Poezi nga Ali Podrimja
Kthehu në vargun e Homerit
kthehu atje prej nga erdhe
koha jote s’është kjo, kthehu
liroji njerëzit prej vetvetes
e hijeve liroji prej maskave
e ikjeve liroji prej pagjumësisë
e heshtjeve liroji prej etheve
e shirave koha jote s’është kjo
kthehu në vargun e Homerit
Troja ra e Marsejezën
kahmot s’e këndojnë njerëzit./KultPlus.com
Presidenti Donald Trump ka nënshkruar një urdhër ekzekutiv për të filluar procesin e shkatërrimit të Departamentit të Arsimit, një premtim i fushatës së tij. Ky hap, megjithatë, do të kërkojë një akt të Kongresit për të realizuar largimin e plotë të departamentit.
Presidenti Donald Trump ka ndërmarrë hapat e parë për të përmbushur premtimin e tij të fushatës për të shkatërruar Departamentin e Arsimit. Ai ka nënshkruar një urdhër ekzekutiv sot për të nisur këtë proces. Megjithatë, heqja e plotë e Departamentit të Arsimit do të kërkojë një akt të Kongresit, raporton CNN.
Gjatë nënshkrimit të aktit, Trump ishte i rrethuar nga fëmijë të vegjël që qëndronin në tavolinat e tyre në Shtëpinë e Bardhë, duke nënshkruar gjithashtu dokumente në dosje.
Disa ligjvënës nuk janë të kënaqur me këtë lëvizje:
Udhëheqësi i Pakicës në Senat, Chuck Schumer, tha në një deklaratë se “përpjekja për të shkatërruar Departamentin e Arsimit është një nga hapat më shkatërrues dhe dëmtues që Donald Trump ka marrë ndonjëherë.” Ai paralajmëroi se kjo “vendim i tmerrshëm” do të dëmtojë fëmijët, prindërit dhe do të rrisë taksat mbi pasurinë.
Senatori demokrat Elizabeth Warren e kritikoi këtë lëvizje si një “kod të kuq për çdo nxënës, prind dhe mësues në këtë vend.” Në një deklaratë, ajo tha se ata do të “paguajnë një çmim të madh.”
Por të tjerë e mbështesin planin e presidentit, pasi ai bëhet një debat në Kongres:
Përfaqësuesi republikan Tim Walberg, kryetar i Komitetit për Arsimin dhe Fuqizimin e Punës, tha se beson se zyrtarët federalë duhet të kenë një rol më të vogël në arsim. Ai tha se mezi pret të punojë me Sekretaren e Arsimit, Linda McMahon, “për t’i larguar qeverisë federale pas shpine të studentëve, familjeve, edukatorëve dhe tatimpaguesve.”
Senatori republikan Bill Cassidy, kryetar i Komitetit të Senatit për Shëndetësinë, Arsimin, Punën dhe Pensionet, tha se ai bie dakord me Trump dhe premtoi të “mbështesë qëllimet e Presidentit duke paraqitur legjislacion për ta realizuar këtë sa më shpejt të jetë e mundur,” sipas një postimi në X./KultPlus.com
“Kazerma e vjetër” në Prizren është duke u restauruar, dhe ky projekt kap vlerën e 500 mijë eurove.
Në një postim në Facebook, ministri i Kulturës, Rinisë dhe Sportit, Hajrulla Çeku, ka deklaruar se ky objekt do të rikthehet tek komunitetit.
“Pas restaurimit, një nga funksionet e kësaj ndërtese do të jetë akomodimi i institucionit të Arkivit ndër-komunal të Prizrenit”, ka thënë Çeku.
Ai shtoi se sot i vizituan punimet bashkë me Kurtin. /KultPlus.com
Poezi nga Ismail Kadare
Kësaj nate me hënë të vjeshtës
Dola fushës të bredh kuturu.
Retë shtohen me vrap pa reshtur,
Hëna duket aty-këtu.
Porsi vetë mendimet e mia
Po më shtyhem ndër mend më shpesh
dhe pas tyre gjithnjë gjendesh ti
si kjo hënë që duket mes resh.
Hëna shpejt do të zhduket dhe netët
do të mbeten pa të, kurse ti
në ëndërrimet e mia pa jetë
perëndim s’do të kesh kurrsesi./KultPlus.com
Ka nisur restaurimi i kompleksit Angonatët, pozicionuar në ‘zemër’ të zonës së mbrojtur në Gjirokastër, monument Kulture i Kategorisë së Parë. Qeveria shqiptare përmes Drejtorisë Rajonale të Trashëgimisë Kulturore ka çelur një muaj më parë fondin për rehabilitimin e banesës ‘ikonë’ në lagjen ‘Palorto’.
Inxhinieri i kësaj drejtorie në Gjirokastër, Vaso Polo tha për Report TV se punimet kanë për synim të rehabilitojnë pjesët më të dukshme të këtij kompleksi, fasadën, çatinë dhe parmakët, ndërsa në brendësi nuk do të ndërhyhet pasi është pronë private.
Kompleksi i Angonatëve përbëhet nga dy shtëpi me dy oborre dhe është ndërtuar në fund të shekullit të XIX-të (viti 1881). Ky kompleks, më i fotografuari nga turistët në Gjirokastër është ndër shembujt më të mirë që tregojnë zhvillimin e arkitekturës gjirokastrite. Kompleksi është e ndërtuar me mure guri shtresor, dhomat janë të pajisura me tavane dekorativë dhe mjaft elementë të tjerë që e bëjnë atë unike./KultPlus.com
Qemal Hasan Stafa lindi në Elbasan, më 20 mars 1920. Ka qenë bashkëthemelues i Grupit Komunist të Shkodrës, pjesëtar në takimin e themelimit të partisë, anëtar i Komitetit Qëndror dhe sekretar politik i të rinjve. Gjithashtu shkrues poezish dhe sprovash letrare me pseudonimin Brutus, të cilat u përmblodhën në vëllimin “Qortimet e vjeshtës”. Dita e vrasjes së tij është përcaktuar si datë simbolike për të përkujtuar Ditën e Dëshmorëve nga regjimi komunist e deri më sot.
Biografia
U lind në qytetin e Elbasanit, i biri i Hasan Ahmetit dhe Sabries së Veli Dylgjerit. Familja me origjinë nga Zabzuni i Gollobordës kishte gjetur në brigjet e Shkumbinit vendbanimin e ri, ku Hasani u lind. Si ushtarak që qe i zoti i shtëpisë, detyra bëri që familja të shpërngulej për në Shkodër më 1923. Emërohet Drejtor i Zyrës së Rekrutimit në Prefekturën e Shkodrës.
Qemali ndoqi mësimet në Kolegjin Saverian duke e ndjekur për tetë vjet derisa më 1933 me ligjin Ivanaj u mbyllën shkollat private dhe kaloi në Gjimnazin e Shkodrës. Vitin shkollor 1934-’35 në gjimnaz dërgohet Skënder Luarasi, i cili një vit më vonë do t’i jepte një temë hartimi rreth disa vargjeve të “Vilhelm Telit” të Shilerit. Hartimi i Qemalit gjashtëmbëdhjetëvjeçar bëri bujë, bashkë me nismën që ndërmorën grupi shoqëror për të mbajtur kapele në vend të fesit. Pjesëtar në rininë përparimtare të kohës me Xhemal Brojën, L. Radin, Arshi Pipën, Haki Tahën etj.
