Një prej muraleve të Tiranës është përzgjedhur ndër 100 më të mirat e botë. Muralja me titull “Perceptimi 2,0” realizuar nga artisti zviceran Fabian Florin, ndodhet në rrugën “Irfan Tomini” në Tiranë dhe tashmë është në garë për vendin e parë, si muralja më e mirë në gjithë botën.
Çdo vit, në kryeqytetin shqiptar organizohet “Mural Fest Tirana”, një prej festivaleve më të veçanta të artit. Kjo traditë është nismë, e drejtorit të Agjencisë së Dekorit, Henril Çule, kuruar nga piktori dhe artisti shqiptar, Helidon Haliti.
Street Art Cities ka përzgjedhur 100 muralet më të mira dhe ka hapur votimin për fituesin.
Street Art Cities është një platformë globale me një mision për të promovuar dhe dokumentuar artin urban në botë. Pjesë e kësaj platforme janë 1100 qytete nga 93 shtete me mbi 40 mijë vepra arti. / KultPlus.com
Projekti Maat i cili është partneri më i madh i Kryqit të Kuq të Kosovës, po vjen me edicionin e 10-të me radhë.
Project Maat është një lëvizje e njerëzve dhe organizatave që punojnë së bashku për të luftuar varfërinë e skajshme në Kosovë.
Në vitin 2022 vit i cili konsiderohet më i suksesshmi ndonjëherë, pasi numri i familjeve që ju kanë ardhur në ndihmë përfshinte numrin 330, Projekti Maat synon që këtë vit ky numër të rritet në 400.
“Ju ftojmë për kontributin tuaj deri me 4 janar 2023. Pastaj, në javën e pare të muajit janar do të bëhet shpërndarja e pakove të Projektit në bashkëpunim me Kryqin e Kuq të Kosovës”, thuhet në njoftim.
Qëllimi i këtij projekti është i dyfishtë: Të lehtësojë vuajtjet e familjeve skamnore në Kosovë në stinën e ftohtë të dimrit, dhe të mobilizojë fëmijët dhe nxënësit e Kosovës në luftën kundër varfërisë së skajshme duke i frymëzuar për qytetari më aktive dhe ndryshime pozitive në shoqëri.
Për më tepër, mund të gjeni në faqen e internetit http://www.project-maat.org/ si dhe në Facebook. / KultPlus.com
“Babën e mbaj mend pak. Kam qenë trevjeçar kur ai ka vdekë. Ai ka qenë 51 vjeç. Ka vdekë nga kanceri në lukth. Në Shkup, pasi që e kanë operu’, mjekët i kanë thënë vëllait tim të madh, Fazliut, se baba i ka edhe pak muaj jetë. Kur erdhi në shtëpi, në kullë, sot objekt i trashëgimisë kulturore, lëngonte në shtrat dhe unë hyja nganjëherë aty, në dhomën e tij. Ai donte të më merrte pranë vetes për përqafim, e unë largohesha. E di një moment, ishte mbrëmje, iu bëra merak në pullat e një xhamadani të zi. Atëherë fëmijët kanë luajtë shumë me pulla. Ia lavdova ato pulla dhe më kujtohet që ai e mori një brisk dhe i këputi të gjitha pullat e m’i dha. Kur zbriste nga kulla, duke kaluar oborrit m’i lëmonte flokët. E mbaj mend, po ashtu, se kur ka vdekë, të gjithë kanë qenë në vaje. Hallat më kanë thirrë me e përqafu’ për herën e fundit dhe më pas më kujtohet se si njerëzit morën udhën kah varrezat. Krejt rrugica, prej kullës e deri në kthesën e parë, ishte e mbushur me njerëz, kryesisht me plisa të bardhë. Ishte shkurti i vitit 1959.”
Lotët e parë dhe të vetmit gjatë kësaj interviste, shkrimtari Xhevat Syla i derdh në këtë pjesë, kur e kujton Hazir Ukë Sylën, babain e tij. Vetëm ata që janë rritur pa baba e kuptojnë mirë dhimbjen që edhe sot, një burrë në dekadën e gjashtë të jetës së tij, e përjeton dhe rezonon kur flet për familjen e tij, për një territor ku jeta do të ishte më e pamëshirshme. Pos Xhevat Sylës, të cilin unë e quaj axha Xhevat, prej respektit, por më shumë prej dashurisë dhe njohjes që e kemi prej vitesh, edhe një motër e tij atëherë gjashtë-muajshe do të jetonte po ashtu pa kujtuar asgjë prej figurës së babait. Fjalët e mira që ai thotë se i ka dëgjuar tërë jetën për babain e tij, për atë punëtor të madh që e krijoi një familje të fuqishme dhe mbajti stoik një kullë në Istog, e kanë ushqyer që ai të jetë gjatë gjithë jetës një njeri i përmbajtur, me edukatë, i kujdesshëm deri në detaje.
Shkrimtari Syla, me vëllaun Fazliun
Xhevat Syla, pa pritesë, trishtimin dhe dhimbjen e ka kthyer gjithmonë në poezi, në vjershë. Sot, Syla është një prej shkrimtarëve të rrallë ende gjallë që shkruan e kultivon letërsi për fëmijë. Ai është një prej vrapuesve më të mirë në maratonën e shkrimtarëve të cilët më të vegjëlve iu dhanë plot libra e personazhe, për t’u rritur më bukur e më hareshëm. Disa shkrimtarë i mori sëmundja, e disave thjesht u përfundoi ora e jetës, por sot Xhevat Sylës i mungojnë shokët e tij të botës letrare: Vehbi Kikaj, Agim Deva, Qamil Batalli, Rifat Kukaj, Teki Dërvishi, Arif Demolli, Ymer Elshani, Abdullah Konushevci, Rrahman Dedaj, Gani Xhafolli, Hasan Hasani, Zejnullah Halili, Odhise Grillo, Bedri Dedja, Skënder Hasko e të tjerë. Vazhdimisht më tregon sa shumë ndihet i varfëruar pa këta njerëz, pa takimet me ta, të cilat nuk janë të njëjta si takimet me njerëzit që nuk janë poetë, shkrimtarë.
*
Xhevat Syla ka vite që shkruan letërsi për fëmijë e të rinj, anipse e ka provuar veten edhe në letërsinë për të rritur, por duket se gjithmonë më shumë është pëlqyer për elegancën që e ka sjellë me poezitë për fëmijë. Fëmijëria është periudhë që gjithmonë të mbetet në kujtesë, thotë ai, dhe kohë e cila të shoqëron gjatë gjithë jetës.
“Nuk e kam pasë fëmijërinë as të rëndë, e as të lehtë. Kemi qenë familje e madhe, me tetë fëmijë, katër motra e katër vëllezër. Unë, si djali më i vogël, e kam gëzu’ kujdesin dhe dashurinë e të gjithëve. Ndoshta edhe për faktin se kisha mbetë i ri pa babë, edhe kam qenë i rrethuar me shumë dashuri. Më së shumti më kanë gëzuar ardhjet e vëllaut Fazliut nga Prishtina, si dhe rastet kur ai, si nxënës i fillores, më merrte tek ai në Prishtinë. Jam lindur e rritur në Istog. Kur isha 7 vjeç e disa muaj u regjistrova në shkollë, pra isha bukur i pjekur për moshën, dhe e gjeta veten shumë mirë në rrethin shkollor. Në Istog e kemi pasur një shtëpi të madhe, një kullë prej guri, tre katëshe, në të cilën një kohë kemi jetu’ me axhën por më vonë ai u nda nga ne, meqë mendonte të shkonte në Turqi, ku i kishte miqtë e tij, krejt të afërmit e gruas, të cilët ishin shpërngulur atje kur pushteti serb ua kishte hapur dyert dhe ua kishte krijuar situatën të merrnin atë udhë. Ai qëndroi një kohë të shkurtër në Stamboll dhe erdhi për të mos u kthyer më kurrë atje.Nuk i kishte pëlqyer fare jeta në Turqi.”
