Etiketë: Vincent van Gogh

Disa nga mendimet mbi artin dhe jetën që Van Gogh i ndante përmes letrave me vëllaun e tij, Theo.

Për të vepruar në këtë botë, duhet të vdesësh brenda vetes…Njeriu nuk gjendet përmbi tokë vetëm për të qenë i lumtur, as dhe për të qenë thjesht i ndershëm. Gjendet për të realizuar gjëra të mëdha për shoqërinë, për të arritur fisnikërinë e shpirtit e për t’u hedhur përtej vulgaritetit në të cilin hiqet zvarrë ekzistenca e pothuaj të gjithë individëve.

Për çfarë mund të jem i dobishëm, për çfarë duhem? Ka diçka brenda meje, por çfarë është?

Njeriu është i huaj përmbi tokë dhe jeta e tij është një udhëtim i shkundulluar nga stuhitë.

Ç’është të pikturuarit? Si arrihet? Është akti i shpalosjes së një peizazhi, nëpërmjet një muri të padukshëm prej hekuri, që me gjasë gjendet mes asaj që ndjen e asaj që mundesh.

Më pëlqen më shumë të pikturoj sytë e njerëzve se sa katedralet, sepse në sytë e njerëzve egziston diçka që nuk gjendet në katedralet, sado madhështore e hijerënda që të jenë.

Do të doja të pikturoja burra e gra me nuk di se ç’gjë të përjetshme, për të cilën, dikur, simboli ishte aureola që ne e kërkojmë në rrezatimin e brendshëm e në regëtimën e koloritit tonë.

Gjithçka është në të njëjtën kohë, simbol dhe realitet.

Të vuajturit pa u ankuar, është i vetmi mësim që mund të marrësh në këtë jetë.

Ngandonjëherë, ashtu si dallgët e dëshpëruara që thërrmohen ndër shkëmbinj, unë ndjej dëshirën turbulluese për të përqafuar diçka…

Në ethen time trunore apo në çmendurinë, nuk di si ta çuaj, mendimet e mia kanë lundruar në shumë dete.

Është e vështirë të largohesh nga një vend, përpara se të kesh treguar në një farë mënyre se e ke ndjerë dhe e ke dashur.

A e di ti, Theo, këtë shprehje të një poeti holandez: “jam lidhur me tokën me fije më shumë se tokësore”?

Nuk jetoj për veten, po për brezin që do të vijë.

Natyra është mënyra më e mirë për të kuptuar artin; piktorët na mësojnë që të shikojmë.

Nëse do të vlej diçka në të ardhmen, vlej edhe tashti, sepse gruri është grurë, edhe pse qytetarët në fillim e pandehnin bar.

E kështu, për punën time rrezikoj jetën dhe kam humbur gjysmën e arsyes.

Njeriu është i huaj përmbi tokë, dhe jeta e tij është një udhëtim I tronditur nga stuhitë.

Jeta jonë është si çapitja e një pelegrini. Një herë pashë një pikturë të shkëlqyer, paraqiste një peisazh mbrëmësor. Në të djathtë, në largësi, një rresht kodrinash që dukeshin si blu në lagështirën e mbrëmjes. Përmbi këto kodrina, vezullimën e perendimit, retë gri të përvijuara me argjend, me ar e me purpur. Peisazhi është një rrafshinë e mbuluar me bar e me shkurre dhe aty- këtu me lëvoret e bardha të mështeknave, gjethet e së cilave janë të verdha, sepse është vjeshtë. Mespërmes peisazhit gjarpëron një rrugë që të çon kah një mal i lartë, shumë, shumë të largët, e mbi majën e malit, një qytet mbi të cilin dielli që perendon lëshon një dritë lavdie.

Mbi rrugë ecën një pelegrin që në dorë ka një bastun. Ai tashmë është duke ecur që prej shumë kohe dhe është i lodhur. Takon një grua, një figurë krejt në të zeza që të sjell ndërmend fjalët e Shën Palit: “Edhe pse e trishtë, prapëseprapë gjithnjë e hareshme. Ky engjëll i Zotit është vënë aty për t’i dhënë zemër pelegrinit e për t’iu përgjigjur pyetjeve të tij; dhe pelegrini e pyet: “A shkon gjithnjë përpjetë kjo rrugë?”. Dhe përgjigja është: “Po, deri në fund”. E pelegrini pyet sërish: “A do të vazhdojë gjithë ditën udhëtimi?” Dhe përgjigja: “Nga agimi deri në mbrëmje, miku im”. Dhe pelegrini vijon rrugën e tij, i trishtë e prapëseprapë gjithë hare.