Mbas vdekjes së të atit, familja e tij u shpërngul në Tiranë korrikun e 1936. Në fillim të vitit shkollor ’36-’37 u regjistrua në Gjimnazin Shtetnor të Tiranës. Me organizimin e Zef Malës, Qemali së bashku me Vasil Shanton, Gj. Lukën, T. Jakovën themelojnë Grupin Komunist të Shkodrës. Vitin 1938 nisën arrestimet prej së cilës Qemali u arrestua natën e 24 janarit të 1939. Gjyqi i tij u zhvillua javët e para të shkurtit në bodrumin e Bashkisë së Tiranës i mbrojtur nga av. Suat Asllani, gjyq në të cilin i pranon të gjitha akuzat dhe dënohet me tre vite. Me rastin e vdekjes së të vëllait i jepet leje që të shkojë për të pritur. Ndërkohë që ishte ndryrë në njërën prej qelive të Burgut të Vjetër, i bëhet e mundur të dalë gjatë trazirave të 7 prillit.
Kandidati për sekretar të përgjithshëm të PKSH-së, Qemal Stafa qëndronte në shtëpinë e Bije Vokshit në Tiranë. Më 4 maj 1942 u largua nga kjo shtëpi sepse atje shkoi Enver Hoxha, i cili e njoftoi se duhej të shkonte në një bazë më të sigurt. Të nesërmen e kësaj dite më 5 maj 1942 karabinieria shkoi në shtëpinë të marrë me qira nga Beqir Minxhozi, në atë kohë punonjës i Bankës Kombëtare të Punës. Kontrata e qirasë së shtëpisë ishte bërë vetëm tri ditë më parë. Në rrethana të pasqaruara mirë, Minxhozi u arrestua. I lidhur ai u detyrua të tregonte shtëpinë ku strehohej Stafa, e fejuara Drita Kosturi, Kristo Themelko, Gjustina Sata (Flora Dishnica) dhe kushërira e saj Marie Lezhja. Në raportin e saj për këtë ngjarje, karabinieria nuk e përmend Themelkon.
Në të gjallë të tij, Stafa botoi dy skica letrare me nënshkrimin e tij. Të parën kur ishte 14 vjeç në një revistë për fëmijë, kurse të dytën, në 1939, në gazetën zyrtare të Partisë Fashiste Shqiptare. Më 1962 u botua dhe një përmbledhje me shkrime të tij, përgatitur nga Nasho Jorgaqi, një pjesë e të cilave janë çmuar me autorësi të diskutueshme.
Kushtime
Në 1966 në Tiranë u krijua një këngë kushtuar atij: “Trim i fortë me yll në ballë”. Në 1967, fshati Plasë i Korçës i ngriti këngën “Po më pesë maj më dyzet e dy”. Në 1969, në Tiranë, u krijua kënga “Luftë e madhe asaj dite o Qemal”. Në 1970, Dukati i Vlorës i kushtoi këngën “Pesë maj u vra Qemali”. Në 1977, po në Tiranë u krijua kënga “Qemal Stafa”. Po atë vit, Kutallia e Beratit krijoi “Këngë për Qemal Stafën”. Një këngë me titullin e Kutallisë u ngrit dhe në Tiranë, një vit më vonë. Në 1979, Delvina krijoi këngën “Erdh Qemali në Delvinë”. Në 1980, një këngë e Vranishtit të Korçës titullohej: “Përmes flakës ra Qemali”. Po atë vit, Tirana krijoi këgën “Qemal Stafa”, ndërsa Janjari i Sarandës këngën “Krenari për mëmëdhenë”. / KultPlus.com
Katër gra të Kosovës do të sjellin rrëfimet e tyre personale nëpërmjet librit “Kohë kurorash”, të cilat lufta e fundit e Kosovës i kishte gjetur në moshë të re dhe në kulm të dashurisë, dhe pikërisht dashuria e tyre është pikënisja e rrëfimeve të tyre personale të cilat i kanë sjell edhe në këtë libër.
Mirlinda Ahmeti, Shqiponja Vokshi, Shukrie Morina dhe Lona Kadriu janë autoret e këtyre rrëfimeve që janë bashkuar në këtë libër, e që nëpërmjet rrëfimeve të tyre shpërfaqin vështirësitë e luftës, dashurisë dhe triumfit të lirisë.
Dhe ky promovim vjen pikërisht në 26 vjetorin e bombardimeve të NATO-s mbi forcat ushtarake serbe, bombardime për të ndaluar spastrimin etnik në Kosovë, spastrim që udhëhiqej nga Sllobodan Milloshevic, i njohur edhe me nofkën “Kasapi i Ballkanit”.
Prurja e këtij libri vlerësohet të jetë shumë i veçantë, për faktin se nëpërmjet këtij libri do të dëshmohet edhe njëherë për vuajtjet e popullit shqiptar, por në këtë rast prej një këndvështrimi tjetër, prej vuajtjeve të të rinjve për mbijetesë. Rrëfimet në këtë libër janë ngjarje të vërteta, ku katër autoret shpjegojnë për dashurinë, frikën, vuajtjet…
Promovimi i librit do të bëhet më 24 mars, në ora 19:00 në KultPlus Caffe Gallery, ku panelistë do të jenë Ardianë Pajaziti, drejtoreshë e KultPlus dhe KultPlus Caffe Gallery, Arbër Selmani, poet, gazetar dhe Sara Kelmendi, gazetare dhe publiciste. Ne promovim do të ndahen copëza të veçanta nga libri, sikurse që do të nënshkruhen edhe autografe nga autoret.
Të katër autoret janë ekonomiste të diplomuara, por paraqitja e jetës reale edhe nëpërmjet librit është forma me bukur e dëshmisë, dëshmi që do të mbetet për gjeneratat e ardhshme.
Botimi i librit është mbështetë nga Drejtoria për Kulturë e Komunës së Prishtinës./ KultPlus.com
Vlera e platformës X të Elon Musk, e njohur më parë si Twitter, ka përjetuar një rritje të jashtëzakonshme, duke arritur në 44 miliardë dollarë, shifra e saktë që miliarderi pagoi për ta. Kjo ndodhi në një periudhë të tensionuar për platformën, ku ndryshimet e politikave dhe tensionet me reklamuesit kanë pasur një ndikim të dukshëm.
Investitorët kanë vlerësuar Shërbimin e Komunikimeve Sociale në 44 miliardë dollarë gjatë një marrëveshjeje dytësore në fillim të këtij muaji, e cila përfshin shkëmbimin e aksioneve ekzistuese në kompani. Ky zhvillim është raportuar nga Financial Times, duke sugjeruar se vlerësimi i platformës ka rifilluar një kalim dramatik përpara pas darkimit të Musk si një aleat i fuqishëm i ish-presidentit Donald Trump.
Platforma X, e cila tani është duke punuar për të mbledhur 2 miliardë dollarë kapital të ri, po përpiqet të shlyejë më shumë se 1 miliardë dollarë borxhe të vogla. Të dhënat e fundit tregojnë se deri në fund të muajit shtator, investitori ekzistues, Fidelity Investments, kishte vlerësuar X në vetëm 10 miliardë dollarë, duke e bërë rritjen e tanishme edhe më të habitshme.
Musk, i njohur si njeriu më i pasur në botë, mori kontrollin e platformës në tetor të vitit 2022 dhe menjëherë pas kësaj shpalli se “zogu është i lirë”, duke iu referuar logos së Twitter-it. Ky veprim u pasua nga një riemërim të menjëhershëm të platformës në X, duke sinjalizuar një epokë të re për shërbimin e tij social.
Pas marrjes së komandës, Musk ka liruar politikat e moderimit dhe ka parë nga afër një valë reklamimesh që u tërhoqën nga platforma, duke shtuar tensionet me ata që e konsideron si shantazhues. Ai akuzoi reklamuesit se po përpiqeshin të ndikojnë në zgjidhjen e politikave të tij me bojkote dhe pushime reklamimi.
Pas këtyre zhvillimeve, X ka ngritur një padi ndaj një aleance globale të reklamave, përfshirë kompani të njohura si Unilever, Mars dhe CVS Health, duke akuzuar ata për organizim të paligjshëm dhe për qëllim të shmangies së rrjetit social. Musk shprehu zemërimin e tij duke thënë: “Ne provuam paqen për 2 vjet, tani është luftë.”
