Ylli i muzikës botërore, Dua Lipa, sëfundmi ka dhënë një intervistë për The New York Times.
Gazeta prestigjioze ka vlerësuar se për Dua Lipën, nuk mjafton vetëm të jesh një yll i muzikës pop. Megjithëse këngëtarja ka mbajtur një linjë të rreptë midis muzikës dhe jetës së saj private, ajo po përdor pasionet e saj personale në një përpjekje për t’u bërë një manjat mediatik.
Dua Lipa po përfundon albumin e saj të tretë. Ai pritet të publikohet në vitin 2024 dhe, pavarësisht trendit të muzikantëve që shpallin dhe vonojnë regjistrimet me vite, Lipa pothuajse me siguri do ta përmbushë afatin e saj. Është qesharake të mendosh për një yll pop – ose ndonjë artist të ri të suksesshëm – si një tjetër profesionist i mundimshëm. Por në moshën 27-vjeçare, Lipa tashmë është bërë lloji i sipërmarrëses shumëhifene që jo vetëm i mbaron detyrat e saj në kohë, por diskuton strategjinë dhe efikasitetin me qartësinë e një themeluesi të kompanisë që mban një TED Talk.
“Nëse nuk do të isha aq e organizuar sa jam, do të isha rrëmujë tani,” thotë ajo kur takohemi një pasdite maji me shi në Londër. Këngëtarja i kishte kërkuar një prej restoranteve të saj të preferuar, Sushi on Jones, i fshehur në katin e dytë të një vendi koncertesh në King’s Cross, që të hapej para darkës në mënyrë që ne të kishim vendin për vete, më pas mbërriti 10 minuta më herët për t’u siguruar që gjithçka ishte si planifikuar, shkruan The New York Times, transmeton KultPlus.
Shumë gjëra ndodhën në mars 2020, kështu që ndoshta nuk do ta kujtoni që albumi i dytë i Lipës, “Future Nostalgia”, doli në fillim të izolimeve, duke i mohuar asaj paraqitjen e saktë që kishte kaluar shumë muaj duke e zbukuruar, duke shtyrë turneun e saj ndërkombëtar. . . dhe duke e çimentuar pa dashje si yllin kryesor të popit të pandemisë. Breshëria e këngëve të saj vezulluese – muzikë për “dance crying”, siç e përshkruan ajo – më vonë e vendosi atë si artisten e vetme femër me dy albume që kanë tejkaluar 10 miliardë transmetime në Spotify.
Rekordi i radhës do të jetë ende pop, thotë ajo, që të mos “shkrihen fansat e saj”. Ajo nuk dëshiron t’i “tëhuajsojë” ata, megjithëse po zhvillon një tingull të ri që mund të jetë më pak i informuar nga shtëpia dhe disko nën këngë si “Physical” dhe “Halucinate” sesa nga psikedelia e epokës 1970. Ajo po punon me një grup më të vogël bashkëpunëtorësh për shkrimin e këngëve, duke përfshirë Kevin Parker të grupit australian të psiko-rokut Tame Impala, një thashethem që ajo e konfirmon duke e mohuar: “Nuk e di për çfarë po flisni”, thotë ajo. pastaj shikon larg dhe qesh pak. Lipa është veshur – pothuajse me kujdes – me zvarritje të yllit të pop-it: shapka Ugg, xhinse të bardha të gjera, një bluzë e vjetër Elton John, disa rrathë të mbështjellë me diamant në secilin vesh.
Intervisëwn e potë mund ta lexoni KETU. / KultPlus.com
Në një shkrim të publikuar nga mediumi amerikan, The New York Times, thuhet se dhjetë minuta ushtrime të moderuara çdo ditë do të parandalonin më shumë se 111,000 vdekje të parakohshme në vit, përcjell KultPlus.
Nëse pothuajse të gjithë ne do të fillonim të ecnim për 10 minuta shtesë në ditë, ne mund të parandalonim kolektivisht më shumë se 111,000 vdekje çdo vit, sipas një studimi të ri ndriçues të lëvizjes dhe vdekshmërisë.
Botuar këtë javë në JAMA Internal Medicine, studimi përdori të dhëna në lidhje me aktivitetin fizik dhe normat e vdekjeve për mijëra të rritur amerikanë për të vlerësuar se sa vdekje çdo vit mund të shmangeshin nëse të gjithë ushtroheshin më shumë.
Rezultatet tregojnë se edhe pak aktivitet fizik shtesë nga secili prej nesh mund të shmangë qindra mijëra vdekje të parakohshme gjatë viteve të ardhshme.
