Dita Botërore e Kryqit të Kuq dhe Gjysmëhënës së Kuqe mbahet çdo vit më 8 maj, në shenjë kremtimi të parimeve bazë të Lëvizjes Ndërkombëtare të Kryqit të Kuq dhe Gjysmëhënës së Kuqe.

Kjo ditë nderon përvjetorin e lindjes së fituesit të parë të çmimit Nobel për Paqe dhe themeluesit të Komitetit Ndërkombëtar të Kryqit të Kuq – Henry Dunant.

Vullnetarët e guximshëm të Shoqatave të Kryqit të Kuq Kombëtar dhe Gjysmëhënës së Kuqe kanë qenë në vijën e parë të fatkeqësive të shumta natyrore dhe artificiale.

Së bashku me nderimin e trashëgimisë shekullore paqeruajtëse të lëvizjes, dita gjithashtu rrit ndërgjegjësimin e publikut për parandalimin dhe kurimin e sëmundjeve si tuberkulozi, HIV/AIDS dhe malaria në komunitetet e privuar.

Ideja për një “aksion të përvitshëm që mund të mbahej në të gjithë botën … që do të ishte një kontribut i madh për paqen” u prezantua menjëherë pas Luftës së Parë Botërore.  Kjo iniciativë, e njohur si “Armëpushimi i Kryqit të Kuq”, u studiua nga një Komision Ndërkombëtar i krijuar në Konferencën e 14-të Ndërkombëtare të Kryqit të Kuq.

Raporti i tij, i paraqitur në Konferencën e 15-të Ndërkombëtare të Kryqit të Kuq në Tokio në vitin 1934, edhe u miratua nga organet përkatëse. Vetëm pas Luftës së Dytë Botërore, në vitin 1946, propozimi i Tokios u ri-shqyrtua nga Lidhja e Shoqërive të Kryqit të Kuq (LRCS), (riemërtuar në Federatën Ndërkombëtare të Shoqërive të Kryqit të Kuq dhe Gjysmëhënës së Kuqe (IFRC) në vitin 1991).

Dy vjet më vonë, propozimi i një Dite Ndërkombëtare të Kryqit të Kuq u miratua dhe Dita e parë e Kryqit të Kuq u festua më 8 maj 1948.  Titulli zyrtar i ditës ndryshoi me kalimin e kohës dhe u bë Dita Botërore e Kryqit të Kuq dhe Gjysmëhënës së Kuqe në vitin 1984.

Presidentja Vjosa Osmani është nderuar nga Sulltani i Bruneit me Urdhrin e Familjes Mbretërore “Laila Utama” dhe titullin e nderit “Datin Laila Utama”, me një nga vlerësimet më të larta që u jepet udhëheqësve të huaj.

Lajmi është bërë i ditur nga Presidentja Osmani përmes një shkrimi në Facebook, ku edhe ka shprehur mirënjohje të thellë për nderimin dhe respektin.

“Nder i jashtëzakonshëm që nga Sulltani i Bruneit mu nda Urdhri i Familjes Mbretërore “Laila Utama” dhe titulli i nderit “Datin Laila Utama”.

Ky është një nga vlerësimet më të larta që u jepet udhëheqësve të huaj, prandaj e konsideroj si një nderim për popullin e Kosovës dhe një dëshmi e miqësisë që po forcojmë me shtetin dhe popullin e Bruneit.

Mirënjohje të thellë për këtë nderim e respekt!”, ka shkruar Presidentja Osmani./ KultPlus.com

Sa të vërteta përballon një mëndje, sa të vërteta guxon te thote ajo? Për mua kjo është bërë gjithnjë e më tepër masa e vërtetë e vlerave njerëzore. Gabimi, besimi në një ideal nuk është verbim, gabimi është paburrëri. Çdo ide, çdo hap përpara drejt njohjes rrjedh nga guximi, nga rreptësia ndaj vetvetes, nga pastërtia ndaj saj, kumton Fridrih Niçe. Nëpër këtë synaps kalon gjithçka që përshkruan simbolikën e këtij gjeniu, kësaj shkrepëtime drite të fillimshekullit.

