Bjeshkët e Nemuna janë një prej destinacioneve turistike që gazeta e njohur amerikane ”New York Times” këshillon për turistët për vitin 2024.
”Bjeshkët e Nemuna kanë mahnitur prej vitesh alpinistët që kërkojnë qetësi midis majave të saj”, shkruan Isabella Kwai për ”New York Times”.
”Mund të mos jetë kaq e thjeshtë edhe për një kohë të gjatë për të shkuar atje, ndërkohë që linjat ajrore si ‘Ryanair’ dhe ‘Wizz’ kanë njoftuar itinerare të reja për në Shqipëri duke i bërë kështu liqenet e saj të qelqtë dhe kilometra të tëra shtigjesh relativisht të paprekura më të aksesueshme për eksploruesit që kërkojnë një parajsë të përballueshme”, shton Kwai.
”Dikur të arritshme vetëm me makinë, fshatrat veriore si Thethi tani janë të arritshme nga një rrugë malore e ngushtë, por e asfaltuar… Vizitorët mund të qëndrojnë me vendasit në bujtina ose në ferma për të parë një pamje të jetës rurale përpara se të ecin në Qafën e Valbonës, brenda një parku kombëtar që përfshin rreth 200 000 hektarë tokë për të parë luginat e shpërndara, ku rriten lule të egra dhe për të parë barinjtë që kujdesen për tufta e tyre”, shton Kwai për ”New York Times”./ atsh / KultPlus.com
Gazeta amerikane ”The New York Times” po padit Microsoft dhe OpenAI, kompania që qëndron pas chatbotit të njohur të inteligjencës artificiale (AI) ChatGPT, duke pretenduar shkelje të të drejtave të autorit, mbi atë që pretendon se është përdorimi i paautorizuar i punës së saj të publikuar për të trajnuar IA.
NYT paraqiti dje një padi në Nju Jork, duke pretenduar se kompanitë përdorën në mënyrë të paligjshme punën e gazetës për të krijuar produkte të inteligjencës artificiale që tani konkurrojnë me të.
“Nëpërmjet Bing Chat të Microsoft (i riemërtuar së fundmi si “Copilot”) dhe ChatGPT të OpenAI, të pandehurit kërkojnë të përdorin investimin masiv të The Times në gazetarinë e saj duke e përdorur atë për të ndërtuar produkte zëvendësuese pa leje apo pagesë”, thuhet në padi.
“Ky veprim synon të mbajë të pandehurit fajtorë për miliarda dollarë në dëmshpërblim ligjor dhe aktual që ata i detyrohen për kopjimin dhe përdorimin e paligjshëm të veprave me vlerë unike të The Times”, thuhet në dokument.
Faqja e internetit e lajmeve teknologjike ”The Verge” citoi zëdhënësen e OpenAI, Lindsey Held të thoshte në një deklaratë të dërguar me email se “bisedat e vazhdueshme me ‘New York Times’ kanë qenë produktive dhe kanë ecur përpara në mënyrë konstruktive, kështu që ne jemi të befasuar dhe të zhgënjyer me këtë zhvillim”.
“Ne shpresojmë se do të gjejmë një mënyrë reciproke të dobishme për të punuar së bashku, siç po bëjmë me shumë botues të tjerë”, vazhdoi Held, sipas ”The Verge”.
Start-up kalifornian OpenAI tërhoqi vëmendjen e botës me robotin e tij të tekstit ChatGPT – i zhvilluar me mbështetjen e Microsoft – i cili mund t’u përgjigjet kërkesave me ese, poezi, kode kompjuterike dhe përmbajtje të tjera.
Publikimi i tij në vitin 2022 hodhi në qendër të vëmendjes përparimet në AI dhe ndezi diskutimet rreth pasojave të mundshme./KultPlus.com
Mediet ndërkombëtare vijojnë t’i bëjnë jehonë Shqipërisë turistike, kësaj here duke u ndalur edhe te festivalet e shumta verore që tërheqin turistë nga gjithë bota.
Kryeministri Edi Rama publikoi sot në rrjetet sociale shkrimet e prestigjozes amerikane “New York Times” si dhe të britanikes “Metro” të cilat shkruajnë për “Kala Fest”.
Rama vlerësoi se festivalet verore që po shtohen vit pas viti si “Kala” në Dhërmi, “South Outdoor” në Borsh, “UNUM” në Shëngjin, “Lova” në Livadh etj, janë ndër ambasadorët më të mirë të promovimit, zgjatjes dhe pasurimit të sezonit turistik.
“Për Shqipërinë mediat ndërkombëtare ‘New York Times’ dhe ‘Metro’, të cilat shkruajnë për ‘Kala Fest’ si një event për t’u prezantuar denjësisht me mrekullitë e bregdetit tonë, ndërsa festivalet verore që po shtohen vit pas viti si ‘Kala’ në Dhërmi, ‘South Outdoor’ në Borsh, ‘UNUM’ në Shëngjin, ‘Lova’ në Livadh etj, janë ndër ambasadorët më të mirë të promovimit, zgjatjes dhe pasurimit të sezonit turistik”, shkruan Rama.
Festivali veror “Kala Festival” në Dhërmi (31 maj-6 qershor) përveç atmosferës për adhuruesit e muzikës elektronike, është edhe një promovim i mirë për turizmin e Shqipërisë.
Këtë vit morën pjesë mbi 3000 pjesëmarrës në javë, nga Britania e Madhe dhe vende të tjera europiane, si dhe DJ të famshëm ndërkombëtarë.
Festivali vjen si miksim i përkryer për promovimin e bregdetit, zhvillimin e ekonomisë lokale, konsolidimin e festivaleve dhe nisjen e sezonit veror më herët se çdo vit./ atsh / KultPlus.com
Më 7 prill të vitit 1990 në gazetën prestigjioze “New York Times” kishte zënë vend shkrimi i cili fliste për faljen e gjakut dhe punën që po bënte Anton Çetta.
Lajmi fillon më përshkrimin e familjes Dragacina dhe Betushi, ku dy anëtarët e familjes së tyre – Libibe Dragacina dhe Beslim Betushi i zgjatin dorën njëri tjetrit për t’ia falur gjakun e vrasjes.
Artikulli tregon se deri tani, që nga 1 shkurti janë pajtuar rreth 150 familje dhe se organizatorët janë të bindur se do të zgjidhen edhe 450 deri në 550 raste të mbetura, shkruan KultPlus.
“Në këtë situatë e cila ka qenë e vështirë për shqiptarët, ne dëshirojmë që të kemi të paktën një reduktim të kësaj të keqe”, është shprehur Anton Çetta, nismëtari i kësaj iniciative, për New York Times.
“Në kohë të vështira, është ligj natyror që njeriu dëshiron të ndjehet i sigurt”, ka theksuar Çetta.
Artikulli tutje tregon se për të marrë gjak duhet që të vritet një nga burrat e familjes, duke treguar se vrasësi është i pari që mendohet të vritet por nëse nuk mundet që të vritet ai atëherë vritet një anëtar tjetër i familjes, mashkull.
Anton Çetta për New York Times ka treguar se grupi i tij po përpiqen të ndryshojnë këtë traditë duke u thirrur në çështje patriotike në këtë kohë trazirash kur shumë shqiptarë po i bëjnë rezistencë asaj që ata thonë se është presioni në rritje i qeverisë qendrore në Beograd, ndaj tyre.
Shkrimi tutje diskuton edhe për problemet në mes të serbëve dhe shqiptarëve dhe pretendimet që kanë serbët për Kosovën duke e quajtur atë tokë të tyre. “Kur gratë hoqën shamitë ishte e vështirë, por tani ato ulen mes nesh”, Anton Çetta u tha familjeve të një fshati.
“Tani është e vështirë për të falur gjakun, por më vonë do të jetë normale. Duhet të betohemi se nuk do të vrasim më njëri-tjetrin”. / KultPlus.com
Londra, Japonia dhe Arizona dolën në krye të listës vjetore të “New York Times” të destinacioneve që duhen vizituar. Nëse kërkoni të rezervoni një udhëtim këtë vit, por nuk po vendosni se ku të shkoni, ekspertët në gazetës prestigjioze kanë publikuar listën e tyre vjetore të 52 vendeve që duhen vizituar në vitin 2023.
Për të përcaktuar vendet kryesore në botë, ata shtruan pyetjen shumë të rëndësishme se përse udhëtojmë. Këto destinacione në mbarë botën u zgjodhën sepse u ofrojnë udhëtarëve ushqim, kulturë, aventurë ose bukuri natyrore që është unike për atë vend dhe për të cilën ia vlen të udhëtosh.