Rritja në vlerësimin e X nga 10 miliardë në 44 miliardë dollarë shënon një kthesë dramatike, një ngjarje që ndihmon në ripërcaktimin e pozicionit të saj në tregun e mediave sociale. Ky vlerësim reflekton gjithashtu besimin e investitorëve, përfshirë emra të njohur si Andreessen Horowitz, Sequoia Capital dhe 8VC, të cilët janë të angazhuar në zhvillimin e mëtejshëm të platformës.
Një marrëveshje dytësore është një hap i rëndësishëm për fundin e mbledhjes së 2 miliardë dollarëve në financimin primar, dhe kjo përfaqëson një mundësi të shkëlqyer për investitorët që të vazhdojnë të mbështesin platformën. Gjithashtu, kredi institucionale të cilat ndihmuan në financimin e blerjes së platformës po fillojnë të shohin rezultate, pasi Musk u ka dhënë atyre 25% të aksioneve të Start-up-it të tij të Inteligjencës Artificiale, xAI, që ndihmon në forcimin e pozicionit financiar të X.
xAI ka marrë një vlerësim të ri prej 45 miliardë dollarësh, duke sjellë një siguri të re për huadhënësit dhe duke ndihmuar në rritjen e vlerësimit të platformës X. Me çmim të lirë dhe një potencial të madh për rastet të tjera, X duket gati të fillojë këtë kapitull të ri, duke provuar se mund të kthehet mbrapsht gjithmonë nga sfidat e ndryshueshme të tregut./KultPlus.com
Gustave Flaubert (1821-1880) ishte një romancier francez i cili konsiderohet si një nga shkrimtarët më të mëdhenj në historinë e letërsisë. Ai lindi në Rouen, Normandi, Francë dhe kaloi pjesën më të madhe të jetës së tij atje. Babai i tij ishte mjek dhe vetë Floberi studioi drejtësi në Paris, por shpejt e braktisi këtë rrugë karriere për të ndjekur pasionin e tij për të shkruar.
Më poshtë gjeni fragmente nga libri i tij ‘Zonja Bovari’:
“…Po ç’rëndësi kish! Ajo e lumtur nuk ishte, as kishte qenë ndonjëherë. Nga t’i vinte vallë kjo zbrazësi e jetës, ky kalbëzim i menjëhershëm i gjërave mbi të cilat mbështetej ajo?… Mirëpo në qoftë se kishte diku një njeri të fuqishëm dhe të hijshëm, burrë të vërtetë plot afsh dhe sqimë njëkohësisht, me zemër poeti si engjëll i lirë me korda tunxhi, që ngre larg në qiell tingujt e një poeme elegjiake të vajtueshme, përse rastësisht mos e gjente atë?
Oh! Sa e pamundur që ishte! Madje nuk ia vlente të kërkoje asgjë! Gjithçka ishte gënjeshtër! Çdo buzëqeshje fshihte një gogësimë mërzitjeje, çdo gëzim një mallkim, çdo kënaqësi neverinë e vet, dhe puthjet më të zjarrta të linin mbi buzën dëshirë të ndezur të parealizueshme për të shuar një epsh edhe më të përvëluar…”.redaktori.net/KultPlus.com
LETRA PËR PIRAJEN NGA NAZIM HIKMET
Poezi të orës 21-22 (20 Shtator 1945)
Përktheu Rozana Belli
Ç’gjë e bukur të të kujtosh ty:
mes lajmeve të fitores dhe të vdekjes,
në burg
kur mosha ime ka kaluar të dyzetat…
Ç’gjë e bukur të të kujtosh ty:
mbi një copë të kaltër harruar dora jote
dhe në flokët e tu
butësi e qëndrueshme e shpirtit tim
toka e Stambollit…
Si një njeri i dytë brenda meje
lumturia kur të dua ty…
Aroma e gjetheve të barbarozës
mbetur mbi majat e gishtërinjve të tu,
rehati e dielltë
dhe ftesa e mishit:
errësirë e ndarë me vijëza flakë të kuqe
e thellë
e nxehtë…
Ç’gjë e bukur të të kujtosh ty,
për ty të shkruash,
në burg të shtrihesh mbi shpinë të mendosh për ty:
filan ditë, filan fjalë që the në filan vend,
bota s’është më vetvetja…
Ç’gjë e bukur të të kujtosh ty.
Për ty duhet të gdhend sērish objekte druri:
një sirtar
një unazë,
dhe duhet të thur një mëndafsh të hollë tre metra,
dhe duke kërcyer menjëherë nga vendi
duke u ngjitur pas hekurave të dritares sime
kaltërsive qumështore të lirisë
duhet të lexoj me ulërimë çka kam shkruar për ty…
Ç’gjë e bukur të të kujtosh ty:
mes lajmeve të fitores dhe të vdekjes
në burg
kur mosha ime ka kaluar të dyzetat…/KultPlus.com
Amazon pagoi më shumë se një miliard dollarë për kontrollin krijues mbi ekskluzivitetin për agjentin sekret më të famshëm, James Bond.
MGM, e cila është në pronësi të Amazon, njoftoi se ka arritur një marrëveshje me Barbara Broccoli dhe Michael G. Wilson, trashëgimtarët britaniko-amerikanë të producentit të filmit Albert Broccoli dhe patronët e vjetër të ekskluzivitetit.
Korporata e dytë më fitimprurëse në botë konfirmoi se kishte krijuar një partneritet të përbashkët me dyshen për të marrë përsipër pronën intelektuale të James Bond, me Amazon që ruan kontrollin krijues.
Amazon nuk donte të zbulonte kushtet e sakta financiare të marrëveshjes, por webi hollivudian Deadline raportoi fillimisht shumën prej 1 miliard dollarësh.
Me kontroll krijues, Amazon do të ketë fuqinë të vazhdojë të bëjë filma të rinj dhe spinoffs të mundshëm televiziv, pa asnjë ndikim nga Wilson dhe Broccoli, të cilët mbikëqyrën integritetin e personazhit të krijuar në 1953 nga Ian Fleming.
Kanë kaluar katër vjet nga filmi i fundit “No Time to Die” dhe një film i ri i Bond nuk është aktualisht në prodhim.
Duket se kjo do të jetë periudha më e gjatë pa 007 që nga fillimi i tij./KultPlus.com
Ministri i Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Blendi Gonxhja priti ambasadorin e ri të Italisë në Shqipëri, Marco Alberti, me të cilin diskutoi mbi lidhjet dhe nismat që thellojnë partneritetin mes dy vendeve, në shumë sektorë.
“Partneriteti mes dy vendeve tona mbetet një shembull i fortë i bashkëpunimit afatgjatë dhe të qëndrueshëm në të gjitha fushat”, është shprehur Gonxhja në rrjetet sociale.
Në qendër të vëmendjes së këtij takimi, ishin marrëdhëniet kulturore, me fokus te Java Kulturore Italiane, një aktivitet që sjell më pranë traditën, artin dhe krijimtarinë italiane për publikun shqiptar.
Gjithashtu është diskutuar për mundësinë e çeljes së një qendre shqiptare të kulturës në Itali, si edhe vijimin e punës për një muze italian në Tiranë, si vullnet i dy shteteve.
Pensionet, inovacioni, investimet direkte, kualifikimet profesionale, qenë të tjera tema kryesore të këtij takimi pune./atsh/KultPlus.com
Henrik Ibsen është lindur më 20 mars 1828, në Skien, Norvegji. Në vitin 1862, ai u internua në Itali, ku ai shkroi tragjedinë Marka. Në 1868, Ibsen u transferua në Gjermani, ku ai shkroi një nga veprat e tij më të famshme, Shtëpi kukulle. Në vitin 1890, ai shkroi Hedda Gabler, duke krijuar një nga personazhet më famëkeq te teatrit. Nga 1891, Ibsen ishte kthyer në Norvegji ne një hero letrar. Ai vdiq më 23 maj 1906, në Oslo, Norvegji.
