moshën nëntë vjeç, ajo bëri debutimin e saj në film në komedinë “North” (1994), së bashku me Elijah Wood dhe me regji të Rob Reiner.
Pas “The Horse Whisperer” dhe filmit për adoleshentë “Ghost World”, talentja e re arriti suksesin e saj ndërkombëtar me “Lost in Translation” (2003).
Për Johansson, gjërat kanë shkuar fort mirë në Hollywood. Roli i saj si Black Widow në “Iron Man 2” (2010) ishte sinjali fillestar për filmat e panumërt të Marvel dhe një karrierë të mirëpaguar.
Në vitin 2012, ajo u përjetësua me një yll në “Walk of Fame” të Hollivudit.
Në vitin 2013, revista për meshkuj Esquire e quajti atë “Gruaja më atraktive në botë” për herë të dytë, ndërsa në 2018 dhe 2019, revista e biznesit Forbes e quajti atë aktoren më të paguar në Hollywood./ KultPlus.com
Nga shkëlqimi i hershëm i Hollivudit deru tek dukja e saj e fundit në “Midnight Sky”, hidhini një sy evolucionit të bukurisë së Miley Cyrus në ditëlindjen e saj të 32-të.
Nga ylli me fytyrë të freskët të Disney-t deri te rrokerja me buzë të kuqe të ‘Plastic Hearts’, qasja e Miley Cryrus ndaj bukurisë ka pësuar transformime të mëdha.
Ndërsa ylli feston ditëlindjen e saj të 30-të, ne hedhim një vështrim prapa në evolucionin e saj të bukurisë, transmeton KultPlus.
Duke rivizituar një nga ngjarjet e para të Cyrus në Hannah Montana, 14-vjeçarja u shfaq e freskët me kaçurrela me shkop, shkëlqyes të pastër buzësh dhe shtresë delikate të bojë për vetulla.
Në ‘American Music Awards 2007’, qasja e yllit adoleshent ndaj grimit mbeti minimale, duke përdorur ‘eyeliner’ të zi dhe shkëlqim buzësh rozë. Megjithatë, theksimet bionde të trasha të Cyrus mahnitën, ndërsa ajo ndërroi kaçurrelat e zakonshme me unazë me bravë të hijshme të hekurosura.
Ndërsa performonte në ‘VMA 2013’, Cyrus kishte një gamë spektakolare të kostumeve të çmendura dhe aksesorëve novatorë gjatë performancës së saj të diskutueshme me Robin Thicke. Duke hyrë në moshën e eksperimentimit të yllit, ajo e kompletoi pamjen e saj në tapetin e kuq me topuz hapësinor dhe buzë të kuqe.
Cyrus ekzekutoi pa mundim magjinë e epokës së artë të Hollivudit me një kaskadë kaçurrelash të lirshme dhe një buzë të kuqe të përjetshme.
Duke nxjerrë në pah bukurinë natyrore të Cyrus dhe valët e zhbëra, shumë pamje të paharrueshme nga viti 2019 mbajtën një qasje më minimaliste. Një sy klasik mace me hije delikate dhe një buzë nudo plotësonte smokingun e yllit të ‘Saint Laurent’, të huazuar nga babai, Billie Ray Cyrus.
Menjëherë pas publikimit të videos muzikore “Midnight Sky”, interneti u rrotullua me mijëra fansa që rikrijuan pamjen e çuditshme të Cryus-it të frymëzuar nga disko. Artistja e gjatë e grimit e yllit, Janice Daoud, mahniti me një sy mace ngjyrë vjollce metalike dhe një buzë të kuqe mbresëlënëse. / KultPlus.com
Zvicra mbetet, deri tani, kampionia evropiane e udhëtimit me tren. Si për nga numri i udhëtimeve për person ashtu edhe për kilometrat e përshkuar, zviceranët janë shumë përpara vendeve të tjera.
Në vitin 2023, qytetarët zviceranë udhëtuan mesatarisht 2,466 kilometra me tren për banor (pasagjer-kilometra) dhe e përdorën këtë mjet transporti 68 herë, raportoi të enjten shërbimi informativ i transportit publik (Litra).
Gjatë vitit, kilometrat pasagjerë u rritën me 13,2% dhe udhëtimet me 11,5%. Në shifra absolute, trafiku tejkaloi rekordin e vitit 2019 (d.m.th. para Covid-it) me 2.5% vitin e kaluar, me 22.3 miliardë kilometra pasagjerë.
Prandaj, zviceranët përdorin hekurudhat më shumë se 50% më shumë se vendi i renditur i dyti, si për sa i përket kilometrave për banor ashtu edhe frekuencës.
Pas Zvicrës, vendet kryesore hekurudhore janë, sipas radhës, Austria, Franca dhe Suedia. Pas tyre vijnë Gjermania, Holanda, Danimarka dhe Luksemburgu. Nga ana tjetër, treni pothuajse nuk ekziston në Greqi dhe përdoret shumë pak në vende si Kroacia, Bullgaria, Estonia, Lituania apo Rumania.
Studimi bazohet në të dhëna, veçanërisht nga Eurostat, duke përfshirë 25 vendet e Bashkimit Evropian me një rrjet hekurudhor (d.m.th. pa Maltën dhe Qipron), si dhe Britaninë e Madhe, Norvegjinë dhe Zvicrën.
Në shkallë globale, një studim tjetër tregoi se vetëm Japonia rivalizonte Zvicrën në popullaritetin e hekurudhave./RTS/ KultPlus.com
Në Berlinin Perëndimor në vitin 1963, Presidenti Kennedy mbajti fjalimin e tij më elokuent në skenën botërore.
“Unë jam një Berliner”.
Këto fjalë, të shprehura më 26 qershor 1963, në sfondin gjeopolitik të Murit të Berlinit, qëndrojnë për shkak të çiftëzimit të njeriut dhe momentit.
Mbrojtja sfiduese e demokracisë dhe vetëqeverisjes nga John F. Kennedy u dallua si një pikë e lartë e presidencës së tij.
Në kulmin e fjalimit të tij, udhëheqësi amerikan e identifikoi veten me banorët e qytetit të mundur:
Liria është e pandashme dhe kur një njeri robërohet, të gjithë nuk janë të lirë. Kur të gjithë të jenë të lirë, atëherë ne mund të presim me padurim atë ditë kur ky qytet do të bashkohet si një dhe ky vend dhe ky kontinent i madh i Evropës në një glob paqësor dhe shpresëdhënës.