Ajo që bijë në sy është se Shqipëria renditet e 8-ta në këtë listë, dhe vendi që “New York Times” sugjeron është lumi Vjosa. “Mbrojtja e Vjosës , një nga lumenjtë e fundit të Evropës, nuk ka qenë e lehtë”, shkruan “New York Times”. “Pas një dekade projektesh të propozuara që kërcënonin të ndryshonin rrjedhën e egër të tij dhe ekosistemet e panumërta, qeveria shqiptare mori një angazhim qershorin e kaluar për të krijuar Parkun Kombëtar të Lumit të Egër Vjosa.
Realizimi i këtij zotimi, i planifikuar të bëhet realitet në vitin 2023, do të krijojë një model global ruajtjeje duke ruajtur shtrirjen e tij me kanione prej 120 milje të rrugës ujore nga 169 milje e cila shkon nga malet Pindus në Greqi deri në detin Adriatik si dhe duke përfshirë rreth 60 milje nga degët e lumit”, thuhej më tej. New York Times vlerëson gjithashtu mikpritjen e vendasve, duke thënë se ata mirëpresin aventurierët për kafe, raki dhe ushqime tradicionale.
Lista e plotë e vendeve për të udhëtuar në 2023 sipas “New York Times” në 2023.
1. London, UK
2. Morioka, Japan
3. Monument Valley Navajo Tribal Park, Arizona
4. Kilmartin Glen, Scotland
5. Auckland, New Zealand
6. Palm Springs, California
7. Kangaroo Island, Australia
8. Vjosa River, Albania
9. Accra, Ghana
10. Tromsø, Norway
11. Lençóis Maranhenses National Park, Brazil
12. Bhutan
13. Kerala, India
14. Greenville, South Carolina
15. Tucson, Arizona
16. Martinique
17. The Namib Desert, Southern Africa
18. The Alaska Railroad
19. Fukuoka, Japan
20. Flores, Indonesia
21. Guadalajara, Mexico
22. Tassili n’Ajjer, Algeria
23. Kakheti, Georgia
24. Nîmes, France
25. Ha Giang, Vietnam
26. Salalah, Oman
27. Cuba
28. Odense, Denmark
29. Uluru-Kata Tjuta National Park, Australia
30. Boquete, Panama
31. Tarragona, Spain
32. Charleston, South Carolina
33. Cayos Cochinos, Honduras
34. Burgundy Beer Trail, France
35. Istanbul, Turkey
36. Taipei, Taiwan
37. El Poblado, Medellín, Colombia
38. Lausanne, Switzerland
39. Methana, Greece
40. Louisville, Kentucky
41. Manaus, Brazil
42. Vilnius, Lithuania
43. Macon, Georgia
44. Madrid, Spain
45. Grand Junction, Colorado
46. La Guajira, Colombia
47. Bergamo and Brescia, Italy
48. American Prairie, Montana
49. Eastern Townships, Quebec
50. New Haven, Connecticut
51. The Black Hills, South Dakota
52. Sarajevo, Bosnia and Herzegovina./ KultPlus.com
“New York Times” ka zbuluar se një rrjet zyrtarësh amerikanë po punojnë fshehurazi në territorin ukrainas. Sipas informacioneve, këta persona po furnizojnë me armë, informacione dhe po trajnojnë ushtrinë ukrainase.
Që nga fillimi i pushtimit rus të Ukrainës, Presidenti amerikan Joe Biden ka theksuar në shumë raste se nuk do të dërgojë trupa në Ukrainë, por informacionet që disponon gazeta e njohur e Nju Jorkut e hedhin poshtë këtë gjë.
Burimet e “New York Times” pohojnë se zyrtarët amerikanë nuk janë në vijën e parë të frontit me trupat ukrainase, por po i këshillojnë ato nga pjesë të tjera të vendit ose përmes komunikimeve të koduara.
“Shenjat e mbështetjes së fshehtë logjistike, trajnimit dhe inteligjencës janë të prekshme në fushën e betejës”, thuhet në informacion. /A2CNN/ KultPlus.com
Gazeta amerikane “New York Times” ka publikuar për herë të parë fotografi që tregojnë mënyrën se si transportoheshin dhe trajtoheshin të burgosurit në burgun e Guantanamos, që ndodhet në Kubë.
Në fotot e publikuara duken të burgosurit e parë që mbërritën në atë burg, në vitin 2002, të cilët mbahen me pranga dhe sy e veshë të mbuluara. Këto janë fotot e para nga brenda kampit famëkeq, të cilat bëhen publike, që nga rrjedhja e informacionit të publikuar në vitin 2011 nga WikiLeaks.
Këto foto, që tregojnë jetën e të burgosurve të parë – të ndaluar si të dyshuar për akte terrorizmi – të realizuara pak muaj pas sulmeve të 11 Shtatorit, u përftuan përmes aplikimit të Ligjit për Lirinë e Informacionit.
Sipas “NYT”, fotot janë realizuar për t’i treguar Sekretarit Amerikan të Shtetit të atëhershëm, Donald Rumsfeld, dhe autoriteteve të tjera në Uashington, sesi po shkonin punën në burgun e Guantanamos. Në foto duket edhe David Hicks, një australian i zënë rob teksa luftonte për Talebanët. Ajo që i bën më të rralla këto fotografi është fakti se që prej 11 janarit 2002, ushtarët amerikanë nuk lejuan fotografët e mediave të ndryshme, si CNN dhe “Miami Herald”, që të realizonin foto.
Gjatë 8 viteve të presidencës së George W. Bush, rreth 780 persona u dërguan në Guantanamo. Por prej tyre, vetëm ndaj 18 personave është hapur çështje gjyqësore dhe vetëm 5 janë shpallur fajtorë. Sot, në burg qëndrojnë akoma 35 persona, 10 prej të cilëve po presin të nisë gjyqi.
Presidenti Barack Obama nuk u lejua ta mbyllte burgun e Guantanamos, por administratat pasuese kanë ulur gradualisht numrin e të burgosurve. / KultPlus.com
Më 7 prill të vitit 1990 në gazetën prestigjioze “New York Times” kishte zënë vend shkrimi i cili fliste për faljen e gjakut dhe punën që po bënte Anton Çetta.
Lajmi fillon më përshkrimin e familjes Dragacina dhe Betushi, ku dy anëtarët e familjes së tyre – Libibe Dragacina dhe Beslim Betushi i zgjatin dorën njëri tjetrit për t’ia falur gjakun e vrasjes.
Artikulli tregon se deri tani, që nga 1 shkurti janë pajtuar rreth 150 familje dhe se organizatorët janë të bindur se do të zgjidhen edhe 450 deri në 550 raste të mbetura, shkruan KultPlus.
“Në këtë situatë e cila ka qenë e vështirë për shqiptarët, ne dëshirojmë që të kemi të paktën një reduktim të kësaj të keqe”, është shprehur Anton Çetta, nismëtari i kësaj iniciative, për New York Times. /KultPlus.com
Mediumi më prestigjioz amerikan ‘New York Times’ ka shkruar për filmin ‘Zgjoi’ të Blerta Bashollit, film ky që pati një sukses të jashtëzakonshëm ndërkombëtar, duke u bërë edhe kandidatura e Kosovës për çmimin Oscar, në kategorinë për filmin më të mirë të huaj.
New York Time, artikullin për këtë film e titulloi “Rishikimi i ‘Zgjoi’: Pas luftës, një e mbijetuar e gjen veten”.
“Megjithatë, kryesisht ajo që të bën të tërbuar është performanca e fuqishme, e bazuar fizikisht e Gashit, e cila artikulon në mënyrë lirike punën e brendshme të personazhit të saj të heshtur. Së bashku, interpretuesja dhe regjisorja shpalosin harkun e një jete përmes gjesteve të Fahrijes dhe në vijat e forta të nofullës së saj, në buzët e saj pa buzëqeshje dhe në shikimin e saj të ulur shpejt. Dhe ndërsa stoicizmi i personazhit duket si një mur i pathyeshëm, këto dy gra e çmontojnë – dhe e rindërtojnë atë – me efekt nxitës”, thuhet në një pjesë të artikullit.
Filmi shpalos rrëfimin e Fahrije Hotit dhe grave nga Krusha e Madhe. Drama e jashtëzakonshme është e bazuar në ngjarje të vërteta të grave që kanë mbetur të veja për shkak të luftës, të cilat luftojnë kundër patriarkatit. Gashi luan rolin e Fahrije Hotit.
Ky film tashmë është dhënë premierë në shumë vende të botës. Ndërsa, nga 5 nëntori ky film do të shfaqet edhe në kinematë e Amerikës.