Qe fëmijë, Henrik Ibsen ka treguar pak shenja e gjeniut teatror. Ai u rrit në qytetin e vogël norvegjez bregdetar të Skien. Babai i tij ishte një tregtar i suksesshëm dhe nëna e tij pikturonte, luante në piano dhe shkonte në teatër. Vetë Ibsen shprehi interesin për t’u bërë një artist. Familja ishte në varfëri kur Ibsen ishte 8 vjec për shkak të problemeve me biznesin e babait të tij. Në moshen 15 vjecare, Ibsen ndal shkollën dhe shkoi për të punuar. Ai fitoi një pozicion si një nxënës në një farmaci në Grimstad. Ibsen ka punuar atje për gjashtë vjet, duke përdorur kohën e tij të kufizuar të lirë për të shkruar poezi. Në vitin 1849, ai shkroi dramen e tij të parë Catilina, një dramë e shkruar në vargun model sipas një prej ndikimeve të tij të madh, William Shakespeare.Ibsen u zhvendos në Christiania (i njohur më vonë si Oslo) në vitin 1850 për t’u përgatitur për provimet universitare për të studiuar në Universitetin e Christiania.
Ibsen la Norvegjinë në vitin 1862 dhe u vendos në Itali për një kohë. Atje ai shkroi Brand, një tragjedi me pesë akte në lidhje me një klerik. Dy vjet më vonë, Ibsen krijuar një nga kryeveprat e tij, Peer Gynt. Një veper moderne e bazuar në heronjte greke të së kaluarës, Në 1868, Ibsen u zhvendos në Gjermani. Gjatë kohës së tij atje, ai e vendosi dramën e tij shoqërore Shtyllat e Shoqërisë ne skene në Mynih. Shfaqja ndihmoi të fillojë karrierën e tij dhe u pasua shpejt me një nga veprat e tij më të famshme, Shtëpi kukulle. Rreth kësaj kohe, ai u kthye në Romë. Vepra e tij e ardhshme, Ghosts 1881 nxiti edhe më shumë polemika duke trajtuar tema të tilla si incesti dhe sëmundje veneriane. Disa vjet më vonë, Ibsen u kthye në Gjermani, ku ai shkroi një nga veprat e tij më të famshme. Me Hedda Gabler (1890), Ibsen krijoi një nga personazhet më të njohur të teatrit. Hedda, vajza e një gjeneralit, është një e sapomartuar e cila e urren burrin e saj, por ende ate e shkatërron një ish dashuri. Personazhi u quajt Hamlet femra, sipas figures me te famshme tragjike Shekspirit.Në vitin 1891, Ibsen kthye në Norvegji si një hero letrare.
Në 1900, Ibsen kishte një seri të strokes që lanë atë të paaftë për të shkruar. Ai arriti të jetojë edhe për disa vite, por ai nuk ishte plotësisht i pranishëm gjatë kësaj kohe. Ibsen vdiq më 23 maj 1906. Fjalët e tij të fundit ishin Për të kundërtën! në norvegjisht. Konsiderohet si një titan letrare. Peer Gynt, Shtëpi kukulle dhe Hedda Gabler janë luhen gjerësisht edhe sot.
Ndryshe nga shumë shkrimtarë dhe poetë të tjerë, Ibsen kishte një martesë të gjatë dhe të lumtur me Suzannah Daae THORESEN. Çifti martohet në vitin 1858 dhe mirëpret fëmijën e tyre te vetëm, birin Sigurd, vitin e ardhshëm. Ibsen gjithashtu kishte një djalë nga një marrëdhënie të mëparshme. Ai kishte lindur një fëmijë me një çupë në 1846 duke punuar si një nxënës. Ndërsa ai u siguroi përkrahje financiare, kurrë nuk e takoi djalin.
Ibseni krijoi drama te llojeve te ndryshme:
Nje nder veprat me te njohura te shkrimtarit norvegjez, Henrik Ibsen eshte padyshim Shtepi kukulle. Ne kete veper trajtohet nje teme shume e mprehte dhe njekohesisht shume delicate, ajo e marredhenieve familjare ne familjen Helmer. Aty duket qarte qe dashuria eshte dhe do te mbetet vetem nje e drejte e shkruar ne leter, por qe eshte shume e veshtire te realizohet ne nje rend shoqeror qe ka per baze kapitalin. Ne shtjellimin e subjektit te kesaj drame familjare Ibsen perdor me mjeshteri te rradhe artistike nje stil unik, te thelle e depertues ne brendine e botes se personazheve. Ai niset me bindje ne trajtimin e njekohshem ted y aneve kundershtuese te realitetit familjar, ne marredheniet bashkeshortore, ne hipokrizine e ketyre marredhenieve qe asnjehere nuk mund te jene te sinqerta ne nje shoqeri meskine, te kalbur e te korruptuar. Edhe pse ne dukje kjo familje ka marredhenie te mira ku mbizoteron paqja e mirekuptimi, ne fakt bazat e kesaj familjeje jane kalbur dhe cdo gje eshte fasade, hipokrizi. Zonja Helmer perpiqet te jete e lumtur me familjen e saj te enderruar, por idealja e ketyre endrrave eshte shume larg pasi ajo vte, krejt natyrshem e fut veten ne nje batak te pakutimte qe shemb cdo gje, dhe vete lumturine e saj. Menyra se si Ibsen e portretizon Noren, personazhin qendror te vepres ka perdorur nje stil I cili ben qe lexuesi, spektatori te jene vazhdimisht dyshues, te kene besim te lekundur tek sjelljet e pazakonta e disa raste dhe dramatike te personazheve. Dashuria e Nores per familjen, bashkeshortin dhe femijet duket si marredhenie e shtirur, jo e sinqerte e per me teper e mbuluar nga hije dyshimi. Hyrja ne borxh e saj gjoja ne te mire te te shoqit, falsifikimi I kambialeve jane padyshim nje tregues tjeter se keto marredhenie nuk jane ndertuar mbi baza te shendosha, port e fshehta dhe genjeshtra.
Shkrimtari zbulon hapur ne karakterin e personazheve te tij se poshtersia, genjeshtra, hileja jane burim I imoralitetit te nje shoqerie te tere e jo vetem I personazheve te vecante. Edukata e rendomte qe u percillet femijeve nga prinderit eshte nje dhuarte e ulet, e demshme e nenave te keqija, te cilat duke u nisur gjoja nga hijshia apo pastertia e tyre morale ndikojne negativisht ne edukimin e femijeve. Tek tipizimi I figures se te atit Helmer, perseri Ibseni me nje metode pershkruese elegante paraqet dukshem karakterin dhe pendimin e njeriut parimor, reagimin e menjehershem ndaj pabesise dhe genjeshtres duke bere qe krenaria e Nores te humbase aq shpejt dhe pendesa, ndjenja e fajita te mbuloje krejt qenien e saj. tani nuk ka me iluzione e shpresime pa vlere. Nora e kupton se ajo nuk eshte asgje vecse nje grua mendjelehte, nje injorante dhe nene e rrezikshme. Te gjitha vlerat e saj tashme ishin tkurrur aq shume sa ajo s’kishte me personalitet ne familje, ajo s’ishte vecse nje kukull Brenda ne familjes. Ajo ishte kthyr ne nje loder dhe nuk ka force e as te drejte morale te dale para burrit dhe femijeve te saj. Ajo largohet me bindjen per te mos u kthyer me derisa te fitoje pergjegjesine mbi vete si nene dhe bashkeshorte.
