Muaj: Mars 2019

‘Albumi Familjar’, mendësia kosovare në Bienalen e Venecias

Posted on by Kult Plus

 Gili Hoxhaj

Alban Muja, artisti i cili do të prezantojë Kosovën në edicionin e 58-të të Ekspozitës Ndërkombëtare të Artit në Bienalen e Venedikut që do të mbahet këtë vit, sonte në një prezantim në Aleancën Franceze theksoi se projekti i tij reflekton më të tashmen dhe të kaluarën e Kosovës dhe quhet “Albumi familjar”.

“Projekti quhet “Family Album” apo “Album familjar”, ku tregohet mentaliteti jem si eksperiencë e jemja dhe shpesh herë edhe prej syve të tjerëve dhe në njëfarë formë flet për rrugëtimin ton, është një projekt multimedial të cilin mund ta shihni më 9 maj në Arsenal të Venecias”, tregoi Muja sot në prezantimin e mbajtur tek Aleanca Franceze.

Alban Muja vitin e kaluar ka qenë pjesë e ‘Cite International des Arts’, që është institucioni kryesor për rezidenca artistësh në Francë dhe ndër institucionet më të mëdha në botë për rezidenca.

Tutje Muja sonte dha një përmbledhje edhe për projektet e tjera artistike si Tonys, Brotherhood, Forca, “New York, New York”, “Window seat, paintings” dhe “Window seat drawings”, Legendary Dog , HOTel. / KultPlus.com

Alban Muja: Në Bienalen e Venecias, vepra do të flasë për rrugëtimin e Kosovës dhe popullit të saj

Alban Muja prezantoi portfolion e tij artistike në “Javët e Frankofonisë”

Posted on by KultPlus

Gili Hoxhaj

Albani Muja erdhi sonte me një prezantim përmes të cilit shpalosi portfolion e tij artistike, përvojën e tij si pjesëmarrës në rezidencën artistike në Paris  vitin e kaluar e deri tek projekti për përfaqësimin e Kosovës në Bienalen e Venecias këtë vit. Ky diskutim me artistin Muja erdhi sonte në Aleancën Franceze, në kuadër të organizimit të Javëve të Frankofonisë në Kosovë, që kanë nisur javën e kaluar në kryeqytet.

Alban Muja, artisti i cili do të prezantojë Kosovën në edicionin e 58-të të Ekspozitës Ndërkombëtare të Artit në Bienalen e Venedikut që do të mbahet këtë vit, sonte theksoi se projekti i tij reflekton më të tashmen dhe të kaluarën e Kosovës dhe quhet “Albumi familjar”.

“Projekti quhet “Family Album” apo “Album familjar”, ku tregohet mentaliteti jem si eksperiencë e jemja dhe shpesh herë edhe prej syve të tjerëve dhe në njëfar formë flet për rrugëtimin ton, është një projekt multimedial të cilin mund ta shihni më 9 maj në Arsenal të Venecias”, tregoi Muja sot në prezantimin e mbajtur tek Aleanca Franceze.

Alban Muja vitin e kaluar ka qenë pjesë e ‘Cite International des Arts’, që është institucioni kryesor për residenca artistësh në Francë dhe ndër institucionet më të mëdha në botë për residenca.

“Kjo është një lloj burse që u jepet artistëve të etabluar apo në etablim dhe e cila zakonisht ndahet në fusha dhe mediume të ndryshme të arteve bashkëkohore, mirëpo më herët nuk ka pasur ndonjë bashkëpunim mes Francës dhe Kosovës në këtë drejtim andaj do të provojmë që në të ardhmen ta sjellim një bashkëpunim të përvitshëm”, tregoi artisti Muja, shkruan KultPlus.

Muja: Rezidenca është mundësia më e mirë për tu zhvilluar

Muja në prezantimin e tij theksoi se beson në atë se rezidenca është mundësia më e mirë për tu zhvilluar ndërsa shkolla është pjesë e rëndësishme gjithashtu. Në një periudhë gati një dekadëshe, ai ka jetuar mes rezidencave në vende të ndryshme dhe Kosovës, ndërsa thotë që qysh në vitin 2014 kishte vendosur të kthehej në Kosovës pasi që reagimi i tij artistik qoftë edhe gjatë kohës sa ka qëndruar jashtë vendit, gjithnjë është lidhur me Kosovën.

“E kam thënë edhe më herët se nëse kam mrri mësu diçka, e kam mësuar prej rezidencës. Kjo ka ndodhur prej vitit 2003- 2004 kur deri në vitin 2012-2012 gjysmën e kohës e kam ndarë mes rezidencave dhe Kosovës dhe pata zhvilluar një taktikë ku shkojsha diku tre muaj dhe me ato para jetoja në Kosovës tre muaj të tjerë. Ne mund të shkojmë në Paris apo Berlin por megjithatë duhet të vijmë dhe të reagojmë në vendin ku jetojmë ne”, tregoi Muja sonte në prezantimin e tij.

Muja ishte bërë pjesë e rezidencës në Paris, pas një nominimi nga dy kuratorë francezë nga Muzeu i Artit Modern i qytetit të Parisit, Odile Burluraux dhe Jessica Castex, të cilat vitin e kaluar kishin bërë një udhëtim dhe kanë takuar artistët nga rajoni dhe kishte ardhë kësisoj edhe nominimi i tyre me emrin e Alban Mujës. Ai tregoi se Kosova edhe pse ka qenë pjesë e ish-Jugosllavisë, ish- Jugosllavia i ka pasur gjashtë studio në  ‘Cite International des Arts’ dhe në asnjërën prej tyre nuk bën pjesë Kosova, ndërsa Muja tha se kjo ka ndodhur prej neglizhencës së Kosovës dhe për faktin se vendet e tjera kanë qenë më të shpejta në këtë drejtim.

“Ditët e para kur shkova në rezidencë, kërkesa imë ka qenë që të bëhet diçka pasi që edhe ne kemi qenë pjesë e atij shteti edhe pse jo me dëshirë dhe besoj nuk është e drejtë  që vetëm artistët e Kosovës mos me pasë këtë mundësi”, shpjegoi Muja, shkruan KultPlus.

Ai tha se kanë realizuar një projekt me 30 artistë të vendeve të ndryshme, e që lidhet me projektin e Mujas që e ka realizuar në vitin 2004. Ky projekt që akoma është në proces titullohet “Naming”. Kjo lidhet me punën e tij në vitin 2004, ku cdo gjë lidhet me konceptin e emrit ndërsa në Cite me një numër të madh të artistëve kanë diskutuar lidhur me historinë e emrit të tyre.

“Ka prej këtyre artistëve që vijnë prej vendeve që ne ose nuk kemi qenë ose kemi dëgjuar shumë pak. Kam dëgjuar eksperienca të ndryshme që tregojnë se në njëfarë forme emri është barra që e mbanë tërë jetën. Nëse në Kosovë emrat kanë treguar se çfarë situate politike dhe ekonomike jetojmë ne, disa projekte që i kam realizuar më herët si “Palestina” apo “Tibet” që tregojnë historitë e emrave të tyre apo “My name their city” që tregojnë një dashuri distancë mes shqiptarëve të Kosovës dhe atyre të Shqipërisë në vitet e 80-a”, tregoi Muja, ndërsa hulumtimi i tij për atë kohë tregon se ekzistojnë rreth 30 mijë emra me emra të qyteteve të Shqipërisë.



