139 vjet nga lindja novelistes amerikane, Edna Ferber

Posted on by Kult Plus

E quajtur “Novelistja më e madhe amerikane e kohës së saj”, novelistja dhe dramaturgja fituese e çmimit Pulitzer, Edna Ferber lindi 139 vjet më parë transmeton KultPlus.

Ferber lindi më 15 gusht 1885 në Kalamazoo, Michigan. Familja e saj u zhvendos pak përpara se të vendosej në Appleton, Wisconsin, kur Ferber ishte 12 vjeç, ku babai i saj drejtonte një dyqan të përgjithshëm.

Ajo ndoqi shkollën e mesme Ryan, ku shërbeu si redaktore “personale dhe lokale” e gazetës së shkollës. Talentet e saj në të shkruar ishin tashmë të dukshme, ndonëse ishte teatri që rrëmbeu zemrën e saj. Ajo e quajti veten “e goditur nga skena” dhe shpresonte të bëhej aktore.

Por nuk ishte menduar të ishte. Në pamundësi për të përballuar universitetin dhe në nevojë për të ndihmuar familjen e saj, Ferber shkoi të punonte në Appleton Daily Crescent. Ajo ishte gazetarja e parë femër e gazetës. Ferber e pëlqeu punën dhe kaloi në një gazetë më të madhe, Milëaukee Journal, ku ajo punoi aq shumë sa u rrëzua nga lodhja një ditë në moshën 22-vjeçare.

Ferber u kthye në shtëpi në Appleton për të pushuar, por në mënyrë tipike Ferber, ajo derdhi energjinë e saj në shkrimin e tregimeve.

Tregimi i saj i parë i shkurtër, “Heroina Homely”, u botua në vitin 1910. Ajo më vonë tha për suksesin e saj: “Vendimi im për t’i dërguar “Heroina Homely” te redaktori i Everybody’s u arrit thjesht mjaftueshëm.”

Historia e saj u pasua shpejt nga një roman, “Daën O’Hara”, për një gazetare femër në Milëaukee. Ferber erdhi në vëmendjen kombëtare për serinë e saj të tregimeve në lidhje me shitësen udhëtuese të petkave Emma McChesney. Ndër fansat e saj ishte edhe presidenti Teddy Roosevelt.

Suksesi i këtyre tregimeve e solli Ferberin në vitin 1912 në Nju Jork, ku ajo gjeti famë të madhe për romanet dhe tregimet e saj të shkurtra. Shumë prej tregimeve të saj shfaqnin gra të forta që kapërcenin vështirësitë. Thuhej se ajo kishte pak durim për gratë që lejojnë veten të kufizohen nga kufizimet sociale dhe kulturore të vendosura mbi gratë.

Ferber ishte rigoroze për punën e saj. Ajo hulumtoi me kujdes mjediset e romaneve të saj dhe mbajti një plan ditor të një shëtitjeje të shpejtë në mëngjes, e ndjekur nga disa orë shkrim. Për vite me radhë, ajo shkruante 1000 fjalë në ditë, 350 ditë në vit. Pasi kishte filluar një libër, ajo pretendoi se asgjë tjetër veçse vdekja nuk mund ta ndante atë nga ai./ KultPlus.com

156 vite nga lindja e poetit të shquar, Josif Bageri

Posted on by Kult Plus

156 vjet më parë, më 15 gusht 1868 në fshatin Reka e Epërme të Dibrës lindi Josif Bageri, arsimtar dhe veprimtar i Rilindjes Kombëtare.

Poet me talent të rrallë, prozator që shkroi shumë tregime, sidomos për fëmijë, një ndër figurat më të shquara të Rilindjes sonë Kombëtare, si dhe gazetar e atdhetar i flaktë, ai ia kushtoi tërë jetën dhe veprën e tij çështjes kombëtare shqiptare.

Fëmijërinë dhe një pjesë të rinisë e kaloi në vendlindje. Leximin dhe shkrimin shqip e përvetësoi në Sofje në moshën 17 vjeçare, ku mërgoi dhe për një kohë të gjatë punoi si këpucëtar. Krahas kësaj pune, prej vitit 1887 u përfshi edhe në lëvizjen kombëtare shqiptare atje.

Josifi ishte njëri ndër themeluesit dhe aktivistët më të shquar të shoqërisë shqiptare “Dëshira”, e cila u themelua më 1 janar të vitit 1893, në Sofje. Kah fund i vitit 1899 shkoi në Stamboll për të vizituar poetin tonë të madh, Naim Frashëri, i cili ishte shumë i sëmurë dhe dergjej në shtrat. Ky takim i la mbresa të mëdha.

Josif Bageri punoi shumë për çështjen shqiptare, pa u lodhur, duke lënë pas shumë shkrime të botuara e të pabotuara; poezi e prozë, platforma politike, artikuj, komente, reagime.

Gjatë veprimtarisë së tij pati një bashkëpunim të ngushtë me Said Najdenin e Jashar Erebarën, Atanas Albanin nga Reka e Epërme, me Nikolla Ivanajn, Luigj Gurakuqin dhe shumë atdhetarë të tjerë.

Vdiq në Prishtinë në vitin 1915. / KultPlus.com

‘Ëndërr, o ëndërr, dëshirën ti çoja asaj’ (VIDEO)

Posted on by Kult Plus

Një ndër këngët nga artisti i madh i muzikës shqipe, Agron Berisha është “Ëndërr”, shkruan KultPlus.

E interpretuar me zërin e fuqishëm të Berishës, ajo është një këngë dashurie, e gërshetuar me mallin ndaj gruas dhe atdheut.

KultPlus ua sjell tekstin dhe videoklipin e këngës “Ëndërr”:

Sonte Ne Natë të errët të kujtoj
i trazoj endrrat te ketij qyteti
te qytetit ku jam
a m’beson
unë i thërras në argëtim

Enderr, o Enderr
dëshiren ti qoja asaj
dhe thuaj më të dashurës
se unë një ditë do të kthehem në atdhe

Sonte në natë të errët të kujtoj
i trazoj unë ëndrrat të këtij qyteti
të qytetit ku jam, a m’beson
unë i thërras në argëtim

Ndonëse Jam ndjerë i vetmuar
ne atdhe kam deshirë për të takuar
a m’beson a m’beson
Une Te Therras ne argetim

Ref. 2

Enderr, o Enderr
dëshiren ti qoja asaj
dhe thuaj më të dashurës
se unë një ditë do të kthehem në atdhe

E Dashur Këtu Jam i Vetmuar në qytet te huaj larg prej teje
larg prej deshires por zemrat bashkohen pres me mall që të kthehem ne atdhe

Ref. 2

Enderr, o Enderr
dëshiren ti qoja asaj
dhe thuaj më të dashurës
se unë një ditë do të kthehem në atdhe / KultPlus.com

Osmani viziton Letnicën: Vendi ku Nëna jonë Terezë, nisi rrugëtimin e saj në shërbimin e përjetshëm

Posted on by Kult Plus

Presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani, ka vizituar sot Letnicën, vendin prej nga, Nëna Terezë nisi rrugëtimin e saj në shërbimin e përjetshëm.

Nëpërmjet një postimi në profilin e saj në Facebook, presidentja Osmani tha se zemrat e hapura e fytyrat e buzëqeshura sot në Letnicë e shndërruan atë në vatër të mikpritjes e dashamirësisë në ditën që shënon festën e Zojës së Madhe.

Në vijim KultPlus ua sjell postimin e plotë të presidentes Osmani:

Zemrat e hapura e fytyrat e buzëqeshura sot në Letnicë e shndërruan atë në vatër të mikpritjes e dashamirësisë. Vendi ku Nëna jonë Terezë, nisi rrugëtimin e saj në shërbimin e përjetshëm, në ditë si kjo sot e dëshmon më së miri kuptimin e plotë të bujarisë e çiltërsisë.

Në prezencë të qytetarëve të shumtë, kremtuam festën e Zojës së Madhe, e cila ndërthurë dashurinë, dhembshurinë dhe paqen, vlera këto për të cilat punoi, jetoi dhe u përjetësua Shën Tereza.

Faleminderit nga zemra!/KultPlus.com

Arbën Xhaferi: Në rininë time, të qenit shqiptar shoqërohej gjithnjë me ndjenjën e prestigjit

Posted on by Kult Plus

Sot mbushen 12 vjet nga vdekja e ish-kryetarit të PDSH-së në Maqedoni, Arbën Xhaferi.

Në vijim po ju përcjell disa nga shprehjet e tij, të cilat ruajnë një aktualitet të gjithëkohshëm.