Ngacmimin e parë për të shkruar, Xhevat Syla e pati si 10 vjeçar, në klasën e tretë të fillores. Vjersha e parë e kishte për personazh lejlekun, ky shpend që do ta frymëzonte axhën Xhevat të shkruante e të çlironte nga vetja një mbushje emocionesh.
Shkrimtari në klasën e pestë
“Ishte syri i pranverës, fillimi i stinës. Jo larg shtëpisë në Istog, kanë qenë disa lisa. Aty, në ata lisa, pikërisht në majat e tyre disa lejlekë kishin ndërtuar çerdhet. Atë ditë moti ishte i ngrohtë, e unë tek shihja këto pamje, u mbusha disi, e pata një ngacmim për të shkruar. Shkrova një vjershë për lejlekun. Vjersha më pëlqeu dhe ua lexova familjarëve, të cilëve po ashtu u pëlqeu. Vëllau i madh, Fazli Syla, erdhi nga Prishtina, ku ishte profesor dhe u mahnit me atë poezi. Më pas, ai ma dha atë që unë e quaj kushtimisht mësimin e parë nga teoria e letërsisë: më tregoi si shkruhet vjersha, si vargnohet, si rimohen vargjet, si përdoret figuraciomi, metrika dhe mjetet e tjera, duke m’i marrë shembuj rilindësit, por edhe Migjenin. Nuk e kam harruar kurrë atë mësim. Vëllau, pa më thënë gjë, ma mori poezinë me vete. Një pasdite, në Istog, vëllau tjetër, Xhaferi, katër vjet para meje, kthehet nga shkolla me revistën “Shëndeti” në dorë, e cila e ka pasë edhe faqen e fëmijëve në fund, ku botoheshin krijime letrare të fillestarëve. Aty ishte botuar poezia ime për lejlekun. Shpesh e mendoj edhe sot se si nuk më është hapur koka prej gëzimit kur pashë vjershën time të botuar. Ishte një gëzim i papërshkrueshëm. Dola t’ua tregoj edhe në kojshi, edhe te fëmijët e axhës. Kjo ishte një shtytje për mua që të vazhdoj të shkruaj. Më pas nisa të botoja vjershat edhe në “Pioneri”, edhe te “Rilindja” e të “Zëri i rinisë” – te faqet e fëmijëve, botoja edhe në revistat për fëmijë që dilnin në Shkup (Gëzimi, Fatosi), e madje edhe ne “Flakën e vëllazërimit”, ku u bëra i rregullt me shkrime, me vjersha, por edhe me tregime. Në qytezën e Istogut, që i vogël njihesha si njëfarë shkrimtari” vazhdon e më rrëfen shkrimtari Xhevat Syla.
Prej të gjithë familjarëve, Xhevat Syla më shpesh përmend vëllaun, Fazli Sylën, si dhe nënën e tij, Fatimen. Kjo dyshe duket se e ka ndihmuar atë në vazhdimin e lëvrimit të letërsisë, anipse Xhevati do të rritej me një shpirt artistik, i cili do ta përplaste nga një fushë e artit në tjetrën.
“Vëllau i madh, Fazliu, i cili ndërroi jetë para pak muajsh, ka qenë profesor i letërsisë, intelektual, por është kujdesë për neve shumë. Unë kur kam lindur, ai veç ka qenë duke jetuar në Prishtinë. Më ka sjellë libra vazhdimisht. Librat i kam pasë një dashuri të madhe. Ka pasur një shkrim të bukur, sidomos kur shkruante me stilografin e tij Pelikan. Që në fëmijëri jam përpjekur t’ia imitoj shkrimin. Nana ka qenë një mrekulli, një njeri shumë i urtë, shumë e dashur. Nuk mbaj mend ta kem hidhëruar ndonjëherë. Ka qenë amvise, por ka qenë një rrëfyese e mrekullueshme e përrallave, e këtë e ka reflektuar më pas edhe tek unë. I dëgjoja me vëmendje përrallat dhe më pas edhe unë vetë u bëra një tregues i përrallave. Prej nanës i kam mësu’ edhe shkronjat e para. Nana e ka shfrytëzu’ atë dhunti me rrëfy’ përralla për me na qetësu, me na mbajtë afër vetes. Nana, me origjinë nga Jabllanica e Vogël e Pejës, ka qenë dominantja në shpërthimin tim, në frymëzimet e mia. Kur i përfundoja vjershat, asaj ia tregoja të parës dhe merrja një vlerësim nga ajo, por edhe e dija që shpirti i saj shkrihej nga gëzimi duke i dëgjuar apo kur i shihte vjershat të botuara. Ka qenë nxitëse e madhe dhe besoj zemra e saj bëhej mal prej lumturisë kur më shihte duke shkruar e duke u formuar. Na ka rritë me shumë durim e dashuri. Kam qenë 40 vjeçar kur më ka vdekë nana, e jam mërzitë si t’isha 4 vjeç. Ka qenë personi që ndoshta më së shumti e kam dashtë në jetë” vazhdon Xhevat Syla.
NËNA
Tik-tak i zemrës të është, Mendje që t’ndjek në çdo hap, Nëna është zemër e shtëpisë – Mall që djeg kur je larg.
Sa këngë poetët i kënduan, Po cili varg ia zë dashurinë? Fjalë s’ka as figurë që shpreh Zemrën që për ty drithërin.
Xhevat Syla, shkrimtari që librin e parë e botoi si maturant, deri sot ka publikuar gjashtë libra me studime për letërsinë për fëmijë, rreth tetë libra me krijimtari letrare, një libër me tregime, ndërsa është laureat i disa çmimeve të cilat e kanë njohur kontributin e tij në letërsinë për fëmijë, jo vetëm si shkrimtar por edhe si profesor e studiues i thuktë i saj. Në Panairin e Librit në Tiranë, në një prej edicioneve, ai mori çmimin shkrimtar i vitit në letërsinë për fëmijë, ndërsa në Kosovë e pranoi çmimin ‘Ymer Elshani’.
“Syri i pranverës”, “Hyrje në vjeshtë”, “Zilja e fëmijërisë” – tregime për fëmijë, “Mbreti nga Qerreti”, “Vel vjeshte”, “Arti i porosisë: vepra letrare e Vehbi Kikajt”, “Kuvendim poetik”, “Vjersha e humbur”, “Harmonika e Atdheut – Poezia e Xhevat Beqarajt”, “Universi i mirësisë” – jeta dhe vepra letrare e Ymer Elshanit – janë këta vetëm disa prej titujve që mbajnë vulën e dorës së Xhevat Sylës, shkrimtarit i cili për më tepër edhe doktoroi e magjistroi në fushën e letërsisë për fëmijë.
VEL VJESHTE
Sapo vilen pemët, Gjethet i rrok mërzia: Zverdhen, nxihen, bien Lagshtës nëpër bar; Fryn murrlan i egër, Fushat – si tepsia; Pyllit dalin n’gjah Gjahtar’t me zagarë…
Vjeshta ecën fushës, Bryma i prin n’çdo hap; Lulet zënë murr’tisen – Humbin aq shumë ngjyra, Drunjtë i jepen gjumit, Mjegullat kthehen prapë, Me velin e vjeshtës Vishet gjithë natyra.