Tutje Nimani dha një përmbledhje edhe për projektet e tjera artistike si Tonys, Brotherhood, Forca, “New York, New York”, “Window seat, paintings” dhe “Window seat drawings”, Legendary Dog , HOTel. / KultPlus.com

‘Natën e Shingjergjit prehet kingji’

Posted on by KultPlus

Ky asht tregimi për festën e Shingjergjit, festë të cilën e festojnë kryesisht romët, ashkalitë dhe egjiptasit. Këtë tregim e tregon personalisht Hysnije Jaha në mënyrën si e festojnë ashkalitë këtë festë.

Shëngjergji është nji festë për ne sikurse Bajrami për muslimanë e Krishtlindja për serbët e katolikët. Nji javë para Shingjergjit e pastrojmë shtëpinë, i lajmë të gjitha tepihat, perdet, tona çka ka me u la.

Blehet kingji tre-katër ditë përpara, mahet mirë e f’mija gëzohen e lozin me të.

Natën e Shingjergjit prehet kingji.

Kur o kon mullini, shkojshim me mar ujë, pak hitha, pak bari, e rujshim ka ni vo të velikdanit, e në sabah ditën e Shingjergjit i stërpikim fmitë me u çu heret kurse gjatë ditës i lajmë fmitë. Ujin e mullinit, barin, hithat dhe votë i qesim krejt në nji kofe, i lajmë f’mitë dhe pastaj i veshim me tesha t’ reja që iu kemi ble dy tre ditë përpara Shengjergjit. Dytën ditë të Shingjergjit hahet silla e Shingjergjit.

Aty mbledhen familja e madhe, djemtë, nipat, mesat e rejat.

Mas dreke shkojmë te familjet tona me bo për hajr Shingjergjin. Aty na presin me omëlcina dhe soka. Tretën ditë të Shingjergjit u veshim edhe na t’ mdhejt, dilshim n’ park ku bojke muzika, k’cejshim, lujshim edhe na në mënyrën tonë deri vonë. Ma së shumti e majnë gabelt (emërtim i ashkalive për romët).

Ata prejnë ka dy-tre kingja dhe e majnë në mënyrë të vet ku shpenzojnë shumë pare për Shingjergj.

Kjo festë mbahet katër ditë.

(Tregim i marrë nga një botim i vitit 2012, me titullin PËRMBLEDHJE E TREGIMEVE TË SHKURTËRA RRËFIME TË URTA – Ky dokument është prodhuar brenda kornizës së projektit të përbashkët ‘BE/KE – Përkrahja për Promovimin e Diversitetit Kulturor në Kosovë’. )

Shpirti s’don dhimba e trupi lyp gjum

Posted on by KultPlus

“SHIU MBI LUM”

Mjegulla nga bjeshka ulet kadalë
e pikat e shiut po bijnë mbi lum
në qiellin e vrantë lëviz nji halë
shpirti s’don dhimba e trupi lyp gjum.

Ujë â bâ gjethi e teshat e blegës
e pikat e shiut po bijnë mbi lum
dëshira e pjekun po bjen prej degës
shpirti s’don dhimba e shtati lyp gjum.

Në votër flaka po del krandeve
e pikat e shiut po bijnë mbi lum
veshët e mij janë lodhë prej zânave
Shpirti s’don dhimba e trupi lyp gjum.

Martin Camaj

Merr komente pozitive videoklipi i ‘Ktheju tokës’ nga Jonida Maliqi

Posted on by KultPlus

Është lansuar dje në kanalin zyrtar të Eurovizionit, dhe për vetëm një ditë videoklipi “Ktheju tokës” nga Jonida Maliqi po merr kritikat e para pozitive.

Kënga e cila sivjet e përfaqëson Shqipërinë në Eurovizion, duket se po vlerësohet mirë.

Gati 170 mijë klikime kënga i ka në kanalin zyrtar të Eurovizionit në Youtube dhe rreth 2 mijë komente, shumica prej të cilave i japin komente të mirë këngës dhe paraqitjes së Jonidës në këtë videoklip.

https://www.youtube.com/watch?v=eo4aFzAkQkA

Shumë pajtohen se Jonida mund të futet në top 10shen e finales së Eurovizionit, ndërsa ka të tjera komente që presin se Jonida duhet të japë maksimumin në skenën e Eurovizionit.

Jonida do të përfaqësojë Shqipërinë, në gjysmëfinalen e dytë me 16 maj, ndërsa është e vetmja këngë që nuk këndohet në gjuhën angleze në këtë gjysmëfinale. Dy këngë tjera janë në kroatisht e frëngjisht, por megjithatë kanë edhe anglisht, me Jonidën në shqipe të pastër, shkruan KultPlus.

Nëse kualifikohet, Jonida këndon edhe me 18 maj, në finalen e edicionit të 64 të Eurovizionit. / KultPlus.com

‘Unë dhe Millosheviçi’, një film mbi realitetin dhe heroin e shpallur aksidentalisht

Posted on by KultPlus

Alberina Haxhijaj

Në Hotel Garden është mbajtur sot konferenca për media për filmin “Unë dhe Millosheviçi” me skenar dhe regji nga Arben Kastrati.

Filmi në qendër të tij do të ketë një hero të shpallur aksidentalisht duke shfrytëzuar rrethanat në të cilat gjendet Kosova, shkruan KultPlus.

Për realizimin e filmit “Unë dhe Millosheviçi”, skenaristi dhe regjisori Arben Kastrati ka mbledhur rreth vetes një kastë të njohur aktorësh si dhe profesionistë të fushës së kinematografisë.

Në mesin e tyre është edhe aktorja francezë Nathalie Boyer. Ajo do të sjellë rolin e një gazetareje, profesioni i së cilës është mjaft i vështirë në rrethana normale por që bëhet edhe më i vështirë gjatë raportimit në luftë. Ky rol e bëri për veti aktoren në momentin e parë që ajo e lexoi skenarin dhe u bë arsyeja që Boyer të vijë në Kosovë dhe të qëndrojë për një kohë këtu për xhirime.

“E kam takuar skenaristin përmes një miku dhe ai më dërgoi me mesazh vetëm skriptin dhe asgjë tjetër. Posa e lexova skenarin, më bëri për vete dhe pranova. Është një skenar shumë i mirë, ka shumë emocione dhe përfshinë ngjarje të përditshme, histori ,por ka edhe një sens humori në të dhe prandaj pranova menjëherë pasi dëshirova që të përfshihem në këtë proces”, thekson ajo.

Filmi do të xhirohet në disa lokacione si në Prishtinë, Prizren, Gjakovë, Shkup, Paris dhe Hagë. Dy ditë më parë ekipi i filmit ka parë një pjesë të lokacioneve në Kosovë duke gjetur kështu vende të cilat veçohen më shumë për trashëgiminë e ruajtur.

“Kam ardhur dy ditë me parë. Dje kemi punuar pak në gjetje të lokacioneve dhe u takuam me aktorët e tjerë. Unë kam zbuluar një vend shumë të pasur ndërsa për njerëzit mund të them se pavarësisht asaj që keni kaluar jeni shumë të fortë dhe po pres me padurim që të fillojmë xhirimet”, u shpreh ajo.

Regjisori Nicolas Duval do ta ndihmojë Kastratin në regjinë e projektit filmik. Sipas Duval, e rëndësishme është që gjatë këtij filmi të mos tregohen vetëm ngjarje por të nxitet edhe mendimi kritik.

“Ajo që më ka bërë për vete është mënyra se si eksplorohet natyra e njerëzve, karakteret dhe ajo që dua të bëj me këtë film është që karakteret të na tregojnë gjëra dhe se çfarë po ndodhë, dhe jo që ato t’i mbajnë sekret deri në fund. Audienca do t’i shohë këto gjëra dhe do të nxitet që të mendojë jo vetëm për ato por edhe për të tjera gjëra. Mendoj se është e rëndësishme që filmi t’i nxisë njerëzit që të mendojnë dhe jo vetëm ti argëtojë” tregoi Nicolas Duval.