Përfundimi i tij e lidhi atë përjetësisht me dëgjuesit e tij dhe me kauzën e tyre: “Të gjithë njerëzit e lirë, kudo që të jetojnë, janë qytetarë të Berlinit dhe prandaj, si njeri i lirë, krenohem me fjalët Ich bin ein Berliner”. /KultPlus.com
Veprimtarinë e nisi si mësues në Kolegjin Arbëresh të Shën Dhimitër Koronës, për t’u kthyer më pas në Shqipëri, ku filloi të jepte mësim në Normalen e Elbasanit.
Aleksandër Xhuvani lindi në Elbasan më 14 mars 1880 në një familje të njohur për kontributin kombëtar e kulturor. Mësimet e para i kreu në vendlindje, të mesmet, në Çatillë të Maqedonisë. Më pas studioi filologji në Athinë, ku edhe u diplomua. Është një nga pionierët e arsimit dhe të gjuhësisë shqiptare.
Mjafton të kujtojmë këtu fjalimin që Xhuvanit mbajti mbi varr të Atë Gjergj Fishtës, për të treguar qartë vlerësimin e e tij të thellë për kontributin e klerit katolik e personalisht të Kangëtarit të Lahutës:
“Si vetimë u përhap an’ e kand të Shqipnisë lajmi i hidhët i vdekjes së poetit t’onë Kombëtar, At Gjergj Fishtës dhe e mahniten mbeti sot mbarë bota shqiptare, tue kujtue emnin zamadh të autorit të “Lahutës së Malcisë” që ka këndue, si dikur Omeri, burrnin e besën e fisit tonë, që ka ndezë zemrat e Shqiptarëvet, si dikur Tirteu, i vjetërsisë. E me të drejtë i kan thënë Fishtës “Tirteu i Shqipnisë, se sikurse ai me elegjitë e tij ndezi zemrat e Spartanëve për luftë, njashtu dhe epopeja e “Lahutës”, odet dhe elegjitë e “Mrizit të Zanave” e të poezive të tjera kanë mbledhë në zemër të djelmnisë sonë dashuninë e pamasë për truellin e të parëve dhe për gjuhën amtare. Këto dy ideale: Atdhedashunia dhe rujetja e gjuhës si dritë e synit, lavrimi dhe përdorimi e saj kanë qenë polet rreth së cilave shtrihej vepra e çmueshme e Fishtës. E s’ka kush tjetër veçse ne arsimtarëve që kemi pasë e kemi nëpër duer edhe ua kemi mësue nxënësve poezitë e tij, që e çmon ma mirë veprën zamadhe të tij, e cila sot si një far i madh dritëdhanës ka ndriçue mendjen e djelmënisë sonë, si një Ungjill shkëndimadh morali ka zbutë e ka edukue zemrën e saj”.
Aleksandër Xhuvani vdiq më 22 nëntor 1961. / KultPlus.com
André Gide ishte një autor francez dhe fitues i Çmimit Nobel në Letërsi (në 1947).
Ai është autor i më shumë se pesëdhjetë librave. Gazeta “The Neë York Times” e kishte përshkruar atë si “njeriu më i madh bashkëkohor i Francës në letra”.
Për lexuesit tanë sjellim këtë koleksion me thëniet më të bukura të tij:
Të dish të lirosh veten nuk është asgjë; gjëja e mundimshme është të dish çfarë të bësh me lirinë e dikujt.
Njeriu nuk mund të zbulojë oqeane të reja, nëse nuk ka guximin të harrojë bregun.|
Besojuni atyre që kërkojnë të vërtetën. Dyshoni tek ata që e gjejnë.
Ji besnik ndaj asaj që ekziston brenda vetes.
Gjithçka është thënë tashmë, por meqenëse askush nuk po dëgjonte, ne duhet të fillojmë përsëri.
Ngjyra e së vërtetës është gri.
Vetëm ato gjëra janë të bukura të cilat janë të frymëzuara nga çmenduria dhe të shkruara nga arsyeja.
Hipokriti i vërtetë është ai që pushon së perceptuari mashtrimin e tij, ai që gënjen me sinqeritet.
Ju lutem mos më kuptoni shumë shpejt.
Të kesh zili për lumturinë e një njeriu tjetër është çmenduri; nuk do të dinit çfarë të bënit me të nëse do ta kishit.
Ai që dëshiron një trëndafil duhet ta respektojë gjembin e tij.
Vetëm budallenjtë nuk e kundërshtojnë vetveten.
Ka shumë gjëra që duken të pamundura për aq kohë që dikush nuk i provon ato.
Frika nga tallja lind frikacakun më të keq.
Guxo të jesh vetvetja.
Atëherë ju mendoni se dikush mund të mbajë një dashuri të pashpresë në zemrën e tij për aq kohë sa? … Dhe se jeta mund të marrë frymë mbi të çdo ditë, pa e shuar atë?
Ji besnik ndaj asaj që ekziston askund tjetër veç te vetja jote – dhe kështu bëhu i domosdoshëm.
Urtësia nuk vjen nga arsyeja por nga dashuria.
Eshtë më mirë të të urrejnë për atë që je sesa të të duan për atë që nuk je.
Si do të ishte një rrëfim i lumturisë? E tëra që mund të përshkruhet është se çfarë e përgatit atë, dhe pastaj çfarë e shkatërron atë.
Veprimet më vendimtare të jetës sonë – dua të them ato që ka më shumë të ngjarë të vendosin gjithë rrjedhën e së ardhmes sonë – janë, më shpesh , të pamenduara.
Ne duhet ta shijojmë këtë verë, lule më lule, sikur të ishte e fundit që do të shohim.
Të lexosh një shkrimtar është për mua jo thjesht të marr një ide se çfarë thotë ai, por të shkoj me të dhe të udhëtoj në shoqërinë e tij.
Çdo çast i jetës sonë është në thelb i pazëvendësueshëm: duhet ta dini këtë në mënyrë që të përqendroheni në jetë.
Unë nuk dëshiroja asgjë përtej buzëqeshjes së saj dhe të ecja me të kështu, dorë për dore, përgjatë një dielli të ngrohur, në shtegun e luleve.
Trishtimi nuk është pothuajse kurrë asgjë, por një formë e lodhjes.