Xhevat Syla ishte djalosh i ri plot jetë. Dikur, si fëmijë, kishte një zë të mirë, dhe për një kohë edhe këndonte sidomos kur gjendej në bahçen e shtëpisë. Këndonte këngë të repertorit që asokohe vinte prej Radio Prishtinës. Ato këngë, Syla i dinte përmendsh, dhe bile dikur mendonte se do të bëhej këngëtar. Në periudhë puberteti, zëri i poetit do të trashej shumë, ndaj më bukur dhe më qartë do të shprehej në letërsi sesa në këngë.
Shtojmë këtu edhe artin figurativ, të cilin shkrimtari për fëmijë edhe sot shpesh e praktikon. Ai thotë se rrethanat e jetës dhe të punës u servuan të tilla, se përndryshe ai do të donte t’i vijonte studimet edhe në pikturë, krahas letërsisë.
“Provohesha si i vogël në vizatime, ka qenë portreti i Skënderbeut të cilin e pata realizu’ në disa forma. Po flasim për kohën rreth viteve 1967-69, atëherë i pata vizatu’ edhe Marksin, Engelsin e Leninin, por edhe portrete të të afërmëve të mi. Potretet i doja shumë, por edhe peizazhet. Kam qenë më i dobët në punën me ngjyra. Ka ndodhë që në një orë të artit figurativ, profesori e ka marrë punimin tim dhe e ka treguar si shembull se qysh vizatohet, e në orën tjetër e ka marrë si shembull se qysh nuk duhet ngjyrosur. Më vonë, me ndihmën e mësimdhënësit të artit, e mësova më mirë ngjyrosjen, planin e parë, të dytë, u bëra piktor më i mirë. Kam pasë shumë piktura, dy më janë djegë gjatë luftës në Istog, sepse nuk i pata marrë me vete meqë iu pëlqenin atyre që ngelën të jetojnë aty” tregon Xhevat Syla.
Në qiellin artistik të Xhevat Sylës, mes reve të tjera, njëra do të pikonte më shumë. Shoqe kishte, por reja e letërsisë gjithmonë ishte më e fortë, më kaltëroshe, dallohej.
Për letërsinë për fëmijë, Xhevat Syla thotë se është fusha ku janë fillimet e të gjithë shkrimtarëve, paçka se dikush largohet e dikush ngel brenda saj.
“Janë të paktë shkrimtarët që kanë mbetë përjetshëm të përkushtuar vetëm krijimtarisë në letërsinë për fëmijë, por ndoshta mund të themi që ata janë edhe më të mirët. Ymer Elshani ka shkruar vetëm poezi për fëmijë, Xhevat Beqaraj nuk ka shkruar madje as tregime e as roman, është i mrekullueshëm vetëm në poezi. Agim Deva është provuar edhe në poezinë për të rritur, edhe në roman, por vokacion kryesor e ka pasë poezinë për fëmijë. Vehbi Kikaj, po ashtu është marrë vetëm me letërsi për fëmijë, ku ka shkëlqyer. Po ashtu Abdullah Thaçi e të tjerë. Edhe te unë, pak a shumë e njëjta situatë. Jam provuar me libra dhe me shkrime në periodikun letrar edhe me tregime e me poezi për të rritur, por më ka mbetë gjithmonë e fuqishme dashuria për letërsinë për fëmijë, përkatësisht për poezinë për fëmijë”, pohon Xhevat Syla.
*
Tre fëmijët e shkrimtarit Xhevat Syla kanë qenë gjithmonë një oqean ku vetë ai, poeti, ka pirë ujë dhe ka marrë jetë e forcë për të shkruar. Dafina, vajza e vogël e shkrimtarit, shkruan po ashtu, i pëlqen edhe t’i interpretojë krijimet e penës së saj.
“Të kesh baba shkrimtar dhe të rritesh në frymën e artistit, padyshim që është fat për mua. Pse fat? Sepse, qysh në fëmijëri krijon bazën e perceptimit të botës me ngjyra, të zhvillimit më tepër të anës emocionale, pastaj të mësimit të drejtshkrimit, pasionit për të lexuar dhe eksploruar në vazhdimësi gjëra, gjithnjë duke pasur në vete versionin më të mirë, para së gjithash, atë të të qenit njeri.” më thotë Dafina.
“Si fëmijë mbaj mend përrallën “Kësulëkuqja”. Babi, sapo kthehej nga puna, më rrëmbente me përqafime, me shumë ngrohtësi, pa përtesë, çdo ditë, duke ma rrëfyer përrallën më të dashur për mua me aq mjeshtëri, më krijonte ndjesinë vizuale me protagonistët e përrallës, më të qartë se sa të një filmi vizatimor” thotë ajo.
Dafina i ka dedikuar babait të saj një poezi, me aq sa mund të portretizohet një baba plot sakrifica, të shprehet në disa rreshta.
BAB’,
Ti Bab’ ke emër, je oqean i thellë i intelektit rrallë kush si ti mund të shikojë me sytë e Detit. Modest nga natyra, human nga shpirti me tipare artisti. Jo vetëm poet, me një gamë të gjerë të dijes dhe shkrimit, krenare t’i përjetoj meritat e tua të ngadhënjimit. Je forca ime, fjala ime e parë, ndonjëherë kur të kam zhgënjyer kam qarë. Dafina, tani nuk është lule që qan, ajo buzëqesh kur ti buzëqesh. E lumtur që të kam në jetë, të përballoj çdo sfidë që mund të më presë. Nuk dua t’ia dal vetë, ti je një Baba i vertetë. Më edukove të jem e sinqertë, modeste, të respektoj tjetrin, por kjo botë e egër si duket ka humbur sensin.
Se fëmijët e shkrimtarit janë ndikuar shumë prej tij, tregon edhe Blerta Syla Surroi, vajza tjetër e shkrimtarit. Ajo është motra e madhe e Dafinës dhe Mirakut. Poezi, vjersha, frymëzuar prej të treve, Xhevat Syla ka shkruar me bollëk.
“Babi, duke pasur pasione të ndryshme, ka ndikuar shumë në rritjen dhe formimin tim si artiste. Kishte talent edhe për vizatim, edhe për aktrim. Ka disa fotografi me kostume të ndryshme, i transformuar plotësisht në role, e unë si fëmijë shpesh i shikoja dhe humbesha në fantazi e imagjinatë. Duke pasur babi këtë pasion, ne ishim vizitorë të rregullt të teatrit dhe të galerisë së arteve” rrëfen Blerta kur flasim për babain e saj, shkrimtarin e vargjeve të njoma për fëmijë, Xhevat Sylën.
“Si fëmijë, kisha fatin e mirë që të mos ngarendja për kërkimin e lektyrave shkollore, i kisha të gjitha në shtëpi. Në shtëpinë tonë të vogël e të stërmbushur me libra, shpesh duhej hequr libra që gjendeshin edhe mbi tavolinën e bukës, për t’iu bërë vend pjatave me ushqim. Falë babit, jo vetëm librat për fëmijë por edhe autorët e tyre i njihja nga afër. Një nga librat e tij që më lidh emocionalisht është “Mbreti nga Qerreti”. Është një libër me poezi, i shkruar me shumë dashuri për nipat e tij. Pas jo shumë viteve, Deti, nipi i madh, shihet se ka pasion leximin e shkrimin. Ai është vetëm 9 vjeç, por diskutimi i tyre për gramatikën e stilistikën është i jashtëzakonshëm” përfundon Blerta.
“Unë nuk kam mundur t`i shpëtoj dashurisë për fëmijët e mi, dhe kam shumë poezi edhe për Mirakun, edhe për Blertën, edhe për Dafinën. Jam martuar bukur i ri dhe fëmijët kanë ardhë në jetë bukur herët, unë jam përpjekë me u kujdesë edhe për zhvillimin e tyre, sado që ata i kanë marrë rrugët dhe drejtimet e jetës. Më kujtohet, për shembull, djalin, Mirakun, kur e pashë në festën e Abetares, më erdhi frymëzimi për vjershën “Mirakut në Festën e Abetares”. Në një poezi tjetër, e krahasoj veten me kangurin i cili e mban në gji fëmiun e vet, dhe unë e kam ndje nevojën të jem si kanguri që nuk e largon nga gjiri asnjëherë krijesën e tij” më thotë Xhevat Syla.