Aktori Afrim Kasapolli, i cili ka munguar për një kohë në kinematografi, është në mesin e aktorëve kosovarë që do të jenë pjesë e filmit. Sipas tij ajo që e shtyu të rikthehet në film është skenari.

“Një skenar si ky me guxim, me kaq vizion, njohuri deri në detaje të qenies sonë, moti nuk kam lexuar. Prandaj edhe më ka intriguar shumë dhe kam pranuar. Arbeni është një njeri i dashuruar në këtë punë dhe kam dashur që të jap edhe kontributin tim modest në këtë projekt, një projekt i cili po mbështetet më shumë nga vendet jashtë Kosovës se nga Kosova”, theksoi ai duke shtuar se një njeri i cili është lexues mund ta vërejë që ky film do t’i sjellë shumë Kosovë.

“Është koha e fundit që ne ta paraqesim realitetin tonë ashtu siç jemi dhe të bëjmë filma për veten tonë”, tha ai.

Në mesin e 68 aktorëve të cilët do të jenë të përfshirë në këtë film duke përfshirë këtu aktorë francezë, amerikanë, por edhe kosovarë, është edhe aktori Xhevdet Doda.

“Më pëlqen narracioni i Arbenit dhe mënyra se si ai shkruan. Në këtë film do të jem shoku i personazhit i cili është i akuzuar në Hagë e që më pas shndërrohet në hero”, tha Doda.

Xhirimet për filmin “Unë dhe Millosheviçi” priten që të fillojnë në muajin shtator. Filmi është një produksion në mes të Francës, Maqedonisë dhe Kosovës. / KultPlus.com

Vreshta në kujtimet e mia

Posted on by KultPlus


Mire Prenaj
11.02.2019
Prishtinë

E kam në mendje si sot atë kodrinë vreshte, bënte vapë, përcëllonte.

Në mes të vreshtave kishte pjeshkë të mbjellura aty këtu, ato ishin aq të shijshme saqë kur i fusje në gojë të shkriheshin nga ëmbëlsimi.

 Pjeshka rrushi u thonim.

Më pëlqente kur nëna ime më jepte leje të shkoja në vreshtë.

E kam në mendje gumëzhitjen, bisedat e të qeshurat e grave dhe burrave që vilnin rrush, e që gjyshi im e zgjidhte dhe përcaktonte me përpikmëri se vera që dilte nga ky rrush të ishte i klasit të parë.

Gjyshi im për mua ishte njeri shumë i dashur dhe shumë punëtor.

Mbaj mend se si në mbrëmje pas punës kur u kthente në shtëpi, unë merrja një krem me glicerinë të lartë dhe filloja të ja lyeja dhe të ja fërkoja ato të qara të mëdha të duarve nga puna që ai bënte. Më pas e fitoja një perqafim të ngrohtë nga ai për shërbimin që i kisha bërë, e që për mua ishte një lumturi e papërshkrueshme.

Kjo puna e vjeljes së rrushit zgjaste një muaj, ndoshta që për ne fëmijët ishte rekreacioni më i mirë i vitit. Fillonim të shoqëroheshim me fëmijët e vjelësve të rrushit, dikush nga ne e hante rrushin e bardhë të tjerët rrush të zi ndërsa unë pëlqeja rrushin e kuq dhe pjeshkat e rrushit që ishin ngjyrë të verdhë të qelët. Këtë lloj sorte të pjeshkave në atë kohë gjenim kudo ku kishte plantazhë rrushi dhe mendoj që mbilleshin vetëm për ti freskuar vjelësit e rrushit dhe fëmijët që prindërit i merrnin me vete nëpër plantazhe për aq kohë sa zgjaste puna e vjeljes së rrushit.

Mbaj mend gjyshin tim që ishte njëri prej burrave më të gjatë nga familja, hundë mprehur e sy të bukur e të thellë, i drejtë në trup dhe duar të mëdha nga puna, dita për të fillonte në agimin e hershëm dhe mbaronte në mbëmjen e vonshme. Periudha e vjeljes së rrushit për të ishte koha më e bukur e vitit dhe nuk mungonte buzqeshja në fytyrën e tij, që mua ajo buzëqeshje më jepte jetë dhe shpeshherë hidhesha në perqafimin e tij nga lumturija e buzëqeshjës tij. Ai më shikonte edhe më i buzëqeshur sikur donte të më thoshte, ç’ndodhi tani? Une nuk i tregoja se ishte pikërisht buzëqeshja e tij që më lumturonte, ajo buzëqeshje prej një gjyshi fisnik, human dhe më e bukura e të gjithave, njeri i urtë e i menqur.

Edhe sot, sa herë kujtoj gjyshin, është ajo buzëqeshje që më kthen në lumturinë e pafund që përjetoja në vreshtin e gjyshit.

Nisin xhirimet e filmit ‘Vera Andrron Detin’

Posted on by KultPlus

Sot në Prishtinë kanë filluar xhirimet e filmit të metrazhit të gjatë “Vera Andrron Detin” me regji nga Kaltrina Krasniqi dhe skenar nga Doruntina Basha.

Filmi ka për personazh kryesor një 64-vjeçare përkthyese e gjuhës së shenjave, që jeton në Kosovë. Ajo e sfidon burrin e saj patriarkal me qëllim që të mbrojë vajzën e saj të cilën ai e ka mohuar.

Filmi është bashkëprodhim në mes të Kosovës, Maqedonisë së Veriut dhe Shqipërisë i financuar nga Qendra Kinematografike e Kosovës, Agjensia e Filmit e Maqedonisë dhe Qendra Kombëtare e Kinematografisë së Shqipërisë.

“Vera Andrron Detin” është prodhim i Shtëpisë filmike ISSTRA Creative factory me producent Shkumbin Istrefi. / KultPlus.com

A e dini historinë “Po shkunden plakat”?

Posted on by KultPlus

Sipas rrëfimeve nga brezi në brez, ndryshimet e motit në fillim apo në fund të muajit mars lidhen me “mitin e plakave”.

Në disa krahina të vendit ky mit kujtohet në fillim të muajit kur marsi i mori ditë borxh shkurtit ç’ka shpjegon edhe arsyen se përse shkurti është muaji më i shkurtër.

Ndërsa për krahina të tjera, ajo kujtohet në dy ditët e fundit të marsit.

“Plakat” përdoren edhe në ditët e sotme, pasi shpesh dëgjojmë të thuhet se “bën ftohtë ngaqë janë plakat”.

Sipas gojëdhënave shqiptare, plaka kishte shkuar në mal për të kullotur bagëtitë dhe duke parë motin e ngrohtë e me diell tha: Tani unë do t’i kullos për qejf bagëtitë, të dh’…fsha dimrin”.

Në këtë moment, marsi tha: “Shkurt o im vëlla, me jep tri ditë hua ta ngrij plakën me gjithçka.

Menjëherë pas kësaj, u bë aq ftohtë saqë plaka ngriu me gjithë bagëtitë në mal, duke u kthyer në shkëmb.

Mali Tomorr është vendi ku plaka u ngri me bagëtinë e saj, nga ditët qe mori hua muaji mars.

Madje gojëdhëna thotë se në atë vend sot gjendet një gur si në formën e një Plake, ku edhe sot e kësaj dite, aty buron ujë, që thuhet se janë lotët e Plakës.

Kështu lindi legjenda e të ashtuquajturave ”Plakat e Marsit”, e cila sot përdoret si një metafor për të ndarë stinën e dimrit me atë të pranverës, përkatësisht mes 14 marsit dhe 14 prillit, ku 14 prilli sipas legjendës shënon 1 marsin, ardhjen e stinës së luleve.