Krijimtaria e Henrik Ibsenit ka luajtur nje rol shumë të madh në zhvillimin e dramaturgjisë dhe të teatrit europian në pjesën e fundit të shekullit XIX. Ai ka qenë dramaturgu më i madh i Europës Perëndimore në fund të këtij shekulli,duke pasqyruar më mirë se kushdo tjetër traditat realiste në dramaturgji. Bazat demokratike të krijimtarisë së Ibsenit spjegojnë kushtet shoqërore në të cilat zhvillohen heronjtë e tij, tregojnë rrënjët historike “të karakterit dhe të shpirtit të inisiativës”, që janë tipare të rëndësishme për shumë personazhe të dramave të tij – për patrioten e flaktë zonjën Ingra të Ostrogotit, për mbretin Gokon, për Brandin e pamposhtur, për Norën e ndershme dhe kryengritëse, për doktor Stokmanin,njeri i guximshëm dhe i patronditur,për zonjën Alving,e cila di të gjejë në veten e saj forcat e nevojshme për t’u ngritur mbi moralin e kohës,mbi iluzionet dhe gënjeshtrat që kanë sunduar për vite me rradhë në jetën e saj.
Henrik Ibsen lindi më 20 mars 1828 në një qytet të vogël bregdetar,në Skien,në familjen e një armatori dhe tregtari të dëgjuar.Por më 1836 i ati ra ekonomikisht.Prej 1844 deri më 1850 Ibsenit iu desh të punoje si ndihmës farmacist në qytetin Grimmstad.Po në këto vite fillon edhe aktiviteti i tij letrar. Veprimtaria e Ibsenit u zhvillua dhe u poq nën përshtypjet e ngjarjeve revolucionare të viteve 1848-1849 dhe të lëvizjes kombëtare çlirimtare norvegjeze.
Më 1849 shkroi dramën e parë, “Katilinën”,ku gjejnë shprehje ndjenjat e tij kryengritëse.Gjatë viteve që erdhën më pas, ai shkroi vepra kryesisht të frymëzuara nga e kaluara e atdheut dhe nga folklori. Prej vitit 1851 deri më 1857,punoi si udhëheqës letrar dhe regjizor në teatrin kombëtar të Begenit,ndërsa më 1858 vajti në kryeqytet,në Kristiana (sot Oslo) dhe punoi si drejtonjës i teatrit kombëtar norvegjez.Puna si regjizor i dha mundësi të njihet me ligjet e skenës dhe të zotërojë me përsosmëri teknikën e dramaturgjisë. /KultPlus.com
Poezi nga Jim Morrison
Duke shikuar dallgët rrokullisur në oqeanin blu
Me një buzëqeshje në fytyrën time vetëm duke menduar për ty
Kujtimet e ëmbla, momentet e ëmbla që kemi ndarë
Më përkëdhelin si fllad i butë që mbush ajrin
Ndjenja e dashurisë që kam kur mbaj dorën tënde
Natë vere kur ecë në rërë
Valët që derdhen mbi shkëmbinjtë përgjatë vijës bregdetare
Më sjellë lot në sytë e mi duke e ditur që je imja
Ndarja e një dashurie si e jona, zemra ime e lumtur psherëtin
Duke shikuar retë vjollcë që lundrojnë shkujdesshëm./ KultPlus.com
Shqipëria vijon që të jetë një destinacion i preferuar për turistët.
Kryeministri Edi Rama duke iu përgjigjur qytetarëve në platformat sociale në rubrikën “Sy m’sy” tha sot se në muajit janar dhe shkurt të këtij vitit Shqipëria u vizitua me 20% më shumë turistë se të njëjtën periudhë të një viti më parë.
“Mozaiku është gjëja e fundit që çon njeriu në mendje në këto ditë të vështira”, i komentoi një qytetar kryeministri.
“E ka fjalën për mozaikun e Tiranës. Po mirë mo, mos e ço ti në mëndje, s’ka problem, po mos harro se Tirana është destinacion turistik dhe njerëzit që vijnë janë miliona, miliona dhe meqë ra fjala vitin e kaluar patëm 12 milionë turistë në Shqipëri dhe në janar-shkurt të këtij viti kemi 20% më shumë se janar-shkurt të vitit të kaluar, kështu që ata e duan dhe kulturën shqiptare, ata i duan dhe muzetë. 10 muze kemi bërë këto vite. 10, dakord? Edhe 10 teatro kemi rindërtuar apo bërë komplet nga e para siç është dhe Art Turbina në Tiranë e ndërkohë po ndërtojmë dhe Teatrin e madh Kombëtar. Tani i duan. I duan fëmijët, i duan të rinjtë,i duan artdashësit, nuk i do ti, dakord. S’je fare i detyruar që t’i duash”, tha Rama./atsh/KultPlus.com
Poezi nga Fan Noli
Arratisur, syrgjynosur,
rraskapitur dhe katosur
po vajtonj pa funt, pa shpresë,
anës elbë-s, anës spree-së.
ku e lam’ e ku na mbeti,
vaj-vatani e mjer mileti,
anës detit i palarë,
anës dritës i paparë,
pranë sofrës i pangrënë,
pranë dijes i panxënë,
lakuriq dhe i dregosur,
trup e shpirt i sakatosur.
se ç’e shempnë derbederët,
mercenarët dhe bejlerët,
se ç’e shtypnë jabanxhinjtë,
se ç’e shtrythnë fajdexhinjtë,
se ç’e pren’ e se ç’e vranë,
Ç’e shkretuan anembanë,
nënë thundrën e përdhunës
anës vjosës, anës bunës.
Çirem, digjem i vrerosur,
sakatosur, çarmatosur,
as i gjall’, as i varrosur,
pres një shenj’ e pres një dritë,
pres me vjet’ e pres me ditë,
se ç’u tera, se ç’u mpaka,
se ç’u çora, se ç’u mplaka,
lark prej vatrës dhe prej punës,
anës rinit, anës tunës.
Çakërdisur, batërdisur,
përpëlitur dhe zalisur,
ËndËronj pa funt, pa shpresë,
anës elbë-s, anës spree-së.
dhe një zë vengon nga lumi,
më buçet, më zgjon nga gjumi,
se mileti po gatitet,
se tirani lebetitet,
se pëlcet, kërcet furtuna,
fryhet vjosa, derdhet buna,
skuqet semani dhe drini,
dridhet beu dhe zengjini,
se pas vdekjes ndriti jeta
dhe kudo gjëmon trumbeta.
ngrehuni dhe bjeruni,
korini dhe shtypini,
katundar’ e punëtorë,
që nga shkodra gjer në vlorë!
ky ilaç e ky kushtrim
më bën djal’ e më bën trim,
më jep forc’ e më jep shpresë,
anës elbë-s, anës spree-së.
se pas dimrit vjen një verë,
që do kthehemi njëherë,
pranë vatrës, pranë punës,
anës vjosës, anës bunës.
arratisur, syrgjynosur,
raskapitur e katosur,
brohoras me bes’ e shpresë,
anës elbë-s, anës spree-së./ KultPlus.com
Poezi nga Ibrahim Rugova
Me varg në shpirt m`çeli pranvera.
Desha t`jetoj gjithmonë i neshtë.
Më bëhet se do të vajtoj përhera,
Kur po hyj me të madhe në vjeshtë.
Ah, stinë e verdhemtë, stinë e venitur
Vallë, Ty të mallkoi mëma -natyrë?
Që bashk t`shkrihemi kështu t`nemitur,
Mos jemi të mjer në krijatyrë?
Po ëndrrove me këngë të rritesh,
Dhe ajo jetës përpara ti flasë.
E di. Me dëngë plot do t`goditësh.
E ngado të endesh veç do të vrasë.
Athua Zoti i madh diti të gjykojë
Që njomaket të kalben shi në vrug.
Apo secili barrën e vdekjes të peshojë
N`zjarr të heshtjes i vetmuar si murg?
I ngopur me të vërtetën në gji,
Vëllau im dole n`mesin me erë.
Mbi fytyrën e re t`ra nji vel i zi –
T`nxuer e t`futi n`kuvli përherë.
O kujt t`i falem n`këtë orë t`vështirë,
Kujt t`ia kërkoj hijen e njomsisë?