Në pranverë, një zog në kafaz e di mirë se ka diçka së cilës mund t’i shërbejë, e ndjen shumë mirë se ka diçka që do mund ta bënte, por nuk mund të bëjë asgjë, e çështë kjo? Nuk i kujtohet mirë, ka ide të vagullta dhe thotë: “Të tjerët bëjnë foletë e tyre, nxjerrin jashtë të vegjëlit e tyre dhe i ushqejnë”, e mandej përplas kokën e tij të vockël në telat e kafazit. Por kafazi nuk tundet dhe zogu çmendet prej dhimbjes. “Shiko çfarë bjerraditësi”, thotë një tjetër zog që kalon aty pranë, “ai është një tip që jeton me të falur”. E megjithatë, i burgosuri vazhdon të mbahet, nuk vdes. Jashtë nuk duket asgjë prej asaj që ai ka brënda. Ka shëndet të mirë e kohë më kohë, ndjehet i gëzuar nën rrezet e diellit. Po mandej vjen koha e dashurive. Dallgë depresioni. “Por, a ka me të vërtetë gjithçka që i nevojitet?”- thonë fëmijët që kujdesen për të e për kafazin e tij. E ai, rri i palëvizur me vështrimin e ndehur kah qielli,  ku vërehet kërcënimi i një shtërngate, e brenda vetes ndjen rebelim ndaj fatit  të tij. “Rri në kafaz, rri në kafaz, e nuk më mungon asgjë, budallenj! Kam gjithçka që më nevojitet! Por ju lutem, liri, lermëni të jem një zog si të tjerët!”. Kështu, ndonjëherë, një njeri që nuk bën asgjë, i ngjan një zogu që nuk bën asgjë. /albertvataj/ KultPlus.com

Niçe, tha një herë: “Në dashuri ka gjithmonë një grimcë çmendurie, siç ka gjithmonë një grimcë logjike në çmenduri”.

S’do mend që kishte të drejtë, pasi gjithnjë hasim vështirësi në identifikimin e caqeve në aspekte të shumta të jetës njerëzore. Ku mbaron gjenialiteti dhe çmenduria? A na shtyn dashuria në çmenduri? Pse shumica e artistëve të mëdhenj ishin të pajisur me atë çuditshmëri, që shpesh rezultonte në sëmundje mendore? Le të sjellim ndërmend skizofreninë e Edvard Munch, autori i “Ulërima”, apo krizat paranojake të gjeniut Dali, të dy personalitete të shquara që gjetën në art shprehjen perfekte për demonët dhe mrekullitë e mendjeve të tyre të privilegjuara, por njëherazi të vuajtura. Fare pak artistë e kanë gjetur vërtet lumturinë në artin e tyre, aq më pak në kanavacën e rrugëtimit të jetës. Shembulli i Vinsent Van Gogut është absolutisht më i rëndësishmi.

Piktori modest, i cili nuk arriti kurrë famë në të gjallë, vuante nga sëmundje të ndryshme: epilepsi, sindroma Menier dhe psikoza maniako-depresive. Pati një jetë të shënuar nga dhimbja dhe vetmia, ku e vetmja dashuri e vërtetë ishte ajo e të vëllait, Teos. Një jetë e shkurtër dhe e trazuar, kryevepra që të lënë pa frymë nga bukuria dhe forca e shprehjes, të tilla janë të dhënat e mitit Van Gog. Njeri me temperament mistik, i përnjëhershëm në lartësim, si fetar, ashtu edhe estetik. Si piktura, edhe feja shfaqet në zemër të ekzistencës së Van Gogut, një ekzistencë shënuar nga ndjeshmëria dhe dhembshuria karshi të përulurve. Nisur nga ky këndvështrim, piktura e Van Gogut fiton lehtësisht një karakter shoqëror, dëshmues dhe empatik.