– Me që jetojmë në një botë, kohë të ndërveprimit të kulturave kombëtare, duhet konstatuar se shqiptareve u mungon kryesorja: propaganda kombëtare në planin ndërkombëtar.
– Në historinë politike shqiptare nuk ekziston, të paktën një broshurë propagandistike drejtuar kundër popujve të tjerë.
– Një popull që humb besimin te të gjitha autoritetet, siç ndodh me shqiptarët, e vë në dyshim qënien e vet, humb vetëbesimin, rezistencën ndaj asimilimit, kështu që përbuzja e vetvetes shoqërohet me adhurimin e tjetrit.
– Albanofobia manifestohet si grekofili, italofili, turkofili, sllavofili etj…
– Mjeshtëria që formon ose e deformon vetëdijen quhet propagandë.
– Shpeshherë më e vërtetë se e vërteta bëhet gënjeshtra, fjalët që paketohen bukur, sipas rregullave të propagandës.
– Anarkia është pasoja më e hidhur e lirisë, e demokracisë së keqpërdorur.
– Nuk thuhet më se çdo mysliman është terrorist, por çdo terrorist është mysliman.
– Për të qenë të përçarë duhet të jenë të barabartë.
– Kushti i parë që një besim fetar të shndërrohet në religjion është: ndarja e shtetit, politikës prej fesë; pra respektimi i parimit të shekullarizmit.
– Disa analistë thonë se ideja e krijimit të Maqedonisë ka qenë vllahe, nga që vetëm kjo popullatë protoballkanike, nuk arriti të krijojë shtetin e vet.
– Faktori ndërkombëtar me vonesë do ta kuptojë gabimin, kur lejoi që luftërat në hapësirat jugosllave të përfundojnë pa emërimin e fajtorit.
– Serbët nuk e pranojnë argumentin e arsyes, prandaj dhe sillen në mënyrë arrogante.
– Autoritet jugosllave heshtazi e zbatonin marrëveshjen e fshehtë jugosllavo-turke, ngjashëm me atë turko-greke të Lozanës, për pastrimin etnik përmes shpërnguljeve masive të popullatës.
– Çdo njeri bën përpjekje që të largohet nga dimensioni i inferioritetit.
– Duhet lexuar për shkak se duhet kuptuar më mirë pse jetojmë, pse kemi ardhur në këtë botë, pse ndodhin fenomene të ndryshme dhe, mbi të gjitha, për të fisnikëruar veten dhe shoqërinë ku jetojmë.
– Gjuha standarde duke mbrojtur vetveten, mbron dhe kombin.
– Luajaliteti ndaj kombit është më e madhe se ndaj shtetit.
– Në dallim nga shqiptarët, serbët, por jo vetëm ata, më se një shekull hartojnë projekte, elaborate të studiuara mirë se si t’i shfarosim shqiptarët, t’i dëbojmë nga vendlindja, t’ua njollosim imazhin, t’u ngjisin bishta, të nxisin përçarjet e brendshme, t’i korruptojnë përfaqësuesit, prijësit e tyre etj.
– Në mes botës perëndimore dhe lindore ekziston një relacion i çuditshëm i këmbimit: perëndimi eksporton në lindje ideologji (dikur komunizmin sot demokracinë); ndërkaq nga lindja pranon religjionin.
– Çdo komb ka thesarin e vet të urtësive, rrjedhimisht dhe populli shqiptar.
– Çdo shoqëri ka heronj dhe oportunistë, flijues dhe utilitaristë. Gjithmonë oportunistët përpiqen të konsumojnë atë që kanë siguruar heronjtë.
– Grekët kanë vënë zapt mbi periudhën antike, sllavët mbi periudhën mesjetare, turqit për pjesën tjetër, ndërkaq qenia shqiptare, gjithnjë e më shumë po merr trajtën e një të sëmuri paraplegjik, që nuk arrin të lëviz gjymtyrët qafë e tëposhtë.
– Kur religjionet e suspendojnë hyjnoren, atëhere zëri i këmbanës ose i muezinit, përjetohet si shpallje e luftës…
– Luftrat që përfundojnë pa fajtor, kurrë nuk përfundojnë as me paqe.
– Mjerisht, demokracia vetvetiu nuk e sjell lirinë, por liria hap shtegun për paraqitjen e demokracisë.
– Në rininë time, të qenit shqiptar shoqërohej gjithnjë me ndjenjën e prestigjit.
– Një popull shndërrohet në komb kur patriotizmi nuk është më çështje individuale, por çështje institucionale.
– Pluralizmi ka krijuar terren të përshtatshëm për relativizim të gjithçkaje.
– Serbët, por edhe të tjerët, i urrejnë shqiptarët për shkak të krenarisë së tyre.
– Si çdo njeri që synon të ketë një të kaluar të fisme, ashtu dhe çdo popull kërkon të ketë një të kaluar të lavdishme.
– Tipari kryesor i qytetërimit perëndimor, është dyshimi si metodë e zbulimit të së vërtetës, ndërkaq tipari kryesor i qytetërimit lindor është besimi i paluajtshëm ndaj autoritetit.
– Shqiptarët i kanë dhënë kontribut të madh pavarësisë së Greqisë, i kanë dhënë njerëz të shquar, politikanë, ushtarakë, shkencëtarë, krijues etj.
– Në politikë me rëndësi parësore është mjeshtëria e zgjedhjes së prioriteteve.
– Autonomia iu dha Kosovës për shkak të shqiptarëve e jo për shkak të serbëve.
– Një pjesë e madhe e popullit grek ka prejardhje shqiptare.
– Shpesh herë, paqja peshon si vlerë më shumë se interesat e tjera.
– Shteti i parë Serb është formuar në Rashkë dhe jo në Kosovë.
– Sot, në Kosovë dhe në vise, nuk mund të gjesh as 1% të shqiptarëve që janë pro serbë.
– Grekët, që nga koha antike e deri në ditët e sotme, kanë bashkëjetuar me shqiptarët duke u përzier me ta në vazhdimësi.
– Individi dhe komuniteti që nuk kultivon nevojën për pendesë, nuk arrin t’i korrigjojë gabimet.
– Maqedonia s’ka të ardhme, kështu siç po shkon.
– Popujt e Ballkanit vuajnë nga një strabizëm etno-politik që i bën të shohin shtrembër njëri –tjetrin.
– Propanganda serbe është mjeshtërore dhe nuk ka skrupuj moralë.
– Një VIP ( Very Important Person) nuk mund të pranojë lehtë të bëhet NIP (Non Important Person). / KultPlus.com

‘Shtëpia e verdhë’ e Bashkim Hoxhës, promovohet vepra më e re e shkrimtarit dhe dramaturgut të njohur

Posted on by Kult Plus

Në një fshat të thellë të Matit, Shtëpia e Verdhë mbetet një mister që kuriozon gjithkënd dhe pas dy dekadash.

E përfolur si skenë e historive të errëta dhe të pabesueshme, ajo rikthehet në vëmendje përmes romanit më të ri, të shkrimtarit dhe dramaturgut të njohur Bashkim Hoxha.

Lexues dhe dashamirës të shumtë nga Shqipëria dhe Kosova u mblodhën buzë detit për të diskutuar mbi këtë vepër që shënon një tjetër arritje në karrierën e Bashkim Hoxhës. Ajo sjell në vëmendje një tematikë që ka dashur të hedhë baltë mbi UÇK-në dhe drejtuesit e saj me akuzat për trafik organesh dhe varre masive, të përmendura në raportin e Dick Martit.

“Shtëpia e Verdhë” nuk është thjesht një roman, por një ftesë për të reflektuar mbi të shkuarën dhe për të kërkuar të vërtetën përmes një lenteje artistike.

Mbrëmja letrare u shoqërua dhe me ekspozimin e mjaft fotove dëshmi, të pasojave të luftës në Kosovë, si dhe punimet në pikturë e skulpturë të tre artistëve nga Mitrovica.

Arti dhe historia u ndërthurën në këtë mbrëmje vere për të ofruar një perspektivë të re dhe shuar zërat mbi skenarin e errët të shtëpisë që ende tërheq vëmendjen./topchannel/KultPlus.com

Screenshot

Banksy i jep fund serialit me kafshët

Posted on by Kult Plus

Seriali me temë kafshësh i Banksyt duket se ka marrë fund, me artistin e rrugës që shfaqte foto të veprës së tij të artit në faqen personale të internetit.

Nga e hëna e 5 gushtit, artisti, identiteti i të cilit nuk dihet, por spekulohet gjerësisht, filloi të ngarkonte në Instagramin e tij foto të veprave artistike që përshkruanin lloje të ndryshme kafshësh.

E para ishte e një dhie dhe një kamere CCTV e drejtuar drejt saj, e cila ndodhej në një ndërtesë pranë urës ”Kew”, në Londrën jugperëndimore.

Kjo u pasua nga dy silueta elefantësh me trungjet e tyre të shtrira drejt njëri-tjetrit të vendosura në një pronë pranë Chelsea.

Të nesërmen ai vazhdoi me tre majmunë që dukeshin sikur po lëkunden në një urë në lindje të Londrës.

Të enjten, më 8 gusht, pjesa e katërt e koleksionit të Banksy, një ujk ulëritës në një pjatë satelitore të vendosur në një çati në Peckham, u hoq më pak se një orë pasi artisti i rrugës e zbuloi atë në internet.

Një dëshmitar i heqjes së tij tha se ishte marrë nga tre burra dhe tha se ishte një “turp i madh”.

Pas kësaj Banksy zbuloi një vepër arti të pelikanëve në ”Bonners Fish Bar” në Walthamstow, e cila u vlerësua nga deputetja lokale e laburistëve, Stella Creasy.

Koleksioni vazhdoi më 10 gusht me një siluetë të një maceje të shtrirë në një grumbullim reklamash.

Pjesa më vonë u çmontua nga tre burra të cilët thanë se ishin “të punësuar” nga një “kompani kontraktuese” për të hequr tabelat për arsye sigurie.

Një ditë më pas Banksy konfirmoi se një vepër arti me peshq që notonin në një vendroje policie të qytetit të Londrës ishte e tij.

Të hënën, më 12 gusht, u zbulua një vepër e një rinoceronti mbi një ”Nissan Micra”.

Vepra e artit u shkatërrua më vonë dhe një video e siguruar nga BBC News tregon një burrë duke ecur drejt veprës së artit dhe duke e spërkatur atë.

Vepra artistike më e fundit e Banksy, e zbuluar të martën, ndodhet në një grilë në hyrje të kopshtit zoologjik të Londrës dhe tregon një gorillë./KultPlus.con

Ndërron jetë në moshën 94-vjeçare aktorja amerikane Gena Rowlands

Posted on by Kult Plus

Gena Rowlands ka vdekur në moshën 94-vjeçare, raportojnë mediat e huaja. Aktorja amerikane ishte më e njohur për interpretimet në filmat e regjisorit dhe bashkëshortit të saj të parë John Cassavetes.

Rowlands vdiq e rrethuar nga familja në shtëpinë e saj në Indian Wells, Kaliforni, sipas mediave amerikane. Asnjë shkak zyrtar i vdekjes nuk është dhënë për momentin, por djali i saj Nick Cassavetes tha në qershor se nëna e tij kishte qenë duke luftuar me sëmundjen e Alzheimerit për pesë vitet e fundit.

Rowlands luajti në dhjetë nga filmat e Cassavetes dhe ishte e martuar me të për 35 vjet, deri në vdekjen e tij në 1989.

Performanca e saj në filmin e vitit 1974 “A woman Under the Influence”, në të cilin ajo luante rolin e një amvise, shëndeti mendor i së cilës është në krizë, i dha asaj një Golden Globe dhe i pari nga dy nominimet për Oscar për aktoren më të mirë.

E dyta erdhi kur ajo luajti rolin kryesor në filmin “Gloria” të vitit 1980. Djali i saj Nick e drejtoi atë në dramën romantike të vitit 2004 “The Notebook”./KultPlus.com

Vallet dhe muzika në Fokus: Si u kremtua dita e pestë e Etnofest

Posted on by Kult Plus

Etnofest vazhdoi me aktivitetet e tij të pasura edhe në ditën e pestë, duke sjellë një përvojë të veçantë për të gjithë të pranishmit. Ekspozitat e hapura janë të pozicionuara në disa nga hapsirat e etnofestit, ndër të cilat veçohej ajo e artistës Teuta Ibriqaj, e cila u prit me interes të madh nga vizitorët.

Shkruan: Alisa Buzhala

Ekspozita grafike ‘Gjurmë lumturie’ risolli detaje nga koha e lashtë antike duke i formsuar në formën moderne, fragmenteve të tyre.

Në vazhdim të aktiviteteve të festivalit, ansamblet tradicionale pasurojnë programin. Me elementet e veshjeve si fustanet e shamitë, pantallonat e plisat, në harmoni me tingujt e melodive, vallja shqiptare mbetet një komponent tjetër i rëndësishëm i kulturës sonë, sidomos i festave tona.

Mbrëmja e natës së katërt u hap nga ansambli “Zëri i Kamenicës”, i cili performoi para një audience të madhe disa nga vallet më të njohura, përfshirë edhe vallen e Rugovës.

 Udhëheqësi i këtij aktiviteti, Dilaver Kryeziu, në fund të paraqitjes skenike të valltarëve, siguroi që publiku të merrte një përvojë, duke demonstruar hapat bazë të valleve tradicionale.