MIRAKUT NË FESTËN E ABETARES
Ti, Miri, i mësove shkronjat, Mbarimin e Abetares feston. Kuptim tjetër t’kanë tash lojërat, Jeta derte të tjera t’dikton.
Kokën – si çantën me libra, Gjithnjë e më plot do ta kesh; Me nxënie në t’jetës mynxyra Më i fortë përditë do të jesh.
*
“Askund nuk jam ndi ma mirë se në poezinë për fëmijë, dhe kjo dashuri më ka bërë që të merrem edhe me studimin e saj. Letërsia për fëmijë i ka specifikat e veta, duhet kujdes, duhet të merret parasysh se i dedikohet një grupmoshe që ka një shkallë të caktuar të zhvillimit intelektual, ka nevojë të kënaqet por edhe të mësojë dhe të edukohet. Kohëve të fundit është edhe poezia, përkatësisht letërsa për moshën adoleshente, e cila po ashtu i ka kërkesat specifike.”
Xhevat Syla është njëri prej shkrimtarëve që e ka organizuar dhe mbajtur gjallë Karvanin e Shkrimtarëve për Fëmijë, i cili që prej vitit 2000 e deri sot ka udhëtuar në tërë Kosovën, për të qenë më afër fëmijëve, me emrat e poetëve më të dashur për fëmijët e Kosovës.
“Karvanin e ka nisë Agim Deva në vitin 2000, dhe natyrisht që ne të gjithë iu bashkuam në këtë ide. Me të, natën e ditën jemi shoqëru’, i kam ndihmuar shumë në organizim. Agimi na la në vitin 2009 dhe meqë ai ka dashtë që Karvani me vazhdu’ ngase ishte mirëpritur aq mirë nga fëmijët dhe jo vetëm ata, unë i mora përsipër punët e organizimit. Fati i keq bëri që një pjesë e shkrimtarëve të Karvanit të na lënë, dhe jam varfëru’ edhe unë, por edhe letërsia për fëmijë me ikjen e tyre” tregon Syla. Karvani i Shkrimtarëve për Fëmijë çdo vit udhëton drejt shkollave fillore për të dhuruar libra, por edhe për t’i përqafuar më të vegjlit, për t’i inkurajuar talentet e reja për krijimtari. Një numër i konsiderueshëm i gjeneratave në Kosovë në një moment a tjetrin janë gjendur para këtij Karvani dhe shkrimtarëve që me shumë zell e me pafajësi fëmiu nuk hezitonin të rrugëtonin kilometrat e Kosovës po edhe në trevat e tjera shqiptare për të qenë më afër e për të mbjellë te fëmijët e vegjël një kulturë leximi e dashurie për librin.
Syla, siç e shpjegoi edhe vajza e tij Blerta, si i ri në Istog ishte edhe aktor, kishte luajtur në disa shfaqje e drama.
“Te drama “Cuca e Maleve” e kam pasur rolin e priftit Don Marku, ka qenë rol jashtëzakonisht bukur i realizuar. Unë isha me flokë të gjata, të zeza, ka qenë mrekulli. Bartja e flokëve të gjata m’u lejua në shkollë vetëm për shkak të këtij roli. Mirëpo, sapo u dha shfaqja, të nesërmen drejtori i shkollës më ftoi në zyre, më uroi për rolin dhe më tha që menjëherë të shkoja te berberi për t’i shkurtuar flokët. Kisha po ashtu rolin kryesor në dramën e Fadil Paçramit “Lagjja e varfër”, por luajta edhe në drama të tjera. Njerëzit pas çdo shfaqjeje më këshillonin që të regjistrohesha për studime veç në aktrim, askund tjetër. Nuk shkova në aktrim, por e vazhdova jetën me letërsi dhe duke e sprovuar veten ndonjëherë rrallë edhe në art figurativ. Gjithmonë edhe kam lexuar shumë. Më kujtohet, në një rast, vëllau Fazliu m’i solli 10 libra në Istog dhe mes tyre ishte edhe romani “I huaji” i Albert Kamysë. Unë isha në klasën e pestë ose të gjashtë fillore dhe e lexova edhe atë libër. Librin e kam rilexu’ edhe dy herë gjatë jetës, por asnjëherë me kënaqësinë e atij leximi të parë. Personazhet dhe ngjarjet kanë ngelë në kujtesën time nga ai lexim, sado që librin e kam kuptuar më mirë më vonë” tregon Xhevat Syla.
Syla, në një shfaqje si gjimnazist
Axha Xhevat më thotë të mos e harroj Vehbi Kikajn, një shkrimtar i mrekullueshëm, i cili vdiq i ri, 44 vjeçar, por i cili e nxiti shumë shkrimtarin në vitet e para të karrierës së tij. Madje, pikërisht Kikaj kishte qenë ai që i kishte thënë Sylës se ka ardhur koha të botonte edhe libër me poezi për fëmijë. I kishte thënë: tani ke botuar mjaft vjersha sa të bësh një libër.
Xhevat Syla ka ende plot vite para vetes, për të jetuar e për të shkruar e për të na sjellë më shumë libra. Kosovës, sot më shumë se kurrë i duhet letërsia për fëmijë, letërsia ndoshta si më shpëtimtarja e kësaj moshe të cilën shpesh e harrojmë ose e godasim keq, ne të rriturit.
Syla sot është profesor i letërsisë për fëmijë, me një tregim jetësor ku vijnë në pah “Rilindja”, revistat, redaktorët, dikur pak edhe politika, librat shkollorë në të cilët ai vazhdimisht e jep dijen e tij, shokët e shoqet e botës letrare, disa gjallë e disa në kujtime.
Në vitet 1975-1978 punoi kryetar i rinisë në komunën e Istogut, ku kontribuoi shumë në ngjalljen dhe zhvillimin e aktiviteteve kulturore. Në vitet 1979-1981 ka punuar kryeredaktor i gazetës së studentëve “Bota e re” dhe ka udhëheqë Komisionin për kulturë në rininë e Kosovës, ndërkaq në vitin 1982 ishte kryetar i rinisë së Kosovës. Që nga viti 1984 e deri në vitin 1998 punoi kryeredaktor i Entit të Teksteve dhe të Mjeteve Mësimore të Kosovës, ndërsa tani punon redaktor në Shtëpinë botuese Libri shkollor dhe është profesor universiteti.
Si gjithmonë, në fund duhet shijuar vetëm mendja e shkrimtarit dhe vjershat e tij, për neve që jemi fatlumë t’i lexojmë e shijojmë këto krijime.
(Ky tekst është botuar me ndihmën e Komunës së Prishtinës dhe subvencioneve kulturore vjetore nga kjo Komunë)
Muzeu “Onufri” në Berat vazhdon të zgjojë interesin e vizitorëve e sidomos atyre të huaj edhe në këtë fillim viti, me vlerat e koleksioneve të tyre.
Qendra Kombëtare e Muzeumeve në Berat ndau sot në rrjetet sociale momente nga vizita e turistëve në këtë muze.
Drejtori i Qendrës Kombëtare të Muzeumeve në Berat, Agron Polovina tha sot për ATSH-në se “muzeu ka qenë i hapur edhe ditën e djeshme dhe është vizituar nga çift gjermanësh, një grup me vizitorë italianë, por edhe shqiptarë”.