Kjo gojëdhënë është e njohur thuajse ne gjithë Ballkanin apo dhe vende te tjera te botes.

Pavarësisht se sa e vërtetë është, “miti i Plakave” përdoret edhe sot dhe metereolgoët pranojnë se tre ditët përmbyllëse të marsit sipas kalendarit “alla turka” kanë sjellë mot të ftohtë dhe me reshje.

Ndërsa prilli si gjithmonë vjen me mot të mirë.

4 VERSIONE TË LEGJENDËS
Gjithsesi, gojëdhëna e ditëve të ftohta të marsit ka disa versione dhe më poshtë janë disa më kryesoret, në version të shkurtuar…

1. Vjen marsi.
Ngrohet koha. Një plakë merr bagëtinë për ta kullotur në mal. E kënaqur nga koha e ngrohtë, plaka thotë: “Dimër, ma more të keqen, ta hodha dhe këtë vit.”
Dimri e dëgjoi dhe dërgon borë dhe tufan, dhe e ngrin plakën në majë të malit.

2. Plakat e marsit janë shtatë.
Shtatë plaka morën leshin e bagëtisë dhe dolën në një lëndinë për ta tjerrë (ftilluar).

Duke bërë muhabet me njëra-tjetrën, njëra nga plakat i ngriti këngë muajit Mars duke i thënë se tani dimrit ia hodhi dhe ai (Marsi) i merrte të keqen. Këngën e kënduan të gjitha plakat me rradhë. Marsi i dëgjoi dhe i ngriu të shtata.

Thonë se plakat janë ngurtësuar, dhe cdo vit në muajin mars bie shumë shi shtatë ditë me rradhë, dhe në male bie borë.

3. Nga veriu thonë se mullizeza (lloj shpendi) celi zogjtë që në mars.
E lumtur nga koha e ngrohtë, edhe ajo filloi ta shante marsin: Mullizeza zogjt i çeli, na marsh të keqen Mars kaçeli…

Edhe këtë muaji Mars e ngriu me gjithë zogj në fole. Numri i mullizezës më zogjtë e saj është shtatë, që korrespondon me numrin e plakave.

Kjo tregon për një binjakëzim të gojëdhanes. Po ashtu edhe plakat edhe mullizeza ishin në të zeza. Plakat me roba të zeza ndërsa mullizeza me pupla të zeza.

4. Kur plakat i thanë marsit, “na marrsh të keqen”, marsi u zemerua aq shumë sa tha “shkurt (apo prill?) o im vëlla, më jep dy dite hua, t’i thaj plakat me gjith ç’kanë… ”

Martin Camaj qëndroi një javë mbi tokë, por të vëllait nuk i dhanë vizë ta shtinte në dhe

Posted on by KultPlus

Nga Ilir Seci

Sot, 27 vjet ma parë me 12 Mars 1992, në Lenggries të Bavarisë, Gjermani, në moshën 66 vjeçare, ndrroi jetë poeti Martin Camaj. E shoqja e tij Erika njofton familjen e Martinit në Shllak. I vllai i Martin Camajt, Gjergji, shkon në Tirane dhe mundohet me marre nji vizë per me shku në vorrim të vllaut.
Nuk i hapet asnji rrugë…
Miku jem Aleksander Pali, që jeton në New York më diftonte për këtë rast. Leka, (si e thrrasim Aleksander Palin), e ka njoftë mirë vllaun e Martin Camajt, Gjergjin. Mbas arratisjes spektakolare të familjarëve të tij, Aleksandër Palin e internojne në Shllak dhe aty njihet mire me Gjergj Camajn.


Në Mars 1992 mbas dekës së poetit Martin Camajt, i vllai i poetit, Gjergji ia nisë nji letër Aleksandër Palit, i cili mbas vitit 1991 kishte shkue në Amerikë, dhe ndër tjera në letër i shkruente :
-“Leka, vdiq Martini . E shoqja nisi haberin se po e len nji javë mbi dhê deri sa të shkojnë dikush prej nesh. Shkova në Tiranë 6 ditë e netë, derë më derë shazoten e nuk ma dhanë lejen me shkue me vorros tem vlla…
I vllai i poetit, Gjergji kjan hall me mikun dhe e përfundon letrën tue thanë:
-“Paskena kenë ma mire tue na hangër dreqi se sa zojgjtë e tij, se kenkan shumë…”

Kush i ka jetue ato kohnat rreth vitit 1992 mundet me e marre me mend sa i zorshëm dhe sa i dhimbshëm ka kenë zhgënjimi i nji malsori të vuejtun e të hjekun nga lufta e klasave që i ishte ba për 47 vjet me rradhë, kur i asht thanë se s’mund shkonte as me shti në dhê të vllanë…E ka ana tjeter thuhej se Shqipnia ishte ba demokraci tashma… Vllau i poetit e pa sa demokratike ishte ba.
Tue ditë sa e çnjerëzueme ishte shoqnia mbas-diktatoriale, nuk mundem mos me hamendësue se me nandëdhetë e nandë për qind me atë njoftim që ia ka nisë Erika Camaj kunatit, kushedi kush e ka marrë vizën gjermane. Shans i artë për ato rrjetet mafioze të shitjes së vizave.

Podgorica, nga një qytezë me plisa në një kryeqytet me 1% shqiptarë (VIDEO)

Posted on by Kult Plus

Çka dimë më shumë për Podgoricën përveç faktit që është kryeqyteti i shtetit fqinj? Të vjetrit e dinë se në kohë të Jugosllavisë, kryeqyteti i sotëm i Malit të Zi quhej ‘Qyteti i Titos’ (serbokroatisht Titograd), emërtim që e mbajti deri në vitin 1992.

Për specialistët e historisë së vjetër hapësira e Podgoricës ishte trualli i qyteteve ilire Birziminium dhe Doklea (prej nga mori emrin edhe fisi i dokleatëve). Në motet më të reja, Podgorica në vitin 1864 ishte një kaza e Vilajetit të Shkodrës, kurse me vendim të Kongresit të Berlinit në kundërshtim me vullnetin e banorëve të qytezës u bë pjesë e Mbretërisë së Malit të Zi.

Për një udhëtar që vinte nga Cetinja, Podgorica ishte qyteti i parë që zbardhonte me veshjet tipike shqiptare.

“Nga Cetina ne shkuam në Podgoricë ku për herë të parë pashë shqiptarët. Podgorica buiste prej tyre, të gjithë në petkat e tyre kombëtare, meqenëse Mali i Zi ende nuk kishte filluar shtypjen e kësaj”, shkruan udhëtarja e pasionuar britanike Mary Edith Durham. Lidhja Shqiptare e Prizrenit në memorandumet që i telegrafonte Fuqive të Mëdha përmendte shpesh edhe padrejtësinë e cedimit të Podgoricës.

Në vitin 1880, banorët e kësaj qyteze përmes një memorandumi zëronin kundërshtimin e tyre për të pranuar zgjedhën e Cetinës. Është befasuese se malazezët në këtë kohë mund të numëroheshin me gishta. “Banorët e Ulqinit kundërshtuan rreptë cedimin, siç bënë edhe ata të Podgoricës, e cila në vitin 1880 kishte vetëm tridhjetë banorë malazezë”, tregon Miranda Vickers, një njohëse e denjë e historisë shqiptare të shekullit të nëntëmbëdhjetë. 137 vite më vonë, raporti demografik në Podgoricë ka ndryshuar kryekreje.

Në qytetin që dikur zbardhonte prej larg nga plisat e shqiptarëve, shqipja sot është thuajse pranë shuarjes së plotë. Sipas shënimeve të regjistrimit të vitit 2011, nga 150 mijë 977 banorë sa jetojnë brenda në qytet (pa numëruar komunat periferike të Tuzit dhe Golubovcit), vetëm 1404 janë deklaruar shqiptarë ose rreth 1 % e popullatës së përgjithshme.