Ai gjithashtu kërkoi, si bashkëpunëtor artistik i këtij edicioni, që vitin e ardhshëm, ky festival të shndërrohet edhe në shkollë artistike, me kurse e trajnime mbi pjesë të ndryshme të paraqitjeve skenike.

Etno-ansamble të tjera nga trevat e ndryshme priten të jenë prezent në festival gjatë ditëve në vazhdim.

Ndërkaq, etno-neja, në natën e 5-të të këtij edicioni ishte pak më ndryshe nga netët paraprake. Organizatorët ishin siguruar të risillnin në skenë pas shumë vitesh, rock grupet ‘Tonic dhe Gjinis’, të cilët interpretuan këngë të vjetra të viteve të 80-ta, e që risollën një atmosferë nostalgjike mbi kulturën muzikore në ato vite, si hite të dëgjuara e popullarizuara nga të rinjtë në atë kohë.

E për t’i dhënë krejtësisht një kahje tjetër kësaj nate magjike, after party i festivalit u elektrizua nga repertori i muzikës dhe miksimeve të këngëve nga DJ Caboo.

Me këngën ‘Baresha’, Caboo dëshmoi edhe një herë që përpunimi i këngëve të vjetra dhe risjellja e tyre në forma të reja të muzikës bashkëkohore, të asaj që tashmë njihet si elektro/house, i jep kulturës sonë një dimension unik dhe mundëson ruajtjen e thelbit artistik shqiptar.

Kështu, dita e pestë e Etnofest u mbyll në mesnatë nën ndriçimin e terasës së kompleksit në Kukaj, duke lënë dëshmi në zhvillimin e horizontit kulturor në Kosovë dhe rajon./KultPlus.com

Disa konsiderata mbi krijimtarinë e Kolë Idromenos

Posted on by Kult Plus

Nga Dorina Arapi

Hipoteza e ngritur dhe e kryer nëpërmjet vëzhgimit me sy të lirë nga restauratori, piktori e studiuesi i artit bizantin Mustafa Arapi para disa kohësh, duke shprehur se tabloja “Motra Tone” nuk është punim i të njëjtit piktor që ka punuar “Dasmën shkodrane” shqetësoi disa profanë, ku gjuha e tyre e ulët foli më shumë se mendja e tyre. Mendimi i Mustafa Arapit vlen të merret në konsideratë. Kjo jo vetëm për aq sa përmendëm më sipër, por dhe sepse Arapi ka evidentuar punime të Onufrit, Qipriotit e shumë ikonografëve të tjerë. Kontributi i tij në këto fusha është mëse i njohur në botën akademike. Duke folur me subjektivizëm janë thjeshtë diskutime kafenesh. Shkenca nuk bën kompromis me sentimentalizma, lokalizma apo patriotizma të kotë që nuk i shërbejnë asgjëje, përveçse ideologjive fanatike e vetanake të individëve të caktuar. Shkenca lufton për dritën e të vërtetës. Të flasësh për pikturën është çështje komplekse, dhe jo thurje barsoletash nën hijen e pemës.

Në këtë artikull nuk synohet të lihet mënjanë figura e Kolë Idromenos. Por përkundrazi synohet të analizohen problematika, të cilat deri më tani i kanë shpëtuar syrit të dikujt. Unë do të trajtoj vetëm dy aspekte të punës së Kolës, të cilat mund të analizohen me metodën e vëzhgimit me sy të lirë: teknika e velaturës dhe firma e Kolë Idromenos.

Teknika e velaturës është një teknikë artistike, e cila konsiston në vendosjen e një shtrese shumë të hollë me një ngjyrë, mbi shtresën pastoze ose më pak pastoze në një pjesë të tablosë. Pikërisht se është shumë e hollë dhe transparente, ajo njihet si teknika me velaturë. Teknika e punimit me pastë ose ndryshe pastoze është trajtimi i pikturës, me një shtrese ngjyre të bardhë të plotë. Velatura vendoset mbi pastën që pjesa e punimit të marrë transparencë, thellësi, duke krijuar efekte gjysmë transparente, për të krijuar një efekt të tejdukshëm, për të ndryshuar ngjyrën bazë, për të krijuar fraktura, si dhe mbi të gjitha materializon teksturat e materies. Velatura është përdorur që në fillimet e pikturës. Ajo shkëlqeu si teknikë në Rilindjen italiane e atë të Europës veriore e gjithashtu në periudhën të artit Barok. Një shembull i mjeshtërisë së teknikës është piktori flamand Rembrandt van Rijn. I pari që e përdor në artin laik e realist shqiptar është piktori i tablosë “Motra Tone”. Dhe tekstualisht kjo teknikë është përdorur në disa tablo të ekspozuar në ekspon e hapur te Galeria e Arteve Tiranë “Kolë Idromeno”, si tek: “Motra Tone”, “Plaku”, Portreti i Mati Kodhelit, e deri tek trajtimi i disa bizhuterive e teksturave të veshjeve, të degërmive, marhamave e të pëlhurës së perkalinës.

Nëse një artist zotëron këtë teknikë, përveçse dhe çështjeve të tjera themelore të pikturës, ose ndryshe e thëne, të ABC-së së pikturës, si kompozimi, raporti i ngjyrave, proporcionet, perspektivën, vizatimin e mbi të gjitha karakterin e personazhit, mund të themi se ka artisti ka arritur një pjekuri artistike. Këtu i shtojmë sigurisht dhe konceptin, apo ndryshe idenë e trajtuar. Duhet të themi se tablotë e realizuara nga Kola kanë një ndasi radikale në dy periudha, ku periudha e parë dallohet fill pas mbarimit të shkollës, që mund të themi se i përket të dy dhjetëvjeçarëve të fundit të shekullit XIX, dmth 1880-1900, pavarësisht se dhe këtu ka ulje e ngritje në punët e tij. Madje unë do ta limitoja deri në 1890. Në dhjetëvjeçarin e tetë të shekullit XIX (1880-1890), Kolë Idromeno realizon disa punime: Portreti i “Mati Kodhelit” (1881), Motra Tone (1883), “Betimi në rrenë” në vitin 1892 dhe “Dy rrugët” 1896. Pas këtyre dekadave, arti i piktorit shfaq një dekadencë artistike, që shkon në nivelet e një pune të dobët e amatore.

Periudha e dytë është periudha pas këtyre viteve, pra nga 1900 e deri në vitet e fundit të krijimtarisë artistike të piktorit. Kohërat e artit kanë treguar e dëshmuar se qëndron një linjë artistike e një piktori, e cila fillon me bazat e pikturës, vazhdon me njohjen e vizatimit dhe teknikave, e për të avancuar më tej me krijimtarinë e tij si profesionist. Kur arrin pjekurinë artistike një piktor, do të thotë që ai ka zotëruar të gjitha këto është çliruar nga rregullat akademike e shkollore: nuk është më një student, por një artist i mirëfilltë.

Ajo që ndodh me krijimtarinë e Kolës është e kundërta: ai zotëron e trajton mjeshtërisht parimet e çështjet e artit, si dhe shfaq një pjekuri artistike veçanërisht në dhjetëvjeçarin 1880-1890. Më pas fillon të shënojë një rënie, ku dallohet se artisti mohon të gjitha kriteret e mëparshme dhe bie në dekadencë artistike. Piktori X (po e quajmë atë piktor të dytë të panjohur të periudhës së dytë) le të themi se mohon teknikën e velaturës e bie në ato tone që në gjuhën e pikturës quhet “bjak”, dmth., e bardha “mbyt” çdo ngjyrë tjetër, sepse bëhet pjesë e çdo trajtimi me ngjyrë. Madje dhe hijen nuk e trajton me ngjyrë, por me tonet e së bardhës apo të zezës. Dhe kjo nuk ndodh në një vepër, por në disa prej tyre e veçanërisht tek portretet. Por kjo gjë nuk ndodh vetëm me teknikën. Artisti X mohon proporcionin, për shembull në rastin e pikturës së dytë të motrës së artistit e veshur me veshje qytetare europiane. Ajo paraqitet me një bust të gjerë në disproporcion me tërësinë e figurës dhe një mungesë e anatomisë së trupit. Dhe kjo është e dukshme që nuk është e qëllimshme, por është një mosnjohje e vizatimit nga autori. Nëse do të ishte e qëllimshme, atëherë piktori ka kaluar në atë fazë që njihet si pjekuria artistike ku ai interpreton realitetin.

Këtu dhe në shumë portrete të tjera, piktori X shfaq mungesë në perspektivën tonale të planeve. Kjo dallohet tek “Dasma Shkodrane” apo “Oborr shtëpie shkodrane”, ku tonet e shurdhëta dominojnë në këto tablo. Një artist në një pjekuri artistike, i cili ka realizuar “Motrën Tone”, nuk bie në nivele të atilla që të mos dijë të trajtojë planet në perspektivë. Në këtë mënyrë, një artist do të binte ndesh me parimet e pikturës, ku forma dhe volumi janë aspekte bazë për krijimin e realitetit tredimensional në një plan dy dimensional, siç është telajo. Kur ndryshe nga këto tabllo të fundit, piktori tek “Motra Tone” flet me një gjuhë pothuajse bashkëkohore duke trajtuar sfondin me ngjyrë të errët, që të kujton “Damën me kunadhe” të L. da Vinçit. Përveç trajtimit, dora e damës tek Vinçi, si dhe tek Tonia janë personazhe më vete. Ato flasin më shumë se portretet. Sfondi ndonëse është i errët ka shumë më shumë thellësi siç ka peizazhi apo sfondi i “Dasmës shkodrane”. Tablloja Motra Tone ka një ngjashmëri në dorë me portretin e Mati Kodhelit dhe portretit të Plakut, ku ky i fundit nuk ka të shënuar as vitin e realizimit e as nënshkrimin e piktorit. Të tria këto tablo dallojnë nga të gjitha tablotë e ekspozitës. Një piktor që realizon këto tablo si këto të lartpërmendurat, nuk ndodh të realizojë një tablo të një niveli të dobët pas dy vjetësh siç është ”Betimi në rrenë”, apo peizazhin “Pamje nga Ulqini” (1897 – 1898). Mungesa e perspektivës, trajtimi me të njëjtin intensitetit të planeve apo më dukshëm mungesa e teknikës, na bën të mendojmë se diçka nuk shkon. Piktori X bie në nivele akoma më të dobëta në disa tablo të tjera si tek “Portreti i burrit (portreti nr.4 në linjën ekspozuese). Aty dallohet një sfond e një trajtim i dobët si në ngjyra, por veçanërisht në teknikë. Ndoshta mos duhet konsideruar se gabimisht i është përveshur autorësia e kolës këtyre tablove, ose mund të flitet për autorë të ndryshëm të cilët dallojnë nga njëri tjetri?