Pa frikë. Prore do t`jetë djellamirë –
Pikllimi im, kasnec i gjallë i fuqisë.
Dua të iki fushës e malit-
Jetën e shof si grusht t`rendë.
Jo, s`dua të iki. Dua si shpirt djalli
Të ngjitem së bashku në vend.
Bën që per vargjet e mia t`përvëlimit,
Të më quajnë edhe njeri fare t`prishtë.
Po heret i vranë sytë e shtrembërimit,
Se e flas t`vërtetën e kam çiltërisht.
Por nji ditë të dihet se zemra e poetit,
N`dimër a n`verë s`di të ngurrë
Dhe kur e ndjen valën rreth vetit –
Qan e qesh nuk qetësohet kurr.
(Cerrcë 1960)
MUSE-X: Ekspo do të jetë festivali i parë i Muzikës dhe Arteve Kreative në Ballkan.
Ky festival do të zhvillohet nga 11 prilli, në sheshin “Italia”, në Tiranë, shesh i cili do të shndërrohet në epiqendrën e gjallë të muzikës, industrisë kreative dhe kulturës.
Gjatë orëve të ditës festivali do të sjellë konferenca, TED Talks, networking me mbi 100 liderë dhe kompani nga Mbretëria e Bashkuar, Evropa dhe Ballkani. Plus, Rap Battles epike, Open Jam Sessions, DJ Battles dhe konkurse kreative.
Ndërsa gjatë natës, skena ndizet me tri net festivalesh të mbushura me elektronike, hip-hop dhe rock.
Ministri i Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Blendi Gonxhja, i cili ndau lajmin në rrjetet sociale, ftoi publikun të përgatitet për performanca të paharrueshme nga artistët më të mëdhenj dhe bashkëpunime ekskluzive të Muse-X./atsh/KultPlus.com
Plazhet e kristalta të Ksamilit, që rrjeti gjigant informativ evropian Euronews i konsideron si Maldivet e Evropës, kanë filluar të presin pushuesit e parë të huaj.
”Vetë ata e kanë konsideruar Ksamilin si Maldivet e Europës”, shkruan euronews.com.
Jehona e Ksamilit në tabloidet britanike duket se po përkthehet në prani të madhe të turistëve nga ishulli.
Një çift nga Skocia, po qëndron për pak ditë në Ksamil, po kaq ka mjaftuar që të planifikojnë të rikthehen sërish në verë.
”Jam Xheini nga Skocia dhe si një impresion i parë për Shqipërinë mund të them që është shumë e bukur, ne sapo hëngrëm mëngjesin në këtë natyrë kaq të bukur dhe ishte shumë i shijshëm, kafja ishte akoma më e mirë, dhe dielli është perfekt për këtë kohë të vitit. Sa i përket çmimeve çdo gjë ishte në një vije paralele me cilësinë e ushqimit dhe shërbimit”, thotë ajo.
Edhe vetë operatorët turistikë thonë se në këtë fazë të sezonit po dominojnë turistët britanikë, francezë e gjermanë.
Sipas tyre, fluksi pritet të nisë në qershor, ndërsa deri tani kushtet atmosferike kanë qenë në disfavor të turizmit.
”Dominojnë anglezët sepse kanë bërë edhe shumë marketing për ne dhe më pas francezët dhe gjermanët po i konsiderojmë pushues cilësorë. Nga qershori e tutje presim një sezon që nuk është parë deri tani në Ksamil, pasi nga qershori rregullohet koha dhe presim deri në shtator një fluks të madh sepse ka filluar sezoni shumë herët, problem këtë jave ka qenë vetëm koha”, shprehet Nevzad Salihi, operator turistik.
Industria e turizmit në Ksamil është përgatitur për fluks turistik më të lartë se një vit më parë.
Ksamili mbetet destinacioni i preferuar i të rinjve europianë që vizitojnë Shqipërinë./atsh/KultPlus.com
Muzeu Kombëtar i Fotografisë “Marubi” hap sot ekspozitën tematike “Venus!” me vepra nga koleksionet e tre fotografëve të njohur shkodranë.
Kjo ekspozitë e kuruar nga Lek Gjeloshi, është rezultat i një kërkimi të gjatë në koleksionet e fotografeve Dedë Jakova, Gegë Marubit dhe Pjetër Rraboshta. Ajo vjen si një vështrim artistik mbi figurën femërore përmes objektivit të mjeshtrave të fotografisë shqiptare. Repertorin e tyre fotografik, në një moment të caktuar, e përshkon prania e një skulpture: hyjnisë antike, Venusit, e cila kundron e palëvizshme disa ngjarje që, njëherë e një kohë u zhvilluan në oborrin e një shtëpie të rëndësishme qytetëse, ku edhe u dokumentuan ngjarje të përveçme dhe ndryshimet e forta politike.
Projekti i ekspozitës mbështetet nga Ministria e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit. Ekspozita “Venus!” nis sot dhe do të qëndrojë e hapur deri më 1 qershor 2025./atsh/KultPlus.com
Ibrahim Berisha
Në lagjen Hija e Plepave në Prishtinë, ku rrugët ngjajnë të njëjta dhe bota duket e ngadalshme, jetonte çifti i moshuar, Kodra. Ata qenë vendosur në kryeqytet, në tetor 1994.
Kishin pritur tetë vjet për të pasur një fëmijë dhe kur dita e lumtur erdhi, erdhi me vajzën, me fije floku të arta dhe sy të ndritshëm. Ata ishin të lumtur.
Por, fati deshi dhe u solli një hidhërim të paimagjinueshëm.
Pas tre muaj të mrekullueshëm me vajzën e tyre, në kokë me kapelën ngjyrë vjollce të punuar me mëndafsh, ndodhi e papritura. Vajza u sëmur. Nuk ishte infektim i thjeshtë. Shpejt gjendja iu përkeqësua dhe ata, të frikësuar dhe të paqartë nuk po dinin çfarë të bënin. Më në fund, e sollën në Klinikën e Pediatrisë, që ishte vënë nën Masa të Dhunshme, me shpresën se mjekët do të mund të bënin diçka për të shpëtuar vajzën e tyre të vetme.
Pas tre ditësh, mjekët ishin të qartë. Kishin diagnostikuar vajzën me një sëmundje të rrallë, duhej së paku dy muaj shërim. Ata ishin bindur kur dëgjuan mjekun të thënë: Sëmundje e rrallë! Vajza ishte shtruar në një dhomë spitali bashkë me katër foshnja. Nëna qëndronte pranë saj me zemër të shqetësuar dhe shpresë të paqartë.
Pas tetë ditësh, gruaja, në përpjekje për të takuar burri, shkoi poshtë në shkallët deri te dera e spitalit.
Kur u kthye në dhomë, ndjeu së nuk ishte gjithçka si më parë, por ende nuk mund ta besonte se ajo që po ndodhte ishte e vërtetë. Kërkoi vajzën me sytë plot frikë, por ajo nuk ishte në shtratin ku e la.
Për të qetësuar veten, mendoi, për vizitë rutinë.
“Ku është ajo?”, pyeti me një frymëmarrje të ngushtuar, motrat, pas dhjetë minutash duke kërkuar nëpër korridore. “A ka ardhur mjeku? Ku është vajza ime?”
Po i humbiste durimi dhe shpresa. Por, nuk kishte përgjigje. Mjekët nuk i thanë asgjë të qartë. Vajza nuk gjendej askund. Klinika, e mbushur me motrat që duhej të kujdeseshin për fëmijët po përmbysej nga sekonda në sekondë. Pasi pak minutash, ajo mbeti e pasigurt për gjithçka që kishte ndodhur dhe do të ndodhte në ditët e ardhshme.
Kaluan javë të tëra duke pritur përgjigje: Po, vajza e tyre? Çfarë kishte ndodhur?
Dhe ndërsa kalonin ditët, burri dhe ajo vazhduan të kërkonin, por kurrë nuk gjetën një fije shprese, nuk morën përgjigje.