Marrë nga Xhildinhoz Media

Këshilla për 26 vjeçaret, dhe për veten time kur isha 26 vjeçare

Posted on by KultPlus

Joan Juliet Buck

Pikë së pari, duhet të ushqehesh mirë. E di që është ndjenjë e mirë të peshosh pak, por të jetosh vetëm me kapuçino dhe grejpfrut do ta dëmtosh stomakun. Nëse han më shumë, edhe lëkura do të të pastrohet.

Largojeni maskarën me ngjyrë të zezë.

Këpucët me take janë aq të larta saqë do të ta zgjasin rrugën. Ti megjithatë i vesh ato, e di, sepse këmbët të duken më të gjata. E di, sepse kjo jam unë, kam qenë para shumë vitesh. Gabim.

Mos kërko leje prej të tjerëve; ata nuk duan ta dijnë çka bën ti, ose e kanë një agjendë të tyren që të të bëjnë ty të zgjedhësh në mes të njërit opsion, apo tjetrit. Nuk do të të falenderojnë për këtë zgjidhje, dhe do të përfundosh duke i bërë gjërat që nuk i do, shkaku i tyre. Mbaju për mendimet tua, zgjidhjet tua.

Mos e mendo më që do të dënohesh për veprimet tua; nuk është e vërtetë. Do të dënohesh nëse nuk e ngrit zërin për veten tënde. Dhe mjaft imagjinove. Katastrofat që ti i krijon në mendjen tënde në mes të natës, nuk do të ndodhin. Ka disa ngjarje të çuditshme që do të dalin para teje gjatë jetës, por bota nuk do të eksplodojë.

Do të doja të ishte më pak me siklet, më shumë vetëbesim, më shumë përtokë. Gjej gjërat që të pëlqejnë, që nuk janë romanca, puna, jeta sociale dhe shopingu.

Mos e ndal veten. Mjaft e mendove secilën situatë dhe se si ti do t’i dalësh përpara situatës.

Duhet të shkosh te ajo që e dëshiron, jo ajo që i frikësohesh. Është më lehtë të ecësh nëse nuk i rëndon të dyja këmbët.

Pas secilës ndarje, ti mendon se nuk do të dashurosh më kurrë. Nuk është e vërtetë, as kur isha 26 vjeçare, as sot, as nuk do të jetë kurrë kësisoj. Mos beso se është mirë të jetosh sikur Anais Nin, e cila jetonte në periferi të Parisit duke e hudhë veten nëpër pasione të ndryshme. E ke menduar se si ajo e ka paguar qiranë? Në fakt e paguante burri i saj.

Dhe ruaj disa para. Kurse para. Po tingëlloj si gjyshja ime, por kishte të drejtë.

Mosha 26 vjeçare është kulmi i aventurave, mundësive dhe fillimi i dijes e njohurisë. Dhe më pas, me 27 vjeç, mund të shkruash më pas për të gjithë arrogancën tënde, gabimet tua.

Dhe lejoje një person tjetër të hyjë brenda jetës tënde. Kur ai apo ajo vjen, le të futet. Hapi dritaret, hape derën. Është më e sigurtë sesa që ti e mendon, të premtoj.

PriFest hapë thirrjen për projekte filmike për BEST PITCH 2019

Posted on by KultPlus

Prishtina International Film Festival dhe Prishtina Film FORUM (PriFORUM) kanë kënaqësinë të shpallin të hapur thirrjen për aplikim në Best Pitch 2019.

Përmes kësaj thirrjeje ftohen për aplikim projektet e filmit artistik të metrazhit të gjatë në fazën e zhvillimit apo të financimit nga filmbërës nga Ballkani që e kanë vepër të parë apo të dytë projektin që e dorëzojnë. Projektet filmike të përzgjedhura do të marrin pjesë në ciklin 4-ditorë të zhvillimit të projektit që konsiston nga:

Pitching (prezentimi) para jurisë ndërkombëtare dhe audiencës

Seancë kokë-më-kokë me ekspertin financiar të EAVE në temën Planifikimi biznesor dhe strategjik I kompanisë në industrinë e filmit, strategjia e financimit dhe bashkëprodhimit për projektin filmik; 

Seancë zhvillim skripte me ekspert te EAVE; 

Seancë keshilluese me ekspert te distribuimit dhe shitjes se filmit.

BEST PITCH ka karakter garues, andaj seanca e pitchingut do të vlerësohet nga Juria Ndërkombëtare dhe vota e publikut të përbërë nga mysafirët e akredituar të festivalit (producente nderkombetar, fonde filmi, distributor dhe agjent shitjeje). 

Të gjitha projektet e përzgjedhura për Best Pitch do të kenë mundësi të marrin pjesë edhe në Prishtina Rendezvous, pas seancës së pitchingut. Për të aplikuar në Best Pitch ju lutem klikoni në linkun ketu dhe plotësoni aplikacionin.  Data e fundit për dorëzimin e projekteve është 20 Maj 2019.

PriFORUM është platformë zhvillimore e industrisë së filmit, pjesë integrale e PriFest – Prishtina International Film Festival, që do të ketë edicionin e 11-të në korrik 16-21 në Prishtinë, Kosovë. Ndërkohë datat e PriFORUM janë 18-21 korrik. Përvec Best Pitch, PriFORUM përmban në vete edhe dy module tjera:

 PRISHTINA RENDEZVOUS, është fundjavë e dedikuar distributorëve ndërkombëtar të filmit dhe agjentëve të shitjes. Prishtina Rendezvous ka për qëllim që të mbledh së bashku talentët nga Ballkani duke u dhënë shansin që të takohen me disa nga kompanitë më të rëndësishme botërore të distribuimit dhe shitjes së filmit, të cilët ftohen në këtë fundjavë që të gjurmojnë projektet filmike nga regjioni I Ballkanit në fazën e tyre zhvillimore. Filmbërësit do të kenë shansin të artikulojnë idetë dhe storjet e tyre në ‘speed date style’ / takime individuale kokë-më-kokë. 

KONFERENCA REGJIONALE lidhur me cështjet e industrisë së filmit, e përbërë nga diskutime në panel, prezentime nga ekspert ndërkombëtar në tema të ndryshme që kanë të bëjnë me industrinë e filmit si: distribuimi, shitja, bashkëprodhimi, financimi, si dhe workshope për aktorët dhe studentët. Filmbërësit nga regjioni ftohen të jenë present dhe të kenë mundësi të takojnë disa nga emrat e rëndësishëm të industrisë së filmit në Europë. Në një ambient më intim që e ofron PriFest, për dallim nga festivalet dhe marketet e mëdha të filmit, vëmendja e të gjithë mysafirëve ndërkombëtar është në projekte të Ballkanit dhe në këtë mënyrë ofron më shumë mundësi network-u dhe bashkëpunimi. 

Gjate PriFORUM do të prezentohen edhe 3 festivale evropiane ne menyre qe filmberesit dhe mysafiret e festivalit te njihen me perseafermi me kriteret e ndryshme qe kane keto festivale per te pranuar filmat ne konkurrence si dhe cfare ofrojne ato.

Puna e PriFORUM dhe PriFest vlerësohet jashtë mase nga filmbërësit vendorë dhe Shoqata e Producentëve të Kosovës të cilët përfitojnë shumë nga këto takime.