Sipas këtij zbulimi, nëse çdo i rritur i aftë që të ecte me një shpejtësi mbi mesataren ose nëse do të ushtrohej për 10 minuta shtesë në ditë, 111,174 vdekje në vit në të gjithë vendin, ose rreth 7 për qind e të gjitha vdekjeve në një vit të zakonshëm, do të shmangeshin. /KultPlus.com
“Si është të jetosh përmes një këputjeje në histori”, titullohet rishikimi i librit ‘Të Lirë: të rritesh në fund të historisë’ nga autorja Lea Ypi, që së fundmi është publikuar pikërisht në The New York Times, përcjell KultPlus.
‘Të Lirë: të rritesh në fund të historisë’ e autores Lea Ypi u rishikua për herë të parë nga redaktori Max Strasser, i cili e cilëson Ypin si një shkrimtare të bukur dhe një mendimtare serioze politike, dhe sipas tij në vetëm nja dyqind faqe të lexueshme, ajo merr radhën mes të qenit thumbues, në mos e errët, qesharake (ajo gërvisht stalinizmin dhe Bankën Botërore) dhe vërtet të thellë (ajo përpiqet të përgjigjuni pyetjes “Çfarë është liria?”).
“Kjo nuk do të thotë se kapitalizmi ishte më i keq – Ypi nuk e minimizon kurrë mizorinë dhe absurditetin e jetës nën shtetin stalinist të Hoxhës – vetëm se ishte një lloj tjetër i keq dhe se ndërsa të dy mund të premtojnë dhe të ofrojnë një lloj lirie, secili ka grupin e vet të kufizimeve”, thuhet në artikull.
Më poshtë KultPlus ua sjell të plotë artikullin e New York Times:
Ndoshta gjatë viteve të fundit, ndonjëherë keni pasur ndjesinë e të jetuarit nëpër histori, të përjetimit të një prej atyre këputjeve të rralla, të dëshmitarit të një momenti që “ndryshon gjithçka”. Mes zgjedhjeve populiste dhe mbylljeve pandemike, sigurisht që jam ndjerë kështu. Dhe më pas lexova “Free” nga Lea Ypi dhe e rimendova, shkruan Max Strasser, transmeton KultPlus.
Kujtimet e Ypit për rritjen gjatë tranzicionit të Shqipërisë nga komunizmi totalitar në kapitalizmin liberal janë historia e një fëmijërie të ndarë, ndonjëherë me dhunë, në para dhe pas. Në dhjetor 1990, pas ditësh demonstratash, diktatura ra dhe pothuajse brenda natës bota e saj u transformua: prindërit e saj i thanë se nuk e kishin mbështetur kurrë partinë, se historia familjare që ajo dinte ishte një gënjeshtër, se pika e fundit e lirisë njerëzore ishte. nuk duhet të jetë komunizëm. Siç shprehet ajo në mënyrë të përhershme: “Gjërat ishin në një mënyrë dhe më pas ishin në një mënyrë tjetër. Unë isha dikush, pastaj u bëra dikush tjetër.” OK, mendova, kjo është ajo që ndjen të jetosh përmes një këputjeje në histori.
Kjo ishte vetëm një nga zbulimet e shumta që pata ndërsa lexoja “Free”. Libri është i mbushur me njohuri, për familjen po aq sa për politikën. Ypi është një shkrimtare e bukur dhe një mendimtare serioze politike, dhe në vetëm nja dyqind faqe të lexueshme, ajo merr radhën mes të qenit thumbues, në mos e errët, qesharake (ajo gërvisht stalinizmin dhe Bankën Botërore) dhe vërtet të thellë (ajo përpiqet të përgjigjuni pyetjes “Çfarë është liria?”).
Në një nivel, “Free” është një histori klasike, emocionuese e moshës: Një vajzë bëhet grua, një familje lufton me vështirësitë. Intimiteti i librit vjen pjesërisht nga ditari i fëmijërisë së Ypit, nga i cili ajo merr për të rrëfyer kujtimet e klasave, dërrmimet e para dhe ankthin e adoleshentëve. Prindërit e saj dhe gjyshja që e ndihmuan në rritjen e saj janë personazhet e saj kryesore, të përshkruara me dashuri dhe gjallëri. Ata kanë ngecur me mua. Kjo ndihmon që familja të ketë një universalitet. Pavarësisht se isha rritur në periferi të Nju Xhersit, rreth 5000 milje nga porti i Durrësit, në bregdetin e Adriatikut të Shqipërisë, unë njoha Ypis: babain që ndërpret gjumin me shaka për politikën, nëna që e kanalizon stresin në punët e shtëpisë, pjelljet e veta. gjyshe me një klas që duket e një epoke tjetër.