Kapaciteti për të fituar falas nuk është asgjë; aftësia për të qenë i lirë është detyra.
Gjërat më të rëndësishme për të thënë janë ato që shpesh nuk i mendoja të nevojshme t’i thosha – sepse ishin shumë të dukshme.
Mirëpriteni gjithçka që ju vjen, por mos dëshironi për asgjë tjetër.
Arti fillon me rezistencën – në pikën ku rezistenca kapërcehet. Asnjë kryevepër njerëzore nuk është krijuar kurrë pa punë të madhe.
Arti është një bashkëpunim midis Zotit dhe artistit, dhe sa më pak që bën artisti, aq më mirë.
Në mënyrë që të jem plotësisht i lumtur, e vetmja gjë e nevojshme është të përmbahem nga krahasimi i këtij momenti me momentet e tjera në të kaluarën, të cilat shpesh nuk i shijoja plotësisht, sepse i krahasoja me momentet e tjera të së ardhmes.
Më shpesh njerëzit kërkojnë situata të jetës për të këmbëngulur në mendimet e tyre sesa për të arsimuar veten e tyre.
Rrugët më të rrahura janë sigurisht më të sigurtat, por mos shpresoni të fitoni shumë me to.
Kam ndërmend t’ju sjell forcë, gëzim, guxim, zgjuarsi, sfidë.
Novelisti nuk ka shumë dëshirë ta shohë luanin duke ngrënë bar. Ai e kupton që i njëjti Zot krijoi ujkun dhe qengjin, pastaj buzëqeshi, “duke parë që puna e tij ishte e mirë”.
Ata krijojnë dallime dhe rezerva të cilat unë nuk mund t’i zbatoj për vete, sepse ekzistoj vetëm si një i tërë; I vetmi pretendim im është të jem i natyrshëm dhe kënaqësinë që ndiej gjatë një veprimi, e marr si shenjë se duhet ta bëj.
Vetë gjërat që më ndanin dhe më dallonin nga njerëzit e tjerë ishin ato që kishin rëndësi; gjërat që askush tjetër nuk do të donte dhe nuk mund të thoshte, këto ishin gjërat që unë kisha për të thënë.
Krijimet më të bukura të burrave janë vazhdimisht të dhimbshme. Cili do të ishte përshkrimi i lumturisë?./KultPlus.com
Gazetari i Top Channel Marin Mema u shpall qytetar nderi i Tropojës.
Vendimi është marrë me votë unanime nga të gjithë përfaqësuesit e forcave të ndryshme në Këshillin Bashkiak.
Kryetari i Këshillit Bashkiak lexon motivacionin.
Marin Mema: Kombi duhet çdo ditë. Kombi nuk duhet vetëm për festa. Kombi duhet çdo ditë, për Kombin duhet punuar çdo ditë, për Kombin duhet të jemi të bashkuar pavarësisht ndasive, ngjyrave të gjithsecilit. Janë disa çështje që janë me të rëndësishme. Janë disa çështje që na bashkojmë të gjithëve. Të ecim bashkë dhe të ndërtojmë një Shqipëri më të mirë bashkë… sepse në fund të ditës aty jashtë në çdo qytet të Shqipërisë do t’i vuajnË problemet apo të mirat njësoj fëmijët e gjithësecilit prej nesh.
Autori i cikleve “Gjurmë Shqiptare” dhe “Shqipëria Tjetër” Marin Mema, mban titullin qytetar nderi në disa qytete në Shqipëri. Kosovë dhe Maqedoni të Veriut./TopChannel/KultPlus.com
Mos shko shumë larg, as për një ditë sepse…sepse…s’di si ta them një ditë është kohë e gjatë e unë do jem duke të të pritur sikur të isha në një stacion treni por trenat janë parkuar diku tjetër në gjumë
Mos më lër as për një orë Sepse atëherë i gjithë ankthi im do të vërshojë për tek unë tymi që hungërin në kërkim të një shtëpie do të vijë drejt meje po ashtu duke mbytur zemrën time të ngratë Mos u shpërbëftë kurrë në det silueta jote Mos u valëviteshin qepallat e tua kurrë në një largësi të zbrazët
Mos më lër për një sekondë, e dashura ime
Sepse në atë çast ti do te kesh ikur aq larg saqë unë do të vërtitem nëpër labirinthe mbi të gjithë tokën duke pyetur A do të kthehesh? Apo do të më lësh këtu, duke vdekur?
’Krahët e Punëtorëve’ nga Kosova është zyrtarisht në garë për Dokumentarin më të Mirë të Shkurtër në Oscars 2025, përcjell KultPlus.
Në vijim gjeni njoftimin e Qendrës Kinematografike të Kosovës:
“KRAHËT E PUNËTORËVE” nga Kosova në garën drejtë Oscars 2025 për Dokumentarin më të Mirë të Shkurtër.
Ta mbështesim filmin tonë duke e shpërndarë sa më shumë fotografinë e lidhur me këtë postim.
Filmi ynë është zyrtarisht në garë për t’u përzgjedhur në listën e ngushtë për Oscars 2025. Realizuar nga një rreth i vogël njerëzish me zemër të madhe dhe me shumë pasion për të sjellë në ekran rrëfimet e punëtorëve të Kosovës. Shpresojmë që ky pasion përçohet përmes filmit dhe që ky rrëfim të hyjë në listën e ngushtë të Oscars për të prekur edhe më shumë zemra./KultPlus.com
Kongresi i Manastirit, ose Kongresi i Alfabetit, ka qenë një konferencë akademike në qytetin e Manastirit, mes datave 14 nëntor – 22 nëntor 1908, për standardizimin e alfabetit të gjuhës shqipe.
Data 22 nëntor përbën tashmë një ditë përkujtimuese në Shqipëri, Kosovë, Republikën e Maqedonisë dhe në diasporën shqiptare, e njohur si Dita e Alfabetit. Përpara kongresit, gjuha shqipe përfaqësohej prej gjashtë ose më shumë alfabetesh, pa llogaritur nënvariantet.
(Objekti i dikurshëm i Hotelit Iliria, ku u mbajt Kongresi i Manastirit – Kongresi i Alfabetit të gjuhës shqipe,14 nëntor – 22 nëntor 1908)
Kongresi u mbajt prej shoqërisë “Bashkimi” në shtëpinë e Fehim Zavalanit, ku ishte edhe selia e shoqërisë. Pjesëmarrësit në kongres ishin figura të dalluara të jetës kulturore e politike mbarëshqiptare. U thirrën 50 delegatë, përfaqësues të njëzetetre qyteteve të banuara nga shqiptarët, shoqërive kulturore e patriotike, tridhjetedy nga të cilët kishin të drejtë vote dhe tetëmbëdhjetë vëzhgues.