Muzeu Ikonografik “Onufri”, që mban emrin e njërit prej kryemjeshtrave të pikturës shqiptare të shekullit XVI, është ndërtuar mbi rrënojat e një kishe të rindërtuar në vitin 1797 në lagjen “Kala”, e cila ka qenë katedralja e qytetit, që është monumenti më përfaqësues i arkitekturës pasbizantine në qytetin e Beratit.
Koleksioni i muzeut përbëhet nga 173 objekte të përzgjedhura nga një fond prej më se 1 500 objektesh që i takojnë fondeve të kishave dhe manastireve të Shqipërisë./ atsh / KultPlus.com
Në mbrëmjen e tretë të “Festivalit të Këngës”, artistët pjesëmarrës kënduan në duete me artistë të tjerë të njohur. Elsa Lila riktheu pas 25 vitesh këngën e saj ikonike “Pyes Lotin”, fituese e çmimit të parë të Festivalit në RTSH në vitin 1996. Elsa Lila e këndoi këngën e saj në një duet me reperin Capital T. Mirëpo kjo gjë nuk është pritur aspak mirë nga kompozitori i këngës Valentin Veizi.
Ai shkroi më herët se kënga është rikënduar pa lejen e tij si autor dhe kompozitor i saj dhe sipas tij ky është një version i shëmtuar i këngës së tij.
Së fundmi, në një intervistë për “Euronew, kompozitori tregoi se nuk ka folur me Elsa Lilën, ndërkohë që ka ndjerë dhimbje kur ka parë këngën e tij “të deformuar”.
“Duhet të komunikonin ata me mua për këtë mendim që kishin. Nuk kam arsye të flas me këdo, nuk do e bëj pazar me muhabete telefoni. Shikoj në YouTube, në ekran këngën time, e dëgjoj me autor tjetër, një këngë që unë jam krenar për” Pyes Lotin “. Unë kam thënë mos ma bëni pis, në fakt është më tepër, është dhimbje. Më mirë mos e kisha dëgjuar në fakt, ka keqen jam ndjerë kur kam dëgjuar atë këngë në atë variant që u soll”, theksoi ai,
Pas ankesës së Veizit, YouTube i ka dhënë të drejtë duke fshirë këngën e versionit të ri. Pavarësisht kësaj, kompozitori tha se nuk është një luftë personale sesa me fenomenin e grabitjes dhe tjetërsimit të këngëve, pa lejen e autorëve.
”Pyes Lotin “e merr X-Y, pa leje dhe e bën si do vet. “Këputa një gjethe dafine” e merr një reper tjetër, “Për ty atdhe” e merr dikush tjetër. Çfarë mbetet? Po shndërrohet kultura e këngës shqiptare, dëmi është shumë i fuqishëm. Nuk jam kundra sjelljes në kohë, unë kam shumë këngë që janë sjellë ndryshe, por pa ndryshuar strukturën dhe duhet kujdes me këtë punë. Nuk preket, janë disa gjëra që nuk preken. Mos i prek se të djegin, mos e prek zjarrin. Ti mund te marrësh tokën e dikujt është ta nxjerrësh e nga shtëpia, por artin nuk e merr dot”, nënvizoi Veizi. / KultPlus.com
Punimet në kantierin e Lungomares së re të Durrësit po vijojnë me ritme të larta.
Kryeministri Edi Rama ka publikuar pamje nga punimet në këtë kantier dhe nga projekti final sesi do të bëhet kjo shëtitore.
Rama thekson se, Lungomare e re e Durrësit, do të jetë një shëtitore e bukur që bashkë me sipërfaqen e zgjeruar të rërës, do t’i japë një përmasë e vlerë të re krejt zonës bregdetare të qytetit turistik.
Lungomarja e re do të ketë 3 kilometra vijë bregdetare, me gjelbërim, parqe dhe hapësira sportive.
Në gjithë vijën bregdetare janë rreth 58 godina hotelerie me 3100 shtretër.
Projekti merr një rëndësi të madhe duke pasur parasysh se gjatë sezonit turistik, popullsia në këtë zonë rritet me 600 mijë banorë./ atsh / KultPlus.com
Komploti i romanit “Die Erweiterung” (Zgjerimi) ka të bëjë me pranimin e Shqipërisë në BE, një helmetë të Skënderbeut që është vjedhur nga sallat e Muzeut në Vjenë.
Çmimi Bruno Kreisky për librin politik 2022 shkon për autorin austriak Robert Menasse për romanin “Die Erweiterung” (Zgjerimi), transmeton albinfo.ch. Sipas jurisë, vepra që është vazhdim i bestsellerit të parë për BE-në nga Menasse me titullin “Die Hauptstadt” (kryeqyteti), ndërthur ekspertizën, ironinë dhe një zemër të fortë evropiane, shkruan orf.at.
Veprimi zhvillohet ndër të tjera në Tiranë, Poloni dhe në zyrat e BE-së në Bruksel, ai të çon në dhomat e pasme të politikanëve kryesorë të Evropës, në malet shqiptare dhe përfundon në një fundosje të furishme.
Komploti ka të bëjë me pranimin e Shqipërisë në BE, reformën gjyqësore polake, tradhtinë e idealeve të vjetra – dhe një helmetë (atë të Heroit Kombëtar Shqiptar, Skënderbeut) të zhytur në histori që është vjedhur nga sallat e Muzeut Historik të Arteve,në Vjenë.
Ngjashmëritë me personazhet e gjallë janë të qëllimshme, dhe ka vërtet shumë personalitete që në këtë roman portretizohen nga Robert Menasse në një mënyrë sa të dashur aq edhe thumbuese.
Menasse ndjek me këtë çmim motrën e tij Eva, e cila u nderua vitin e kaluar për librin “Dunkelblum”. Ndërsa Salman Rushdie mori çmimin për vepër jetësore, në publicistikë.
Ky çmim jepet për disa kategori ndërsa këtë vit ai ndahet për herë të parë për vepër politike.
Që nga viti 1993, letërsia politike që angazhohet për lirinë, barazinë, drejtësinë sociale, solidaritetin dhe tolerancën është shpërblyer në frymën e veprës jetësore të ish politikanit të njohur austriak Bruno Kreisky (SPÖ), përcjell albinfo.ch. Çmimi Bruno Kreisky për librin politik jepet çdo vit nga Instituti Karl Renner në bashkëpunim me Klubin Parlamentar Social Demokrat dhe Organizatën Arsimore Socialdemokrate.
Bruno Kreisky gjithmonë theksonte se ishte “formuar” duke lexuar libra. Pas këtij frymëzimi, çmimi Bruno Kreisky për librin politik jepet që nga viti 1993.
“Nëse një kronist i historisë së BE-së, që në këtë rast është Robert Menasse, arrin të prezantojë një roman të lehtë, intelektualisht të sofistikuar, kjo është një arritje e madhe narrative duke pasur parasysh imazhin e jashtëm të Bashkimit Evropian, i cili shpesh denoncohet si teknokratik, i mërzitshëm dhe i brishtë”, thuhet në arsyetimin e mimit
Ceremonia e ndarjes së çmimeve do të mbahet në Vjenë në gjysmën e parë të vitit 2023./ Albinfo.ch / KultPlus.com
I veshur me ngjyrat e Ukrainës, një balerin lëviz me delikatesë nëpër skenën e kishës mesjetare të Shën Lorencit të Roterdamit.
Vladyslav Bondar ka performuar me Baletin e Bashkuar të Ukrainës në një festë Krishtlindjesh, një mjedis shumë larg luftës në atdheun e tij.
Nuk është vendi ku ai mendonte se do të ishte 10 muaj pas pushtimit të Rusisë në shkurt 2022.
“Doja të luftoja për Ukrainën”, thotë Vladyslav pas performancës, duke e ditur se mund të kishte nënkuptuar fundin e karrierës së tij si balerin profesionist.