Por, sigurisht, ka një botë shumë të ndryshme rreth tyre. Shqipëria, një nga qoshet më interesante dhe më të anashkaluara të Evropës, ndoqi një rrugë unike të çuditshme dhe shpesh të përgjakshme përgjatë shekullit të 20-të. Enver Hoxha, në pushtet nga vitet 1940 deri në vdekjen e tij në 1985, mbeti një stalinist i pa rindërtuar – Ypi u rrit duke mësuar sesi Stalini e donte atë dhe të gjithë fëmijët – shumë kohë pasi Bashkimi Sovjetik kishte lëvizur përpara. Pas vdekjes së Hoxhës, pasardhësi i tij ndoqi shembullin e tij. Qeveria ishte po aq represive sa ajo e diktatorit sovjetik: anëtarët e familjes u zhdukën në kampet e burgut; shokët e klasës dhe kolegët u dyfishuan si informatorë. Nxënësit e shkollave shkruanin raporte se cilat ferma kolektive kishin tejkaluar qëllimet e tyre të prodhimit të grurit sipas planit të fundit pesë-vjeçar.
Ky ishte çmimi për Hoxhën për ta kthyer vendin e tij në një kështjellë komuniste të vetë-mjaftueshme. Ai e kishte ndarë botën midis dy kampeve: “imperialistëve” të linjës së Uashingtonit dhe “revizionistëve” të linjës së Moskës. Shqipëria ishte po aq e mbyllur sa Koreja e Veriut sot. Përpjekja për t’u larguar mund të nënkuptojë të qëlloheni nga rojet kufitare.
Si pasojë, sendet nga bota e jashtme u bënë thesare. Shokët e klasës së Ypit kalonin rreth mbështjellësve të frutave të lëngshëm të hedhura nga turistët, duke thithur erën e ëmbël të një bote të largët për aq kohë sa ajo qëndronte e freskët; një kanaçe e zbrazët e Coca-Cola-s ishte kaq e çmuar, saqë Ypi-t patën një grindje me fqinjët e tyre të preferuar pasi u zhduk. Fqinjët ishin të rëndësishëm në një jetë me radhë për bukë, djathë dhe vajguri: “Ne u mbështetëm te miqtë dhe fqinjët për gjithçka.”
Dhe pastaj erdhi këputja. Pak më shumë se një vit pas rënies së Murit të Berlinit, kështu bëri edhe qeveria komuniste e Shqipërisë. Ypi ishte 11 vjeç dhe shalli i kuq i Pionierit që ajo mbante çdo ditë në shkollë «do të kthehej shpejt në një leckë me të cilën fshinim pluhurin nga raftet tona të librave».
Shqipëria do të ishte tani e lirë dhe e hapur – jo vetëm zgjedhjet e saj, por edhe tregjet e saj. “Komuniteti ndërkombëtar” (në formën e konsulentëve nga Banka Botërore dhe Fondi Monetar Ndërkombëtar) zbriti në vend, duke përshkruar liberalizimin dhe privatizimin e tmerrshëm, një strategji e njohur si “terapia e shokut” që u aplikua në të gjithë Evropën postkomuniste. Mund të jetë e dhimbshme pasi shteti i vjetër u shpërbë, mendimi shkoi, por ishte i nevojshëm. Ky ishte fundi i historisë dhe Shqipëria mund të ndiqte vetëm një rrugë: drejt kapitalizmit, demokracisë dhe lirisë.
Babai shumë i arsimuar i Ypit mori një punë prestigjioze drejt portit, por ai u detyrua të ndiqte “reformat strukturore” të Bankës Botërore dhe të pushonte nga puna qindra punëtorë, të cilëve më pas iu desh t’i kalonte çdo ditë teksa ata lypnin. Nëna e saj punoi për të rimarrë pronat që komunistët kishin shtetëzuar, por familja e saj, si qindra mijëra të tjerë, humbën kursimet e tyre për shkak të një skeme piramidale të përpunuar, e cila nga ana e saj ndihmoi në ndezjen e një lufte civile kaotike. Shqiptarët u larguan masivisht nga vendi, por disa herë emigrantët e mundshëm pushkatoheshin. Këtë herë rojet ishin në anën tjetër të kufirit.