Vinsent Van Gogu lindi në Zundert, Hollandë, më 30 mars 1853 dhe vdiq në Auvers-sur-Oise më 29 korrik 1890. Një nga piktorët më të famshëm të të gjitha kohërave, me gati nëntëqind piktura, më shumë se njëmijë vizatime dhe skicat e panumërta të cilat mbanin firmën e tij. Gjithsesi, nuk ishin numrat që e bënin të madh, por ndjeshmëria e tij karakteristike. Lulediellit emblematike, veshi i prerë legjendar, prapëseprapë ai nuk u njoh në të gjallë dhe konsiderohej si dështak. Imagjinoni një botë pa “Lulediellit”, apo “Nata me yje”?

Botë gati inekzistente.

Fillimisht, Van Gogu ishte i destinuar për priftërinë dhe punoi si predikues laik në rajonin e Borinage të Belgjikës. Kur u pushua nga puna, vendosi që e ardhmja e tij do të lidhej me pikturën. Van Gogu filloi të pikturonte veçse në moshën 27-vjeçare dhe nuk ndoqi asnjë seancë mësimore. Gjeniu kishte aftësinë të hidhte në telajo ndjenjat që përjetonte, duke përzier ngjyrat me penelatat e fuqishme. Jeta e tij karakterizohej nga vetmia dhe dhimbja, çrregullimet mendore dhe izolimi, çka i konsumonin mundësinë e një jete të lumtur. Mirëpo, fuqia piktoreske është edhe falë këtyre mundimeve, që e shoqëruan përgjatë tridhjetë e shtatë viteve të jetës së tij të shkurtër. “Kur vështroj yjet gjithmonë më fut në ëndërrime […] a nuk mund ta marrim vdekjen për të shkuar te një yll?”.

Letrat që Van Gogu i shkroi Teos (të mbledhura në librin “Letra për Teon”) janë një dëshmi e gjallë e ndjeshmërisë së pabesueshme të piktorit. Marrëdhënia me të vëllanë ishte mbase më autentikja e jetës së tij. “Kështu kalon jeta, koha nuk kthehet. Por unë jam i paepur në punën time […]. Sidomos në rastin tim, ku një krizë më e fortë mund të më shkatërrojë aftësinë për të pikturuar njëherë e përgjithmonë. Gjatë krizës, ndjehem frikacak me ankth dhe vuajtje – më frikacak se sa do të kishte kuptim të ndjeja”. Dhimbja dhe mundimi që gllabëroi piktorin del qartë në letra: “Do të doja të të shkruaja shumë gjëra, por e ndiej të padobishme”. Për rrjedhojë, ndjenjat u rikrijuan me penel. Piktura më e famshme është “Fusha e grurit me fluturimin e sorrave”, 1890, ku e verdha e shndritshme dhe e gjallë e grurit takohet me qiellin e zymtë të mbushur me sorra të zeza kërcënuese. Kanavacë që paralajmëronte fundin e artistit, që pikturoi me lot zemre. Burimet e frymëzimit të Van Gogut janë të larmishme, ato përfshijnë pikturën e zhanrit holandez dhe piktura realiste nga Millet apo bashkëkohësit, por u influencua shumë edhe nga gdhendjet e drurit japonez. Madje, bëri edhe kopje, duke ruajtur stilin shumë ekspresiv dhe idiosinkratik, të gdhendjeve nga Hiroshige, Kesai Eisen etj.

Edhe pse punoi vetëm 10 vjet, nga 27-37 vjeç, Van Gogu qe jashtëzakonisht i frytshëm, duke prodhuar mbi 900 piktura dhe shumë vizatime dhe skica, të cilat barazohen me një vepër të re çdo 36 orë. Përveç krijimit të qindra pikturave, shkroi thuajse po aq letra dhe kartolina, të cilat përfshinin skicat e para të disa prej kryeveprave më të famshme.