Artikullin e plotë të New York Times për filmin ‘Zgjoi’ mund ta lexoni duke klikuar këtu./KultPlus.com
Petrit Halilaj u bë një nga artistët më të vlerësuar të Kosovës me punë që reflekton në të kaluarën e vendit të tij.
Kur Petrit Halilaj ishte 13 vjeç dhe refugjat nga lufta brutale në Kosovë, një grup psikologësh italianë mbërritën në kampin e tij në Shqipëri dhe i dhanë disa stilolapsa.
Halilaj së shpejti po vizatonte dhjetëra piktura të ndritshme. Por subjektet e tyre nuk ishin aspak shumëngjyrëshe: në njërën, ai përshkruante tanke që hidhnin në erë shtëpinë e një familjeje; në një tjetër, një varr masiv. Foto të tjera tregonin ushtarë që qëndronin mbi trupa të pajetë, me armë ose thika të përgjakshme të ngritura me sa duket për të festuar.
Psikologët kaluan dy javë në kamp, në vitin 1999, duke u përpjekur të ndihmonin fëmijët atje të trajtonin traumat që kishin përjetuar gjatë luftës, në të cilën shqiptarë etnikë luftuan kundër trupave serbe. Për Halilajn, një shqiptar etnik, ato trauma ishin të shumta. Forcat serbe dogjën shtëpinë e tij dhe kapën babanë e tij. Familja e tij iku nga një vend në tjetrin, derisa përfunduan në strehën e Shqipërisë.
Halilaj në vitin 1999 me Dr. Giacomo Poli, një psikolog italian që e inkurajoi djalin të vizatonte në një kamp refugjatësh shqiptarë.
Fotot e gjalla të Halilajt u bënë përshtypje psikologëve – dhe jo vetëm atyre: reporterët që vizituan kampin e intervistuan atë për mbulime ndërkombëtare të lajmeve. Halilaj i tha një transmetuesi suedez në atë kohë se gjumi i ishte prishur nga ankthet.
“Ndihem më i lumtur kur kaloj kohë kështu”, tha Halilaj për vizatimet, shkruan New York Times.
Tani, më shumë se 20 vjet më vonë, Halilaj është një figurë në rritje në botën e artit të Evropës, puna e të cilit është shfaqur në Bienalen e Venecias dhe në muzetë anembanë kontinentit. Në ekspozitën e tij më të fundit në Cornwall të Anglisë, Halilaj i është rikthyer pikturave tronditëse që kishte vizatuar si një fëmijë që kishte parë shumëçka. Shfaqja “Shumë vullkane mbi këtë pendë jeshile” zgjat deri më 16 janar.
Në një turne të fundit në ekspozitë, Halilaj, 35 vjeç, tha se i kishte rishikuar fotot vitin e kaluar dhe u befasua nga ajo që kishte vizatuar.
Mes dhunës, ai tha: “I pashë të gjithë këta zogj – pallonj dhe pëllumba – dhe ishin po aq të mëdhenj sa ushtarët, të lumtur dhe krenarë”.
“Kam marrë hapësirën për të vizatuar peizazhe që më kanë bërë të ndihem mirë. Ishte sikur po thosha: Po, ishte e tmerrshme, por unë mund të ëndërroj dhe të dua gjithashtu”. / KultPlus.com
Mbetet krejtësisht i paqartë roli dhe qëllimi i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, i instituteve të kërkimit shkencor, i oborreve akademike, që siç dihet, të gjithë u “ushqyen” dhe vazhdojnë të përfitojnë fonde dhe para publike, shpesh pa hesap, në tërë këto vite pas rënies së komunizmit.
A kemi sot qoftë edhe një studim të mirëfilltë shkencor, që të ketë bërë sadopak jehonë jashtë kufijve të vendit tonë? Çfarë pune kanë bërë, fondet që kanë marrë dhe cilat janë rezultatet që kanë arritur studiuesit tanë, nëse i kemi dhe janë aty ku duhet të jenë, në këto tri dekada? A kemi sot shkrimtarë, studiues të të gjitha fushave, përfaqësues të denjë që t’iu afrohen sadopak emrave të dikurshëm që nxori paradoksalisht regjimi komunist, në mungesë lirie?
Përgjegjësia e atyre që shiten dhe blihen në treg si “studiues” siç janë shitur diplomat dhe gradat shkencore, si dhe mungesa e një vizioni të qartë politik mbi çështjen kombëtare ndaj arsimit, dijes dhe shkencës, a janë disa nga arsyet se përse nuk arrijnë sot “studiuesit” tanë të fitojnë dot as vëmendjen e shqiptarëve, brenda dhe jashtë territorit, përkundrazi, edhe kur ata paraqiten ndonjëherë rrallë në vëmendjen e të tjerëve, fatkeqësisht rezultojnë shpesh qesharakë.
Konferencat shkencore që mbaheshin gjatë regjimit të kaluar komunist tërhiqnin vëmendjen botërore, bënin jehonë në qarqet diplomatike, paraqisnin të dhëna tronditëse ndaj çdo pretendimi anti-shqiptar. Duke anashkaluar anën e errët politike, e vërteta në arsim dhe sidomos në shkencë duhet thënë ashtu siç është. Regjimi i kaluar themeloi dhe ngriti universitetet dhe institutet e para me baza të mirëfillta shkencore. Drejtuesit dhe studiuesit e asokohe me formimin dhe arritjet e tyre intelektuale, ndoshta është fyerje kombëtare t’i krahasosh me ata të ditëve të sotme.
Është folur shumë dhe po flitet po aq për çështjen shqiptare, të kaluarën tonë, gjuhën, kulturën, traditat, dhe gjithçka tjetër, por shkencërisht nuk janë paraqitur para botës prova më bindëse, më të hollësishme dhe të pakundërshtueshme se sa ato që u mblodhën gjatë regjimit të kaluar.
Në vend të zhvillimit, para nevojës për reflektim, shqiptarët duhet të marrin një përgjigje sot: kush i shkatërroi institucionet tona arsimore, kulturore dhe shkencore, gjatë 30 viteve të fundit dhe pse?
“New York Times” mund të ketë publikuar rreth Shqipërisë në periudhën post-komuniste ndonjë artikull mbi trazirat e ’97, apo siç ishte shpërthimi në Gërdec, por kurrsesi vëmendjen e mediat më prestigjioze amerikane nuk e ka tërhequr në këto 30 vite demokraci pretendimet shkencore të shqiptarëve, si dikur, ironikisht, gjatë periudhës së regjimit komunist.
Artikulli është publikuar më 12 korrik, 1982, Seksioni A, Faqja 8, me titull, “Shqipëria rindez pretendimet Antike”. Artikulli e publikuar plot 4 dekada më parë ngre alarmin mbi gjendjen se ku janë katandisur sot institucionet shkencore dhe akademike, aq sa e zbeh ndjeshëm (nëse situata nuk ndryshon) zhvillimin dhe perspektivën tonë kombëtare.
Artikulli i plotë i “New York Times” për Shqipërinë, i vitit 1982:
Fundjavën e kaluar në kryeqytetin shqiptar, Tiranë, Qeveria Komuniste organizoi një konferencë mbi rrënjët etnike të kombit të vogël ballkanas, konferencë që mund të ndezë debate për pretendimet e saj territoriale ndaj Jugosllavisë dhe Greqisë fqinje.
Qëllimi i konferencës, sipas Prof. Aleks Buda, kryetar i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, ishte që të nënvizonte “vazhdimësinë dhe autoktoninë iliro-shqiptare të shqiptarëve në territoret e tyre historike”, të cilat ai i përcaktoi si të shtrira thellë deri në territoret serbe dhe malazeze të Jugosllavisë, si dhe në Greqinë veriore.
Profesor Buda, organizatori i konferencës së mbajtur 2-4 korrik, tha në një intervistë të fundit në televizionin shqiptar se konferenca do të nxirrte në dritë dëshmi të reja që tregojnë lidhjen midis shqiptarëve modernë dhe ilirëve (epoka para erës sonë).
Premisa se shqiptarët që nga kohët e lashta kanë pasur një atdhe që shtrihet përtej kufijve të tanishëm mund të kthehet në një shqetësim si për Jugosllavinë ashtu edhe për Greqinë, vende në të cilat ka pakica shqiptare.
Në rastin e Jugosllavisë, pakica shqiptare ka një lindshmëri shumë të lartë, (tani numëron 1.7 milion banorë). Shumica e tyre jetojnë në Krahinën e Kosovës, në verilindje të Shqipërisë. Që nga dimri i vitit 1981, Kosova ka qenë skenë e trazirave të përsëritura irredentiste, më e ashpra prej të cilave shkaktoi nëntë të vdekur.