Përvoja e Ypit në shkollën e mesme kulmoi në një skenë tragjike në një festë në fund të shkollës. Ajo u mbajt në plazhin “Hotel California”, i cili i përkiste mafiozëve vendas. Ypi reflektoi për miqtë e fëmijërisë që nuk ia dolën deri në diplomim: Njëri vdiq nga një aksident teksa luante me armë; një tjetër ishte trafikuar për prostitucion në Itali. Përpara se të fillonte një shtetrrethimi, Eagles filluan të luanin në sistemin e tingullit dhe gangsterët drejtuan armët drejt maturantëve të fundit të shkollës së mesme, ndërsa ata po nxirreshin nga hoteli. Kështu dukej liria?
Kjo nuk do të thotë se kapitalizmi ishte më i keq – Ypi nuk e minimizon kurrë mizorinë dhe absurditetin e jetës nën shtetin stalinist të Hoxhës – vetëm se ishte një lloj tjetër i keq dhe se ndërsa të dy mund të premtojnë dhe të ofrojnë një lloj lirie, secili ka grupin e vet të kufizimeve.
Pas diplomimit, Ypi, si shumë shqiptarë u largua nga vendi i saj. (Shqipëria ka një nga normat më të larta të emigrimit në botë.) Megjithatë, ajo ishte më me fat se shumica: Ajo shkoi në Itali për të studiuar filozofi dhe tani është profesoreshë e teorisë politike në London School of Economics. Ndërsa ajo kurrë nuk shkruan si një akademike, pyetjet teorike janë të lidhura me “Free” në çdo faqe. A do të thotë liri zgjedhje? Apo është barazi? A është me të vërtetë rëndësi liria e brendshme, aftësia për të jetuar sipas parimeve të dikujt – siç bën familja e saj?
Këto pyetje mund të tingëllojnë si puna e një akademiku cinik që mat realitetin e çrregullt kundrejt teorisë së pastër. Në fakt, ata janë shpresëdhënës dhe “Free” i Ypit ka për qëllim të frymëzojë.
“Kur sheh një sistem të ndryshojë një herë,” shkruan ajo në epilogun e saj, “nuk është aq e vështirë të besosh se mund të ndryshojë përsëri.” Ky është lloji i qartësisë intelektuale që vjen nga të jetuarit e një këputjeje të vërtetë në histori, një moment kur, në fakt, gjithçka ndryshon./ KultPlus.com
Petrit Halilaj u bë një nga artistët më të vlerësuar të Kosovës me punë që reflekton në të kaluarën e vendit të tij.
Kur Petrit Halilaj ishte 13 vjeç dhe refugjat nga lufta brutale në Kosovë, një grup psikologësh italianë mbërritën në kampin e tij në Shqipëri dhe i dhanë disa stilolapsa.
Halilaj së shpejti po vizatonte dhjetëra piktura të ndritshme. Por subjektet e tyre nuk ishin aspak shumëngjyrëshe: në njërën, ai përshkruante tanke që hidhnin në erë shtëpinë e një familjeje; në një tjetër, një varr masiv. Foto të tjera tregonin ushtarë që qëndronin mbi trupa të pajetë, me armë ose thika të përgjakshme të ngritura me sa duket për të festuar.
Psikologët kaluan dy javë në kamp, në vitin 1999, duke u përpjekur të ndihmonin fëmijët atje të trajtonin traumat që kishin përjetuar gjatë luftës, në të cilën shqiptarë etnikë luftuan kundër trupave serbe. Për Halilajn, një shqiptar etnik, ato trauma ishin të shumta. Forcat serbe dogjën shtëpinë e tij dhe kapën babanë e tij. Familja e tij iku nga një vend në tjetrin, derisa përfunduan në strehën e Shqipërisë.
Halilaj në vitin 1999 me Dr. Giacomo Poli, një psikolog italian që e inkurajoi djalin të vizatonte në një kamp refugjatësh shqiptarë.
Fotot e gjalla të Halilajt u bënë përshtypje psikologëve – dhe jo vetëm atyre: reporterët që vizituan kampin e intervistuan atë për mbulime ndërkombëtare të lajmeve. Halilaj i tha një transmetuesi suedez në atë kohë se gjumi i ishte prishur nga ankthet.
“Ndihem më i lumtur kur kaloj kohë kështu”, tha Halilaj për vizatimet, shkruan New York Times.
Tani, më shumë se 20 vjet më vonë, Halilaj është një figurë në rritje në botën e artit të Evropës, puna e të cilit është shfaqur në Bienalen e Venecias dhe në muzetë anembanë kontinentit. Në ekspozitën e tij më të fundit në Cornwall të Anglisë, Halilaj i është rikthyer pikturave tronditëse që kishte vizatuar si një fëmijë që kishte parë shumëçka. Shfaqja “Shumë vullkane mbi këtë pendë jeshile” zgjat deri më 16 janar.