Por në vend që të merrte armët, ai u ngjit sërish në skenë.
Vladyslav gjeti rrugën e tij për në Hagë, duke u bashkuar me më shumë se 70 ukrainas të tjerë që tani përbëjnë Baletin e Bashkuar të Ukrainës – një grup kërcimi i krijuar drejtpërdrejt në përgjigje të shpërthimit të luftës./21Media / KultPlus.com
(Kujtesë historike më rastin e 135 vjetorit të lindjes se Patër Anton Harapit)
Lufta e njerëzisë me djallëzinë në trojet shqiptare nuk është një luftë personale në mes të dy individëve por është një luftë e gjatë shekullore që po zgjatë edhe sot e kësaj dite tek ne shqiptarët. Shqipëria e Patër Anton Harapit ishte një Shqipëri ndryshe me atë që e kishin planifikuar klyshtë e Miskovit. Patër Anton Harapi e shihte Shqipërinë Evropiane dhe trojet shqiptare të bashkuara në një shtet të përbashkët ku i thuhej bukës – bukë e ujit – ujë. Frati atdhetar asnjëherë nuk hoqi dorë nga përpjekjet e ti atdhetare për një Shqipëri ndryshe pra,për një Shqipëri të shqiptarëve. Ai në jetën e ti sublime prej dritëjetës e deri të pushkatimi që i bënë klyshtë e Miskovit.Këta të mjerë i zbatonin urdhërat e komunistëve jugosllavë që ju kishin dhënë për shkatërrimin e klerit katolik në Shqipëri. Njëri ndër ato urdhëra ishte edhe ai i numrit dy të Beogradit Eduard Kardeli i cili në muajin tetor të vitit 1945 e porositë Enver Hoxhën: ´´Nëse do të mbajsh pushtetin në radhë të parë duhet të zhdukësh klerin katolik dhe krimineli EnverHoxha ashtu bani e madje jo vetëm që e zhduki klerin katolik por i la edhe pa varre atdhetarët shqiptarë´´.
Patër Anton Harapi u lind në Shirokë më, 5 janar 1888 dhe u shkollua në Shkodër.Atij që në fëmijëri i rrinin në mendje vargjet e Filip Shirokës: ´´ Shko Dallëndyshe´´ vargje sa të dhimshme që Filipi i mërguar ju kushton prindërve të tij. Ai për tu pasuruar me dije vazhdon shkollimet në gjimnazet Françeskane në Meran dhe Hall të Tirolit, ku paiset dhe njihet me kulturën gjermanishtfolëse pa e lënë anash edhe kulturën e punës dhe këmbëngulësinë në realizimin e qëllimeve jetsore.Më pas vazhdoi studimet teologjike në Romë ku edhe u kompletua si intelektual por pa e harruar asnjëherë Shqipërinë e tij të dashur, Shqipërinë e Patër Anton Harapit, një Shqipëri etnike dhe demokratike, më një civilizim Evropian. Por këtë dije nuk e shpërndau nëpër vende të ndryshme të botës por u kthye në Shqiperi aty ku edhe e kishte filluar shtegtimin në marrjen e dritës së diturisë. Ai nga viti 1923 deri në vitin 1931 dha mësim në Shkodër dhe ishte edhe drejtor i Kolegjit Françeskan. Nga shënimet e Enciklopedisë shqiptare ipen edhe këto të dhëna për Patër Anton Harapin:´´ Më 1910 kthehet në atdhe dhe shugurohet meshtar duke përmbushur kushtet e mbrame të Urdhrit Françeskan. Gjatë tetorit të vitit 1912 deri në prill 1913 kur Shkodra qe e rrethuar nga trupatmalaziase e serbe, i përkushtohet shërbesave fetare dhe njerëzore në kishën “Zoja Rruzare” në Arrën e Madhe në Shkodër, ku ishte edhe Kuvendi Françeskan. Gjatë kohës së takimeve që i paraprinë pavarësisë së Shqipërisë kërkohet nga nëpunësit e Ministrisë së Jashtme të Perandorisë Austro-Hungareze si përkthyes gjatë bisedimeve që u zhvilluan mes kontit Berthold dhe Ismail Kemal bej Vlorës, në mungesë morën sivëllaun e tij françeskan P. David Pepën. Më 1916 në Dukagjin ra kolera, P. Antoni vajti si shërbetor pranë tyre, për t’i ngushëlluar dhe ndihmuar drejtpërdrejt nga ana profilaksike kundër kolerës. Dy vitet e fundme të Luftës së Parë Botërore e gjeti famullitar në Grudë të Malcís së Madhe. Organizon menjëherë tre bajrakët Hot, Grudë e Triepsh dhe ua uli parinë në Shkodër që t’i dorëzoninmemorandumin e përgatitur nga ai vetë në vitin 1918, komandantit francez në Shkodër. Në bashkëpunim me Gurakuqin dhe Fishtën, hartoi peticionin e nënshkruar nga paria e 200 përfaqësuesve të tre bajrakëve të lartpërmendur, drejtuar përkatësisht Konferencës së Paqes në Paris, ministrave të Jashtëm të ShBA-së, Anglisë, Francës dhe Italisë. Në përkrahje të negociatave diplomatike, përfaqësuesit e Grudës, Hotit e Triepshit në Shkodër, organizuan demostratën te Ura e Maxharrit, duke brohoritur:
“Hot e Grudë ishin betue
Pa gjak malet mos me i l’shue…”
Dallimi në mes të Enciklopedisë shqiptare dhe asaj gjermane që flet për patër Anton Harapin është në faktin se Enciklopedia shqiptare nuk i jep emrat e atyre që morën vendimin për vrasjen dhe pushkatimin e Patër Antonit. E ata ishin gjygjtari i përgjithshëm Irakli Bozo dhe prokurori Misto Treska. Ndërkohë që enciklopedia gjermane jep edhe një vlerësim shumë të madh për Patër Anton Harapin ku thotë: Harapi vleresohej shumë për patriotizmin dhe fuqinë e tij bindëse.Ai u vlersua shumë në mbarë Shqipërinë për thellësinë dhe elokuencën e leksioneve të tij dhe për erudicionin e tij në temat fetare.Kishte një tolerancë të madhe fetare dhe i respektonte religjionet tjera në Shqipëri. Është shumë interesant vlerësimi që bën Baronesha Godin për Patër Anton Harapin, ku fjalët e patër Anton Harapit të thëna para Gjykatës Komuniste ajo do ti boton në Kopertinën e librit Historik që kryekput do t’ja kushton Patër Anton Harapit:”Pushteti dhe forca janë të shkurtëra dhe kalimtare”-thoshtePater Anton Harapi kundërshtar i Enver Hoxhës.Unë kam qenë dhe jam kundërshtari i juaj. Me qenë i lirë, gjithnjë isha angazhuar përsëri kundër jush, i kisha tubuar të tjerët që t´ju dëbojmë juve. Çka ju nevoiten dëshmitarët. Çka unë e kam bërë nuk e mohoj dhe nuk kam nevojë për mbrojtës.Unë e di se si ky proces do të përfundoi.Unë nuk kam frikë vdekjen dhe nuk pres ndonjë gjë tjetër nga ju. Turp dhe turp për mua do ishte mëshira e juaj, ç’nderim dhe turp është për mua hiri juaj. Unë nuk do të mbijetojë shëmbjen e Shqipërisë. Shqipërinë time të dashur, siç unë e kam planifikuar, siç unë e kam mbjellë dashurinë për atdheun. Ju jeni të korruptuar dhe të mashtruar përmes një mësimi të çmendur, që sot jeni plotësisht në shërbim të botës Sllave, që po ja bëni varrin atdheut tuaj. Për këtë çmenduri tuajën që jeni duke e bërë në shërbim të sllavizmit unë jam duke lotuar me lotë të përgjakur. ” (Pjesë nga procesi Gjygjësor kundër Pater Anton Harapit)Këto ishin fjalët përfundimtare të një njeriu dhe burri që jetën e tij ia kishte falur Shqipërisë, që si moto e kishte ta drejton Shqipërinë në një ardhmëri të lumtur, përfundon Baronesha Godin. Ajo gjithashtu në vepreën historike për veprën dhe jetën e Patër Anton Harapit, që në fillim thotë, se Patër Anton Harapi është pasardhësi i shkrimtarit të madh shqiptar Atë Gjergj Fishta. Ajo shkruan, se të gjithë e njohin Patër Anton Harapin prej Sarandës e deri në Shëngjin, prej Durrësit e deri në Pejë, ai ishte dy vite qeveritar Shtetëror i Qeverisë Shqiptare, derisa dha dorëheqje me ardhjen e komunistëve në pushtet. Ky liber është botuar në vitin 1963 nga shtëpia botuse “Steyer Verlag“, disa vite pasiqë kishte ndërruar jetë Baronesha Marie Amelie von Godin, dhe ka gjithsejt 207 faqe.