Vajza humbi përfundimisht, pa asnjë shpjegim.
Ndërruan qytezën e tyre me Prishtinën duke shpresuar se një ditë, qoftë edhe rastësisht, do të gjenin vajzën e tyre. Jetuan me boshllëk që asnjë fjalë nuk mund ta përshkruajë. Asnjë ngushëllim nuk mund ta lehtësojë.
Por çdo vit, për gjithë jetën e saj, gruaja që plakej para kohe, nuk e fshihte ndjenjën e pashpjegueshme, se diçka kishte ngelur e papërfunduar. Kishte humbur vajzën, por ndoshta ajo ende mund të ishte diku aty jashtë, fare afër. Sa herë dilte në rrugë, e kërkonte dhe, madje, e ndjente praninë e saj. Këtu jam, si nuk më sheh, i thoshte një zë që nuk e përcaktonte nga vinte.
Vit pas viti, jeta e tyre rëndohej. Ata u plakën, por ndjenja e humbjes nuk i la kurrë. Kur vdiq burri, ajo e përcolli me fjalët: Kur ta gjej Zanën, vij e të tregoj!
Pastaj, një ditë të rastësishme prilli, pas tridhjetë e një viti pa e parë vajzën, kur doli për të blerë bukë, ajo pa një grua që vinte drejtë saj. Pse, nuk e diti, po iu afrua ngutshëm. Sytë e kaltër të gruas i kujtuan sytë e vajzës së saj të vogël, ata sy që kishte dashur t’i shihte, por pa gjasë, gjithë këtyre viteve. Kujtoi shikimin e, të ngrohtë dhe të pafajshëm kur ajo po shihte nënën e saj për herë të parë. U trondit: Një ndjesi shprese mund të ishte ajo, po edhe ankth që për shumë vite e trazoi shpirtin e saj.
E ndihmuar nga tërheqja e paqartë e shikimit, ajo vazhdoi të shkojë pas gruan. Nuk e dinte pse, por tronditja e detyronte ta ndjekë pa menduar. Kur gruaja ktheu sërish kokën, ajo pa mirë sytë e saj të kaltër. “Sytë e Zanës”, ofshani.
Ajo i tha me zë të dridhur, por me shpresë: “Zana! A je… ti ajo?”
Gruaja, e shikoi, me hije të qartë dyshimi që dukej edhe nga fytyra e saj e skuqur.
Ajo u ndal, dhe zemra po i dilte nga gjoksi. “Më në fund, e gjeta”, mendoi. Është Zana! Më nuk ishte vetëm iluzion i një ëndrre që kishte zgjatur gjithë jetën, thuaja?
Prandaj, ishte e mundur.
E pa edhe një herë gruan, derisa ajo qe ndalur dhe hutuar po e shikonte dhe ai shikim i dhuronte, gjithçka që i duhej. Pavarësisht se sa vite kishin kaluar, ajo e ushqente vuajtjen për vajzën. Prandaj, më asnjë fjalë nuk ishte e nevojshme.
E ndoqi pas derisa gruaja humbi në këndin e rrugës që fshihej nga shtëpitë.
Kur po kthehej në dhomë e lehtësuar, mendoi se kjo ishte vetëm një mundësi, por zemra e saj i qe mbushur me dashuri dhe shpresë se, ndoshta, më në fund kishte parë vajzën e saj. “Oh, vajza ime, Zana ime, më në fund, të gjeta”, tha.
U pikëllua kur mendoi se nuk kishte kujt t’ia thoshte se pa vajzën e saj, kishte njohur sytë e kaltër dhe të butë të Zanës, ata sy që shkëlqenin njësoj sikur në ato pak ditë kur ajo ishte nënë e lumtur./ KultPlus.com
Muzeu Kombëtar i Artit Mesjetar është një kryevepër e trashëgimisë sonë kulturore, unik për fondin që ka edhe përtej kufijve të Shqipërisë. Në fondet e këtij muzeu ruhet një numër i madh objektesh metalike, një pjesë prej të cilave janë të ekspozuara.
Kryebashkiaku i Korçës, Sotiraq Filo, publikoi në rrjetet sociale disa prej objekteve të fondit të MKAM-së, kryesisht objekte të karakterit fetar, ku dekorimi me detaje të shumta i bën edhe më të veçanta e me vlera.
Në MKAM gjenden plot objekte liturgjike si, kupa kungimi, kuti lipsanash, elementë të veshjeve ceremoniale fetare etj. Punimet, kryesisht artizanale, përfshijnë edhe armë apo objekte të jetës të përditshme.
Kryebashkiaku Filo i ka cilësuar këto objekte muzeale si dëshmi e një niveli të lartë artistik që arritën mjeshtrat shqiptarë ndër shekuj./atsh/KultPlus.com
Në romanin e tij më të fundit “Shtatë dritaret”, shkrimtari Virion Graçi paraqet narracion autobiografik, duke rrëfyer ngjarje nga familja dhe jeta e tij.
Shkruan: Malsore Olluri
Titulli “Shtatë dritaret” në roman ndryshe përmendet edhe si “Shtatë penxheret”, burgu famëkeq në kalanë e qytetit që si emërtim përfaqësonte një eufemizëm.
Simboli i “Shtatë dritareve” shkon përtej kuptimit real të burgut. Simbolizon shtypjen, ndëshkimin,diskriminimin që regjimi komunist u impononte familjeve të konsideruara “armiq të popullit”.
Sipas këndvështrimit tim ka një simbolikë mjaft të fuqishme, edhe pse dritaret e burgut simbolizojnë burgosjen ato mund të interpretohen edhe si një metaforë e spikatur për pamjen e kufizuar dhe izolimin social nga bota e jashtme, një dritëz e zbehtë shprese e një tuneli të pafund.
Ashtu si shumë individë të asaj kohe, edhe protagonisti përjeton në mënyrë direkte pasojat e sistemit komunist. Pra, kemi të bëjmë me ngjarje të interpretuara në mënyrë mjaft impresionuese, por me një realitet emocional të thellë dhe të dhimbshëm.
Me një stil të thjeshtë e të drejtpërdrejtë, por të ngarkuar me tension dhe ndjenja, shkrimtari zhyt lexuesin në realitetin e ashpër të Shqipërisë gjatë komunizmit, një panoramë më të gjerë të shoqërisë shqiptare nën peshën e një ideologjie shtypëse të periudhës së komunizmit.
Një jetë e tërë e ndërtuar mbi padrejtësi, e rënduar nga barra e një faji të trashëguar, e shtypur nën hijen e një sistemi totalitarist që vuloste fatin pa pikë mëshire.
Romani “Shtatë dritaret” strukturohet në tri pjesë të ndërlidhura ku shohim se secila prej tyre e çon lexuesin një hap më afër zbulimit dhe zhvillimit të ngjarjeve.
Pjesën e parë e titullon “Lavjerrësi i fëmijërisë”, të dytën “Viti i Ri 2002.Gëzuar!” dhe të fundit “Mos kalo! Skenë krimi”.
Pra, romani trajton në mënyrë të thellë periudhën e fëmijërisë, ikjen e hershme e të atit nga kjo jetë dhe të tashmen.
Autori ngjarjet nuk i ka paraqitur në mënyrë kronologjike. Përdor një gjuhë standarde mjaft të qartë dhe të drejtpërdrejtë, shtjellon artistikisht kujtime nga jeta e tij që dëshiroi t’i shpëtonte nga harresa e pamëshirshme e kohës që po kalonte pa ndalë.
Mendoj se anon më shumë nga lloji i romanit psikologjik kjo ngaqë fokusi shpesh është në analizën e ndjenjave të personazheve.
Vepra fillon me kapitullin e ashtuquajtur, “Lavjerrësi i fëmijërisë”, me nëntitull mjaft karakteristik, pjesë dedikuar fëmijërisë. Titull ky me domethënie të fuqishme, që simbolizon lëkundjen mes gëzimit dhe vuajtjes, shpresës dhe trishtimit që një fëmijë e adoleshent përjeton në një periudhë goxha të vështirë si ajo e komunizmit.