Ndër delegatët më të shquar qenë Gjergj Fishta, Mit’hat Frashëri, Sotir Peci, Ndre Mjeda, Shahin Kolonja, Bajo Topulli, Parashqevi Qiriazi. Delegatë të tjerë nga familja ishin Izet Zavalani, përfaqësues i Follorinës dhe Gjergj Zavalani. I zoti i shtëpisë, Fehim Zavalani, mbajti fjalën hyrëse.
Fjalimet e bëra dy ditët e para ishin të përgjithshme dhe ndihën për të krijuar atmosferën që duhej për të trajtuar çështjen serioze.metro.net/ KultPlus.com
Sot është mbajtur seanca e dytë e konferencës për letërsinë nga PEN Qendra së Kosovës në KultPlus Caffe Gallery. Gjatë konferencës që të pranishëm ishin shkrimtarë nga Kosova, Shqipëria dhe Mali i Zi, janë lexuar kumtesa, janë zhvilluar diskutime dhe janë promovuar libra.
Drejtues të kësaj seance ishin Dije Demiri Frangu dhe Ismet Kallaba. Pas një fjale përshëndetëse nga drejtuesit, seanca filloi me kumtesën e Nerimane Kamberit, e cila foli për “Aktivitetet promovuese për shkrimtarin”.
“Sot e gjithmonë promovimi është një element thelbësor për shkrimtarët që dëshirojnë ta rrisin numrin e lexuesve të tyre, të krijojnë një lidhje të ngushtë me ta dhe ta ruajnë besnikërinë e lexuesve. Derisa mënyrat tradicionale të të promovuarit mbesin shumë aktuale, siç janë orët letrare në vende të ndryshme si biblioteka, fakultete, shkolla apo takimet me shkrimtarët në libraritë apo në kafe-galeritë, e jo vetëm në kryeqytet, me zhvillimin e teknologjisë dhe zgjerimin e platformave sociale, shkrimtarët kanë më shumë mundësi për të arritur audiencën e tyre dhe për të ndarë krijimtarinë në mënyra të reja e për ta prekur lexuesin e gjeneratëve të reja, përdorues i madh i rrjeteve sociale”, u shpreh Kamberi.
Pastaj, konferenca vazhdoi me kumtesën e kryetarit të PEN Qendrës së Kosovës, Binak Kelmendi, i cili foli për temën “Të gjitha të drejtat e shkrimtarit ose e drejta e veçantë e autorit”.
“Para se të flas për të drejtën e autorit, do të përpiqem të them se çfarë është dhe çka është në të vërtetë autori i cili na shfaqet pothuaj kudo dhe kurdo në jetën tonë të përditshme. Autori, është personi i gjendur ose dhe është personi i stisur në krijimin e një zanafille a të një gjëje të re, i një diçkaje që nuk ka qenë e bërë më parë. Me një fjalë, autori është krijuesi dhe ngjizësi i asaj krijese, i asaj të reje, nismëtar, shpikës, pra, autor i një zbulimi, ndërsa në rastin tonë, të shkrimtarit, është krijuesi, bërësi dhe sajuesi i një libri a i një vepre tjetër artistike. Kështu, të paktën, e përcaktojnë autorin ose shkrimtarin, fjalorë të ndryshëm të gjuhëve botërore. “Autori është, pa dyshim, ai të cilit mund t’i atribuohet ajo që është thënë ose ajo që është shkruar. Por atribuiimi, madje edhe kur bëhet fjalë për një autor të njohur, është rezultat i operacioneve kritike komplekse rrallëherë të justifikuara”, thotë paksa me kundërshti jo të vogël ndaj përkufizimit paraprak filozofi Michel Foucault. Dhe, meqë supozohet të jetë kështu, si në rastin e parë te fjalorët, ashtu edhe në rastin e dytë te filozofi, autori ka të drejtat e veta, të cilat mbrohen ose të paktën duhet të mbrohen me ligj. Dhe këto mbrojtje kanë filluar herët. T’i shohim ato të drejta sipas periudhave të zhvillimit njerëzor, ashtu siç i kam gjetur e klasifikuar nga qëmtimet qw bwra: E drejta e autorit është tërësia e të drejtave që një autor ose përfituesit e tij ose të saj (trashëgimtarët, kompanitë e prodhimit, etj,) kanë mbi veprat e tyre origjinale. Ajo përcakton në mënyrë të veçantë rregullat dhe kushtet e përdorimit dhe ripërdorimit të një vepre, qoftë ajo një vepër letrare apo muzikore ose dhe ndonjë vepër tjetër”, tha Kelmendi në kumtesën e tij.
Ndërsa, shkrimtarja dhe njëkohësisht drejtoresha e Bibliotekës Kombëtare të Kosovës, Blerina Rogova, gjatë konferencës foli për temën “Liria e shprehjes dhe sfidat krijuese”.
“Letërsia mund të bëjë shumë. Ajo është e aftë të na nxjerrë nga terri e agonia e të na shtrijë dorën atëherë kur asnjë dorë tjetër nuk na prekë, dhe kështu si jemi, arrinë të na drejtojë kah qeniet tjera rreth nesh, të na pajtojë e të na shtyjë të kuptojmë më mirë botën, terrin e retë, dramën, pasionin e shpirtin e dyshimit… Një lojë e aventurë që nis si emocion dhe rritet e rron si pasion, për të zënë vendin esencial në shpirt e në mendje. Dijetarët thonë se shkrimi është shqisë e veçantë humane dhe estetike e përceptimit të botës. Por, atëherë kur nis e zbulon shqisën tënde në të kuptuarit tjetër të botës, pyetja e përhershme që e shoqëron, shton shpirtin e dyshimit. A ekziston diçka që është me të vërtetë pjesë e imja e të cilën do të mund ta shfaqja? Për fat të poezisë e për fat tonin, mjeshtëria e jetës është shumë më e hollë se e Jona. Dhe jeta jonë është më dinake se vetë ne. Letërsia i jep jetë këtyre përvoja të veçanta, na kujton bullgari i kulturës frënge Todorov: ajo e ruan pasurinë dhe llojllojshmërinë e të jetuarit. Iluzionet e patriotizmit. -Gjyshja ime, ndjesë pastë, sa herë më pyeste se çfarë dua të bëhem kur të rritem, i jam përgjigjur: shkrimtare. Ishte rrobaqepëse dhe narratore e zonja e përrallave, e sa herë qeshte me përkëdheli tek më thoshte se shkrimtarët rrojnë vetëm nëpër libra”, tha ndër të tjera ajo.