Në një turne të fundit në ekspozitë, Halilaj, 35 vjeç, tha se i kishte rishikuar fotot vitin e kaluar dhe u befasua nga ajo që kishte vizatuar.
Mes dhunës, ai tha: “I pashë të gjithë këta zogj – pallonj dhe pëllumba – dhe ishin po aq të mëdhenj sa ushtarët, të lumtur dhe krenarë”.
“Kam marrë hapësirën për të vizatuar peizazhe që më kanë bërë të ndihem mirë. Ishte sikur po thosha: Po, ishte e tmerrshme, por unë mund të ëndërroj dhe të dua gjithashtu”. / KultPlus.com
Një traditë shekullore në të cilën gratë e deklaruan veten burra në mënyrë që të gëzonin privilegjet mashkullore, po vdes pasi gratë e reja kanë më shumë mundësi në dispozicion për të jetuar jetën e tyre. Kështu e nis artikullin The New York Times, dedikuar grave burrnesha të Shqipërisë.
Një rrëfim personal i një gruaje e cila vendosi t’i thotë jo martesës dhe t’i bashkohet vëllazërisë shqiptare të quajtur “burrneshat” duke thyer tabunë që sot shumë pak gra druhet ta bëjnë, të betohen për një beqari të përjetshme dhe të braktisin të ashtuquajturën tradita e “virgjëreshave”.
E gjendur në një shoqëri të mbyllur dhe patriarkale, të lidhur ngushtë me traditat e vjetra, në veriun e largët të Shqipërisë, Gjystina Grishaj kur ishte adoleshente mori një vendim drastik: Ajo do të jetonte pjesën tjetër të jetës së saj si burrë.
Ajo nuk donte të martohej në moshë të re, nuk i pëlqente gatimi, hekurosja e rrobave ose “të bënte ndonjë nga gjërat që bëjnë gratë”, kështu që ajo iu bashkua një vëllazërie shqiptare që njihet si “burrneshat dhe e quajti veten si Duni.
“Mora një vendim personal dhe më pas u thash të tjerëve: Unë jam burrë dhe nuk dua të martohem”, kujton Duni momentet e para kur i kishte treguar familjes për vendimin e vet.
Sot shumë pak gra duan të bëhen ato që antropologët i quajnë “virgjëreshat e betuara” të Shqipërisë, një traditë që ka nisur shekuj më parë. Ata betohen për beqari të përjetshme dhe gëzojnë privilegje mashkullore, si e drejta për të marrë vendime familjare, për të pirë duhan, për të pirë dhe për të dalë vetëm.
Duni tha se zgjedhja e saj u pranua nga pjesa më e madhe e njerëzve, edhe pse nëna e saj insistonte që ajo të ndryshonte mendje deri ditën kur vdiq në 2019. Ashtu si burrneshat e tjera, Duni, e cila në dokumente zyrtare është ende Gjystina Grishaj, njerëzit I drejtohen asaj në mënyrë tradicionale, pa përdforur në asnjë moment përemrat në gjininë femërore por nuk e konsideron në asnjë moment veten si transgjinore.
Vëllazëria, të cilës Duni iu bashkua gati 40 vjet më parë po vdes ngadalë, pasi Shqipëria po ndryshon vazhdimisht dhe edhe në zonat rurale paternaliste, gratë e reja gëzojnë më shumë mundësi. Fshati i saj, i cili është i krishterë, si pjesa më e madhe e veriut të vendit, vitet e fundit ka filluar të zhdukë ngadalë izolimin klaustrofobik, falë ndërtimit të një rruge gjarpërushe nëpër male që tërheq vizitorët e shumtë e në të njëjtën kohë siguron një rrugëdalje për gratë vendase me dëshirë të fortë që duan të jetojnë jetën e tyre.
Shumë, si Duni, u betuan që të shpëtonin nga martesat e detyruara, disa në mënyrë që të mund të marrin rolet tradicionale të meshkujve , si drejtimi i një ferme në një familje ku të gjithë burrat kishin vdekur nga gjakmarrja dhe të tjerë sepse thjesht ndiheshin më shumë si burra.
“Shoqëria po ndryshon dhe burrneshat po vdesin”, tha Gjok Luli, një ekspert mbi traditat e Shqipërisë. Nuk ka shifra të sakta sesa janë ende gjallë, por nga dhjetëra që janë aktualisht, shumica janë të moshuar. Duni, 56 vjeç, është ndoshta më i riu.
“Ishte një mënyrë për të shpëtuar nga roli si grua”, tha zoti Luli, “por tanimë nuk ka nevojë për të ikur më”.