Masa me e sigurt e çdo force ështe qëndresa që ajo mposht. Kështu, veprimi fillimisht përmbysës, pastaj rindërtues i Zigmund Frojdit kuptohet me të vërtetë vetëm po të përfytyrojmë moralin e një periudhe të mëhershme dhe të tashmes kur merr zë guximi i një mjeku që do të shkundte nga themelet jo vetëm pikpamjet e deriatëhershme për psikoanalizën por do të shtangte gjithë botkuptimin akademik që strukej pas panevojës për ta njohur njeriun me atë çfarë ai është.

“Instinktet nuk lejohen t’i shtypësh, dhe është e kotë të supozosh se kur i shtyp, ata ikin e zhduken përgjithmonë. E shumta, mund t’i ndrydhësh, duke i kaluar nga vetëdija në pavetëdije.

Por duke iu nënshtruar kësaj shmangieje të rrezikshme, ata grumbullohen në thellësi të shpirtit dhe, duke fermentuar vazhdimisht, krijojnë shqetësime nervore, çrregullime dhe sëmundje.

Forca e instinkteve të epshit, të damkosura nga morali, përbëjnë një pjesë të pashkatërrueshme të qenies njerëzore që rilind në çdo embrion, se ky element nuk mund të shmanget kurrë, por në disa raste arrin të zbutet veprimi i tij duke kaluar në vetëdije.

Instinktet mund t’i disiplinojë vetëm ai që i njeh, demonët mund t’i zbusë vetëm ai që i nxjerr nga honi i tyre i errët në dritë dhe i sheh në fytyrë. E rëndësishme nuk është t’i mbytësh në heshtje të fshehtat më të mistershme të njeriut, por t’i detyrojë ata të flasin.”

… dhe ai Zigmund Frojd (6 maj 1856 – 23 shtator 1939) mjeku, neurologu udhe pionieri i psikanalizës, i vetëm kundër të gjithëve, i’a arriti kësaj sfide, e çliroi njeriu nga robëria e kahershme për t’i dhënë lirinë e themeltë si shpërblim.

Idetë e Frojdit për shumë vite vazhuan të trajtoheshin si blasfemi. Ai kishte nxjerrë nga terri një ushtri të pamatë ligësie që fshihej brenda “homo sapiens”. Ai çliroi njeriun nga alogjizmi trashanik sipas së cilës, kur një gjë e fsheh, ajo nuk ekziston. Sipas tij vetëm duke u parë sy më sy me demonin që të mban të nënshtruar mund t’ia dalësh të fitosh vetveten.

***

Në vitin 1923 Zigmund Frojdi u diagnostikua me kancer në gojë dhe për këtë shkak ai bëri me dhjetera operacione që në fillimet e para të sëmundjes në Austri. Pak pasi ai mbërriti në Angli, dhimbjet u rritën aq shumë saqë ndikuan që te kërkonte nga mjeku i tij aplikimin e një doze morfine vdekjeprurëse. Më 23 shtator të vitit 1939 ai shpëtoi nga dhimbjet dhe vuajtja që zgjatonte me agoninë e një fati pa shpresë, duke u shuar.

Ai është në gjithçka i përkorë, edhe në guximin për të ngritur zërin, dhe në kushtrimin që lëshon përbindshëm në kllapinë ku dergjet vetëdija e kohës.

Ai ishte i vetmi që mundi të depërtonte më thellë se askush tjetër më parë në vetëdijen dhe nënvetëdijen e njeriut. Nuk qe aspak e lehtë udha që do të merrte ky Odise i shpërfaqjes së fatit dhe fatalitetit, ku padija e kishte kyçur njeriun, këtë krijesë sa prepotente aq dhe inferiore.