Në vijim, shkrimtari Flamur Maloku foli për temën “Diskursi kulturor në Kosovë: Tradita dhe Bashkëkohësia”.
“Diskursi kulturor është një term i gjerë, i larmishëm në vende dhe kultura të ndryshme, me ndikime të mëdha dhe të vogla në kultura të mëdha, të vogla dhe shumetnike. Meqë qëllimi ynë në këtë trajtesë dhe në këtë pjesëmarrje nuk është hartografia e tij, as domethënia dhe ndikimi i tij në gjithë botën, e kemi kufizuar hartën e tij vetëm në Kosovë, në një shtet shumetnik. Megjithatë, si kudo tjetër në botë, fillimisht është e rëndësishme ta kujtojmë origjinën e tij dhe domethënien e tij dhe të japim disa sqarime të shkurtra për të. Diskurs është fjalë me prejardhje latine, discursus. Ka domethënien e shkëmbimit, të lëvizjes. Prandaj, përkrah togut Diskursi kulturor në Kosovë, duke marrë parasysh domethënien e shkëmbimit dhe të lëvizjes të tij, titullit i kemi shtuar edhe dy fjalë dhe një lidhëz, tradita dhe bashkëkohësia, për ta parë diskursin ndër vite dhe ndër medie dhe mediume në Kosovë. Përcaktime, për domethënien e tij, gjithashtu edhe për rëndësinë e tij, kanë dhënë teoricienë në gjithë botën, madje që nga lashtësia”, tha Maloku.
Ai foli për domethënien e diskursit në konceptin bashkëkohor diskursi kulturor në Kosovë dhe kujtesën dhe traumat bashkëkohore.
Ndërkaq, përkthyesi dhe profesori Naim Kryeziu në kumtesën e tij foli për temën “Hajnrih Hajne (1797 – 1856) në mbrojtje të pronës intelektuale”
“Hajnrih Hajne ka qenë një nga poetët, gazetarët dhe shkrimtarët më të rëndësishëm gjermanë të kohës së vet. Ky poeti i famshëm gjerman pati një ndikim të rëndësishëm në gjuhën gjermane, e bëri gjuhën e jetës së përditshme të aftë për poezi dhe zhvilloi xhevahire artistike nga udhë-përshkrimet e tij, nga artikujt e gazetave dhe nga poezitë e tij, nga të cilat shumë e bën edhe këngë të njohur gjermane, siç është “kënga e Lorlejës”, u shpreh ai.
Tutje ai tha se Veprimtaria letrare e Hajnes s’mund të shkëputet nga kushtet materiale në të cilat është zhvilluar. Por ndërkaq këto kushte nuk mjaftojnë për të shpjeguar realitetin e punës së tij si shkrimtar. Në një letër dërguar mikut të vet Farnhagen në korrik të vitit 1833, Hajne i ankohej duke thënë: “Jeta ime është bërë tregti e mirëfilltë, një tregti e zymtë prej bakalli.” Mirëpo ky ndërgjegjësim nuk u shndërrua aspak në nënshtrim pasiv përballë aspektit të rëndësishëm tregtar të jetës së tij. Përkundrazi, një gjë e tillë u bë burim energjish të reja, duke e shtyrë të kërkonte pareshtur zgjidhje optimale dhe t’i pranonte tërësisht aspektet e ndryshme të profesionit të tij. Shkrimtarit iu deshën vite të tëra për ta kthjelluar konceptin e aspektit profesional të veprimtarisë së vet letrare.
“Dyvlerësia e këtij koncepti të shkrimtarit pasqyron nga ana e vet kontradiktën e brendshme që ekziston në konceptin borgjez të pronës, mbi të cilin ajo bazohej dhe njëherazi e kritikonte. Prona përligjte aspiratën e borgjezisë për të marrë pjesë në administrimin e punëve të shtetit. E drejta për të grumbulluar lirisht pasuri qe një prej kërkesave themelore të partisë franceze që nuk bënte pjesë as në radhët e aristokracisë e as në radhët e klerit. Këtu bëhej fjalë për një parim demokratik përderisa kjo kërkesë u kundërvihej privilegjeve të aristokracisë dhe që teorikisht e quante të mundur për secilin të vinte pasuri. Megjithatë, përderisa nënkuptonte de facto ekzistencën e të varfërve dhe të mjeranëve, prona bëhej një privilegj që kishte në thelbin e vet përjashtimin e atyre njerëzve, në shfrytëzimin e të cilëve ajo mbështetej”, shtoi ai në kumtesën e tij.
Tutje, shkrimtarja Dije Demiri – Frangu, zgjodhi të fliste për temën “Diskursi kulturor në Kosovë, me theks të veçantë në fushën e letërsisë”.