Mes atyre që tani janë në gjendje të zgjedhin rrugë të ndryshme në jetë, është edhe mbesa e Dunit, Valerjana Grishaj. Ajo është 20 vjeçe dhe ka vendosur që në adoleshencë të linte malet dhe të transferohej në Tiranë, në kryeqytetin relativisht modern të Shqipërisë. Fshati, tha jo nuk është vend për mua, teksa pinim kafe në një kafene në Tiranë.
“Të gjithë shoqet e mia atje janë martuar që kur ishin 16 vjeç”, tha ajo.
Por zonusha Grishaj tha se e kuptonte se përse tezja e saj mori vendimin për tu shëndrruar në burrneshë.
“Nuk kishte gra të forta, të pavarura”, tha ajo. “Për të qenë e tillë, duhet të bëheshe burrë”.
Ajo nuk kurseu vlerësimet për prindërit e saj që e kishin lejuar të bënte zgjedhjet e saj.
“Unë isha shumë me fat, por prindër si të mitë janë të rrallë”, tha zonjusha Grishaj, duke vënë në dukje se shumica i bëjnë presion vajzave të tyre që të martohen si adoleshente.
Shqipëria, e cila ishte e izoluar në periudhën e diktaturës komuniste deri në 1991, vitet e fundit ka patur një zhvillim të madhe ekonomik dhe social dhe vendi është lidhur gjithnjë e më shumë me pjesën tjetër të Evropës.
Por Tirana, në të cilën zonjusha Grishaj u transferua në moshën 17 -vjeçare për të studiuar për regji, mund të jetë ende një vend i vështirë për një grua të re që përpiqet të gjejë rrugën e saj.
“Patriarkalizmi ekziston akoma, edhe këtu në Tiranë”, tha mbesa e Dunit. Gratë e reja që jetojnë vetëm, ajo u ankua, shpeshherë bëhen subjekt thashethemesh dhe shihen si të pandershme.
Megjithatë, “gratë sot kanë shumë më tepër liri se më parë dhe nuk kemi nevojë të bëheni burrë për të jetuar jetët tona”.
Duke u shpallur burrë, Duni nuk po godiste normat konvencionale gjinore, por në fakt po iu nënshtrohej atyre. Ajo ndan të njëjtat pikëpamje transfobike dhe homofobike që janë të përhapura masivisht në Shqipëri.
Në fakt të gjithë në fshatin e saj të Lepushës besonin se burrat do të kishin gjithmonë më shumë fuqi dhe respekt, kështu që mënyra më e mirë për një grua që të ndante privilegjin e tyre ishte të bashkohej me ta, në vend që të përpiqej t’i mposhte ata.
Teksa analizonte katër dekada të jetës së saj ku vishet, sillet dhe trajtohet si burrë ajo thotë “Si burrë, merr një status të veçantë në shoqëri dhe në familje. Unë kurrë nuk kam veshur një fustan dhe kurrë nuk jam penduar për vendimin tim”, tha Duni.
Mbështetja e kësaj tradite, në fakt nxitej edhe më shumë nga Kanuni i cili i klasifikonte gratë si llafazane, qëllimi i të cilave ishte t’u shërbente burrave.
Statusi i ulët i grave u dha atyre një avantazh, megjithatë i përjashtonte ato nga betejat që për shekuj me radhë shkatërruan familjet shqiptare pasi burrat nga klanet e armiqësisë vriteshin në një cikël të pafund vrasjesh. Prindërit, djemtë e të cilëve ishin vrarë të gjithë, shpesh i bënin thirrje një vajze të bëhej burrneshë, kështu që do të kishte një burrë që të përfaqësonte familjen në mbledhjet e fshatit dhe të menaxhonte pronën e saj.
Një grua që bëhej një virgjëreshë e betuar shihej si jo plotësisht mashkull, nuk llogaritej në gjakmarrje dhe prandaj i shpëtonte vrasjes nga një klan rival.
Luli, ekspert për traditat vendase, tha se një nga kushërinjtë e tij, i cili mbante nofkën Kuba në vend të emrit origjinal, Tereza, ishte një fëmijë i vetëm dhe u bë një virgjëreshë e betuar në mënyrë që të shmangte martesën dhe të shmangte që prindërit e saj të ishin vetëm. Ajo vdiq në 1982.
Ai e krahasoi Kubën me një “grua që vendosi të bëhet murgeshë”. “Është i njëjti lloj përkushtimi”, tha zoti Luli, “por ndaj familjes në vend të Zotit”.
Për shqiptarët që përpiqen të arrijnë për barazinë gjinore, një përkushtim i tillë nxit ndjenja të përziera.