Nën drejtimin e sekretarit të Partisë Komuniste, Enver Hoxha, udhëheqësi me pushtetin më të gjatë në Ballkan, prej disa vitesh në Tiranë po qarkullon harta e Shqipërisë së Madhe, që përfshin territore më shumë se dyfishi i Shqipërisë bashkëkohore.
Por Konferenca Kombëtare Kushtuar Prejardhjes së Popullit Shqiptar, Gjuhës dhe Kulturës së Tij, që mbahet nën patronazhin e zotit Hoxha, duket se i çon synimet kombëtare një hap përtej hartave. Shqipëria rifitoi kufijtë e saj të shtetit modern të sotëm, në vitin 1912.
Ndërsa shumica e studiuesve gjatë shekullit të kaluar duket se pajtohen që shqiptarët ndoshta rrjedhin nga ilirët e lashtë, një grup fisesh që u përhapën në bregdetin Adriatik deri në skajin e Italisë së sotme, dhe në lindje, deri në Danub. Konferenca pasqyroi për herë të parë se ky supozim akademik ka fituar një konotacion historiko-politik, në drejtim të pretendimeve territoriale shqiptare.
Në fakt, Profesor Buda pohoi se shqiptarët e sotëm – 2.7 milion në Shqipëri dhe afro 2 milion përtej kufijve – mund ta gjurmojnë origjinën e tyre drejtpërdrejt tek njerëzit e Gadishullit Ballkanik, të cilët janë shfaqur edhe para grekëve.
Ballkani është mbushur plot me kësisoj pretendimesh etnike, të prapambetura. Rumunët e sotëm kthehen në Dakë të lashtë, të cilët u pushtuan nga Romakët në shekullin e dytë; bullgarët e gjejnë veten te Trakët e lashtë; serbët kujtojnë një perandori mesjetare jetëshkurtër që shtrihej në pjesë të Shqipërisë dhe Greqisë, ndërsa grekët, pretendojnë se shtriheshin nga perëndimi deri në Gjilbraltar dhe nga lindja deri në Indi. Gjithashtu, ata pretendojnë një pjesë të Maqedonisë.
Pretendimet shqiptaro-ilire janë më të vjetra se periudha, kur ilirët u kolonizuan nga grekët në shekullin e shtatë p.e.s. Ato janë cituar nga Herodoti dhe historianë të tjerë grekë. Nën Mbretëreshën e tyre, Teuta, ilirët sfiduan Perandorinë Romake në zgjerim. U desh që të ndërhynte ushtria romake për t’i nënshtruar ata. Historia e shqiptarëve, ashtu si edhe ajo e fiseve ilire, ka qenë e mbizotëruar kryesisht nga mosmarrëveshje dhe luftëra të brendshme, kundër pushtuesve të huaj.
Një tjetër studiues shqiptar, i cili mbajti rol qendror në konferencën e Tiranës, ishte Prof. Androkli Kostallari, drejtor i Institutit të Gjuhësisë dhe Letërsisë në Tiranë. Ai është specializuar në gjurmimin e emrave të vendeve shqiptare nga ilirët. Prof. Mahri Domi, foli për “formimin e Gjuhës shqipe.”
Një traditë shekullore në të cilën gratë e deklaruan veten burra në mënyrë që të gëzonin privilegjet mashkullore, po vdes pasi gratë e reja kanë më shumë mundësi në dispozicion për të jetuar jetën e tyre. Kështu e nis artikullin The New York Times, dedikuar grave burrnesha të Shqipërisë.
Një rrëfim personal i një gruaje e cila vendosi t’i thotë jo martesës dhe t’i bashkohet vëllazërisë shqiptare të quajtur “burrneshat” duke thyer tabunë që sot shumë pak gra druhet ta bëjnë, të betohen për një beqari të përjetshme dhe të braktisin të ashtuquajturën tradita e “virgjëreshave”.
E gjendur në një shoqëri të mbyllur dhe patriarkale, të lidhur ngushtë me traditat e vjetra, në veriun e largët të Shqipërisë, Gjystina Grishaj kur ishte adoleshente mori një vendim drastik: Ajo do të jetonte pjesën tjetër të jetës së saj si burrë.
Ajo nuk donte të martohej në moshë të re, nuk i pëlqente gatimi, hekurosja e rrobave ose “të bënte ndonjë nga gjërat që bëjnë gratë”, kështu që ajo iu bashkua një vëllazërie shqiptare që njihet si “burrneshat dhe e quajti veten si Duni.
“Mora një vendim personal dhe më pas u thash të tjerëve: Unë jam burrë dhe nuk dua të martohem”, kujton Duni momentet e para kur i kishte treguar familjes për vendimin e vet.
Sot shumë pak gra duan të bëhen ato që antropologët i quajnë “virgjëreshat e betuara” të Shqipërisë, një traditë që ka nisur shekuj më parë. Ata betohen për beqari të përjetshme dhe gëzojnë privilegje mashkullore, si e drejta për të marrë vendime familjare, për të pirë duhan, për të pirë dhe për të dalë vetëm.
Duni tha se zgjedhja e saj u pranua nga pjesa më e madhe e njerëzve, edhe pse nëna e saj insistonte që ajo të ndryshonte mendje deri ditën kur vdiq në 2019. Ashtu si burrneshat e tjera, Duni, e cila në dokumente zyrtare është ende Gjystina Grishaj, njerëzit I drejtohen asaj në mënyrë tradicionale, pa përdforur në asnjë moment përemrat në gjininë femërore por nuk e konsideron në asnjë moment veten si transgjinore.
Vëllazëria, të cilës Duni iu bashkua gati 40 vjet më parë po vdes ngadalë, pasi Shqipëria po ndryshon vazhdimisht dhe edhe në zonat rurale paternaliste, gratë e reja gëzojnë më shumë mundësi. Fshati i saj, i cili është i krishterë, si pjesa më e madhe e veriut të vendit, vitet e fundit ka filluar të zhdukë ngadalë izolimin klaustrofobik, falë ndërtimit të një rruge gjarpërushe nëpër male që tërheq vizitorët e shumtë e në të njëjtën kohë siguron një rrugëdalje për gratë vendase me dëshirë të fortë që duan të jetojnë jetën e tyre.
Shumë, si Duni, u betuan që të shpëtonin nga martesat e detyruara, disa në mënyrë që të mund të marrin rolet tradicionale të meshkujve , si drejtimi i një ferme në një familje ku të gjithë burrat kishin vdekur nga gjakmarrja dhe të tjerë sepse thjesht ndiheshin më shumë si burra.
“Shoqëria po ndryshon dhe burrneshat po vdesin”, tha Gjok Luli, një ekspert mbi traditat e Shqipërisë. Nuk ka shifra të sakta sesa janë ende gjallë, por nga dhjetëra që janë aktualisht, shumica janë të moshuar. Duni, 56 vjeç, është ndoshta më i riu.
“Ishte një mënyrë për të shpëtuar nga roli si grua”, tha zoti Luli, “por tanimë nuk ka nevojë për të ikur më”.
Mes atyre që tani janë në gjendje të zgjedhin rrugë të ndryshme në jetë, është edhe mbesa e Dunit, Valerjana Grishaj. Ajo është 20 vjeçe dhe ka vendosur që në adoleshencë të linte malet dhe të transferohej në Tiranë, në kryeqytetin relativisht modern të Shqipërisë. Fshati, tha jo nuk është vend për mua, teksa pinim kafe në një kafene në Tiranë.
“Të gjithë shoqet e mia atje janë martuar që kur ishin 16 vjeç”, tha ajo.
Por zonusha Grishaj tha se e kuptonte se përse tezja e saj mori vendimin për tu shëndrruar në burrneshë.
“Nuk kishte gra të forta, të pavarura”, tha ajo. “Për të qenë e tillë, duhet të bëheshe burrë”.
Ajo nuk kurseu vlerësimet për prindërit e saj që e kishin lejuar të bënte zgjedhjet e saj.
“Unë isha shumë me fat, por prindër si të mitë janë të rrallë”, tha zonjusha Grishaj, duke vënë në dukje se shumica i bëjnë presion vajzave të tyre që të martohen si adoleshente.
Shqipëria, e cila ishte e izoluar në periudhën e diktaturës komuniste deri në 1991, vitet e fundit ka patur një zhvillim të madhe ekonomik dhe social dhe vendi është lidhur gjithnjë e më shumë me pjesën tjetër të Evropës.