Elbenita Kajtazi kërkon ndihmë nga Presidenti i Shqipërisë

Posted on by KultPlus

Sopranoja e njohur Elbenita Kajtazi është në rrezik që të humbas pjesëmarrjen në një garë ndërkombëtare në Kili pasi që posedon vetëm pasaportën e Kosovës. Për këtë arsye kjo e fundit ka kërkuar ndihmë nga Presidenti i Shqipërisë në mënyrë që të marrë pasaportën e Shqipërisë, shkruan KultPlus.

Përmes një postimi në Facebook ajo ka treguar se ka filluar procedurat për pasaportë të Shqipërisë mirëpo i duhet ndihmë në mënyrë që këto procedura të përshpejtohen.

Më poshtë mund të lexoni postimin e saj të plotë:

I drejtohem publikisht presidentit të Republikës së Shqipërisë zotit Ilir Meta

Jam një artiste shqiptare nga Kosova dhe nëpërmjet një pune kolosale dhe me shumë sakrifica kam arritur të kem një vend në botën operistike … E dua vendin ku jam lindur dhe rritur dhe mbart me vete çdo gjë të tij por fatkeqësisht Kosova nuk njihet nga të gjitha shtetet e botës dhe pikërisht në këto momente jam duke rrezikuar një kontratë pune në Kili -Chile të fituar në një konkurs ndërkombëtar për arsye që ky shtet nuk njeh shtetësinë e Kosovës. 
Kam bërë kërkesë për pasaportën shqiptare para 4 muajsh dhe kërkesa ime ka qenë e pranuar me gjenerozitet nga shteti shqiptar.
Procedurat janë pak të gjata por do ju lutesha të më ndihmonit për të shpejtuar këtë procedurë sepse rrezikoj ta humbas këtë mundësi që më ka kushtuar shumë.
Uroj të has në mirëkuptimin dhe përkrahjen tuaj./ KultPlus.com

Kishat e Voskopojës, mbi 900 vizitorë dy muajt e parë të vitit

Posted on by KultPlus

Në Voskopojë, gjatë dy muajve të parë të vitit 2019, sipas statistikave të raportuara nga specialistët e DRKK, numri i vizitorëve në guidën e 5 kishave ka shkuar mbi 900 vizitorë.

Vizitorët e huaj janë mahnitur nga arkitektura dhe historia që mbartin këto kisha duke shijuar një rrugëtim mes historisë dhe kultit.

Voskopoja mbetet një nga qendrat më të rëndësishme kulturore, artistike e historike të Ballkanit, një perlë e kulturës Ballkanike dhe Europiane.

E veçanta e Voskopojës, janë objektet e kultit, kishat, të cilat i kanë shpëtuar deri diku rrënimit dhe këto janë: ”Shën Nikolla”, ”Shën Maria”, ”Shën Ilia”, manastiri i ”Shën Prodhromit”, ”Shën Thanasi”, ”Shën Mehilli”, të cilat janë monument kulture të kategorisë I dhe për të cilat në vazhdimësi është treguar kujdes për t’i restauruar dhe për t’i ruajtur vlerat arkitekturore të këtyre monumenteve.

Voskopoja gjithashtu ruan dhe potencialin e saj turistik. Fshati, i cili ka të ndërthurur vlerat historike, kulturore dhe bukuritë natyrore, po tërheq përherë e më shumë vizitorë vendas dhe të huaj. Përveç të huajve, fshatit nuk i mungojnë as pushuesit nga kryeqyteti apo qyteteve të tjera të Shqipërisë, gjithashtu të pandarë janë qytetarët e Korçës./A.T.SH/ KultPlus.com

Në tanësi, ndihem i xanun ngushtë…

Posted on by KultPlus

Mario Benedetti. Përshtati në shqip A. Zadrim.

Kam frikë me të taku,
kam nevojë me të taku,
shpresoj me të taku,
më vjen keq me të taku.

Kam dëshirë me të gjetë,
preokupohem me të gjetë,
sigurohem me të gjetë,
kam dyshime të mjerueshme me të gjetë.

Kam nevojë urgjente me të ndigju
gëzim të papërshkruem me të ndigju,
kam fatin me të ndigju
e frikë me të ndigju.

Pra në tanësi,
ndihem i xanun ngushtë 
e në qiell të shtatë,
ma fort e para se e dyta
dhe anasjelltas./ KultPlus.com

Sopranoja Adelina Paloja dhe pianistja Lule Elezi u prezantuan me koncert në Sofje të Bullgarisë

Posted on by KultPlus

“Festival Musica Europa” që po mbahet në Sofje të Bullgarisë, nën organizimin e Filharmonisë së Sofjes, në mbrëmjen e së hënës ka prezantuar dy artiste kosovare, të cilat, nëpërmjet performancës së tyre, në këtë festival kanë prezantuar vepra të kompozitorëve shqiptarë, shkruan KultPlus.

Në këtë festival që mbështetet nga Ministria e Kulturës së Bullgarisë, ku në të njëjtën kohë po shënohet edhe 90 vjetori i Filharmonisë së Sofjes, sopranoja Adelina Paloja dhe pianistja Lule Elezi kanë shkëlqyer me paraqitjen e perlave shqiptare, të cilat edhe janë pritur jashtëzakonisht mirë nga audienca e atjeshme.

Veprat e : Prenk Jakova, Çesk Zadeja, Rexho Mulliqi, Avni Mula, Rauf Dhomi, Baki Jashari e Kreshnik Aliçkaj kanë jehuar në Bullgaria Chamber Hall, ku edhe është mbajtë koncerti, koncert që është përcjellë nga një numër i madh i të pranishmëve.

Në këtë festival, Adelina Paloja dhe Lule Elezi ishin të vetmet shqiptare që janë prezantuar në një mbrëmje të veçantë, të cilat edhe i kanë promovuar veprat e kompozitorëve shqiptarë.

Dy artistet shqiptare shumë shpesh po marrin pjesë me paraqitje të përbashkëta, si brenda ashtu edhe jashtë vendit./KultPlus.com

Ministrja greke propozoi këmbim të skulpturës “Dromeas” në Athinë me Aleksandërin e Madh në Shkup

Posted on by Kult Plus

Ministrja e Kulturës së Greqisë, Mirsini Zorba propozon që skulptura legjendare e cila ndodhet para hotelit Hilton në Athinë të zhvendoset në qendrën e Shkupit, ndërsa statuja e Aleksandërit të Madh nga Shkupi në Athinë, shkruan portali grek In.gr, transmeton Portalb.mk.

Propozimi për këmbimin e skulpturës të Kostas Varocos “Dromeas”, me statujën e Aleksandërit të Madh shkaktoi reagime të ashpra në Greqi.

Varocos për Maktes.gr (makthes.gr) e konfirmoi informatën për këtë propozim të ministres. “Çfarë kisha të them, ia thash ministres”. Ministrja Zorba para disa ditësh është takuar me skulptorin e njohur ndërkombëtar, ndërsa ajo ka thënë se ky propozim është në kontest të Marrëveshjes së Prespës.

Këmbimi i tillë i skulpturave nuk është i mundur pa miratim të autorit, shkruan In.gr./ KultPlus.com

Mjegull

Posted on by KultPlus

Antonia Pozzi

Në u takofshim sonte në mbrëmje

në rrugën përmbytur me mjegull

do të thaheshin gjithë pellgjet

qark nesh do qe nxehur dheu:

dhe faqja ime mbi teshat e tua

shpëtim për jetën do të qe.

Por balli i vajzave, i lëmuar

vitet e mia më kujton: një pemë

vetëm kam si mik në këtë rrebesh në terr

dhe dritat e venitura të karrocave më bëjnë të dridhem,

të fërgëlloj e vdekjen të thërras./ KultPlus.com

Rita flet për këngën me Duan, Beben dhe Ava Max: Do jetë magjike për Shqipërinë

Posted on by KultPlus

Rita Ora ka folur në një intervistë për bashkëpunimin që Bebe Rexha ka kërkuar nga shqiptaret, përcjellë KultPlus.