Veprimtaria Politike e Patër Anton Harapit
Pasi u zhbë zyrtarishtë bashkimi me Italinë atdhetarët shqiptarë hynë në veprim që sërish të shpallej Pavarsia e Shqipërisë. Patër Anton Harapi ishte krahu i djathtë i familjes së Kapidanit të Mirditës Gjon Marka Gjonit dhe tre djemve të ti Kapidan Mark Gjon Marku,Kapidan. Ndue Gjon Marku dhe Kapidan Llesh Gjon Marku. Ai pranoj që të jetë pjesë e Këshillit të lartë të Regjencës që ishte një Qeveri e Shqipërisë dhe që përbehej nga përfaqësuesit e katër komunieteve fetare. Për këtë në verën e vitin 1943 ja mbërrin ushtria gjermane e me të edhe një grup shqiptarësh nga Kosova në krye me atdhetarin Xhafër Devën. Kapidan dr Mark Gjon Marku duke e konsideruar faktin historik se gjermanët na kishin dhurue Kosovën e jo italianët, me shkue kundra tyre do të thoshte me mohue Kosovën. Më këtë bindje të thellë e te ndërgjegjshme vendos dhe shkon në Tiranë me ra në kontakt me komandën ushtarake gjermane e me të me shqyrtue probleme mjaft të nderlikueme të kohës. Atje në Tiranë është pritë me nderime dhe gjërmanet janë bindë se kishin të bëjnë më një përsonalitet politik të radhës se parë, prandaj caktuen një bashkëpunim reciprok duke i vënë në dispozicion një batalion luftëtarësh besnikë prej 350 mirditas, me kusht që mos me i përdor gjermanet në aksione të ndryshme ushtarake. Me atë batalion kapidan Mark Gjon Marku siguroi hapjen e KUVENDIT KUSHTETUES NË TIRANË në vitin 1943. Ky kuvend u hap më 23 tetor 1943 në ish-pallatin e ri Mbretëror, në rrugën Tiranë – Elbasan. Sipas rregullave të Kuvendit Kushtetues Kombëtare, në të cilën për herë të parë morën pjesë përfaqësues të zgjedhur të krahinave të ndryshme shqiptare jashtë kufinjëve të Shqipërisë, të shkëputura padrejtësisht nga shteti në vitin 1913, u zgjodh kryesia e përbërë nga Lef Nosi kryetar, kapidan dr Mark Gjon Marku nënkryetar dhe dr. Rexhep Krasniqi po ashtu nënkryetar. Me shkuarjen e Lef Nosit në Këshillin e Naltë të Rexhences, ku merrnin pjesë edhe Mehdi Frashëri, Patër Anton Harapi dhe Fuad Dibra dhe po të njejtën ditë që duhet të zgjidhej edhe atdhetari Idhomen Kosturi prej Korçës kryetar (atë e vranë pansllavisteët komunistë) ndërsa kapidan dr Mark Gjon Marku nga respekti qe kishte për Kosovën martire ja lëshoi vendin dr Rexhep Krasniqit që të bëhet Kryetar i Kuvendit Kombëtar Shqiptar.
Kuvendi Kushtetues Kombëtar, i cili u sigurua nga 350 mirditas të ardhur enkas për këtë ngjarje në Tiranë, mori këto vendime:
1.Anulimi i statusit që kishte kaluar Shqipëria gjatë okupacionit italian dhe Rishpallja e Pavarsisë Shtetërore Shqiptare.
2. Anulimi i kushtetutes dhe i të gjitha ligjeve te imponuara gjatë okupacionit dhe kthimin e statusit ligjor të pavarësisë.
3. Edhe për kundër pranisë se Ushtrisë Gjermane në tokat Shqiptare u bë shpallja e Neutralitetit Shqiptar.
4. Në mbështetje të kërkesës se njëzëshme të përfaqësisë legale të tokave shqiptare, me deputetë nga të gjitha vendet e robëruara dhe në një atmosferë të një entuziazmi të papërshkruar u bë shpallja e bashkimit në një shtet shqiptar.
5.Zgjedhja e Këshillit të Naltë të Rexhencës, si autoritet shtetror suprem, të përbërë prej patrioteve më të shquar të kohës : Mehdi Frashëri, Patër Anton Harapi , Lef Nosi dhe Fuad Dibra.
Këto vendime të Kuvendit Kushtetues Kombëtar defakto e kthyen Pavarsinë e Shqipërisë. Patër Anton Harapi pranoj që të jetë në katërshën e parë por asesi nuk pranoj që të jetë kryetar i Qeverisë për faktin siç deklaronte ai se nuk i nënshkruante vendimët në vdekje për shkak të veladonit të fratit Françeskan.Është për tu vlerësuar se krahas Kapidan Mark Gjon Markut që nuk pranon ta lëshoj Shqipërinë por e vazhdon luftën antikomunsite një gjë të tillë e bënë edhe Patër Anton Harapi.
Pas humbjes së luftës Botërore nga ana e gjermanëve ata filluan tërheqjën edhe nga Shqipëria jo qe kishte ndonjë rezistencë në Shqiperi siç e kishin fallsifikuar komunistët por gjermanët tërhiqeshin për shkak të humbjes së Luftës së Dytë Botërore. Patër Antonit i afrohet nga Hermann Neubacher shumë seriozisht të largohej nga vendi ku edhe iu sigurua një vend në aeroplanin e tij, por atdhetari shqiptarë Patër Anton Harapi pasiqë e falënderoj mikun e ti përgjegjej në këtë mënyrë :“Zoti më ka thirur që të jem këtu ku jam në vendintim, po të ishte vullnet i Zotit unë do të vdes aty ku janë detyrat e mia si prift “.