Por Tirana, në të cilën zonjusha Grishaj u transferua në moshën 17 -vjeçare për të studiuar për regji, mund të jetë ende një vend i vështirë për një grua të re që përpiqet të gjejë rrugën e saj.
“Patriarkalizmi ekziston akoma, edhe këtu në Tiranë”, tha mbesa e Dunit. Gratë e reja që jetojnë vetëm, ajo u ankua, shpeshherë bëhen subjekt thashethemesh dhe shihen si të pandershme.
Megjithatë, “gratë sot kanë shumë më tepër liri se më parë dhe nuk kemi nevojë të bëheni burrë për të jetuar jetët tona”.
Duke u shpallur burrë, Duni nuk po godiste normat konvencionale gjinore, por në fakt po iu nënshtrohej atyre. Ajo ndan të njëjtat pikëpamje transfobike dhe homofobike që janë të përhapura masivisht në Shqipëri.
Në fakt të gjithë në fshatin e saj të Lepushës besonin se burrat do të kishin gjithmonë më shumë fuqi dhe respekt, kështu që mënyra më e mirë për një grua që të ndante privilegjin e tyre ishte të bashkohej me ta, në vend që të përpiqej t’i mposhte ata.
Teksa analizonte katër dekada të jetës së saj ku vishet, sillet dhe trajtohet si burrë ajo thotë “Si burrë, merr një status të veçantë në shoqëri dhe në familje. Unë kurrë nuk kam veshur një fustan dhe kurrë nuk jam penduar për vendimin tim”, tha Duni.
Mbështetja e kësaj tradite, në fakt nxitej edhe më shumë nga Kanuni i cili i klasifikonte gratë si llafazane, qëllimi i të cilave ishte t’u shërbente burrave.
Statusi i ulët i grave u dha atyre një avantazh, megjithatë i përjashtonte ato nga betejat që për shekuj me radhë shkatërruan familjet shqiptare pasi burrat nga klanet e armiqësisë vriteshin në një cikël të pafund vrasjesh. Prindërit, djemtë e të cilëve ishin vrarë të gjithë, shpesh i bënin thirrje një vajze të bëhej burrneshë, kështu që do të kishte një burrë që të përfaqësonte familjen në mbledhjet e fshatit dhe të menaxhonte pronën e saj.
Një grua që bëhej një virgjëreshë e betuar shihej si jo plotësisht mashkull, nuk llogaritej në gjakmarrje dhe prandaj i shpëtonte vrasjes nga një klan rival.
Luli, ekspert për traditat vendase, tha se një nga kushërinjtë e tij, i cili mbante nofkën Kuba në vend të emrit origjinal, Tereza, ishte një fëmijë i vetëm dhe u bë një virgjëreshë e betuar në mënyrë që të shmangte martesën dhe të shmangte që prindërit e saj të ishin vetëm. Ajo vdiq në 1982.
Ai e krahasoi Kubën me një “grua që vendosi të bëhet murgeshë”. “Është i njëjti lloj përkushtimi”, tha zoti Luli, “por ndaj familjes në vend të Zotit”.
Për shqiptarët që përpiqen të arrijnë për barazinë gjinore, një përkushtim i tillë nxit ndjenja të përziera.
“Të thuash që nuk do të marr urdhra nga një burrë është një politikë feministe”, tha Rea Nepravishta, një aktiviste për të drejtat e grave në Tiranë. “Të thuash që unë njam pronare e vetes dhe nuk do të jem në pronësi të një burri është feministe.”Por, shtoi ajo, “të jesh i detyruar të sillesh si burrë në vend të gruas është krejtësisht antifeministe-është e tmerrshme”.
Pabarazitë e përcaktuara nga Kanuni, tha z Nepravishta, u dha grave një zgjedhje “ose të jetonin si gjysmë kafshë ose të kishin njëfarë lirie duke u sjellur burrë”. Ndërsa patriarkalizmi, është ende I fortë në shoqëri, ai ka humbur njëfarë fuqie dhe nuk i vë më gratë përballë zgjedhjeve të tilla.
Disa burrnesha thanë se ata e deklaruan veten burra thjesht sepse nuk ndiheshin kurrë si gra.
Diana Rakipi, 66 vjeç, një burrneshë në qytetin bregdetar të Durrësit, tha: “Unë gjithmonë ndihesha si burrë, madje edhe si djalë”.
Znj. Rakipi kënaqet duke u sjellë pas bossy. Në një shëtitje pranë apartamentit të saj të vogël me një dhomë, ajo ndalonte kalimtarët të cilët mendonte se po silleshin në mënyrë të pahijshme, si një djalë që pa se godiste vëllain e tij dhe e qortoi.
Rakipi, e cila u rrit në veri para se të transferohej në Durrës, tha se ajo bëri betimin si burrneshë kur ishte adoleshente para dhjetëra të afërmve dhe u zotua se do t’i shërbente familjes si burrë. Ajo kishte marrë vendimin pasi djali i vetëm i prindërve të saj vdiq nga sëmundja dhe gjithmone theksonte se atë e kishte dërguar Zoti për të zëvendësuar vëllain e saj të vdekur.
“Unë gjithmonë konsiderohesha mashkull i familjes. Ata ishin të gjithë të mërzitur nga vdekja e vëllait tim”, tha ajo, e ulur në një kafene ku të gjithë klientët e tjerë ishin burra. Ajo mbante një beretë të zezë ushtarake, një kravatë të kuqe, pantallona burrash dhe një jelek safari, me xhepat e mbushur me hajmali të besimeve të saj eklektike, duke përfshirë një kryq të krishterë dhe një medalion me fytyrën e diktatorit të dikurshëm të Shqipërisë, Enver Hoxha.
Zonja Rakipi reagoi me përbuzje kur u pyet për njerëzit që i nënshtrohen operacioneve për të ndryshuar gjininë. “Nuk është normale,” tha ajo. “Nëse Zoti ju bëri grua, ju jeni një grua”.
Duni, nga fshati Lepushe, gjithashtu ka pikëpamje të forta mbi këtë çështje, duke thënë se ndryshimi i gjinisë shkon “kundër vullnetit të Zotit” dhe se njerëzit “duhet të futen në burg” nëse e bëjnë këtë.
“Unë nuk kam jetuar si burrneshë sepse dua të jem burrë fizikisht. Unë e kam bërë këtë sepse dua të marr rolin e luajtur nga burrat dhe respektin e një burri”, tha ajo. “Unë jam një burrë në shpirt, por të kesh organe gjenitale mashkullore nuk është ajo që të bën burrë”.
Vendasit në Lepushe, përfshirë Manushaqe Shkozën, kamariere në një kafene në fshat, thanë se vendimi i Dunit për t’u bërë burrë erdhi fillimisht si surprizë, por u pranua shumë kohë më parë.
“Të gjithë e shohin një gjë të tillë si normale”, tha zonja Shkoza.
Duni tha se ishte e trishtuar që tradita e virgjëreshave të betuara do të shuhej, por vuri në dukje se mbesa e saj në Tiranë I kishte treguar se tani kishte mënyra më pak drastike që një grua të jetonte një jetë të plotë dhe të respektuar.
“Shoqëria po ndryshon, por unë mendoj se kam marrë vendimin e duhur për kohën time”, tha Duni. “Nuk mund të kthehem mbrapsht tani dhe të heq dorë nga roli që kam zgjedhur. Unë u betova për familjen time. Kjo është një rrugë në të cilën nuk mund të kthehesh”./ KultPlus.com
Në mesin e titujve të shumtë nga autorë të ndryshëm në vlerësimet e “New York Times” për 100 librat më të mirë të vitit është edhe vepra e Barack Obamës, shkruan KultPlus.
Libri i shkruar nga ish-presidenti i Amerikës e që përbrenda saj ka kujtime të tij, “A promised land” ka arritur që të vlerësohet në top 100-shën më të mirë të vitit sipas vlerësimeve të New York Times. Ky cilësohet si një sukses tejet i madh sepse vepra është publikuar më 17 nëntor.
Obama për këtë libër ka treguar më parë se pse ka vendosë të shkruaj një libër që përshkruan punën e tij si president i SHBA.
“Me librin tim unë doja t’u shpjegoja lexuesve se si është të jesh president i Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Doja të ju bëja me dije njerëzve se ndonëse mund të duket diçka e mahnitëshme, presidenca është vetëm një punë dhe qeveria jonë federale është një ndërrmarrje njerëzore si çdo tjetër. Doja të ju bëja me dije se edhe njerëzit që punojnë në Shtëpinë e Bardhë përjetojnë të njëjtat gjëra si njerëzit e zakonshëm: zhgënjim , shpërthim, kënaqësi. Si dhe doja të ju tregoja një histori timen personale me të cilën të rinjtë mund të frymëzohen”, tha Obama.