Bebe Rexha para pak kohësh ka bërë një kërkesë publike për këngëtaret shqiptare me famë nëpër botë që të bëjnë një këngë së bashku.

Rita nuk kishte kthyer përgjigje në atë kohë mirëpo këtë e ka bërë së fundi në një intervistë ku është përgjigjur: “Nuk kemi filluar punën për bashkëpunimin akoma, por do të ishte shumë mirë pasi që ne jemi të gjitha shqiptare dhe sigurisht se do të ishte një moment magjik për shqiptarët”./ KultPlus.com

https://myx.abs-cbn.com/features/17872/rita-ora-praises-filipinos-as-best-vocalists-shar/

Zbulohet një lloj i ri i kërmillit për faunën e Kosovës

Posted on by KultPlus

Në kuadër të procesit për hartimin e Librit të Kuq të Faunës së Kosovës, që po realizohet në kuadër të Programit Mjedisor për Kosovën KEP2016, në mesin e shumë llojeve të rralla dhe të rrezikuara të faunës, është zbuluar edhe një lloj i kërmillit që për herë të parë përmendet në listën e llojeve shtazore të Kosovës.

Lloji i kërmillit “Vertigo moulinsiana” është gjetur në zonat e përmbytura të lumit Lepenc në fshatin Drekovc të Ferizajt, në një ekosistem të livadheve me lagështi i rrethuar me toka të punës dhe pyje te plepit.

Agjencioni për Mbrojtjen e Mjedisit të Kosovës bën me dije se lloji i kërmillit ‘Vertigo moulinsiana’ për herë të parë është përshkruar nga Dupuy në vitin 1849, është një lloj indikatori i zonave të Natura 2000, dhe sipas burimeve të deritanishme nga hulumtimet e realizuara në Kosovës, nuk ka qenë i identifikuar më herët në vendin tonë.

“Sa i përket shkallës së rrezikueshmërisë në nivel evropian, sipas kategorizimit nga Unioni Ndërkombëtar i Konservimit të Natyrës (IUCN), lloji është vlerësuar se i takon kategorisë ‘I përkeqësuar’ (Vulnerable A2ac)”, thotë AMMK, shkruan koha.net

Lloji, sipas AMMK, është identifikuar gjatë hulumtimeve të realizuara në Kosovë nga ekspertët hungarezë Zoltan Feher, Tamas Deli dhe Zoltan Peter Eross, në bashkëpunim me ekspertin nga Kosova, Halil Ibrahimi nga Fakulteti i Shkencave të Natyrës të Universitetit të Prishtinës, si pjesë e hulumtimeve për hartimin e Librit të Kuq të Faunës së Kosovës, që po realizohet nga Institutit për Mbrojtjen e Natyrës në kuadër të komponentit të dytë të Programit Mjedisor për Kosovën KEP2016.

Të dhëna më të detajuara për llojin janë prezantuar në punimin e publikuar në edicionin e muajit shkurt 2019, të Buletinit të IUCN nga Grupi i Specialistëve të Butakëve, të cilin e gjeni në linkun vijues: KLIKONI KËTU./ KultPlus.com

Aktorja e madhe Margarita Xhepa në gjendje të vështirë shëndetësore

Posted on by KultPlus

Dhurata Hamzai

Një lajm shqetësues vjen për shëndetin e aktores së madhe Margarita Xhepa, e cila pavarësisht moshës së saj 87-vjeçare vijon të jetë e pashkëputur nga skena, filmi dhe ekrani.

Në një bisedë telefonike të ditës së djeshme për shqiptarja.com, vetë aktorja na bënë të ditur se të premten do t’i nënshtrohet një operacioni të vështirë në këmbë.

“Sot mora analizat e gjakut, sepse jam në pritje të operacionit. Jam shumë sëmurë, nuk eci dot dhe nuk lë dot takim për intervistë”, iu përgjigj aktorja e madhe Margarita Xhepa qëllimit tonë të marrjes në telefon.

Megjithëse në gjendje të rënduar, Margarita Xhepa, e njohur për natyrën e saj si grua shumë kurajoze dhe optimiste, u shpreh se “Të premten do të hyj në operacion dhe do Zoti e kaloj me sukses. E pastaj mund të jem në gjendje të flas edhe me ju”.

Vetëm 6 muaj më parë aktorja ka punuar për xhirimet e filmit  artistik me metrazh të gjatë “Bolero në vilën e pleqve”, bazuar në romanin e shkrimtarit të njohur Fatos Kongoli. Ndërsa ky film i ka mbyllur xhirimet në muajin shtator,  Margarita Xhepa është protagoniste në këtë film që denoncon vrazhdësinë dhe diskriminimin ndaj gruas. Filmi me skenar të Linda Fejzaj dhe regji të Spartak Pecanit është në pritje të premierës, ndërkohë që Margarita Xhepa ka bërë xhirime në krah të një aktori tjetër të madh, Robert Ndrenikës. Të dy janë role protagoniste./27.al/ KultPlus.com