Së dyti dua të ndalem tek firma e Kolë Idromenos. Tabloja “Motra Tone” (1883) u realizua nga artisti në moshën 23 vjeçare. Kola e nënshkruan tablonë në pjesën e sipërme majtas të tabllosë mbi sfondin e errët duke nënshkruar me një kaligrafi dore elegante e të rafinuar. Ai e shkruan emrin e tij në gjuhën italiane: Nicolo. A. (Arsen emrin e babait) dhe mbiemri “Idromeno”. Poshtë tyre është shënuar “fece li 2 febbraio 1883”, pra “e realizuar më 2 shkurt 1883”. Ndërsa në tablonë e parë të tij pasi kthehet nga Italia, në portretin e Mati Kodhelit, piktori shënon në italisht, në të njëjtën kaligrafi e në gjuhën italiane: Nicolo Arsenio 15 marzo 1881. Këtu firmos duke vendosur si mbiemër emrin e të atit. Ajo që vihet re në punët e Idromenos është një paqendrueshmëri në kaligrafi, e njëjta gjë që vërehet dhe tek trajtimi i tablove. Shumë vepra të tij janë pa firmë e pa datë realizimi, gjë që e vështirëson akoma më shumë analizën e punëve të tij. Rëndësia e firmës e nënvlerësuar nga studiuesit, në rastin e artit të Kolë Idromenos, ose e marrë si mirëqenë, tregon se një studim i thelluar i artistit në fjalë ka munguar. Nënshkrimi i artistit është në të vërtetë një pjesë e rëndësishme e veprës dhe mbi të gjitha i vendit të artistit në historinë e artit. Në kohërat e artit, artistët nuk kanë mundur të shesin punimet e tyre, vetëm sepse firma e tyre ka munguar në tablo. Nënshkrimi është gjithmonë një vlerë më vete pasi firma mund ti japë ose mund të prish vlefshmërinë e një vepre arti. Ka raste kur artistë kanë firmosur në anën e pasme të tablosë, zakonisht kur kanë shënuar dedikime, por për ta është një domosdoshmëri të lënë firmën e tyre në krijimet e tyre. Madje shumë piktorë njihen për firmën e kaligrafinë e tyre të bukur dhe estetike. Nga tradita bizantine, siç ishte dhe në Shqipëri, ikonat nuk nënshkruheshin dhe vetëm rreth në shekullin e trembëdhjetë hasen emra të ikonografëve ku mënyra për t’u nënshkruar ishte “nga dora e …”. Kjo për të treguar se ishte dora e piktorit që e kishte materializuar fizikisht imazhin, por ishte Fryma e Shenjtë që e krijoi atë. Artisti është vetëm një medium i shprehjes hyjnore dhe jo krijues ashtu siç e kuptojnë ne sot. Vetëm pas rënies së Bizantit, ikonografë si Onufri apo Qiprioti do të firmosnin artin e tyre.

Koha ka treguar se mjeshtrat kanë punuar me ndihmës e ndjekësit e tyre. Gjatë Rilindjes italiane zotërimi i një zanati erdhi përmes praktikës së mësimit tek një mjeshtër, nga babai tek djali, ku në atelietë apo punishtet e arteve ndiqeshin udhëzimet dhe shembulli i mjeshtrit. Gjatë kohërave artisti përkufizohej si dikush me një aftësi të caktuar dhe një imitues i mirë i natyrës. Vetëm me Rilindjen italiane, artisti arriti të sigurojë një status më të lartë dhe në rangun e dijetarit. Piktorë si Giotto ishin ndër të parët të cilët vendosën emrat e tyre në punime, por pjesa më e madhe e veprave të artit botëror para shekullit XIV mbeten anonime. Ashtu siç studime tregojnë deri në shekujt e vonë mësojmë se shpesh në tablo vendosej emri i mjeshtrit, kur në të vërtetë punën e kishin realizuar ndjekësit apo ndihmësit e tij.

Firma ishte përmbyllja e veprës dhe finalizimi i saj. Përmes saj ndërtohet historia e jetës artistike e mbi të ndërtohet historia e artit, më pas autenticiteti i veprës, e si rrjedhojë marrëdhënia e veprës me tregun e artit e porositësin e veprës. Kur në Bizant e më vonë, artisti mbeti në rolin e një “zanatçiu” dhe firma e tij nuk kishte një rëndësi, në shekullin XIX akti i nënshkrimit të një vepre merr një rëndësi të konsiderueshme, pasi kjo lidhej me statusin e tij në skenën artistike, ku në sallonet e ekspozitat e mëdha ndërkombëtare të artit të kohës ekspozoheshin punët e tyre. Gjatë Mesjetës në përgjithësi krijimtaria e piktorit ishte e lidhur me porositësin e tablosë, siç ishin të shtresa e lartë, mbreti apo kisha. Detyrimisht puna e tij ishte e lidhur me nevojën e kërkesat e tyre. Ndërsa në shekullin XIX, po të vërejmë piktorët realistë e impresionistët më vonë thyhen rregullat akademike, kështu arti nuk ishte më një art i diktuar, por i çliruar nga bindjet e kohës: autorësia e veprës merr një dimension akoma më të lartë. Ndërkohë që në Europë ishte ky fenomen, Kolë Idromeno, pas një studim të një periudhe të shkurtër në Venecia e përkrah mbështetjes së tij të përhershëm të Marubit u formua dhe realizoi tablotë e para realiste në Shqipëri. Por ajo që ndodh tek ky piktor është pikërisht neglizhenca e tij në firmosjen e tablove. Një piktor me një kaligrafi elegante e të rafinuar bie në një kaligrafi të neglizhuar tek tabloja “Betimi në rrenë”. Dhe kjo nuk është shumë larg, por vetëm dy vjet më pas tablosë së Motrës Tone. Ai kalon nga kaligrafi të lartë estetike, të shkruar me shkrim dore, në një kaligrafi me germa shtypi e pothuajse më një vertikalitet në strukturë, gjë që është e kundërt në kaligrafitë e tjera, pasi ato kanë një pjerrtësi dhe elegancë, e mbi të gjitha autori kupton rëndësinë e nënshkrimit si një vlerë e shtuar dhe e domosdoshme e artit të tij. Piktori kalon nga detaje të mëdha të autorësisë dhe datimit, në eliminim të autorësisë së tij dhe datimit të punëve mbi veprat e tij, nga “shenja, gjurma” e tij në historinë e artit shqiptar drejt një anonimati; nga një elegancë e kaligrafisë në një vrazhdësi estetike. Finesa e firmave, si dhe datimi i tyre i saktë, tek portreti i Mat Kodhelit e portretit të motrës Tone, nuk arrin të përsëritet në veprat pasardhëse. Nuk ka më Nicolo, Arsen, por thjeshtë firma e tij nënshkruhet me një germë N dhe mbiemrin e tij. Diku mbiemri i tij trajtohet disi më një lloj finese, por përsëri nuk arrin trajtën e firmës të viteve të para të krijimtarisë. Ndryshimi drastik që dëshmon nënshkrimi tek “Betimi në rrenë” (përveç trajtimit të tablosë me penelata që s’të kujtojnë aspak penelatën në tablonë e motrës Tone) krijon dyshime në autorësinë e veprës dhe në linjën e krijimtarisë artistike të piktorit.

Hulumtimet mbi punën e krijimtarinë e tij duhet të avancojnë, pasi në këto punime shfaqen disa mospërputhje, të cilat krijojnë terren për hipoteza të ndryshme. Dhe hipoteza të ndryshme sjellin interpretime të ndryshme. Ndoshta duhet të flasim për disa autorë? Apo ndoshta është e drejtë të themi se kjo x punë “i atribuohet x piktori”. Mos duhet të hulumtojmë për ndonjë atelie ose punishte arti të periudhës. Në këtë rast studimi i detajuar i krijimtarisë së tij mund të zbulojnë histori të tjera, problematika të fushës së artit gjatë asaj periudhe, ndoshta atelie të cilat në formën e një punishteje arti kanë nxjerrë figura artistësh ende të pastudiuar, apo analiza na orientohen në autorësi të ndryshme të punimeve. / KultPlus.com

Edicioni i ri i ‘Green Fest’ nën moton “Lum na”

Posted on by Kult Plus

Edicioni i 14-të i ‘Green fest’ i cili tradicionalisht mbahet në qytetin e Mitrovicës, ka filluar mbrëmë me aktivitete të ndryshme të cilat do të vazhdojnë të mbahen deri më 18 gusht.

Nën moton “Lum Na” nis edicioni i sivjetmë i Green Fest, ku të pranishëm ishin udhëheqës institucional, bashkëpuntorë, donatorë, organizata mjedisore, artistë, si dhe qytetarë të Mitrovicës.

Programi i këtij edicioni përfshin: ekspozita, dokumentare, ‘green talks’, punëtori, net poetike etj.

Rreth festivalit:

Misioni ynë është të përdorim mediumin e artit dhe kulturës për të edukuar dhe frymëzuar individë, komunitete dhe shoqëri për të ndërmarrë veprime për të luftuar ndryshimin e klimës dhe për të punuar drejt një të ardhmeje më të qëndrueshme. Ne besojmë se kultura dhe arti mund të luajnë një rol të fuqishëm në rritjen e ndërgjegjësimit, inkurajimin e dialogut dhe frymëzimin e individëve për të bërë një ndryshim pozitiv.

Festivali ynë vjetor është pika kryesore e aktiviteteve tona. Ne jemi të përkushtuar ta bëjmë festivalin një ngjarje gjithëpërfshirëse, tërheqëse dhe edukative për të gjithë. Ju ftojmë të bashkoheni me ne në misionin tonë për të promovuar zhvillimin e qëndrueshëm përmes kulturës dhe artit./express/KultPlus.com

Napoleon Bonaparta: Njeriu i vërtetë nuk urren askënd.

Posted on by Kult Plus

Napoleoni, ishte lider i madh, ishte njeriu vizionar, luftëtar, ndonjëherë dhe kontravers, që sipas historianëve kishte aftësinë të joshte turmat dhe të sfidonte rendin ekzistues. Lexoni 50 aforizma të strategut të madh

Napoleon Bonaparti është cilësuar si strategu më i madh ushtarak që ka pasur bota. Por edhe si një njeri që ndryshoi rrënjësisht rendin dhe historinë e Evropës.

Në kulmin e pushtetit të tij, Napoleon Bonaparti kontrollonte një pjesë të madhe të Evropës, nga Gadishulli Iberik në perëndimderi në Poloninë e ditëve të sotme në lindje.

Napoleoni, ishte lider i madh, ishte njeriu vizionar, luftëtar, ndonjëherë dhe kontravers, që sipas historianëve kishte aftësinë të joshte turmat dhe të sfidonte rendin ekzistues. Lexoni 50 aforizma të strategut të madh.

·        Mos e ndërpre kurrë armikun tënd kur është duke bërë një gabim

·        Duhet të qeshim me njeriun që të mos qajmë për të.

·        Nuk duhet të luftoni shumë shpesh me një armik, përndryshe do t’jua mësojë të gjitha marifetet e luftës.

·        Aftësia nuk ka shumë vlerë pa mundësinë.

·        Historia është versioni i ngjarjeve të kaluara për të cilat njerëzit kanë vendosur të bien dakord.

·        Në politikë, absurditeti nuk është handikap.

·        Njerëzit e famshëm e humbasin dinjitetin kur i sheh nga afër.