Kaluar mbi një energji të pashtershme angazhimi vetëmohues, ai do të rrëmonte zhguallin e trashë ku njeriu strukej e të nxirrte që andej, ta ç’burgoste prej misterit dhe bestytnishë, frikës për të hyrë brenda vetes dhe ndjellakeqes për ta nxjerrë prej skutave të errëta e për ta shpaluar faqe dritet. Si asnjëherë më parë, si të vetmen shtangie që bota do ta kundronte gojëhapur dhe anatemuese, ai guxoi dhe triumfoi. E denoncoi njeriu e nënvetëdijes dhe vetëdijes, para vetvetes. E shfletoi atë si një libër të dënuar të mbetej i mbyllur. E tregoi me gisht. E përzuri me shqelma nga skutat ku kishte shekuj që strukej. I dha dritë që i duhej për të parë dhe të vërtetën e tronditëse për të ardhur në vete.

Mendimet ushqehen po aq me përgënjeshtrime sa me vërtetime, një vepër ekziston jo më pak nga urrejtja sesa nga dashuria që zgjon. I vetmi triumf vendimtar i një ideje, i vetmi gjithashtu që jemi të gatshëm edhe ta adhurojmë, është shkrirja e saj në jetë. Sepse asgjë, në kohën tonë të një drejtësie të pasigurt, nuk e rindez dhe aq besimin në epërsinë e mendjes sesa shembulli i gjallë i njeriut të vetëm që ka gjithnjë guxim të thotë të vërtetën për ta përhapur në tërë gjithësinë.

Ai ishte Zigmund Frojd. / Nga Albert Vataj / KultPlus.com

Sot përkujtohet dita e lindjes së heroit kombëtar, Gjergj Kastrioti Skëndërbeu, përcjell KultPlus.

Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, nëpërmjet një postimi në Facebook ka shkruar se Skënderbeu është shqiptari për të cilin është shkruar më së shumti në histori dhe njëri nga personalitetet historike në përgjithësi për të cilin janë shkruar më së shumti libra.

Në vijim KultPlus ua sjell postimin e kryeministrit Kurti:

Gjergj Kastrioti ka lindur para 620 vitesh, me shumë gjasë në një ditë sikur sot, në Ditën e Shën Gjergjit, siç na bën të besojmë emri i tij, prej nga mund të jetë pagëzuar “Gjergj”, sipas traditave mesjetare të krishtera. Me origjinë fisnike nga familja e Kastriotëve, Gjergj Kastrioti do të bëhej një nga figurat më të njohura ushtarake dhe politike në Evropë, në shekullin e fundit të epokës së mesjetës.

Për një çerekshekulli, ai i priu kryengritjes dhe rezistencës kundërosmane të arbërve, duke dhënë shembull se si luftohet për liri, atdhe dhe bashkim politik. Ndër shekuj, emri i Gjergj Kastriotit – Skënderbeut, u bë referencë për strategji ushtarake, ideale politike, guxim në veprime dhe konsistencë në rezistencë.

Në këtë ditëlindje të tij, Skënderbeun po e kujtojmë me këtë portret të punuar në vitin 1533. Kjo gravurë është realizuar nga artisti gjerman Hans Weiditz, për të ilustruar botimin e parë në gjermanisht të biografisë për Skënderbeun që e shkroi Marin Barleti.

Skënderbeu është shqiptari për të cilin është shkruar më së shumti në histori dhe njëri nga personalitetet historike në përgjithësi për të cilin janë shkruar më së shumti libra. Në historinë e kombformimit te shqiptarët, figura e Skënderbeut është një nga shtyllat mbi të cilat është ngritur dhe qëndron kombi shqiptar. Gjergj Kastrioti ishte hero për së gjalli dhe do të mbetet heroi kombëtar i shqiptarëve në të gjitha kohërat. U kujtoftë dhe u nderoftë me lavdi Skënderbeu ndër breza!/KultPlus.com

Ka mbyllur siparin edicioni i katërt i panairit ”Kamza Lexon”.