Në kujtim të shkrimtarit të madh, Martin Camaj

Posted on by KultPlus

Ndue Ukaj

Para 27 vitesh kaloi në amshim shkrimtari i madh, Martin Camaj, jeta dhe vepra e të cilit përbëjnë një ekzemplarë të veçantë ne letërsinë shqipe dhe një rrëfim që të ngjeth trupin. I lindur në Temal të Dukagjinit, Camaj shkoi në Kolegjin Saverian, ku para tij u edukuan shumë shkrimtarë dhe dijetarë shqiptarë. Aty mori bazat e para të formimit klasik, të cilat i thelloi nëpër qendra të ndryshme të dijes dhe të kulturës. Djaloshi i ri, la malet Temalit, “ku s’ka shkelë kurrë kamba e kalit” dhe zbriti në Shkodrën e kulturës- dhe në kolegj, pati fatin të kishte për rektor, eruditin At Zef Valentini. Por, shkollimi iu ndërpre në vitin 1946, kur regjimi barbar komunist ndaloi përfundimisht aktivitet e kolegjit. Dhe, nga këtu, kaloi 4 vite të vështira në Prekal dhe vendosi të largohej nga atdheu.
Ky moment shkaktoi një termet në shpirtin e tij dhe shpërtheu si dashuri përvëluese artistike. 
Atëbotë kur ideologjia e urrejtjes staliniste lëshonte rrënjë në Shqipëri, Camaj ishte i ri dhe i edukuar me frymë lirie e ndërgjegje refuzuese, prandaj, nuk deshi ta bjerrtë lirinë shpirtërore dhe vendosi ta braktiste vendin. Arshi Pipa, gjithashtu një i arratisur, duke e shpjeguar këtë akt thotë se, “Martin Camaj është tipiku i intelektualit europiano-lindor që, për arsye politike, braktis atdheun dhe shëtit nga një vend në tjetrin. Po me të ngulitur diku- e ndërkohë s’është më i ri në moshë-e kupton se është e pamundur për të, të lëshojë rrënjë në tokën e re. E përndjek nostalgjia për atdheun e vet. E nëse qëllon të jetë shkrimtar, do ta shprehë këtë nostalgji duke u përpjekur të sillet rreth një teme- bazë, atë të humusit të vet kulturor”.
Pra, Camaj, nuk iu nënshtrua terrorit ideologjik, deduksioneve të shëmtuara komuniste dhe u bë shtegtar. Ky veprim, krijoi thyerje në jetën dhe shpirtin e tij. Sepse, janë dallgët e atdheut të trazuar, që do ta ndjekin çdoherë pas. Është ajo copë Itake që i rri e thadruar në ndërgjegjen e tij, rreth së cilës krijoi hartën e tij shpirtërore dhe letrare. Larg atdheut, poeti ka mall, dhimbje, kujtime e dashuri për njerëzit dhe natyrën; ndjesi këto që bëhen kristale rrezatuese e imazhe fantastike që e formësojnë botën poetit të madh- dhe një poezi krejt të veçantë dhe të papërsëritur në letërsinë shqipe. 
Shqipëria komuniste ka treguar urrejtje të çmendur kundër njerëzve me formim dhe kulturë perëndimore, çfarë ishte Camaj. Përkundër këtij fakti, Camaj i dha shumë artit, kulturës dhe albanologjisë shqiptare, duke u bërë shëmbëlltyra e një shkrimtari të urtë, që shkruan për dashurinë ndaj njeriut dhe vendit të tij, dhe e refuzon gjuhën e gjarpnit, siç thotë në poezinë “Tregimi i thjeshtë”. 
Camaj ka shkruar shumë poezi të mrekullishme, që të magjepsin për gjuhën e ambël poetike, për tingujt e jashtëzakonshëm dhe për fuqinë e thellë të mendimit. 
Camaj mbetet shkrimtari më i përkori në historinë e letërsisë shqipe. I vetmuar, si askush, larg atdheut, si një “Uliks që s’mbërrinë kurrë në Itakë”, (Primo Shllaku), ai gjithmonë e ruan tonin e kryengritësi të prajshëm: shkruan pa bërë bujë, pa figura të drejtpërdrejta, pa retorike e mendime të angazhuara. Ai nuk flet nga urrejtja, por nga dashuria përvëluese, dhe kjo është një nga veçantitë e artit të tij. 
Ai rrugëton kah Itaka, me vargje e figura që kanë burimin te vendlindja e tij, ku janë të ruajtura doke e zakone të vjetra. Dhe, në rrugën e letërsisë, i magjepsur nga librat- magjia e tekstit- si një murg, qëmton i paepur botën e madhe të letërsisë. Dhe shkruan botën e tij të bukur, atë botë të përkorë poetike, lartësitë e së cilës i ngjajnë bukurive të alpeve shqiptare. 
Për Ernest Koliqin, Camaj është poeti i “bindun se u pajis nga natyra me nji talent të hollë e njeherit të fuqishëm”.
Shkrimtari Jorge Luis Borges, te ligjërata e famshme për poezinë, shkruan: “estetika është aq e qartë, aq e drejtpërdrejtë dhe aq e papërcaktueshme, sikurse dashuria, sikur shija e një fryti, sikur uji. Ne ndjejmë poezinë, ashtu sikur e ndjejmë afërsinë e një femre ose sikur e ndjejmë aromën e maleve apo thellësinë e detit.” Me këtë përkufizim, ai sikundër limitonte mundësitë e interpretimeve letrare, dhe i jepte përparësi shijimit të poezisë, siç i ndiejmë dhe shijojmë gjërat e bukura: dashurinë, detin, malet. E një i ditur si Borgesi, sigurisht se këtë mendim e nxirrte nga përvoja e bujshme, si shkrimtar dhe lexues i kultivuar. Ky mendim pak autorit i shkon për shtati sa Camajt, poetit që duhet të lexohet, shijohet dhe të përjetohet. 
Ka një kohë të gjatë prej kur poezinë e Camajt e kam si shujtë të përditshme. E lexoj dhe e rilexoj, kënaqem, mallëngjehem, argëtohem dhe përpiqem të edukohem estetikisht nga ajo. 
E admiroj pafundësisht dhe për shumë arsye, por po i veçoj dy imanente dhe esenciale: e para, përmes artit të tij e kuptoj sa e bukur dhe sa e ëmbël është gegnishtja jonë, “shtëpia e qenies” së kulturës e identitetit kulturor shqiptar, ku banon poeti dhe kultura disashekullor i shqiptarëve; dhe e dyta: nëpërmes artit të tij, ndjej deri në thellësi të shpirtit kënaqësinë e leximit, atë kënaqësinë estetike, që ta ofron vetëm një art madhështor. 
Camaj është titan i republikës së letrave shqipe, i papërsëritshëm në gjuhë dhe në stil, kurse poezia e tij është një fortifikatë e mbrojtur nga socrealizmi dhe ideologjia komuniste. Ai nuk e përjetoi agimin e lirisë, agsholin e ngjarjeve magjike, kur poezia e tij do të kthehet bujshëm në duart e lexuesve të etur për diçka tjetër: për një poezi që rri përtej duzinës së poezisë të shkruar nën ndikimin e instruksioneve dhe deduksioneve socrealiste.
Camaj e vulosi punën e madhe të tij, duke treguar shëmbëlltyrën e një shkrimtari shpirtin e të cilit e mbizotëron dashuria, prandaj ai shkruan: “S’due me qenë si moti i lig”.
Camaj u nda nga kjo jetë, në kohën kur Shqipëria e tij e dhimbjeve dhe dashurisë, po ngjitej në trajektoren e lirisë, duhmën e së cilës e ëndërroi, por s’e përjetoi. Ai nuk e përjetoi as kohën kur vepra e tij pranohet nga lexuesit dhe studiuesit. 
Dhe, në një ditë si kjo, kur e kujtojmë artin e tij të madh, nuk ka sesi mos t’na kujtohet poezia e tij antologjike “Koha e lules”, e cila fillon me vargje kumbuese:
“Sonte më lajmruen se ka vdekë nji njerí
prandej jam i trishtueshëm, Lule.
Dashunija âsht e vetmja shtyllë guri
kur andej gardhit fluturojnë
shëgjetat e akullit.”
Një trishtim të tillë duhet ta ketë ndierë edhe letërsia shqipe me rastin e humbjes së poetit të madh, meqë e kishte të paktë dhe të mangët fuqinë e dashurisë të cilën e promovonte arti i tij. 
Kurse sot, vepra e tij na thërret të ndërgjegjësohemi dhe ta refuzojmë gjuhën e helmit dhe të gjarpnit, siç bënte poeti në poezinë “Tregimi i thjeshtë” dhe të përqafojmë gjuhën e artit dhe të pendës./ KultPlus.com

Duke pritur Zonjën Pritje

Posted on by KultPlus

Bajram Mjeku

Qe tridhjetë vjet të pres Zonja Pritje
thonë je ndryer e vetmuar në ishull
ndjej që pikëllimi të rëndon mbi qepalla
atje ku s’ka diell, ka veç shi e mjegull.

Nëse vjen mund të humbësh udhën
tash ka emër të ri Sheshi i Republikës
as Tre Sheshirat nuk ekzistojnë më
gjithçka ndryshoi mes pritjes e frikës.

Më janë thinjur flokët, ndoshta edhe ty
të janë zbardhë gërshetat nga pritja e gjatë
asgjë s’kam ndryshuar, jam ai i ndjeshmi
i heshturi, i urti me vështrim të ngrohtë.

Ndoshta bën mirë që s’vjen asnjëherë
askush lexon libra, as dëgjon më rock
shqiptarët janë shkërdhyes të atdheut
edhe shtëpitë i ngrejnë me kulme teposhtë.

Leksionet e estetikës më vijnë në kujtesë
kur e bukura shtrinte mbretërinë e saj
ishim ëndërrimtarë e kurrë nuk besonim
se na zapton shëmtia plot trishtim e vaj.

Eja Zonja Pritje të çmallesh veç një herë
nëse pendohesh, prapë nxjerr flatrat dhe ik
gjithçka të bukur moti e kemi zhbërë
veç bredhit në oborrin e Fakultetit Filologjik. / KultPlus.com