·        Kushtetuta duhet të jetë e shkurtër dhe e paqartë.

·        Një lider është një tregtar me shpresë.

·        Një njeri do të luftojë më shumë për interesat se sa për të drejtat.

·        Froni është vetëm një stol i mbuluar nga kadifeja.

·        Njeriu duhet të luftojë më shumë për interesat e tij se për të drejtat e tij.

·        Një pikturë ka më shumë vlerë se mijëra fjalë.

·        Njeriu i vërtetë nuk urren askënd.

·        Aftësia nuk është asgjë pa mundësinë.

·        Të gjitha religjionet janë krijuar nga njerëzit.

·        Në mes atyre që nuk iu pëlqen të shtypen janë shumë që duan të shtypin.

·        Njeriu nuk duhet të ndalë kurrë diçka që nuk ka fuqi ta ndalë.

·        Çdo ushtri marshon mbi stomakun e saj.

·        Trimëria është si dashuria; ajo duhet të ushqehet me shpresë.

·        Vdekja nuk është asgjë, por të jetosh i mundur dhe i palavdishëm është sikur të vdesësh përditë.

·        Gazetave armiqësore duhet t’iu druhesh më shumë se një mijë bajonetave.

·        Franca ka më shumë nevojë për mua se kam unë nevojë për Francën.

·        Kush ka frikë se do të pushtohet e ka të sigurtë humbjen.

·        Kush di të lajkatojë di edhe të gënjejë.

·        Historia është një tërësi gënjeshtrash për të cilat është rënë dakord.

·        Historia është version i ngjarjeve të së shkuarës për të cilat njerëzit kanë vendosur të bien dakord.

·        Unë nganjëherë jam dhelpër, nganjëherë luan. I gjithë sekreti i të qeverisurit është të dish kur duhet të jesh dhelpër dhe kur luan.

·        E adhuroj pushtetin. Por e adhuroj atë si një artist. E adhuroj siç e adhuron një artist violinën e tij, për të prodhuar prej saj tingujt, akordet dhe harmonitë.

·        Nëse do më duhej të zgjidhja një fe, dielli si dhënës universal i jetës do të ishte zoti im.

·        Nëse dëshiron që gjërat të bëhen mirë, bëji vetë.

·        Nëse dëshiron të kesh një sukses, mos premto asgjë, mos shpall asgjë.

·        E pamundura është një fjalë që mund të gjendet vetëm në fjalorët e budallenjve.

·        Për të qeverisur nuk do të thotë të zbatosh një teori, por të ndërtosh me çfarëdo materiali që ke në duar.

·        Në politikë…kurrë mos u tërhiq…kurrë mos u tërhiq…kurrë mos prano një gabim.

·        Është kauza, nuk është vdekja ajo që e bën martirin.

·        Njerëzit udhëhiqen më mirë nëpërmjet veseve të tyre se nëpërmjet virtyteve të tyre.

·        Njerëzit nxiten vetëm nga dy shtysa: frika dhe interesi vetjak.

·        Njerëzit i vlerësojnë vetëm nevojat – kurrë aftësitë.

·        Muzika është zëri që na tregon se raca njerëzore është më e madhe se kujton.

·        Fuqia është dashnorja ime. Unë jam përpjekur aq shumë që ta pushtoj atë sa të mos lejoj askënd të ma largojë.

·        Opinioni publik është termometri të cilin një monark duhet ta shikojë rregullisht.

·        Pasuria nuk ështët ë kesh thesare, por të dish t’i përdorësh ata.

·        Zakonisht betejat i fitojnë ushtarët, gjeneralët marrin lavdinë.

·        Dhjetë njerëz që flasin bëjnë më shumë zhurmë se një mijë njerëz që heshtin.

·        Mënyra më e sigurtë për të mbetur i varfër është të jesh i ndershëm.

·        Fitorja i takon atij që këmbëngul më shumë.

·        Lufta është biznesi i barbarëve.

·        Mënyra më e mirë për ta mbajtur fjalën është të mos e japësh atë./PortaliShkollor/KultPlus.com

Ëndërrojnë utopinë, zhgjëndërrojnë distopinë

Posted on by Kult Plus

Fifara e Zija Çelës te Goja e botës (Toena, 2010).

Bajram Kosumi

  1. Fifara shqiptare- qyteti më hamletian në botë!

Fifara është qyteza malore, mbase shqiptare, prej të cilës nuk dilet, nuk ka rrugë ku të shkohet tutje, është fundi i botës. As mos të ju shkojë në mendje se qytetarët e saj janë të fundit të botës! Përkundrazi, ata kanë ambiciet më të mëdha se tiranasët e prishtinasët, se parisienët e londinezët. Ja argumenti. Qyteza me rreth 2340 banorë (po aq kanë mërguar; në ditët më të mira, në verë, kur mërgimtarët kthehen në atdhe, qyteza mezi bën 5000 banorë (fq. 107)), ka:

  • 1000 aktorë (fq. 43);
  • 126 aktorë kanë luajtur Hamletin (fq. 70);
  • 89 aktorë kanë luajtur monarkun (fq. 98);
  • dymbëdhjetë versione të ndryshme të Hamletit janë inskenuar (fq. 86);
  • një qytetar mesatar e ka lexuar Hamletin 69 herë (fq. 404);
  • çdo shtëpi ka nga 400 libra të Hamletit (fq. 343).

Statistika të tilla nuk ka asnjë qytet i botës.

Një Fifarë e tillë dhe jeta e saj është e ndërthurur pazgjidhshëm me dramën e Shekspirit, poende, me teatrin në përgjithësi. Teatri është qendra e qytetit dhe të gjithë, nga varrmihësi e deri te prefekti e rektori sillen rreth këtij strumbullari. Të gjithë ëndërrojnë të luajnë një rol në teatër. Të gjithë lakmojnë Hamletin, mbretin, mbretëreshën apo një çfarëdo roli. Aq shumë mishërohen me teatrin, sa që jeta e përditshme nuk dallon nga loja e teatrit. Nuk ka kufi ku fillon teatri e ku jeta e përditshme. Autori më shpesh i quan personazhet me emrat teatror, shekspirian, se sa me emrat realë. Ata janë Hamletë, Klaudi, Gertrudë, Ofeli, Pollon, Laertë etj. Edhe ata njëri tjetrin e thërrasin me emrat teatror. Ata e përjetojnë veten si personazhe shekspiriane, pra si mbretër, mbretëresha, hamleta, ofeli… (fqq. 96, 108, 118, 121, 124, 204, 399). Ja si e shpreh regjisori, Roland Stefa këtë përjetim:

«Ka njeri këtu që nuk mëtonte për një rol?! Ka ndonjë Ahmet që s’iu duk vetja Hamlet?! Në mos Hamlet apo mbret, një pasonjës apo shërbëtor?!…». (fq. 124).

Ose:

“Këtu tragjedia hipën mbi tragjedi. Jam në një mendje me ty, zoti Stefa,  që për Fifarën e inskenon “Hamletin” më shumë si realitet se sa si fantazi.” (fq. 272).

Ose:

“Në të vërtetë, ai s’ishte kundër personazheve, por kundër atyre që I luanin personazhet. Sidomos kundër gjithë Hamletëve fifaras. “I shoh teksa hanë si të babëzitur fasule, qepë dhe gjizë, pastaj dalin të luajnë Princin e zbehtë”, gulqonte nga inati. (fq. 273).

Në sfond, por edhe në themel të gjithë kësaj ideje, shtrohet pyetja: a jetojnë fifarasit jetën e tyre reale apo aktrojnë jetën e tjetërkujt, në këtë rast atë hamletiane? Çdo imitim, edhe i tragjedive, shndërrohet në komedi.

  • Dy Fifara: e utopisë dhe e distopisë

Ekzistojnë dy Fifara:

  • Njëshi dhe Dyshi. Fifara 2 është utopia, ëndrra , iluzioni, naiviteti… (të gjithë fifarasit shohin të njëjtën ëndërr; këtë motiv e përsëritë autori gjatë tërë romanit, sikur don ta ngulë thellë një kryegozhdë në vetëdijen e asaj shoqërie!).
  • Fifara 1 është distopia, jeta reale, e vrazhdëta, banalja, trivialja, zhgjëndrra…

Dyshi është e synuara, Njëshi e mallkuara. Fifarasit jetojnë për të dytën. Nuk merren me të parën. Jetojnë në të parën, mendojnë për të dytën.

Por, ka një ndalesë tragjike këtu: Kreshta e Eridvirës mitike, shalli i hedhur i saj (fq. 31), e ndanë pakalueshëm Fifarën 1 dhe Fifarën 2. Nuk kalohet as në mite (lëvizja e malit; Josa Kaduku dhe biri i saj Ziku). Fifarasët besojnë se kalohet vetëm nëpër tunelin nëntokësor, pra përmes botës nëntokësore, Hadit. Kalohet edhe në një mënyrë tjetër të shpikur prej Fifarasëve: në ëndrra (fqq. 95, 98, 129, 206). Pikërisht kjo e fundit, ëndrra, është specialiteti fifaras. Ata edhe në gjuhë snobizojnë gjuhë të tjera: star i vërtetë, golden mollë, divi kryeqytetas (64-65).

Fifarasit ballafaqohen nga një herë me distopinë, por e injorojnë. Këtë e paraqet bukur një paragraf, i cili tregon se pas rolit të Hamletit të luajtur me sukses, zoti Çiçibello del nga teatri me rrobat e Hamletit (nuk është çudi: aktorët sillen nëpër qytet me rrobat teatrore, i  mbajnë në shtëpi ato dhe i veshin edhe në ditët e zakonshm apo festive!), për ta gëzuar të ëmën për suksesin e tij, por rrugës e takon S. F., një vajzë të bukur që ky e mëton:

“Ashtu i tromaksur, me emocionin në zemër dhe hënën e gushtit në fytyrë, Çiçibello i kthehet vrullshëm: “Thuaj yjtë s’janë zjarr, thuaj dielli u shua, thuaj jeta është varr, por mos thuaj…” “Ik, mor trap”, e ndërpreu zonjusha, “sot nuk flitet me këtë gjuhë, sot thuhet troç, ma jep a s’ma jep, kjo është çështja”. (fq. 129).

Ky paragraf është i dendur me ironi e sarkazëm, me ligjërim poetik e të shkujdesur, me intertekstualitet, me tragjizëm e me komizëm…, prandaj është aq ligjërim i bukur dhe me efekt të thellë estetik.

  • Takimi i dy Fifarave: një alarm zhgjëndrre

Falë lëvizjes së malit, dikur takohen dy Fifarat (fq. 206-235). Situata bëhet edhe më parodike: ani pse një jetë të tërë e ëndërruan takimin (dhe sakrifikuan duke ia mbathur drejt Fifarës 2!), në momentin e takimit, fifarasit Një zhgënjehen nga Fifara 2. Janë dy botë që nuk kuptohen. Nuk është Fifara 2 ajo e ëndërruara.