“Të thuash që nuk do të marr urdhra nga një burrë është një politikë feministe”, tha Rea Nepravishta, një aktiviste për të drejtat e grave në Tiranë. “Të thuash që unë njam pronare e vetes dhe nuk do të jem në pronësi të një burri është feministe.”Por, shtoi ajo, “të jesh i detyruar të sillesh si burrë në vend të gruas është krejtësisht antifeministe-është e tmerrshme”.
Pabarazitë e përcaktuara nga Kanuni, tha z Nepravishta, u dha grave një zgjedhje “ose të jetonin si gjysmë kafshë ose të kishin njëfarë lirie duke u sjellur burrë”. Ndërsa patriarkalizmi, është ende I fortë në shoqëri, ai ka humbur njëfarë fuqie dhe nuk i vë më gratë përballë zgjedhjeve të tilla.
Disa burrnesha thanë se ata e deklaruan veten burra thjesht sepse nuk ndiheshin kurrë si gra.
Diana Rakipi, 66 vjeç, një burrneshë në qytetin bregdetar të Durrësit, tha: “Unë gjithmonë ndihesha si burrë, madje edhe si djalë”.
Znj. Rakipi kënaqet duke u sjellë pas bossy. Në një shëtitje pranë apartamentit të saj të vogël me një dhomë, ajo ndalonte kalimtarët të cilët mendonte se po silleshin në mënyrë të pahijshme, si një djalë që pa se godiste vëllain e tij dhe e qortoi.
Rakipi, e cila u rrit në veri para se të transferohej në Durrës, tha se ajo bëri betimin si burrneshë kur ishte adoleshente para dhjetëra të afërmve dhe u zotua se do t’i shërbente familjes si burrë. Ajo kishte marrë vendimin pasi djali i vetëm i prindërve të saj vdiq nga sëmundja dhe gjithmone theksonte se atë e kishte dërguar Zoti për të zëvendësuar vëllain e saj të vdekur.
“Unë gjithmonë konsiderohesha mashkull i familjes. Ata ishin të gjithë të mërzitur nga vdekja e vëllait tim”, tha ajo, e ulur në një kafene ku të gjithë klientët e tjerë ishin burra. Ajo mbante një beretë të zezë ushtarake, një kravatë të kuqe, pantallona burrash dhe një jelek safari, me xhepat e mbushur me hajmali të besimeve të saj eklektike, duke përfshirë një kryq të krishterë dhe një medalion me fytyrën e diktatorit të dikurshëm të Shqipërisë, Enver Hoxha.
Zonja Rakipi reagoi me përbuzje kur u pyet për njerëzit që i nënshtrohen operacioneve për të ndryshuar gjininë. “Nuk është normale,” tha ajo. “Nëse Zoti ju bëri grua, ju jeni një grua”.
Duni, nga fshati Lepushe, gjithashtu ka pikëpamje të forta mbi këtë çështje, duke thënë se ndryshimi i gjinisë shkon “kundër vullnetit të Zotit” dhe se njerëzit “duhet të futen në burg” nëse e bëjnë këtë.
“Unë nuk kam jetuar si burrneshë sepse dua të jem burrë fizikisht. Unë e kam bërë këtë sepse dua të marr rolin e luajtur nga burrat dhe respektin e një burri”, tha ajo. “Unë jam një burrë në shpirt, por të kesh organe gjenitale mashkullore nuk është ajo që të bën burrë”.
Vendasit në Lepushe, përfshirë Manushaqe Shkozën, kamariere në një kafene në fshat, thanë se vendimi i Dunit për t’u bërë burrë erdhi fillimisht si surprizë, por u pranua shumë kohë më parë.
“Të gjithë e shohin një gjë të tillë si normale”, tha zonja Shkoza.
Duni tha se ishte e trishtuar që tradita e virgjëreshave të betuara do të shuhej, por vuri në dukje se mbesa e saj në Tiranë I kishte treguar se tani kishte mënyra më pak drastike që një grua të jetonte një jetë të plotë dhe të respektuar.
“Shoqëria po ndryshon, por unë mendoj se kam marrë vendimin e duhur për kohën time”, tha Duni. “Nuk mund të kthehem mbrapsht tani dhe të heq dorë nga roli që kam zgjedhur. Unë u betova për familjen time. Kjo është një rrugë në të cilën nuk mund të kthehesh”./ KultPlus.com
Gazeta “New York Times” ka kapërcyer tetë milionë abonentë në faqen e saj në internet dhe botimin e shtypur dhe shpreson të ketë më shumë se 8,5 milionë të tillë deri në fund të vitit, sipas një deklarate të lëshuar sot.