“Kultura është gjithçka që krijon njeriu dhe jo natyra. Është ky një definicion i thjeshtë për të. A krijojmë dhe ç ‘krijojmë d.mth a bëjmë kulturë? Bëjmë. Por a flasim për kulturën dhe si flasim, realishtsa flasin ata që e krijojnë dhe a flasin ata që e konsumojnë? Si i qasemi na që jetojmë brenda saj dhe a merret kush tjetër me tepos nesh? Si e realizojmë atë, çka kuptojmë me kulturë dhe me manifestimin që i bëjmë asaj? Çfarë qëndrimi kanë institucionet shtetërore, organizatat civile të kulturës si dhe individët, qoftë si krijues apo qoftë konsumues të saj? A mendon sot dikush për artin, a persiat për rrjedhat e tij? A është ligështuar arti, dobësuar në kuptimin estetik, mos masivizimi tij ka krijuar nje refuzim estetik? A po e humb arti fuqinë derisa më nuk është vetëm i elitave? A po e humb lexuesin? Janë këto disa nga pyetjet që vine si meditim për kulturën-letërsinë ndër ne. Kultura, pos që është e atyre që e krijojnë është edhe pronë e institucioneve, realisht është pjesë e identitetit të shtetit. Pikërisht pse është një shenjë e shtetit, duhet të merremi me të, me shëndetin estetik të saj, i cili shpesh na zhgënjen. Pra, cili është diskursi jonë mbi kulturën, posaçërisht mbi letërsinë? Dikush shumë shpejt do t’i kishte numëruar: Konkurset letrare jo të rregullta, juritë jo adekuate, korrupcioni i bartur nga politika, festivalizimi i saj, depërtimi vlerave të ulta, masivizimi i saj pa kriter e ndonjë të dhënë tjetër. Sadoqë diskutohet për devijimet në këto forma të paraqitjes së kulturës, diskursi i diskutimi formal mbi kulturën nuk manifeston realitetin në masën e duhur, nuk merret me esencën e artit sa me emrat- autorët, që shpesh nga padija ose nga interesat-favorizohen. Po e zëmë në fushën e letërsisë, në mungesën gati totale të kritikës letrare, një numër i madh i veprave botohen nga grupe tëndryshme në formën shkel e shko, deri më edhe pa lekturë, pa redactor e pa recenzent. Pastaj, ajo vërshon mediat sociale dhe reklamohet si një prodhim i suksesshëm fabrike. Kjo gjë tanimë është bërë dukuri dhe ka marr përmasa shqetësuese. Realisht, kjo tregon sa jemi etik në raport me artin, e thënë drejtën del që më shpesh jemi nëpërkëmbës e injorues. Këtë e dëshmon heshtja “paqësore” ndaj këtij hiperproduksioni letrar dhe përfaqësimit aspak dinjitoz të letërsisë, qoftë edhe jashtë Kosovës. Është demokraci, do të thonë të gjithë”, tha Demiri – Frangu.
Ndërkaq, shkrimtari Haxhi Shabani, foli për temën “(S’) Kemi letërsi të përbashkët shqipe”.
“Në fillm të viteve të nëntëdhjeta të shekullit të kaluar në diskursin kulturor, sidomos te shqiptarët që kishin jetuar pa dëshirën e tyre në kuadër të kufijve politikë të ish-Jugosllavisë, flitej e shkruhej shumë për nevojën e krijimit të hapësirës së përbashkët, sidomos kulturore, arsimore e mediatike shqiptare. Nëse deri më atëherë ekzistonin pengesa e ndarje me kufij midis shqiptarëve që e pamundësonin krijimin dhe funksionimin e hapësirave të përbashkëta përkatëse, sot pas rreth 35-vjetëve, nuk është krijuar as hapësira e përbashkët kulturore, as mediatike; pra nuk është krijuar as territori i përbashkët letrar shqiptar. Ai i ri, apo ajo e re që arrinte të botonte librin e parë letrar në shtëpinë botuese “Rilindja” të Prishtinës konsiderohej që kishte vlera letrare e estetike, sepse këtë e garantonin, ndër të tjera, redaktorët e saj siç ishin: Ali Podrimja, Anton Pashku, Sabri Hamiti etj. Edhe ata që botonin në kuadër të shtëpisë botuese Naim Frashëri në Tiranë, ndonëse ajo botonte edhe libra të shumtë të pavlerë për shkak të zbatimit të metodës së realizimit socialist, një pjesë e botimeve të kësaj shtëpie botuese përuronte vlera. Honoraret që jepeshin për librat nga Rilindja ishin dinjitoze, madje thuhet, mund të jetë edhe legjendë urbane, se kishte autor që me honorarin e një libri botuar në këtë ent botues, kishte shkuar dhe kishte blerë një veturë të tipit golf që dikur prodhohej në Sarajevë, sot kryeqyteti i Bosnje Hercegovinës. Të lindësh në Ulqin, Preshevë, Gostivar apo Sarandë dhe të duash të jetosh në këto qytete, të kesh dëshirë dhe talent të merresh me letërsi, apo ndonjë art tjetër dhe të krijosh letërsi të mirë, është fatkeqësi sepse ende nga qendrat krijuese në Tiranë apo Prishtinë, nga autorët që jetojnë në këto të fundit, në shumicën e rasteve shikohesh me dyshim”, u shpreh Haxhi Shabani.
Kurse, për temën “Liria e shprehjes dhe kufijtë e krijimtarisë letrare”, foli shkrimtari Osman Gashi.
“Liria e shprehjes është një nga të drejtat themelore të shoqërisë bashkëkohore, jo vetëm si një koncept i mbrojtjes juridike, por edhe si një ideal kulturor e intelektual. Mirëpo kur liria e shprehjes ndeshet me fushën e letërsisë, në kontekstin më të gjerë happen çështje të ndërlikuara për faktin se ku duhet tërhequar kufijtë midis lirisë artistike dhe pëçrgjegjësisë shoqërore. Kjo temë nuk është vetëm akademike; ka implikime të thela në mënyrën se si letërsia kuptohet dhe vlerësohet në kontekstin e gjerë shoqëror. Për shembull, a duhet të jenë të kufizuara veprat letrare, të cilat trajtojnë tema të ndjeshme, për shkak të ndikimit potencial negative tek publiku? Apo, në të kundërtën, a duhet të mbetet letërsia e lirë, pavarësisht faktit se sa përmbajtjet e saj nxisin shqetësime e kundërshtime?”, u shpreh ai.
“Për dukurinë për të cilën po diskutojmë sot një domen shumë I rëndësishëm është trajtimi i tij në kontekstin e letërsisë shqipe. Do të mund të trajtohej veçanërisht konteksti I pçeriudhës së regjimit komunist në Shqipëri si dhe pozita e shqiptarëve dhe e letërsisë shqipe në ish Jugosllavi.
Mbase shembujt më të rëndësishëm janë Ismail Kadare dhe marrëdhënia e tij komplekse me regjimin e Enver Hoxhës, pastaj Martin Camaj, një nga modernistët e parë shqiptarë, I cili krijoi në ekzil, Fatos Lubonja (siç e kanë quajtur – armik i brendshëm I regjimit) e shumë të tjerë”, tha ai për letërsinë shqipe.
Ndërsa, poetja Naime Beqiraj, foli për aktivitetet promovuese për shkrimtarin.