Kjo paraqitet me një situatë komike ligjërimore, gjoja moskuptimi, por që është situatë e vërtetë identifikimi:

“Më bënë veshët apo edhe ata kishin Ça…, Çabrashin e tyre?”, pyeti Hamo Shkurti kur mbërritën matanë.

Rektori ia ktheu i nxehur: “Mos u hiq injorant, unë jam Abrash dhe jo Çabrash. Ata kishin Çajldin, si Çajld Haroldi i Bajronit.” (fq. 235).

Lëvizja e malit është një alegori e fuqishme me dy kuptime:

  1. paraqitet historia shqiptare e animit kah të fryjë era, p.sh.: mbas LDB mali kthehet kah Lindja (aludim te komunizmi në Shqipëri), ndërsa mbas disa dekadave kthehet kah Perëndimi dhe bashkohet me Fifarën 2 (aludim te rrënimi i komunizmit);
  2. paraqet forcat e jashtme, dhe jo vullnetin e Fifarasëve, të cilat kanë ndikuar ndryshimet historike në jetën e tyre. Fifarasët mundohen t’i orientojnë këto lëvizje (e lidhin malin me shina, kabllo të çelikut, armatura), por nuk e mbajnë dot malin.
  • Pse Fifarasët jetojnë distopinë dhe ëndërrojnë utopinë?

Një shoqëri në diktaturë është si një rob i lidhur në zinxhirë. Ajo është një shoqëri pa individë autonom, pra një shoqëri pa identitet individual. Të gjithë qytetarët lakmojnë dhe e shohin të njëjtën ëndërr. Nëse ndodhë që nuk e shohin ëndrrën që e ka parë njëri, ata shqetësohen. E kanë traditë t’i tregojnë publikisht ëndrrat (fq. 210). Atë që di njëri e marrin vesh të gjithë (fq. 105).

Ky është njeriu i Fifarës: i lidhur me zinxhirët e diktaturës. E, njeriu i lidhur është përbindëshi më i madh (fq. 400). Mbase, me këtë motiv mund të fillojë interpretimi i idesë së romanit: një shoqëri e lidhur nga diktatura disa dekadëshe, shtazëron kur të zgjidhet. Nuk ka liri-demokraci, ka zgjidhje nga zinxhiri. Ka “Liri, stuhi, breshëri.” (fq. 380). Prandaj shoqëria Fifarase nuk e pranon realitetin distopik, por e krijon një realitet utopik dhe jeton brenda tij. Por, kjo dysi e vetëdijshme dhe e nënvetëdijshme, natyrisht që pason më përçarjen e karakterit të secilit individ të asaj shoqërie: njerëzit jetojnë me dy identitete, me dy karaktere, të shkërmoqur në dy botë dhe, si të tillë, shfaqen si Hamletë e janë lapërdharë e mashtrues; shfaqen si rektorë e janë plagjiatorë; shfaqen si prefektë e janë profiterë; shfaqen si aktorë e janë bjerrakohës; shfaqen si qytet tetari, e nuk kuptojnë nga teatri (fqq. 340, 351)…

  • Identifikimi

Nëse duam ta identifikojmë Fifarën, për lexuesin shqiptar, atëherë mund ta identifikojmë me Shqipërinë e tranzicionit, e cila nuk dallon shumë nga ajo e diktaturës (p.sh. fifarasit e mësuar me kultin e liderit, e krijojnë kultin për aktorin Juli Jusi, pa asnjë bazë logjike, vetëm pse ai është prej kryeqendrës; pavarësisht lapërdhive që ai bën, por edhe përqeshjeve e nënçmimit me të cilin ai i trajton fifarasit, ata e trajtojnë deri në fund si kult e si lider), ndërsa në shumëçka po zgjatë edhe sot. Mund të identifikohet pjesërisht edhe me Kosovën e dekadës së dytë të shekullit XXI. Por, një rezyme identifikimi (jo domosdoshmërisht i rëndësishëm): është individi pa identitet, shoqëria pa vizion, shoqëria e nënshtruar dhe e mashtruar nga elitat e veta, nga diktatura por edhe nga pasdiktatura, e cila kur bie perdja (jo për meritë të tyre), kur distopia del në sipërfaqe dhe duket, shoqëria nuk është në gjendje ta pranojë dhe, në vend të kësaj, krijon një iluzion, si për veten ashtu edhe për botën tjetër, dhe jeton e mashtruar nga lustra e këtij iluzioni. Romani e shpërfaq mu qendrën e këtij iluzioni.

  • Ligjërimi parodik

Ligjërimi i Zija Çelës është i mrekullueshëm, i një niveli të lartë poetik e estetik. Dominohet nga ironia, nga parodia, nga tragji-komikja dhe nga sarkazmi. Ky ligjërim parodik nuk është aspak bisedor dhe i shkujdesur, qysh mund të pritet prej natyrës së tij, jo, është i një niveli të lartë dhe shfaqet, kryesisht, te njëjtësimi i dy vizioneve të papajtueshme dhe të kundërta. Ja një situatë e tillë parodike, në përshkrimin e ndihmës mjekut, Dorian Fuga:

«Ai s’e kishte për gjë që në çantën e urgjencës shëndetësore, krahas trinitrinave apo ndonjë topi me fasho, të mbante edhe një pincë, një çekan, një kaçavide dhe një trapon. Një rrugë e dy punë.» (fq. 236).

Njëra punë e mjekut, e tjetra për riparimin e mekanizmave të ndryshëm, si orë, zile etj. Një mjek që shëron pacientin dhe pastaj i thotë: hajt, po ta rregulloj lavatriqen e prishur apo sifonin e enëlarësit!

Ligjërimi parodik e ngre deri në këputje, por nuk e këputë, nuk e këputë perin e jetës së dyzuar e të shumëfishuar të karakterit, të vizionit e të ëndrrave të fifarasëve.

Ka edhe ligjërim të shkujdesur, por është me shije, si p. sh. në faqet 72-73, ndërhyrjet e Një Zëri në diskutimin e Suela Fortuzit dhe intervenimi i atit të saj.

Ligjërimi ironik është shumë i shprehur, edhe ai në nivele të larta poetike. Ironizohet gjithçka: nga tradita e deri te marrëdhëniet personale të personazheve. Ja një model i përkryer:

“O i zoti i shtëpisë, a don miq?”

“Dua, por me pagesë…” (fq. 77).

Çela i pleks mjeshtërisht këto situata të papajtueshme në një karakter, në një personazh dhe në një veprim a ide, për të krijuar situata paradoksale dhe parodike, prej më të mirave në letërsinë shqipe. Jo vetëm situata, por e gjithë jeta e Fifarasëve është parodike. Gjithë romani është parodik. Çdo paragraf është parodik. Është një ep parodik, që nga vrasja/vetëvrasja e Juli Jusit/Hamletit, serioziteti i rrejshëm i trajtimit të saj e deri te secili rrëfim i personazheve, qoftë i përvojave personale apo i përvojave me të tjerët. Gjithçka mbizotërohet nga parodia. Emrat e personazheve janë parodikë. Biografitë e tyre janë parodike. Dashuritë dhe martesat e tyre janë parodike. Marrëdhëniet seksuale të tyre janë parodike (marrëdhënia e Suelës me Juli Jusin në faqen 74). Shkenca e tyre është parodike. Mjafton të përmendim mënyrën se si Suela Fortuzi, dekane e një fakulteti, e citon rektorin Zarif Aranit Abrashi, me fusnotën brenda tekstit: (Abrashi, dekanëve të fakultetit, Porosia 14:b), intertekstualizim i qartë i citimit të Biblës. Mjafton të përmendim faktin se Zarif Aranit Abrashi është rektor, kryetar i Akademisë, anëtar i bordit të teatrit, bashkëpunëtor i ngushtë i prefektit etj. Ja një shembull më përfaqësues: në faqet 96-98: Fan Oli i thotë shefit, Artur Mazit, «lartmadhëri», (pasi ai luan rolin e mbretit te Hamleti); Artur Mazi telefonon “Unionin e Mbretërve” (sepse ky luan rolin e Klaudit, mbretit); i dëshpëruar që nuk po e sheh ëndrrën e shkuarjes në Fifara 2, Arturi/Klaudi e pyet regjisorin se si të arrihet atje (në Fifara 2); regjisori e kupton se po e pyet se si të arrihet për t’u bërë yll teatri, komenton dhe i përgjigjet:

«I keqkuptuar, por edhe i bezdisur prej një mbreti, lëkura e të cilit nuk vlente as tri kacidhe në skenë, regjisori ia preu shkurt:

«Për të shkuar tek yjet, duhet që më parë të vdesësh, Artur.»» (fq. 98).

  • Ligjërimi frazeologjik

Një formulë e suksesshme e ligjërimit të Zija Çelës, e provuar edhe më herët në letërsinë shqipe, është krijimi i ligjërimit frazeologjik dhe bartja e tij nga ligjërimi bisedor.

Fishta e ka dëshmuar i pari, në Lahutën e Malcis, se përdorimi i frazeologjive popullore, por edhe krijimi i ligjërimit poetik mbi modelin e frazeologjisë, e ngritë ligjërimin në nivel të lartë poetik (shih te Bajram Kosumi, Fishta dhe tradita letrare shqipe, Brezi ’81, 2012). Të njëjtin proces e krijon edhe Çela: përdorë dendur frazeologji popullore, por edhe krijon fjali e ligjërim mbi modelin e frazeologjisë.

Ja disa shembuj të frazeologjive popullore, të intertekstualizuara ose të drejtpërdrejta: i fundit në teatrin e Tiranës, në Fifarë do të ishte i pari; ra nga shiu në breshër (fq. 71); më hëngrën duart; më ka ngelur gërdalla (fq. 81); shkonin thikë e brisk me njëri-tjetrin (fq. 83); gomarët tjerë buzëbardhë; nga thesi apo nga sita (fq. 123); qenka bërë nami; tashti që kam në dorë edhe gurin edhe arrën; nxjerr bukën me djersën e ballit, për pak shpëtuat nga duart këto ditë (fq. 141); i dolën frerët nga dora; yti mishin ta ha, por kockën ta lë (fq. 135) etj.

Fjali të krijuara sipas modelit frazeologjik: kur luan Pollonin një furrtar, krunde del çdo oborrtar; kur hipën në fron një gomar, ç’pyet më tej për oborrtarë?!; ku ndodhet mbreti, s’është e thënë të jetë Hamleti, por aty ku ka Hamlet, ka patjetër dhe një mbret (fq. 61); kur i mbytet gjemia, pritet të mbytet edhe kapedani; po vdiq qejfi, vdes edhe shpirti (fq. 69); gëlltit uiskin bashkë me gastare; e nxirrte mbi rrogoz ujin që futej nën rrogoz; kur rron me tamahqare (…) mos prit konkurrencë (fq. 141), etj.