Periudhë kjo, e tensionuar dhe trazuar historikisht, ku liria e shprehjes së mendimit ishte e limituar ku edhe veprimi më i vogël rezultonte fatkeqësisht me pasoja të rënda .
Jo vetëm protagonistët, por kolektivisht shumë shqiptarë mund të gjejnë pasqyrimin e përjetimeve të tyre gjatë këtij regjimi, duke u identifikuar me ngjarjet dhe ndjenjat e personazheve.
Fëmijëria, si një nga fazat më të bukura të jetës, kohë e ngjyrave të ndezura kur gjithçka është e mundur, kjo sepse zemra ende nuk ka mësuar frikën e së ardhmes dhe ëndrrat ende nuk janë peshuar me realitetin, për të bëhet mjaft sfiduese.
Kjo pjesë ngërthen në vete rrëfime personale të përjetimeve të romansierit mjaft mbresëlënëse dhe realiste, kujtime këto të ndërthurura mbi motivin e vuajtjes, shpresës, dhimbjes, varfërisë, frikës, ëndrrave dhe zhgënjimit.
Protagonisti është djali i një ish mësuesi “të padobishëm” për shoqërinë. Një burrë mendjeprehtë një shpirt trazuar mes librave dhe realitetit të ashpër, i një familjeje të deklasuar. Mësues i cili gjithmonë gëzonte respektin dhe dashurinë e nxënësve. Largimi i tij nga kjo pozitë e shenjtë nuk është thjeshtë një humbje e një pozite profesionale, por një dëmtim i mundësive për zhvillim dhe për avancim në shoqëri.
Fatkeqësisht u bë pre e një “dhune insitutcionale” pavarësisht mençurisë, aftësive të tij apo kontributit në shoqërinë shqiptare
Ngjarjet e rrëfyera duke përfshirë çdo kujtim dhe çdo detaj janë parë nga perspektiva e një katërmbëdhjetë vjeçari. Graçi shpalos bukur detajet për një nga betejat më të mëdha të fëmijërisë, atë të shkollimit pavarësimit nga pasiguria dhe frika që ka kapluar shpirtin e një adoleshenti.
“Frikë nga fshati i tij me 120 shtëpi, ku pjesa dërrmuese e popullsisë përbëhet nga barinjtë, bujqit dhe komunistët”. Shkolla për të do të ishte porta e një jete të re, mundësi për t’u bërë pjesë e shoqërisë.
Situatë e vështirë kur zemra ndizet flakë nga dëshira për një jetë të re por përballë del ndjenja e të mbyturit në një det të pafund frike e faji. Faj, tradhti dhe padrejtësi ndaj sakrificave e mundit të prindërve për të. Këtu shohim se gërshetohet edhe motivi i dashurisë ajo e prindit ndaj fëmijës së vet.
Pjesa tjetër e romanit e titulluar “Viti i Ri 2002.Gëzuar!” përbëhet nga një mozaik kujtimesh që dikur i dukeshin të natyrshme, por tani i rikthehen si shigjeta të mprehta, duke e goditur në brendësi.
Përbën një segment kyç në rrëfimin e protagonistit, ku realiteti i hidhur i së kaluarës përplaset me sfidat e së tashmes.
Një nga aspektet më prekëse të kësaj pjese është përshkrimi i sëmundjes së babait, një figurë që mishëron stoicizmin dhe sakrificën në një realitet të pamëshirshëm.
Familja përjeton gjithashtu trauma të tjera, të cilat thellojnë dramacitetin e jetës së tyre.
Përveç atyre motiveve që përmendëm më lart këtu kemi të bëjmë edhe me motivin e mërgimit.
Vëllai i vogël, vendos të emigrojë dhe të largohet nga Shqipëria për në Angli, duke u përballur me vështirësi të reja dhe ndarje të dhimbshme nga me më të dashurit e tij prindërit vëllai i madh dhe motra e vogël.
Sa i përket pjesës së fundit të titulluar “Mos kalo! Skenë krimi”, kthimi në vendlindje nuk shoqërohet më me ndjenjën e ngrohtësisë familjare. “Shtëpi e ëmbla shtëpi” tashmë është një frazë e zhdukur nga mendja e protagonistit, pasi çdo cep i vendit ka marrë trajtën e një skene krimi.
Përdorimi i toneve të errëta dhe përshkrimeve të thella introspektive i jep romanit një ndjesi melankolie, ndërsa kthimi në vendlindje nuk është më një rikthim në shtëpi, por një ballafaqim me plagët e hapura të së shkuarës.
Reflektohet motivi i dhimbjes, nostalgjisë, kujtimeve e përmallimeve për vitet që kaluan.
Kontrasti mes të kaluarës dhe të tashmes shfaqet me intensitet të thellë në pjesën e fundit të romanit.
Pika më e fuqishme e romanit, reflekton mbi rolin e individit në një shoqëri që ia mohon mundësitë vetëm për shkak të “biografisë” së tij.
“Periudhë e mbingarkuar” me përjetime ashtu siç e quan edhe autori.
Aspekt thelbësor i këtij romani që nuk mund të kalojë pa u vënë re është moszhytja e autorit në helmin e urrejtjes. Ai nuk u bë gjykatës i tyre dhe nuk ngriti gishtin për të dënuar, por i la faktet të shpreheshin vetë. Nuk ka britma zemërimi, por një qetësi e heshtur, e cila bart peshën e kujtimeve të paharrueshme.
“Shtatë dritaret” mund të konsiderohet autobiografi që të çon pas në kohë. Është vepër e veçantë që të bën të reflektosh mbi sakrificat e brezave të mëparshëm dhe vlerën e lirisë që kemi sot.
Një thirrje për vetëdijesim, jo vetëm mbi historinë e shkuar, por edhe mbi vlerat që duhet të ruajmë dhe mbrojmë gjithmonë. Përpjekje për të krijuar një lidhje në mes së kaluarës dhe të ardhmes.
Nëpërmjet një gjuhe të qartë, ai mbart ngjarjet, ndjenjat dhe vëzhgimet e tij dhe u jep lexuesve një perspektivë autentike mbi realitetin e asaj periudhe.
“Shtatë dritaret” nuk është vetëm një rrëfim personal, por një dëshmi e gjallë e një kohe të vështirë, e cila vazhdon të lërë gjurmë në kujtesën kolektive./KultPlus.com
Rrjeti për Zhvillim të Qëndrueshëm të OKB-së, në “Ditën Botërore të Lumturisë” ka publikuar Raportin Botëror të Lumturisë, ku ka renditur vendet të cilat kanë popullin më të lumtur.
Në këtë raport vendin e parë e ka zënë Finlanda, si vendi më i lumtur në botë, dhe pas këtij shteti vijnë Danimarka në vendin e dytë, Islanda në vendin e tretë, Suedia zë vendin e katërt dhe Holanda vendin e pestë.
Në listë, Kosova ka zënë vendin e 29, duke bërë me dije se qytetarët e Kosovës janë më të lumturit në Ballkan.
Pas Kosovës, prej vendeve ballkanike vjen Serbia në vendin e 31, Bosnja dhe Hercegovina në vendin e 56-të, Mali i Zi në vendin e 71, Maqedonia e Veriut në vendin e 86-të si dhe Shqipëria në vendin e 89.
Në kapitullin e tretë të raportit, tregohet se ka shumë mënura që të kujdesemi dhe të ndajmë me njëri-tjetrin si për shembull të ngrënit vetëm nuk është e mirë për mirëqenien tuaj.
Ndryshe, në korrik 2012, Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara shpalli një rezolutë, sipas së cilës Dita Ndërkombëtare e Lumturisë do të shënohet çdo vit më 20 mars./KultPlus.com