“Cila është rëndësia e përurimeve? – Promovimi i librave është i rëndësishëm për autorët, po ashtu edhe për shtëpitë botuese por sa janë kreative promovimet dhe sa e afrojnë librin me lexuesin është diskutim tjetër. Promovimet në botë sot konsiderohen marketing e marketingu është shkencë e pak edhe kulturë e art. Jemi dëshmitarë që në botë bashkë me botimin e librit është ekip i tërë të cilët e realizojnë shpërfaqjen e veprës deri te lexuesi. Botuesit, menagjerët, gazetarët, asociacionet, miqtë, bibliotekat, faqet online në internet, gazetat e revistat. Nëse flasim për Kosovë, konsideroj që mungesa e një qendre për promovimin e librit ka lënë e po lë hapsirë për promovime të librave mesatarë duke e futur në huti lexuesin se cilin libër ta zgjedh, cilin autorë. Shtrohet dilema: a e shkurton promovimi distancën në mes të lexuesit dhe librit, në këtë pikëpamje; libri a shfaqet më i rafinuar para publikut dhe lexuesit, apo thjesht në tregun librar dominojnë librat që kanë më shumë recensine, herë herë të porositura apo nga interesa meskine Cila do të ishte natyra e promovimeve për ta quajtur tezë e pranuar që lexuesi të zgjedh librin e mirë? -Nga vëzhgimet që mund të bëhen në një periudhë kohore, vërehet që në promovime mungojne diskutimet, debatet, ndërsa të shumtën e herave mungon edhe publiku. Në dy mediet online që kemi në Prishtinë, ngjarjet e mirëdillta letrare edhe paralajmërohen, edhe përcillen mirë nga gazetarët e KultPlus dhe Observer. Mediet elektronike janë pothuajse indiferente me përjashtim të RTK ku edhe aty hetohen lëshime (dikujt i ndërrohet emri e dikujt mbiemri). A janë promovimet zona në të cilat libri bën hapin e parë drejt lexuesit dhe a ka nevojë libri për përurim; a është përurimi ceremoni apo edhe reklamë? -Promovimi është si të thuash prerja e shiritit të kuq, ndrsa sa i përket pyetjs, mendoj se libri ka nevojë për të dyjat. Nëse për të parën ka nevojë autori, i dyti i takon botuesit. Unë si autorë nuk kam bërë asnjëherë promovim, kujtoj që për librin e parë një përurim e pat organizuar Bekim Lumi n nj organizim të pranverës poetike studentore në vitin 1990 e mua më njoftoi një ditë para organizimit dhe një organizim pas disa javësh u bë nga një forum i krijuesve të artit në ambientet e korit Colegium Cantorum – sot Opera e Kosovës, kjo nuk do të thotë që nuk do të jem pjesë e organizimit të promovimit të librit bashkë me botuesin, ndoshta jo thjeshtë promovim uniform sa një orë artistike me miqtë dhe lexuesit”, u shpreh Beqiraj.
Ndërkohë, kryetari i Shoqatës së Artistëve dhe Intelektualëve “Art Club” në Ulqin, Ismet Kallaba, u shpreh se fakti qē sot shkrimtari nē hapēsirēn shqiptare nuk mund tē jetojē nga puna e vet ēshtē treguesi mē i mirē i pozitēs sē tij sociale, por edhe i shoqērisē sonē.
“Nē vendet e rajonit ekzistojnē modele tē mbēshtetjes sē shkrimtarit nga institucionet shtetērore pērgjegjēse, modele qē mund tē aplikohen edhe nē hapēsirēn shqiptare. Subvencionimi i botimeve tē krijuesve nga ministritē e kulturēs nē shumicēn e vendeve ēshtē njē ndihmē modeste, por kērkohet njē zgjidhje e qēndrueshme pēr shkrimtarēt mē tē mirē tē vendit”, tha ai ndër të tjera.
Shkrimtari dhe njëkohësisht drejtuesi i kësaj konference, Sali Bashota, foli për temën “Shkrimtari, vepra, botuesi, lexuesi”.
“Ekziston një legjendë ku thuhet se Virgjili e shkroi Eneidën për 10 vjet, jo më shumë se tri vargje për çdo ditë. Trajtimi i temës në relacionin shkrimtari- vepra – botuesi – lexuesi, në kuptimin letrar dhe kritik, shenjon dimensione të rëndësishme përbrenda hapësirës kulturore në Kosovë, duke iu referuar periudhave të ndryshme letrare, që nga vitet 50 të shekullit të kaluar e deri më sot. Shteti ynë ka nevojë të ketë sa më shumë shkrimtarë të mirë dhe të rëndësishëm që do ta përfaqësonin letërsinë shqipe brenda dhe jashtë vendit. Ndikimi i tyre do të ishte i rëndësishëm, në radhë të parë, në afirmimin e vlerave të letërsisë shqipe, kur ende nuk kemi kemi një përfaqësim dinjitoz të letërsisë shqipe as përbrenda dy shteteve, të mos flasim në plan ndërkombëtar. Konceptet përshkruese në çdo rast do ta favorizonin shkrimtarin, por ndodh e kundërta. A jeton një shkrimtar nga vepra e vet, kur e shkruan, e boton apo e vë në treg veprën e tij? A jeton një përkthyes nga veprat që e përkthen? Shkrimtari në Kosovë funksion primar e ka botimin. Të ketë mbështetje institucionale për botim apo të investojë vetë, në mënyrë që vepra të botohet. Vepra e shkrimtarit në Kosovë sot nuk njihet nga lexuesit e gjeneratave të reja, mos të flasim për veprat e shkrimtarëve nga Shqipëria. Ende nuk kemi komunikim normal në këtë drejtim. Në këtë rast, po i marrim vetëm dy shembuj: Poeti Frederik Reshpja pak njihet në Kosovë, por edhe shkrimtari Teki Dërvishi pak njihet në Shqipëri. Çështja më mirë qëndron në fushën e botimeve. Botuesit e Shqipërisë botojnë vepra të autorëve nga Kosova, por edhe botuesit e Kosovës botojnë vepra të shkrimtarëve të Shqipërisë, por libri ende ka taksa, si nga shteti i Kosovës, si nga shteti i Shqipërisë. Diskursi për pozitën sociale të shkrimtarit dhe diskursi për shitësit dhe blerësit e librit, sigurisht do të kërkonin një vëmendje më të madhe në qarqet tona kulturore”, u shpreh ai.
Pas kumtesave të pjesëmarrësve dhe pas një diskutimi të shkurtër mes tyre, u promovuan edhe disa libra nga disa shkrimtarë, të cilët poashtu ishin pjesë e konferencës.