Për të vënë në dukje dendurinë e ligjërimit frazeologjik, po marr shembull faqen 141, në të cilën janë katër frazeologji popullore dhe tri fjali të krijuara sipas modelit të frazeologjisë. Kjo denduri frazeologjike e bën ligjërimin më të qartë dhe më atraktiv dhe më të theksueshëm. Besoj, ky është një prej çelësave të suksesit të këtij romani./KultPlus.com

Fragment nga beteja te filmi Skënderbeu, muzika e kompozuar nga Çesk Zadeja (VIDEO)

Posted on by Kult Plus

Sot janë bërë 27 vite nga vdekja e kompozitorit të madh shqiptar Çesk Zadeja, shkruan KultPlus.

Zadeja gjatë veprimtarisë së tij artistike ka përpunuar mbi 100 këngë popullore, simfoni dhe muzikë filmash si:“Skënderbeu”, “Tana”,“Krevati i perandorit”, “Në kufi të dy legjendave”, “Flaka e maleve”; pjesë koreografike si: baleti “Delina”, “Shqiponja sypatrembur”, “Para stuhisë”, “Vajzat e qytetit të gurtë”, “Suita e Veriut”, “Suitë korale”, “Skica simfonike”, “Poema vokale”,“Rapsodi për violinë”, “Hej ju male”etj.

KultPlus në 26 vjetorin e vdekjes së tij ju sjell një fragment nga beteja e Filmit të Skënderbeut, muzika e së cilit është komponuar nga Çesk Zadeja./KultPlus.com

255 vite nga lindja e Napoleon Bonapartës

Posted on by Kult Plus

Sot janë 255 vite nga lindja e Perandorit të Francës, Napoleon Bonapartës, shkruan KultPlus.

Napoleon Bonaparta (15 gusht 1769 – Ishulli Shën Elena, 5 maj 1821) në jetën e tij ka qenë politikan, gjeneral brilant lufte, Protektor i Lidhjes se Rhein-it, Mbret i Italisë dhe Konsull i Francës dhe mbas kurorëzimit të tij ne Katedralen Notre Dame de Paris ai u shpall perandor i Francës. Ai e mbaroi shkollën ushtarake për fisnikët në Paris falë një burse studimi te cilën e përfitoi nga mbreti francez Luigji XVI.

Me përfundimin e shkollës ushtarake merr gradën e kapterrit në artilerinë franceze, me vonë me revolucionin francez do të gradohet me gradën gjeneral. Qeverisi Francën nga viti 1799, dhe u emërua Konsull i Parë në nëntor te vitit 1799 deri në maj 1804 me vonë bëhet Perandor Francez me emrin e Napoleone I (Napoléon Ier) nga dhjetori 1804 deri në 14 prill 1814 dhe serisht nga 20 marsi deri në 22 qershor 1815. Në jetën e tij politike ka qenë dhe President i Republikës Italiane nga viti 1803 deri në vitin 1805 dhe mbret i Italisë nga 1805 deri në 1814.

Falë disa betejave ushtarake dhe aleancave të shumta që ndërmorri, Napoleoni pushtoi dhe udhëhoqi gati të gjithë kontinentin Evropian, duke çuar në çdo vend që pushtonte, idealet e Revolucionit Francez. Arriti të kontrollonte shumë mbretëri të Evropës falë familjarëve të tij të cilët emëroheshin nga Napoleoni për të kontrolluar më mirë shtetet e pushtuara (Spanja, Napoli, Westfalia dhe Holanda).

Fushata e Rusisë (1812) shënoi fundin e dominimit te tij në mbare Evropën. Me humbjen në Lipsia nga aleatet evropiane, te cilët ishin formuar për të përballur fuqinë e perandorisë franceze, në tetor të vitit 1813, Napoleoni e la fronin e tij dhe u çua për burgim në ishullin e Elba-s në Itali.

Në mars të vitit 1815, ia del mbanë të arratiset nga ishulli prej të cilit ishte i burgosur duke mbërritur afër Antibes më pas mbërrin në Paris, historianët do ta përshkruajnë këtë mbërritje të Napoleonit me thënien “mbërriti pa shtënë asnjë plumb”. Ai arrin të marr në dore pushtetin për një periudhë relativisht të shkurtër, e cila kujtohet me emrin “Njëqind Ditët”,me pas do të mposhtet në luftën që quhet beteja e Waterloos me 18 gusht 1815. Vitet e fundit të jetës se tij i kaloi i burgosur në ishullin e Shën’Elenes në mbikëqyrjen e Angleze-ve. Mbas humbjes në Waterloo, Kongresi i Vjenës solli në të gjithë Evropën mbretërit të cilët ishin larguar falë Napoleonit./KultPlus.com

Fondacioni “Sunny Hill” ia zgjatë duart nëntë talentëve nga Kosova, do të aftësohen në Suedi

Posted on by Kult Plus

Fondacioni Sunny Hill ka njoftuar se nëntë talentë të ri të muzikës, po nisen në Suedi të zhvillojnë aftësitë e tyre në kompozim, krijim të këngëve dhe produksion muzikor në një nga akademitë më prestigjioze të muzikës në botë.

“Nëntë talentë të rinjë në muzikë nga Kosova janë gati të ndryshojnë jetën e tyre”, thuhet në njoftim.

9 incredibly talented young musicians from Kosova are about to have their lives changed

Në njoftim thuhet se kjo po arrihet falë bashkëpunimit të fondacionit “Sunny Hill” dhe akademisë “Musikmakarna” në Suedi, ku të rinjtë do të marrin pjesë në kamp intensiv një-javor, ku do mësojnë nga ekspertët më të mirë të industrisë./KultPlus.com

164 vjet nga lindja e artistit të jashtëzakonshëm, Kolë Idromeno

Posted on by Kult Plus

Më 15 gusht 1860 lindi Kolë Arsen Idromeno, në një familje të ardhur nga Parga e Greqisë e të vendosur në Shkodër. Mësimet e para të artit i mori në studion e Pietro Marubit, gjë që e vuri në kontakt me mediumin më të ri të kohës, fotografinë.

Në moshën 16-vjeçare më 1875, ai shkon në Venecia ku kalon një periudhë të shkurtër studimi në Akademinë e Arteve të Bukura e më pas pranë studios së një artisti venecian. Pas kësaj përvoje, më 1878 ai kthehet në Shkodër ku shfaq interesat e dhuntitë e tij në disa fusha.

U bë i njohur për projektet arkitektonike të një sërë ndërtesash publike e private në Shkodër si Kafja e Madhe, Banka Kombëtare, disa shtëpi në dy rrugët kryesore të qytetit. Arkitektura që propozon ai sjell disa tipare perëndimore kundrejt arkitekturës orientale që kishte depërtuar ndër shekuj. Njihet edhe si pionier i pikturës shqiptare duke krijuar një sërë veprash të rëndësishme për historinë e saj.

Më 1884 është i dyti që hap studion e tij fotografike të quajtur “Dritëshkroja e Kolës”. Më 1912 shfaq për herë të parë në Shkodër e Shqipëri një film pas një kontrate të nënshkruar me agjensinë austriake të filmit “Stauber”. Fondi i tij fotografik numëron 1300 negativë në xham në Qendrën e Studimeve Albanologjike në Tiranë dhe rreth 100 në Muzeun “Marubi”.

“Kolë Idromeno Artisti që me talentin e tij të jashtëzakonshëm i dha jetë artit shqiptar, duke lënë pas ikona të artit, në mes tyre “Motra Tone”, Xhokonda shqiptare”, shkroi sot ministri Gonxhja në kujtim të Idromenos.

Ndërkohë Muzeu “Marubi” është duke përgatitur ekspozitën “Vëllezërit Kodheli dhe Kolë Idromeno – Rilindja në Artin Pamor Shqiptar” e kuruar nga Luçjan Bedeni. Ekspozita vjen në kuadër të marrëveshjes së bashkëpunimit mes Muzeu Marubi dhe Instituti i Antropologjisë për digjitalizimin, restaurimin, konservimi dhe ekspozimin e koleksioneve dhe mbështetet nga Ministria e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit./atsh/KultPlus.com

Në kujtim të Arbën Xhaferit

Posted on by Kult Plus

Shkruan: Donika Hoti

Mendimi filozofik shqiptar dhe vizioni i tij në pikëpamjet politike e bëri të njohur para opinionit mbarëshqiptar si mendimtarin më të çmuar pas viteve të ’90-ta. Veprimtaria e tij intelektuale posedonte një diapazon dhe një aftësi për t’i zbërthyer në mënyrë thelbësore proceset shoqërore të cilat i tejkalonin shoqëria mbarëshqiptare.

Personaliteti i tij njihej si kontribuues për faktorizimin e politikës shqiptare në Republikën e Maqedonisë, sidomos në kohën e ballafaqimeve në mes arrogancës së politikës maqedonase dhe inferioritetin e politikës shqiptare, duke ndërmarrë hapat për të ecur drejtë së ardhmes që duhet të vinte një ekuilibër në mes ëndrrave irracionale maqedonase dhe ambicieve shumëtokësore të shqiptarëve.

Figura e Arbën Xhaferit ishte dhe mbetet si njëri ndër mendimtarët më të çmuar dhe origjinalë në mbarë botën shqiptare. Mendimet e tij të qarta intelektuale rreth proceseve shoqërore dhe mendimeve filozofike-politike e bëjnë atë që të mbetet njëri ndër figura më të çmuara të mendimit filozofik shqiptar.

Mendimi i tij filozofik e bën atë figurën më të çmuar pas sociologut të parë në Kosovë, profesor Fehmi Aganit dhe politikologut të parë shqiptar, Mr. Ukshin Hotin, të cilët vlerësohen lart si studiues dhe argumentues të mendimit sociologjik dhe filozofik shqiptar të shekullit XX.

Arbën Xhaferi u lind më 24 janar të vitit 1948 në qytetin e Tetovës të Republikës së Maqedonisë. Shkollën fillore dhe të mesme e përfundoi në vendlindje, ndërsa studimet universitare i përfundoi në Fakultetin Filozofik, në Drejtimin e Filozofisë, në Universitetin e Beogradit. Në fillim të viteve të ’70-ta, përpara se të hynte në botën e gazetarisë dhe të politikës Arbën Xhaferi për opinionin publik njihej si kritik i filmit, duke pasur botën artistike si pasion.

Me përfundimin e studimeve universitare në Degën e Filozofisë Xhaferri nga mesi i viteve ’70-a deri në vitet ’90-a punoi si gazetar komentator dhe më pastaj si redaktor përgjegjës në programin e kulturës, në Televizionit e Prishtinës. Në mesin e viteve ’90-a është ndër të parët të cilët u përjashtuan nga Televizioni i Prishtinës nga regjimi i instaluar i politikës së Sllobodan Milosheviqit.

Pas përjashtimit të tij nga Televizioni i Prishtinës filloi të punonte në të përjavshmen “Koha”, me redaktor Veton Surroin dhe në “Forum”, i cili drejtohej nga veprimtari i çështjes kombëtare Adem Demaçi, si dhe në disa medie të tjera shqiptare, duke përfshirë edhe shumë gazeta prestigjioze në botë. Pas vitit 1993 Xhaferri vendosi të luftonte me një mision pa ndonjë çmim, përkatësisht të kontribuonte me diapazonin e tij intelektual me elitën e politikës së Republikës së Maqedonisë.