“A promised land” mbyllet me lindjen e lëvizjes “birtherismo”, Donald Trump-in dhe vrasja e Osama bin Laden-it. / KultPlus.com
Prestigjiozja amerikane “New York Times” i ka kushtuar një artikull interesant librit “Kukulla” të shkrimtarit Ismail Kadare, i cili pas pesë vitesh të botimit u përkthye në gjuhën angleze këtë vit nga John Hodgson.
ARTIKULLI I PLOTE I NYT
Detyrimi për të udhëtuar drejt shtëpisë i nxitur nga vdekja e një prindi është një nënzhanër i kujtimeve të udhëhequra nga vetë-simpatia- e kuptueshme, nëse jo gjithmonë e mjaftueshme për krijiminë e letërsisë së mirë.
Më e mira në natyrë mbështetet jo vetëm në kujtimet e pluhurosura, por dhe në ndjekjen e një informacioni të ri: një pjesë e kujtesës, një pjesë e historisë së treguar e detyruar nga një boshllëk i papritur që duhet të plotësohet.
Ismail Kadare, shkrimtari shqiptar, njihet më së miri si një ironist që ka fituar krahasime me George Orwell dhe Milan Kundera, duke shkruar përballë diktatorit të pamëshirshëm komunist Enver Hoxha, i cili drejtori Shqipërinë nga 1944 në 1985. Nga fillimi i viteve ’90, megjithëse Hoxha kishte vdekur, Kadare kishte nxitur mjaft inat brenda regjimit dhe do të duhej të largohej në Paris. Ai u kthye në vendin e tij pasi mori një telefonatë nga motrat e vëllezërit e tij që e informuan për sëmundjen e nënës, të cilën ai e quajti Kukulla. E tillë është premisa e romanit autobiografik të Kadaresë me të njëjtin titull, botuar fillimisht në shqip në 2015 dhe tani është përkthyer në anglisht nga John Hodgson.
Kjo nofkë (kukulla) përmban një informacion të madh në lidhje me nënën e narratorit, apo perceptimin e tij fëminor mbi të, brishtësinë e saj dhe çfarë do të “më godiste më vonë si ngjashmëriare e saj me letrën”, shkruan ai. Ka një mister si Kabuki që rrëfyesi, Ismail, gjen të gdhendur në fytyrën e saj, “një naivitet i pashoq” dhe “adoleshencë e zgjatur”, të gjitha shenjat e një ekzistence të kufizuar që ai tani kupton se ishte mbyllur në vend kur ajo u martua 17 vjeçe dhe u zhvendos në shtëpinë shekullore të bashkëshortit të saj, për të banuar nën sundimin perandorak të vjehrrës së saj.
Disa nga pjesët e këndshme të “Kukulla” lindin nga emocioni i dukshëm i Kadaresë në rikthimin e tij në Gjirokastër, qytetin magjepsës të lindjes së tij dhe ringjalljen e viteve të saj të luftës, kur Kukulla ishte e re. Gjeografia politike në Europë po vërshonte, por zakonte e jetës së nënës së tij ishin akoma aty dhe të gjalla. Lexuesi gjen intriga vojeristike në procesionin që e shoqëroi atë në vizitën e saj të parë post-martesore në shtëpinë e babait të saj dhe në lajmërimin e vjehrrës së saj se, si një grua në një moshë të caktuar, ajo kurrë nuk do të dilte më nga shtëpia. Një presion përçarës mbi botëkuptimin e Kukullës vjen në formën e një kushërire që zgjodhi të heqë dorë nga martesa për një karrierë në mjegullnajën politike gjithnjë e më të errët të Hoxhës.
Romani kthehet gjithashtu, pjesërisht në një ‘bildungsroman’ (shënim i redaksisë: një roman që merret me vitet formuese ose edukimin shpirtëror të një personi), ndërsa rrëfyesi përpiqet të ngacmojë se çfarë kishte të bënte me ndjeshmërinë e nënës së tioj që lindi “dhuratën e shkrimtarit” brenda tij. Ismaili bëhet i bindur se “gjithçka që e kishte dëmtuar Kukullën në jetë u bë e dobishme për mua në artin tim” dhe se nëna tij e kishte dorëzuar lirinë në jetën e saj “për të më dhënë të gjithë lirinë e mundshme si një qënie njerëzore, në një botë ku liria ishte aq e rrallë dhe e vështirë për t’u gjetur”.
Lexuesit e njohur tashmë me shkrimet e Kadaresë ka të ngjarë ta shohin këtë punë delikate si një përkujtim të dobishëm. Ata që nuk janë lexues të tij mund të luftojnë teksa teksti tenton të godasë, me një prirje feministe, megjithëse narratori është më pak i interesuar në politikë se sa të kalojë nga një vend në tjetrin, nga karakteri në karakter, duke imituar modelin e vetë kujtimeve teksa na çon gjatë ditëve të tij të universitetit në Moskë dhe prishjes së tij me zakonte e familjes. Por ai refuzon të mbushë hapësirat në mes. Kadare e krahason projektin e tij me një poezi ruse për “nënën”, “mat” tre herë dhe herën e katër e lë të papërfunduar fjalën matmatmatma. Rrokja e fundit “-tma” do të thotë “errësirë”. “Një cikël i pafund i matmës, ‘errësira e nënës”,” shkruan Kadare, “në të cilën nëna dhe errësira mbeten përtej kuptimit”./diaporashqiptare/KultPlus.com
Kur kthejmë vështrimin nga historia e vendit tonë, dominuese janë betejat për liri, lavdi dhe varfëria e vuajtjet e pafundme të këtij kombi.
Literatura, mediat, e historianët janë fokusuar gjithnjë te beteja e vështirë për t’iu përcjellë brezave realitetin e kohërave të vështira falë të cilave kemi një të tashme. Probleme ka edhe sot, por tashmë kemi një Shqipëri të pavarur që ka armik vetëm veten.
Në morinë e dëshmive është folur edhe për gratë. Kryesisht për ato që morën pushkën, luftuan e u flijian. Por sa është komentuar bukuria e vashave shqiptare? Gjithnjë e më shumë po u “hiqet pluhuri” fotografive që nuk dihet se ekzistonin. Fotgrafët, gazetarët dhe historianët e huaj na e kanë bërë këtë “nder”.
Në kohët kur Shqipëria e trazuar luftonte të bëhej shtet, të huajt nuk kishin se si të mos ndalnin shikimin e apartët e tyre përballë bukurisë natyrale të vajzave shqiptare.
Një fotografi e publikuar nga prestigjiozja “New York Times” në vitin 1911 është dëshmi e qartë për këtë.
Vajza shqiptare e veshur me elementë të kostumit popullor, e lirshme para aparatit sikur të kishte një jetë që pozon dhe e stolisur me hijeshi na tregon një Shqipëri të bukur që pak njihet. / KultPlus.com
Gazeta “New York Times”, ka marrë shumë kritika pas publikimit të një opinioni, më 3 qershor, nga senatori republikan nga Arkansasi, Tom Cotton, titulluar “Dërgoni trupat”.
Zoti Cotton shkruante, se “autoriteti përmes forcës” do të rivendoste rendin, pas protestave të përhapura në të gjithë vendin, disa prej të cilave, të dhunshme.
“Është vonë, për të mbështetur autoritetet e zbatimit të ligjit në nivel vendor me autoritetin federal” – theksonte ai.
Agjencia e lajmeve “Reuters”, thotë se, nuk arriti të sigurojë ndonjë koment mbi këtë zhvillim nga James Bennet, si dhe nga ndonjë përfaqësues i senatorit Cotton. Opinioni i shkruar në “New York Times” nxiti kritika, si brenda ashtu edhe jashtë redaksisë së gazetës. Disa lexues e gazetarë, thanë se artikulli mbështeste veprime që do të vinin në rrezik protestuesit dhe gazetarët.
Fillimisht, botuesi i gazetës “New York Times” A.G. Sulzberger e mbështeti vendimin për ta botuar artikullin.
“Unë besoj në parimin e të qënit të hapur ndaj opinioneve të ndryshme, madje edhe ndaj atyre me të cilat ne nuk pajtohemi dhe ky artikull u botua nën këtë frymë”, shkruante ai në një email drejtuar stafin të gazetës ditën e enjte.
Por, të dielën zoti Sulzberger shkruante në një shënim dërguar stafit të gazetës që u sigurua edhe nga “Reuters” se: “javën e kaluar pamë një dështim të fortë në procesin tonë të redaktimit që nuk është i pari që kemi përjetuar vitet e fundit”.