Aktiviteti u organizua nga Bashkia e Kamzës, ndërsa u zhvillua dhe një ceremoni për shpalljen e fituesve të “festivalit” letrar, të kurorëzuar nga juria e përbërë nga Ermir Nika, Alda Bardhyli dhe Arta Marku (Qëndro).

Në aktivitetin e organizuar, kryebashkiaku i Kamzës, Rakip Suli theksoi rëndësinë e promovimit të jetës kulturore në qytet, ndërsa nisma të shumta për mbështetjen e shkrimtarëve të rinjë, por edhe atyre të afirmuar.

Në fjalën e tij kryetari i bashkisë Kamëz, Rakip Suli theksoi se është i vendosur që të vazhdojë ta mbështesë këtë panair, si dhe arsimin në tërësi në territorin e Kamzës.

“Janë mbi 40 objekte arsimore të ndërtuara me të gjithë parametrat bashkëkohore shoqëruar dhe me infrastrukturën e duhur përfshi dhe bibliotekat apo dhe sallat ku mund të bëhen promovime librash apo të llojeve të ndryshme”, bëri të ditur Suli.

Shkrimtari dhe publicisti Ben Blushi kërkoi nga kryetari i bashkisë Kamzë një rrugë të dedikuar për shkrimtarët.

Blushi tha se në Kamëz sot “gjen një panair, shumë lexues, debat për librin, stenda, shkolla të angazhuara, mësues letërsie të qeshur, vajza që kërkojnë autografe, dhe mbi të gjitha një respekt për shkrimtarët të cilët nderohen me çmime. I frymëzuar nga kjo atmosferë e bukur, i propozova kryetarit të këtij qyteti Rakip Sulit, t’i zerojë taksat për libraritë dhe mundësisht të krijojë në këtë qytet të ri një rrugë shkrimtarësh”.

Nata e tretë e Panairit IV të Librit “Kamza Lexon” 2025 u kurorëzua me ndarjen e çmimeve letrare.

Çmimet e Panairit IV të librit “KAMZA LEXON” 2025:

Çmimi “PANTEON” për karrierën i jepet  Fatos Kongolit “Për kontributin e jashtëzakonshëm, me gjurmë të pashlyeshme, në shkrimin e një pjese të rëndësishme të historisë së letërsisë shqipe.

Çmimi “LITTERA” për prozën e gjatë  i jepet Ben Blushit: “Për mjeshtërinë e rrëfimit, stilin e ndërtuar mes dialogësh që udhëtojnë në të ardhmen, që e bëjnë romanin “Parajsa artificiale” një vepër ku letërsia bashkëkohore shqipe shënjon arritjen e saj më të lartë“.

Çmimi “KOLEKSION” për prozën e shkurtër i jepet  Diana Çulit: – Për lëvrimin mjeshtëror të prozës së shkurtër, ndërtimin autentik të subjekteve dhe karaktereve, për stilistikën e përkorë që ekuilibron raportin mes formës dhe strukturës së rrëfimit në vëllimin “I panjohuri”.

Çmimi “KACAMISRI” për letërsinë për fëmijë i jepet Xhevahir Spahiut: “Për muzikalitetin e fjalës, për natyrshmërinë në komunikim me lexuesit e vegjël, për filozofinë e perceptueshme prej tyre, për edukimin e ndjenjave atdhetare… përmes vjershave të librit “Një mijë dashuri””.

Çmimi ”BABEL” për përkthimin i jepet Zija Vukajt: “Për sfidën e përmbushur për të risjellë në shqip një kryevepër botërore të letërsisë për fëmijë, sikurse “Pinoku” i Carlo Collodi-t, duke i qëndruar me dinjitet ballafaqimit me përkthimet më të mira paralele“.

Çmimi “MEHR LICHT” për librin studimor i jepet Ardian Vehbiut: “Për këmbënguljen profesionale dhe intelektuale në funksion të vendosjes së ekuilibrave mbi të vërtetat shkencore lidhur me gjuhën shqipe, të shpalosura në vëllimin “Përrallëtarët e gjuhës shqipe”.