Gjeniu kishte marrëdhënie të ngushta me piktorin Paul Gauguin. Madje, Van Gogu, Gauguin dhe Emile Bernard planifikuan të formonin një komunitet të ngushtë artistësh në jug të Francës, ku synonin të jetonin dhe të pikturonin së bashku. Me nxitjen e Van Gogut, tre artistët shkëmbyen autoportrete. Kur pikturoi të famshmen “Nata me yje”, nuk mendoi aspak për të. Në fakt, e konsideronte veten dështak, kurse shumë prej pikturave si dështime, aq sa thashethemet thonë se shiti vetëm një pikturë gjatë jetës. Sikur të ktheheshim në kohë dhe t’i tregonim se sa i famshëm do të ishte mbi 150-vjet më vonë!

Van Gogu preu veshin në 1888, por a e dini pse? Rrethanat nuk dihen saktë, por mjaft ekspertë besojnë se ngjarja ndodhi pas një debati të ashpër me kolegun, piktorin Paul Gauguin në Shtëpinë e verdhë në Arles.

Van Gogu vuante nga çrregullimet mendore, aq sa në prill 1889, shkoi vullnetarisht në spitalin psikiatrik Saint-Paul-de-Mausole, në Saint-Remy, ku qëndroi për një vit. Disa prej pikturave më të njohura i pikturoi nga dritarja e spitalit, përfshi “Nata me yje”. Pasi la azilin, u vendos në Auvers, një fshat afër Parisit, për të qenë pranë të vëllait, Teos. Mirëpo, shëndeti mendor vazhdoi të përkeqësohej dhe, më 29 korrik 1890, ai u vetëvra. Vdiq dy ditë më vonë, duke i drejtuar të vëllait fjalët: “mjerimi nuk do të mbarojë kurrë”./ Konica.al / KultPlus.com

Një vepër e madhe në Paris e Vincent van Gogh që ka qenë pjesë e koleksionit privat të së njëjtës familje franceze për më shumë se një shekull, do të dalë në shfaqje publike për herë të parë që kur u pikturua, në pranverën e 1887.

‘Scène de rue à Montmartre’ është pjesë e një serie shumë të rrallë që përshkruan Moulin de la Galette të famshëm, në majën e kodrës me pamje nga kryeqyteti, pikturuar gjatë dy viteve që artisti holandez kaloi, duke ndarë apartamentin me vëllain e tij Theo, në rrugën Lepic.

I blerë nga një koleksionist francez në vitin 1920, ai ka mbetur në të njëjtën familje që atëherë dhe nuk është shfaqur kurrë në publik, pavarësisht se ishte i shënuar në shtatë katalogë. Ai do të ekspozohet në Londër, Amsterdam dhe Paris përpara se të shitet nga Sotheby’s në Mars kur pritet të arrijë midis 5 milion (4,3 milion and) dhe 8 milion Euro.

“Shumë pak piktura nga periudha Montmartre e Van Gogh mbetën në duar private, shumica janë në koleksionet e muzeve prestigjioze në të gjithë botën,” tha Aurélie Vandevoorde e departamentit të artit modern dhe impresionist të ankandit në Francë. “Shfaqja në treg e një pikture të këtij kalibri, nga një seri kaq ikonike, padyshim shënon një ngjarje të madhe”.

Claudia Mercier e shtëpisë së ankandeve Mirabaud Mercier, e cila është e lidhur me shitjen, tha se puna ishte “magjepsëse”.

Piktura tregon Moulin Dubray ose Moulin à Poivre, një mulli me erë në Montmartre, i shkatërruar në vitin 1911, së bashku me hyrjen e mbylljes së Moulin de la Galette në krye me fenerë dekorativë dhe një karusel pas gardhit prej druri.

Montmartre, i njohur gjithashtu si La Butte, po shndërrohej me shpejtësi në atë kohë nga një zonë rurale në një zonë argëtuese, të popullarizuar nga parizianët për kafenetë e saj dhe me një brez artistësh, intelektualësh dhe shkrimtarësh për atmosferën e saj bohem.

Dy vitet e Van Gogh në Paris nga 1886 deri në Shkurt 1888, kur u largua për në Arles, shihen gjerësisht si hedhja e themelit për stilin e tij të mëvonshëm unik, duke e ekspozuar atë ndaj ndikimit të impresionistëve si Monet dhe Pissarro por edhe një brez i ri artistësh. përfshirë Paul Signac, Émile Bernard dhe Henri de Toulouse-Lautrec.an/ KultPlus.com