Protestat për drejtësi mes komuniteteve të ndryshme racore në vend shpërthyen 14 ditë më parë pas shfaqjes së pamjeve filmike që tregonin George Floyd, një 46 vjeçar të paarmatosur, nën pranga e të shtrirë me fytyrën poshtë në një nga rrugët e Mineapolis ndërsa një oficer policie i bardhë i kishte vendosur gjurin mbi qafë duke e mbajtur për rreth nëntë minuta.
James Bennet do të zëvendësohet nga Katie Kingsbury. Zoti Bennet ka qenë redaktor i faqes editoriale të gazetës që nga viti 2016. Ai ka ndihmuar në zgjerimin e gamës së zërave të botuar në gazetë, si dhe ka eksploruar formate të reja, sipas një e-maili që zoti Sulzberger i kishte dërguar stafit të gazetës. Para se t’i bashkohej “New York Times” në detyrën e redaktorit, zoti Bennet ishte kryeredaktor i revistës “The Atlantic”.
Dorëheqja e tij, vjen ndërsa disa redaksi lajmesh në të gjithë Shtetet e Bashkuara po rishqyrtojnë vendimet e tyre mbi artikuj të botuar nëse ato përfaqësojnë shumëllojshmërinë dhe ndjeshmërinë e duhur ndaj çështjeve të komunitetit afrikano-amerikan.
Të shtunën, kryeredaktori i gazetës “Philadelphia Inquirer”, Stan Wischnowski dha dorëheqjen pasi punonjës të saj dolën në protestë lidhur me një artikull të titulluar “Edhe ndërtesat janë të rëndësishme”, një artikull mbi ndikimin e demonstratave të dhunshme tek prona private.
“Stan Wischnowski ka vendosur të largohet nga detyra e nënpresidentit dhe kryeredaktorit e të nisë një kapitull tjetër, në karrierën e tij”, – thuhej në një deklarate me shkrim, të drejtueses ekzekutive të “Philadelphia Inquirer”, Lisa Hughes.
“Reuters”, ende nuk ka arritur të sigurojë asnjë koment, nga zoti Wischnowski, rreth këtij zhvillimi. /Voa /KultPlus.com
“The New York Times” i ka dedikuar një artikull heronjve që janë përballur me vështirësitë e krijuara nga COVID-19 e mbi të gjitha atyre që i kanë shërbyer komunitetit çdo ditë duke u përballur me rrezikun e inferktimit. Mes historive nju jorkeze është edhe ajo e dy vëllezërve Rrahami.
Duke u rritur në Kosovë, Genc Rrahami ëndërronte për që kur të rritej do të jetonte në New York City.
“Mendoja që në SHBA ka shumë para”, tregonte një ditë Genci. “Dhe se unë do të punoja pa u lodhur dhe të hapja një biznes, dhe të krijoja një të ardhme të bukur me një familje të bukur”.
Genci arriti në Manhattan dy vjet më parë dhe gjërat kishin filluar të rregulloheshin. Vëllai i tij më i madh, Genti, punon super dhe e ndihmoi të gjente një punë si “doormen”, portier, në lagjen Greenëich Village.
Në muajin shkurt, ëndrra e Gencit për të hapur biznesin e tij u plotësua kur vëllezërit Rrahmani hapën “G’s Café”, një kafene në Upper East Side.
Nuk kishte qenë momenti i duhur. Gjashtë javë pasi ishte hapjes me ceremoni, “G’s Café” u mbyll për shkak të pandemisë. Kurse sa i përket punës së tij normale, në vend që të hapte e mbyllte dyert e të ndalonte taksitë, Genci papritmas përpiqej të shmangte infeksionin, ndërsa me maskë e me doreza, pastronte banakun, organizonte plehrat, dhe administronte përmbytjen me pako nga kompania Amazon.
Kjo nuk ishte puna që mendonte se do të kryente kur filloi; kjo nuk ishte jeta që kishte ëndërruar. Mirëpo, shpejt, e gjeti një mënyrë për t’u shquar edhe në këtë situatë. Punëtorë të tjerë ndërtesash që cilësuar “esencialë” (thelbësorë) që nga muaji mars do t’i përgjigjeshin gjithashtu kushtrimit.
Ndërkohë që qyteti vetëizolohej, portierët, hamallët, hidraulikët e punonjësit e tjerë të mirëmbajtjes kanë mbajtur gjallë mijëra pallate banimi në New York, ku ngujohen banorët e tyre. Nga qiellgërvishtësit me doreza të bardha, në Avenunë e Pestë, te pallatet kooperativë të shtresës së mesme në Queens, te komplekset e strehimit publik, pallatet e mëdha të banimit kanë nevojë për ta më shumë se kurrë. Kështu që ata vijuan të punojnë, në vijën e parë të frontit të qyteteve të tyre vertikale në miniaturë.
Disa punonjës të stafit të pallateve të banimit u habitën dhe u zhgënjyen kur morën vesh se u ishte dhënë statusi “esencial”, kurse të tjerë u janë përveshur përgjegjësive shtesë, pavarësisht nga kërcënimi i sëmundjes dhe i humbjes së punës. Pastaj, janë edhe ata si Genci, që shkojnë përtej detyrës, duke dëshmuar talente të panjohura, aftësi, dhe interesa për të ndihmuar njujorkezët e tjerë që të mbijetojnë.
Disa superë që jetojnë në ndërtesat që mirëmbajnë kanë larguar që aty gratë dhe fëmijët. Ka pasur edhe që kanë vdekur nga virusi.
Sipas sindikatës (unionit) së tyre, SEIU 32BJ, deri në 12 maj, mbi 230 nga 35,000 anëtarët e seksionit të pallateve të banimit kanë dalë pozitivë, ndërsa 39 janë konfirmuar që kanë vdekur nga Covid-19.
… Disa punonjës të ndërtesave do të kishin preferuar pushimin nga puna. “Po të më kishin thënë, ‘dëgjo po të heqim nga puna, do marrësh asistencën dhe do të të mbeten përfitimet sociale’ do ta kisha pranuar në sekondë”, thotë Joseph Gramble, baba i divorcuar i dy adoleshentëve që punon si portier në 1225 Park Avenue. … Mirëpo, ajo që tremb në mënyrë të kuptueshme disa portierë, ka frymëzuar disa të tjerë që të hidhen në veprim.
Genc dhe Genti Rrahmani, për shembull, kanë rihapur “G’s Café” në javët e fundit dhe të martën e të enjten, kanë nisur një ritual të ri. I mbushin karrelat-shporta të ushqimeve me qindra kafe dhe ëmbëlsira nga dyqani i tyre dhe ia u çojnë personelit të emergjencës, aty afër, duke ua dhuruar falas. Kjo përpjekje është sponsorizuar pjesërisht me donacione nga “Metropolitan Building Managers of New York”, një grup superash e menaxherësh të ndërtesave.
Një ditë nga këto, ishin duke u çuar mëngjesin infermierëve dhe mjekëve në Spitalin Mount Sinai Kravis të Fëmijëve. Bashkë me ushqimet u dhuruan edhe një thes me lodra për pacientët e tyre të vegjël.
“Nuk e bëjmë për para”, thotë Genci. “E bëj për veten time, për kënaqësinë e zemrës sime. Sepse e dimë se çfarë do të thotë të jesh një punëtor thelbësor — dhe këta njerëz janë duke punuar për të gjithë ne. Jo vetëm për mua apo për ty, por për këdo”. /illyria/ KultPlus.com
Gazeta e përditshme prestigjoze New York Times pati shkruar një artikull se “shqiptarët janë raca më e bukur në Evropë”.
Ky është konkluzioni i një shkrimi të publikuar më 21 maj të vitit 1911, e cila sillet tashmë sërish në vëmendje, transmeton KultPlus.
“Fizikisht shqiptarët janë raca më e bukur në Evropë. Gratë shqiptare janë shumë të bukura, me flokë të errëta dhe nganjëherë sytë e tyre janë gri. Ecja e tyre është një kënaqësi për t’u parë, kështu janë edhe vallet e tyre kur konkurruan në Serbi. Herën e parë që pashë vallen shqiptare, më dhanë një kënaqësi të veçantë”, shkruhej në “New York Times”.
Artikulli vlerëson edhe kërcimet tradicionale shqiptare, por nuk lë pas as bukurinë fizike dhe inteligjencën e meshkujve shqiptarë.