Me daljen e tij nga politika, për arsye shëndetësore nga vitit 2007 deri 2012, u rikthye në botën e gazetarisë duke u marrë me opinione dhe me debate televizive mbi çështjen e politikës dhe të kulturës shqiptare. Arbën Xhaferi ndërroi jetë më 15 gusht 2012 në Klinikë Neurokirurgjike të Shkupit, rreth orës 16:00, si pasojë e hemorragjisë cerebrale të pësuar një javë më parë edhe pse prej vitit 1992 vuante nga sëmundja e Parkinsonit, kjo ishte arsyeja e tij kryesore pse vendosi të kthehej në Tetovë.

Me kthimin e tij në Tetovë, në vitin 1993, u rikthye në skenën politike shqiptare në Republikën e Maqedonisë, duke u zgjedhur një vit më vonë si kryetari i subjektit politik Partia Demokratike Shqiptare, e themeluar së bashku me Menduh Thaçin.

Ky subjekt u formua pas përçarjes së subjektit politik Partia për Prosperitet Demokratik, e cila u nda në dy fraksione politike, Partia për Prosperitet Demokratik, e vjetra, u përkrah nga organet e larta shtetërore të Republikës së Maqedonisë, ndërsa fraksioni i dalë nga Partia për Prosperitet Demokratik, e cila doli me kandidimin e kandidatëve të pavarur, me kryetarin Arbën Xhaferin u manifestua me përkrahje masive të shqiptarëve në Maqedoni.

Me ardhjen e tij në pushtet arriti ta instalonte një gjeostrategji të re në skenën politike maqedonase. Duke u njohur si ndërtues i platformës për demokraci konsensuale, si një parakusht për parandalimin e tendencave margjinalizuese të aplikuara në atë kohë kundër respektimit të drejtave dhe lirive themelore të shqiptarëve në Maqedoni, por edhe si mjet efikas kundër ndarjes territoriale që ende edhe sot i kanoset Maqedonisë.

Roli i Xhaferrit në Negociatat e Ohrit ishte njëri ndër firmëtarët e kësaj marrëveshjeje, e cila i dha përfundim konfliktit të armatosur në Maqedoni, por që nuk e zgjidhi problematikën në mes shqiptarëve dhe maqedonasve, siç edhe vetë e pranoi më vonë.

Gjatë veprimtarisë së tij në botën e politikës ka publikuar dy vepra“PDSH-ja jo në letër” dhe “Sfidat e Demokracisë në Shtetet Multietnike”, ndërsa nën përkujdesjen e kryeministrit të Republikës së Shqipërisë Edi Rama, Qendra Kulturore e “Klan Kosova”, në Prishtinë dhe “Dudaj” në Tiranë, botoi pesë vëllime me mbi 2000 faqe ese dhe analiza të shkëlqyera të Arbën Xhaferrit mbi “Çështjen kombëtare”, ”Identitetin”, “Demokracinë”, “Sfidën nga ekstremizmi fetar”, “Kauzën shqiptare në Maqedoni”, “Çështjen e Kosovës”.

Figura e Arbën Xhaferit ishte dhe mbetet një ndër figurat më të çmuar të politikës mbarëshqiptare. / KultPlus.com

Kumbaro: Bjeshkët, këto peizazhe të paprekura idilike

Posted on by Kult Plus

Ministrja e Turizmit dhe Mjedisit, Mirela Kumbaro, ndau online disa prej atyre pamjeve që e bëjnë Shqipërinë përrallën e një vendi. “Peizazhe të paprekura idilike e një jete baritore në bjeshkët e veriut”, shkroi ministrja.

Bjeshkët shqiptare prej kohësh janë vendosur në itinerarin e të apasionuarëve të natyrës e alpinizmit. Dikur margaritare të paprekur edhe nga një pjesë e shqiptarëve, sot gjen në to vizitorë nga të katër anët e globit.

Thethi dhe Valbona, marrin më shumë vëmendje, si dy qendrat kryesore të pushimit në bjeshkë. Shtegu që i lidh, është vazhdimisht i rrahur nga vizitorë vendas e të huaj, të cilët mrekullohen me natyrën shqiptare.

Udhëtimi i këtyre anëve në turizëm, nisi falë njerëzve larpamës të cilët filluan të kthenin kullat e familjes, në bujtina pritëse. Fillimisht ofronin fjetjen, ushqimin por u kthyen edhe në udhërrëfyes për vizitorët e parë, ndërsa tani miqtë priten me profesionalizëm, ku përveç të bukurës e xhevahireve të fshehura maleve, ofrohet edhe një shërbim hotelier.

Ardhja gjithnjë e më shumë e turistëve në këto zona të thella malore, solli punësimin e më shumë njerëzve si dhe krijoi kushtet për rimëkëmbjen e kullave që ishin trashëguar brez pas brezi. Mbulim i gjerë i bjeshkëve tashmë ka bërë që veriu i Shqipërisë të mos jetë edhe aq i fshehur dhe pse ka ende pyje e maja larg masave të mëdha të turistëve./atsh/KultPlus.com

Vdes aktorja e filmit “The Notebook”

Posted on by Kult Plus

Aktorja amerikane Gena Rowlands, e cila është e njohur për rolet në filmat, duke përfshirë The Notebook dhe Another Woman, ka vdekur në moshën 94-vjeçare.

Rowlands, e cila u nominua për Oskar për filmin A Woman Under the Influence të vitit 1974 dhe Gloria të viteve 1980, vdiq në shtëpinë e saj në Indian Wells, Kaliforni.

Nuk u dha asnjë asryse për shkakun e vdekjes, por ajo kishte vuajtur nga Alzheimer, sipas raportimeve.

Ajo u largua nga aktrimi në vitin 2015 pasi fitoi katër çmime Emmy, dy Golden Globes dhe fitoi dy nominime për Oscar, sipas Deadline.

Si A Woman Under the Influence ashtu edhe Gloria ishin bashkëpunime me ish-bashkëshortin e saj, John Cassavetes.

Emmy-t e saj ishin për filmat The Betty Ford Story, Face of a Stranger, Hysterical Blindness dhe The Incredible Mrs Ritchie, shkruan BBC./KultPlus.com

Legjenda e operas, José Carreras, do të këndojë në Tiranë

Posted on by Kult Plus

Legjenda e muzikës klasike, tenori me famë botërore José Carreras do të këndojë së shpejti për publikun shqiptar.

Më 8 shtator stadiumi “Selman Stërmasi” do të mirëpresë José Carreras, një nga tenorët më të mëdhenj të historisë së operas.

Carreras, i lindur në Barcelonë dhe i njohur për performancat e tij në skenat më prestigjioze botërore si Theatre alla Scala, New York Metropolitan Opera dhe Royal Opera House, ka një karrierë që përfshin mbi 60 opera dhe më shumë se 160 regjistrime muzikore. Ai është bërë një ikonë e muzikës klasike, duke fituar zemrat e miliona adhuruesve në mbarë botën.

Kryetari i Bashkisë së Tiranës ftoi qytetarët që të mos e humbin këtë natë të magjishme.

“Mos e humbisni mundësinë për të përjetuar një natë të paharrueshme me zërin e tij të jashtëzakonshëm”, shkroi Veliaj, në rrjetet sociale./atsh/KultPlus.com

27 vjet pa kompozitorin e madh dhe një nga themeluesit e muzikës klasike shqiptare, Çesk Zadeja

Posted on by Kult Plus

Çesk Zadeja lindi më 8 qershor të vitit 1927 në Shkodër, në një familje qytetare, shkruan KultPlus.

Mësimet e para i mori në vendin e lindjes, në shkollën françeskane, ku krahas mësimit të përgjithshëm, merr dhe njohuritë e para të muzikës.

Ka qenë anëtar i korit të Kishës Françeskane që drejtohej nga kompozitori i shquar patër Martin Gjoka dhe më vonë nga Filip Mazreku e Prenk Jakova.

Që në vegjëli, në qytetin e lindjes u angazhua në grupet amatore. Shfaqi që herët talentin e tij dhe si nxënës 14-vjeçar studion në Accademia di Santa Cecilia në Romë, Itali, me kompozitorin Umberto Semproni.

Ai ishte i njohur për kompozimet e tij, sikurse “Suita e Veriut”, “Suitë korale”, “Skica simfonike”, Poema vokale” etj, derisa ishte dekoruar edhe me “Nderi i Kombit” nga Presidenti i Shqipërisë Ilir Meta.

Vdiq në Romë, më 15 gusht 1997. /KultPlus.com

12 vite nga vdekja e Arbën Xhaferit

Posted on by Kult Plus

Sot mbushen dymbëdhjetë vjet nga vdekja e ish-kryetarit të PDSH-së në Maqedoni, Arbën Xhaferi.

Ai u nda nga jeta në moshën 64-vjeçare, pasi vuante nga sëmundja e Parkinsonit, e cila ishte edhe arsyeja e tërheqjes së tij nga politika. Ishte deputet i Parlamentit të Maqedonisë që nga viti 1994, ku synonte krijimin e një sistemi dy dhomësh në institucionin ligjvënës. Në kohën e konfliktit të armatosur në vitin 2001, partia e tij ishte në pushtet.

Ishte një nga nënshkruesit e Marrëveshjes së Ohrit, por me zvarritjen e zbatimit të saj, ai synonte një marrëveshje të re midis shqiptarëve dhe maqedonasve.

Arbën Xhaferi u lind në Tetovë më 24 janar 1948. Ka punuar në redaksinë e Kulturës të Televizionit të Prishtinës dhe në fillim të viteve 90, ishte rikthyer për të jetuar në Tetovë, ku në vitin 1994 themeloi Partinë për Prosperitet Demokratik Shqiptar, e cila më pas ndryshoi emër në Partia Demokratike Shqiptare. / KultPlus.com

Kalaja e Gjirokastrës, sërish rekord vizitorësh edhe në korrik

Posted on by Kult Plus

Vazhdon rritja e numrit të vizitorëve në kalanë e Gjirokastrës, e cila arrin sërish një numër të lartë për muajin korrik.

Drejtoria Rajonale e Trashëgimisë Kulturore Gjirokastër bëri të ditur se vizitat turistike në kalanë e Gjirokastrës gjatë muajit korrik 2024 ishin më të larta krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë.

35,996 vizitorë gjatë kësaj periudhe ose 13.78% vizitorë më shumë se gjatë të njëjtit muaj të vitit 2023 vizituan kalanë.

Edhe sa i përket statistikave që ndau ministri Blendi Gonxhja, rreth kalave e monumenteve të kulturës, në krye qendronte kalaja e Gjirokastrës, si institucioni më i vizituar për periudhën janar-korrik 2024.

“Listën e kalave dhe monumenteve më të vizituar e kryeson kokëlartë dhe krenare, Kalaja e Gjirokastrës me 120,723 vizitorë”, u shpreh ministri i Ekonomisë, Kulturës e Inovacionit./atsh/KultPlus.com