“Qëllimi është të tërheqim po aq abonentë të rinj sa në vitin 2019 ose rreth një milion”, tha drejtoresha ekzekutive, Meredith Kopit Levien.
Dhjetë vjet pas fillimit të ofertës së saj dixhitale me pagesë, rreth 89 për qind e pajtimtarëve janë vetëm për produktet online.
Abonimet e reja dixhitale të regjistruara në tremujorin e dytë u ndanë midis faqeve të lajmeve (77 000 abonime të reja) dhe aplikacioneve të gatimit, lojërave dhe produkteve audio (65 000).
Nga ana financiare, grupi dyfishoi fitimin e tij neto gjatë kësaj periudhe, në 54 milionë dollarë, ndërsa qarkullimi i tij u rrit me 23 për qind për të arritur në 498 milionë dollarë.
Të ardhurat nga abonimet u rritën 16 për qind në 339 milionë dollarë dhe të ardhurat nga reklamat u rritën 66 për qind nga e njëjta periudhë e vitit të kaluar, kur ekonomia u ngadalësua për shkak të kufizimeve kundër pandemisë, në 113 milionë dollarë. / KultPlus.com
“The New York Times” ka publikuar listën e këngëve më të mira të vitit 2019, shkruan KultPlus.
Këngëtarja
me origjinë shqiptare Ava Max hyn në listën e këngëve më të mira të vitit.
Lizzo, Ava
Max dhe Post Malone kanë bërë këngët më të mira këtë vit.
Ava Max në
llogarinë e saj në Instagram ka reaguar dhe është shprehur shumë e lumtur.
“Faleminderit
#Nytimes! Më duket e pabesueshme të jem në një listë me dy prej artistëve të mi
të preferuar dhe të cilët unë i admiroj. Fillova dhe i dhashë vetes kohë 15
vite, e me pas kurrë nuk u dorëzova. Rruga deri këtu ka qenë e vështir dhe
vazhdon të jetë. Por, unë vetëm sa kam filluar. Po ju paralajmëroj, unë ende
nuk e kam publikuar albumin tim!”, ka shkruar Max.
Amanda Ava
Koci e njohur profesionalisht me emrin Ava Max, është një këngëtare amerikane
dhe kompozitore. Sa i përket etnicitetit të saj, Ava Max është shprehur se
është 100% shqiptare. Ajo mori famë me këngën “Sëeet but Psycho”, këngë e cila
qëndroi në krye të toplistave në 17 shtete të botës.
Ava Max
është rritur duke dëgjuar muzikën e këngëtarëve si Mariah Carey dhe Ëhitney
Houston. Ajo ka cituar Madonnën, Gëen Stefan, Fergie, Britney Spears dhe
Christina Aguilera si disa prej influencave të saj.
Kënga “Sweet but Psycho”, u publikua në 17 gusht 2018. Kjo këngë, me producent Cirkut, u shndërrua në hit, duke u listuar në krye të toplistave në dhjetëra vende përfshirë këtu Suedia, Finlanda dhe Norvegjia. Max u bë pjesë e albumit “7” të David Guetta, konkretisht në këngën me titull “Let It Be Me”. / KultPlus.com
Shkollat e qytetit të New Yorkut ofrojnë mësime në disa gjuhë dhe të enjten e javës që po lëmë pas – në atë që zyrtarët thanë se po ndodh për herë të parë në SHBA – gjuha shqipe i është shtuar kësaj liste.
Janë rreth 60,000 banorë me prejardhje shqiptare që jetojnë në shtetin e New Yorkut, më shumë se në çdo shtet tjetër amerikan, sipas një studimi të vitit 2015 të Qendrës së Harvardit për Zhvillim Ndërkombëtar, transmeton Koha.net.
Më shumë se gjysma e tyre jetojnë në qytetin e New Yorkut, ndërsa enklavat më të mëdha janë të vendosura nëpër lagjet e Bronxit, si Pelham Parkway, Morris Park, Bedford Park dhe Belmont.
Shkolla “PS 105” në Morris Park do të jetë shkolla e parë me programin udhëzues dygjuhësor shqip-anglisht. Këshilltari i Bronxit, Mark Gjonaj, shqiptar i gjeneratës së dytë në SHBA, ka thënë se është krenar që ka punuar për realizimin e këtij programi.
E për këtë arsye, gazeta prestigjioze amerikane “The New York Post” ka shkruar këtë artikull në një prej faqeve të saja të numrit të shtypur, me titullin “Ç’kemi, Albanian”.