Shkrimtarit dhe publicistit të talentuar Shefqet Meko, i cili jeton dhe punon në Minneapolis (SHBA) i është dhënë “Çmim Nderi”: “Në vlerësim të kontributit të tij të jashtëzakonshëm në letërsinë shqiptare me romanin “Rënia”, një vepër që shndërron kujtesën historike në art të vërtetë, duke ndriçuar me guxim përmbysjen e regjimit komunist.

Çmimi “Shkrimtari në komunitet” i jepet Caush Kullafi për vlerat e krijuara në përshkrimin mjeshtëror të botëkuptimit njerëzor, nëpërmjet artit të fjalës”.

Çmimi Letrar “Horizont” i jepet shkrimtarit të ri Hamdi Skeja si protagonist i spikatur në letërsinë e brezit të ri, për veçanti të stilit dhe këndvështrimin origjinal në trajtimin e realitetit./KultPlus.com

Shkruan Shqipe Bytyqi

Në Horën e Arbëreshëve (Piana degli Albanesi), një nga qendrat më të rëndësishme të kulturës arbëreshe në Sicili, ndodhet Muzeu i Kulturës Arbëreshe, i njohur si MusArb. Ky muze shërben si një pikë referimi për ruajtjen dhe promovimin e trashëgimisë kulturore të komunitetit arbëresh.

SHTËPIA E HERSHME ARBËRESHE

( fotot nga një hapsirë banimi arberesh, ekspozuar në muzeun MusArb)

Një shtëpi e hershme arbëreshe nga brenda ishte e thjeshtë, funksionale dhe e ndërtuar për të përballuar jetesën e një familjeje fshatare në kushte të ashpra ekonomike e natyrore, por gjithnjë me një ndjenjë të fortë mikpritjeje.

– Zemra e shtëpisë ishte oxhaku (vatra), zakonisht i ndërtuar prej guri në një qoshe ose në murin qendror të shtëpisë.

Rreth oxhakut vendosej ulësja prej druri ku mblidhej familja për të ngrënë, për të biseduar, e për të kaluar mbrëmjet. Mbi oxhakun ndodhej shpesh një rafte ku vendoseshin vegla të gatimit, kanaçe uji, ose objekte simbolike si ikona fetare apo relike familjare.

– Mobilimi ishte modest: tryezë druri, karrige të punuara me dorë, arkë për ruajtjen e rrobave ose sendeve me vlerë.

Përdoreshin rafte muri për enët prej balte ose qelqi, shpesh të zbukuruara.

Muret zakonisht ishin të suvatuara me gëlqere dhe të bardha, për të ruajtur freskinë dhe pastërtinë. Në mure ndodheshin ikona ose kryqe, që dëshmonin besimin bizantin të familjes.

-Dhomat e gjumit:

Kishte zakonisht një ose dy dhoma gjumi, me krevat prej druri, shpesh me kashtë. Në këtė muze paraqitet vetëm një hapsirë banimi, ku të gjitha elementet janë të komprimuara. Përndryshe dhomat ishin të vogla, me dritare të vogla për të ruajtur nxehtësinë. Në disa raste, fëmijët flinin në dhomë më vete ose në të njëjtin ambient me prindërit, të ndarë me perde ose me mure të pjesshme.

-Ngjyrat dhe tekstilet:

Ngjyrat ishin natyrore: e bardha, kafeja e drurit, ngjyra e gurit, e kuqja e qilimave ose e rrobave popullore. Përdorej tekstil tradicional i qëndisur, i trashëguar brez pas brezi.

Kjo shtëpi, sado e thjeshtë, mbante gjallë shpirtin familjar, kulturën arbëreshe dhe ndjenjën e bashkësisë, duke ruajtur elementë të trashëguar nga Shqipëria e para shek. XV, por të përshtatur me mjedisin e Italisë së Jugut.

Dip.Ing. Shqipe Bytyqi

29.04.2025, Hora e Arbëreshëve./KultPlus.com