“Lëvizjet janë elegancë dhe tregojnë forcë. Po ashtu, ato janë shumë të bukura dhe shumë të talentuara. Ata janë si skocezët në shekullin e shtatëmbëdhjetë. Me këtë kuptoj që janë raca më e mirë nga inteligjenca dhe fiziku në Ballkan. Nëse shkoni në Kostandinopojë, ju do të gjeni njerëzit më të mirë, jo vetëm ushtarët, por edhe zyrtarë shqiptarë”, thuhen në shkrimin e “New York Times”. /albinfo/ KultPlus.com
Uashington, 11 qershor – ”New York Times” njoftoi sot se nuk do të publikonte më vizatime politike në edicionin ndërkombëtar, pak më shumë se një muaj pas një polemike lidhur me një karikaturë të cilësuar antisemite, transmeton atsh.
E përditshmja njoftoi se prej një viti po mendonte për të
sjellë disa ndryshime në edicionin ndërkombëtar në lidhje me atë që botohet në
SHBA, që nuk përmban më vizatime politike prej disa vitesh.
Ajo synon ta vërë në zbatim këtë projekt duke nisur nga 1 korriku.
Publikimi në fund të prillit në edicionin ndërkombëtar të
një karikature që personifikonte kryeministrin izraelit Benjamin Netanyahu dhe
presidentit amerikan, Donald Trump ngjalli shumë polemika në komunitetin hebre
dhe më gjerë.
Kryeministri izraelit ishte pikturuar si një qen shoqërues
për të verbrit, i cili mban një medaljon me një yll të Davidit, i shoqëruar nga
presidenti amerikan, i verbër me një kipa në kokë/AFP.
E përditshmja “The New York Times” i ka dedikuar hapësirë reperes kosovare, Melinda Ademi, në një artikull të quajtur “15 artistët pop evropianë të momentit”.
Në suplementin “online” të kësaj gazete, artikulli në fjalë shkruan se Kosova ka një të ardhme të ndritur në muzikë falë yjeve me famë botërore si Dua Lipa dhe Rita Ora, gjersa vazhdimin e artikullit ia dedikon Melinda Ademit, dhe karrierës së saj në muzikën ‘rap’.
“Përkundër popullsisë së saj të vogël, Kosova luan një rol kryesor në skenën e sotme të muzikës pop, falë yjeve si Dua Lipa dhe Rita Ora”, nis shkrimin The New York Times.
Melinda Ademi (Foto: Melinda Ademi/Instagram)
Babai i Melinda Ademit u largua nga Kosova në vitet ’90, pasi rebelët shqiptarë filluan luftën për pavarësinë nga Serbia që shkaktuan një krizë të madhe refugjatësh. Ademi ka lindur në Gjermani, duke jetuar atje derisa familja fitoi kartën e gjelbër për në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Tani në të 20-at (ajo nuk do ta zbulojë moshën e saj të saktë), ajo është kthyer në Kosovë për të nisur karrierën e saj muzikore.
Ademi gjithmonë donte të këndonte dhe madje hyri në konkursin “American Idol”. Por ajo kohët e fundit zbuloi se mund të bëjë “rap”. Kjo e shtyu atë për të bërë këtë lëvizje. “Unë po përpiqesha të krijoj këngë, dhe kuptova se isha më tërheqëse për meloditë dhe tingujt shqiptare”, tha ajo. “Unë vetëm vendosa se do të ishte më mirë për mua dhe shijet e mia për të ardhur këtu”.
Megjithatë, avancimi i femrave në muzikën ‘rap’ nuk është mirëpritur nga të gjithë. Muajin e kaluar, Ledri Vula, një reper kosovar, tha në një intervistë televizive: “Edhe femrat dinë të bëjnë ‘rap’, duke thënë se diçka nuk është e drejtë”.
“Nuk mund të flas me të vërtetë për atë që tha, apo qëllimet e tij”, tha Ademi kur u pyet për komentin. “Por unë mund të flas për klimën muzikore këtu dhe se si femrat po e djegin”, ka thënë Melinda. /Telegrafi / KultPlus.com
Ekziston një vend në Ballkan i cili kufizohet me vetveten. Ku të papunët më së shumti punojnë. Ku të gjithë nxitojnë për në punë, dhe askush nuk arrin në kohë. Aty ku tetë- orëshi i punës zgjat 12 orë. Aty ku shëndetësia është pa pagesë ndërsa shërimi i shtrenjtë.
Ku gazetarët janë të lirë të shkruajnë çdo gjë që ju urdhërohet. Ku sekretet shtetërore janë publike. Aty ku historia përsëritet çdo ditë. Ku më të pasurit janë njerëzit të cilët kurrë nuk kanë punuar.
Aty ku përdorët valuta e huaj. Aty ku të mençurit i deklarojnë të çmendur, dhe të çmendurit të aftë. Aty ku analfabetët e shkruajnë historinë. Aty ku ligjet janë të paligjshme, ndërsa anarkia gjendje normale. Aty ku jetohet për të ardhmen sepse për të tashmen nuk kemi të drejtë.
Aty ku çdokush e përqesh tjetrin dhe askush askujt nuk ia dëshiron të mirën. Aty ku proceset gjyqësore zgjasin më shumë se jeta. Ku përmbytjet janë e vetmja mënyrë për ujitje. Ku konsiderojnë se vendi do të përparojë më shumë nëse stagnon gjithnjë e më tepër.
Ku normalët nuk janë të nevojshëm, dhe punësohen të përshtatshmit e jo të aftët. Është në Ballkan një vend ku me ndershmëri, sinqeritet dhe zell kurrë nuk do të arrish qëllimin e dëshiruar …” / KultPlus.com
Gazeta prestigjioze amerikane, New York Times, i rekomandon lexuesit të lexojnë librin “Kamarja e turpit” të shkrimtarit shqiptar Ismail Kadare . Në listën prej 9 librash që rekomandon çdo javë për lexuesit e saj, New York Times rendit “Kamaren e turpit” si një nga librat që nuk duhet humbur pa lexuar.
Libri është përkthyer në anglisht nga John Hodgson. “Kërkimi për kokën e prerë të Ali Pashë Tepelenës shërben si një simbol i errët satirik në këtë roman shqiptar të botuar fillimisht në vitin 1978, një fabulë alegorike për autoritarizmin e shekullit të 20-të,” shkruante Jason Goodwin. “Ndërsa ky roman vendoset në mënyrë të shkëlqyer, lakonike dhe me elemente të zymtë komikë, bëhet e qartë se shteti është, në mënyrën e vet, një kokë e frikshme. Një Meduzë, ndoshta, me aftësinë për të shkatërruar,” vijon më tej kritiku i New York Times, raporton gazeta-shqip.com
“Kamarja e turpit” ka qenë botuar për herë të parë më 1978, si pjesë përbërëse e librit “Ura me tri harqe”, me titullin “Pashallëqet e mëdha”. Romani që ka në qendër fatin e Ali Tepelenës, pashait rebel shqiptar, që u ngrit kundër sulltanit dhe shtetit osman, është konsideruar nga kritika botërore si një nga veprat më tragjike të Kadaresë, ku përshkruhet terrori shtetëror./ KultPlus.com
“Fizikisht Shqiptarët janë raca më e bukur në Evropë”, thuhet në një shkrim të New York Times, të shkruar po thuajse një shekull më herët, shkruan KultPlus.
Në këtë shkrim të publikuar më 21 maj 1911, gazeta prestigjioze “New York Times”, vëmendje të veçantë i kushton bukurisë së grave shqiptare, dukjes, ecjes, vallëzimit dhe elegancës së tyre. Krahas bukurisë, NY Times, shqiptaret i përshkruan edhe si shumë të talentuara. Po ashtu ky shkrim nxjerrë në pah edhe intelektin shqiptarë, ku thuhet se në Kostandinopojë krahas burrave, e ushtarëve të mirë, atje mund të takosh edhe zyrtarë shqiptarë.
“Gratë Shqiptare janë shumë të bukura, me flokë ngjyrë të errët, dhe nganjëherë sytë e tyre janë ngjyrë gri. Ecja e tyre është një kënaqësi për tu parë, si dhe vallet e tyre kur konkurronin në Serbi. Herën e parë kur pashë të kërcenin, më dhanë një kënaqësi të veçantë. Lëvizjet e tyre janë elegancë dhe forcë së bashku. Po, ato janë shumë të bukura dhe shumë të talentuara. Janë si Skocezët në shekullin e shtatëmbëdhjetë. Dhe dua të them që janë nga racat më të mira intelektualisht dhe fizikisht në Ballkan. Nëse ju shkoni në Kostandinopoje, do të gjeni se burrat më të mirë, jo vetëm ushtarë, por edhe zyrtarët janë Shqiptarë”, thuhet në shkrimin e NY Times./ KultPlus.com