Ibrahim Berisha promovoi dy libra, atë të Xhemajl Mustafës që është një libër me ese që ai kishte folur për libra e për autorë. Ndërsa libri tjetër është një libër me ese, “E drejta e thënies”, Ndërsa, shkrimtari Binak Kelmendi, promovoi librin e tij “Jeta ime”.
Ndërsa, Qazim Muja promovoi librin e tij më të ri, i cili titullohet “Baladat komite”. Pas tij, libri i radhës që u promovua, ishte ai i Avni Spahiut, me titull “Faqe miqësie”.
Kurse, shkrimtari dhe profesori Milazim Krasniqi, promovoi librin e tij “Maratona e leximit”. Dhe në fund, shkrimtari Naim Kryeziu, promovoi librin e tij më të ri, i cili është i përkthyer “Aforizma dhe citate”/KultPlus.com
Sot shënohet 63 vjetori i vdekjes së gjuhëtarit shqiptar, Aleksandër Xhuvani.
Veprimtarinë e nisi si mësues në Kolegjin Arbëresh të Shën Dhimitër Koronës, për t’u kthyer më pas në Shqipëri, ku filloi të jepte mësim në Normalen e Elbasanit.
Aleksandër Xhuvani lindi në Elbasan më 14 mars 1880 në një familje të njohur për kontributin kombëtar e kulturor. Mësimet e para i kreu në vendlindje, të mesmet, në Çatillë të Maqedonisë. Më pas studioi filologji në Athinë, ku edhe u diplomua. Është një nga pionierët e arsimit dhe të gjuhësisë shqiptare.
Qe anëtar i Komisisë Letrare të Shkodrës, sekretar i përgjithshëm i Ministrisë së Arsimit, anëtar i Institutit për Studime Shqiptare, dekan i Seksionit të Gjuhësisë dhe të Letërsisë pranë Institutit të Studimeve, anëtar i redaksisë së Buletinit të Shkencave Shoqërore. Në kulmin e veprimtarisë si gjuhëtar e pedagog, Universiteti Shtetëror i Tiranës i dha titullin Profesor Doktor honoris causa.
Që nga viti 1905, kur botoi artikullin e parë në revistën “Albania” të Faik Konicës e deri në fund të jetës, vijoi shkrimet publicistike, gjuhësore, pedagogjike dhe letrare. Për një farë kohe drejtoi organin e Elbasanit “Kopshti letrar”; më pas botoi shumë studime mbi veprat e letërsisë së viteve ’30. La një trashëgim të çmuar veprash gjuhësore, pedagogjike, teoriko-letrare. Po kujtojmë disa prej tyre:
“Libri i gjuhës shqipe” 1924; “Njohuritë e para të sintaksës shqipe” 1925; “Fillimet e pedagogjisë didaktike” 1926; “Pestaloci” 1927; “Fillime të stilistikës dhe të letërsisë së përgjithshme (me Kostaq Cipon) 1930; “Fillimet e psikologjisë 1933 etj.
Me studimin e jetës së tij janë marrë Bardhyl Graceni në monografinë “Aleksandër Xhuvani: jeta, vepra” Tiranë 1980 dhe Hajrullah Koliqi në monografinë “Aleksandër Xhuvani”.
Po të krahasojmë shkrimet e para, që na zbulojnë bindjet e tij të formuara, e shkrimet më të vona, do të vërejmë menjëherë se edhe ai, pavarësisht nga rrethanat, që e shpëtuan nga prangat dhe i krijuan kushte të favorshme pune, duhet ta ketë ndjerë thellë në shpirt peshën e tmerrshme të diktaturës, që për njerëz si ai donte të thoshte vdekje e mendimit të lirë e e krijimtarisë së lirë. Këtë e dëshmon fakti se miqtë më të mirë i pat në radhët e intelektualëve me formin perëndimor, ndërmjet të cilëve, me gjuhëtarin e madh të panjohur, Atë Viktor Volajn, asokohe Rektor i Kishës françeskane në Tiranë, me të cilin takohej rregullisht për të diskutuar mbi probleme gjuhësore e letrare, ndonëse asokohe takimet me një frat mund të konsideroheshin veprimtari armiqësore. Falë Profesor Xhuvanit, Atë Viktori vijoi, fshehurazi e pa emër, bashkëpunimin me Akademinë e Shkencave duke dhënë një kontribut të madh për Fjalorin e shqipes.
Mjafton të kujtojmë këtu fjalimin që Xhuvanit mbajti mbi varr të Atë Gjergj Fishtës, për të treguar qartë vlerësimin e e tij të thellë për kontributin e klerit katolik e personalisht të Kangëtarit të Lahutës:
“Si vetimë u përhap an’ e kand të Shqipnisë lajmi i hidhët i vdekjes së poetit t’onë Kombëtar, At Gjergj Fishtës dhe e mahniten mbeti sot mbarë bota shqiptare, tue kujtue emnin zamadh të autorit të “Lahutës së Malcisë” që ka këndue, si dikur Omeri, burrnin e besën e fisit tonë, që ka ndezë zemrat e Shqiptarëvet, si dikur Tirteu, i vjetërsisë. E me të drejtë i kan thënë Fishtës “Tirteu i Shqipnisë, se sikurse ai me elegjitë e tij ndezi zemrat e Spartanëve për luftë, njashtu dhe epopeja e “Lahutës”, odet dhe elegjitë e “Mrizit të Zanave” e të poezive të tjera kanë mbledhë në zemër të djelmnisë sonë dashuninë e pamasë për truellin e të parëve dhe për gjuhën amtare. Këto dy ideale: Atdhedashunia dhe rujetja e gjuhës si dritë e synit, lavrimi dhe përdorimi e saj kanë qenë polet rreth së cilave shtrihej vepra e çmueshme e Fishtës. E s’ka kush tjetër veçse ne arsimtarëve që kemi pasë e kemi nëpër duer edhe ua kemi mësue nxënësve poezitë e tij, që e çmon ma mirë veprën zamadhe të tij, e cila sot si një far i madh dritëdhanës ka ndriçue mendjen e djelmënisë sonë, si një Ungjill shkëndimadh morali ka zbutë e ka edukue zemrën e saj”. Prof. Aleksandër Xhuvani vdiq më 2 nëntor 1961. / KultPlus.com