Kjo tregon se Patër Antoni më shumë e donte Shqipërinë se sa jetën e vet dhe ishte i lidhur me përkushtimin më të madh për një Shqipëri siç e kishte planifikuar Patër Anton Harapi dhe plejada e madhe e intelektualëve shqiptarë nacionalistë që kishin kryer studimet e tyre në shumë shtete të Evropës. Pas arrestimit që i bënë forcat komuniste partizane që përbeheshin nga komunsitët serb e shqiptarë më 14 shkurt të vitit 1946 At Anton Harapi së bashku me anëtarin e Këshillit te Rexhencës Lef Nosi dhe ish kryeministrin Maliq Bej Bushati u dënuan me vdekje nga Gjykata Ushtarake e Tiranës.Kjo Gjykatë që punonte me urdhërat e Beogradit drejtohej nga gjygjtari i pwrgjithshëm Irakli Bozo dhe nga prokurori Misto Treska . Dega e Gjykatës se Beogradit me seli në Tiranë i dënoi me pushkatim, dhe mbrenda të njejtës natë Patër Anton Harapi, Lef Nosi dhe Maliq Bushati u morën nga Qelia e Burgut nga skuadra e Pushkatimit dhe pasi u vranë barbarisht, u varrosën në një varr të pashënuar, në një vend te pazbuluar diku në periferi të Tiranës. Ata u lanë pa varrë siç u lanë edhe 47.300 shqiptarë anë e kënd trojeve etnike. Atdhetari që i dha çdo gjë Shqipërisë më në fund ia dha edhe jetën dhe si mori asgjë, vdiq siç vdesin atdhetarët shqiptarë duke u sakrifikuar për një Shqipëri Etnike dhe Demokratke. Shqipëria e Patër Anton Harapit është Shqiperia Evropiane por jo në kufijtë e cunguar të sotëm por Shqipëria Etnike dhe Demokratike. Këtë Shqipëri e ndërtuan Patër Antoni me shokë. Edhe sot e asaj dite është duke u zhvilluar një luftë në mes të dy rrymave politike asaj të Patër Anton Harapit për një Shqipëri etnike , demokratike dhe Evropiane dhe rrymës politike pansllaviste për një Shqipëri në gjirin e Serbisë dhe Rusisë.
E si përfundim të këtij shkrimi për njeriun eurudit autorin e “Andrres se Pretashit“ dhe shumë veprave tjera, atdhetarit që tërë jetën ia kushtoji Shqipërisë do ta përmbyllë këtë shkrim me fjalët e ti të thëna me plot krenari para gjykatës ushtarake komuniste ku thotë: “ Unë kam qenë dhe jam kundërshtari i juaj. Me qenë i lirë, gjithnjë isha angazhuar përsëri kundër jush, i kisha tubuar të tjerët që tju dëbojmë juve. Çka ju nevoiten dëshmitarët. Çka unë e kam bërë nuk e mohoj dhe nuk kam nevojë për mbrojtës.Unë e di se si ky proces do të përfundoi.Unë nuk kam frikë vdekjën dhe nuk pres ndonjë gjë tjetër nga ju. Turp dhe turp për mua do ishte mëshira e juaj, ç’nderim dhe turp është për mua hiri juaj. Unë nuk do të mbijetojë shëmbjen e Shqipërisë. Shqipërinë time të dashur, siq unë e kam planifikuar, siç unë e kam mbjellë dashurinë për atdheun. Ju jeni të korruptuar dhe të mashtruar përmes një mësimi të çmendur, që sot jeni plotësisht në shërbim të botës Sllave, që po ja bëni varrin atdheut tuaj.” / KultPlus.com
Anton Çetta njihet për rolin dhe kontributin e tij në faljen e gjaqeve, shkruan KultPlus.
Ai konsiderohet si njeriu që vuri paqe në mes shqiptarëve, duke bërë që të lënë hakmarrjen prapa dhe ti shtrijnë dorën njëri tjetrin, pavarësisht rrethanave. Në këtë video nga arkiva e RTK-së, shihet edhe një djalë rreth moshës 10 vjece duke falë gjakun e babait të tij.
Kurse vetë Çetta, shihet në këtë video duke shpjeguar se kur kishte filluar aksionin e pajtimit të gjaqeve, në dy ditët e para kishin arritur që të bindnin dy familje që të falnin gjakun dhe të marrin besë për dy muaj.
Kurse pas një aktiviteti të madh, Cetta thot se brenda një dite kanë arritë që vetëm nga Drenica të falen 100 gjaqe. Për më shumë shikojeni videon./ KultPlus.com
Qyteti i një mbi një dritareve vijon të mbetet ndër qytetet më të preferuara të turistëve.
Kryetari i bashkisë së Beratit, Ervin Demo tha për ATSH-në se “gjatë këtij viti Berati ka shënuar një fluks të lartë turistësh, ku në janar-dhjetor u vizitua nga rreth 400 mijë vizitorë, ku 80% e turistëve janë të huaj”.
“Ky është numri më i lartë i vizitorëve në të gjithë historinë e qytetit tonë. Vitet e fundit turistët po kalojnë më shumë kohë në qytet. Më herët turistët kryenin vizita ditore, ndërsa tani ata qëndrojnë të paktën 1-2 netë në qytet dhe kanë mundësi të njihen më mirë me historinë dhe kulturën e këtij qyteti të lashtë”, tha Demo.
Ndër atraksionet më të vizituara Demo përmend Kalanë, ndërsa në qytet më të vizituarat janë Kanionet e Osumit, kantinat e qytetit, muzeumet Onufri, Etnografik dhe Solomon.
“Një vëmendje të veçantë zënë edhe objektet e kultit, si kishat dhe xhamitë, të cilat vitet e fundit janë restauruar ”, tha Demo
Në rritjen e fluksit të vizitorëve këtë vit kanë ndikuar edhe aktivitetet e shumta të organizuara nga bashkia.
“Bashkia gjatë gjithë vitit, por sidomos në sezonin veror ka organizuar një sërë aktivitetesh çdo fundjavë si teatër kukullash, teatër për të rritur, fundjavat e muzikës live në pedonale, festa e miqësisë, ekspozita, etj., të cilat kanë sjellë një numër të lartë turistësh në qytetin e një mbi një dritareve”, tha Demo.
Sa i përket investimeve në sektorin e turizmit, Demo shprehet se “180 biznese të reja janë hapur kryesisht në lagjet kryesore turistike të qytetit”.
Në të gjithë qarkun e Beratit numërohen rreth 486 monumente kulture dhe kjo ka një impakt të jashtëzakonshëm, sidomos në rritjen e fluksit të turizmit kulturor sidomos vitet e fundit.
Kalaja e Beratit është një nga monumentet më të mëdha historike të Ballkanit, një fortesë e madhe që sundon mbi lumin Osum. Kalaja është ngritur sipas një plani në formë trekëndëshi. Kjo kala, po të shihet nga poshtë, duket si pjesë e kodrës.
Kulla e hyrjes së brendshme është e bërë nga blloqe guri, që u përkasin fortifikimeve ilire, të cilat janë ndërtuar në shekujt IV-II para Krishtit. Maja e kodrës është e rrethuar me një mur të jashtëm periferik me 24 kulla. Në brendësi të kësaj kalaje ndodhen rreth 14 kisha, të cilat e kanë bërë mjaft të dëgjuar atë./ atsh / KultPlus.com
Mbreti Charls i Anglisë ka dekoruar me urdhrin e dytë më të lartë të Mbretërisë, përveç atyre kalorsiak, Remzije Zeka Sherifi, me origjinë nga Kosova.
Titulli me akronimin OBE, njihet në anglisht si “Officer of the Most Excellent Order of the British Empire”, është krijuar në vitin 1917, gjatë Luftës së Parë Botërore nga ish Mbreti Xhorxh i Pestë.
Ky titull është i pari që Monarkia britanike i jep shqiptarëve.
Remzije Zeka Sherifi është nga Gjilani dhe ka shkuar në Skoci në vitin 1999 kur u evakuua nga një kamp në Maqedoni. Deri në vitin 1992, kur u përjashtua nga puna, Remzija ka punuar si gazetare dhe producente në radio.
Remzije Zeka Sherifi në ceremoni është shorehur se ia dedikon këtë titull të lartë mbretëror nipave dhe mbresave, familjes dhe shqiptarëve kudo që janë.
Në 2013 ajo është vlerësuar me një tjetër çmim të madh si “Gruaja Emigrante e Vitit” në Britani, ndërkohë në 2017 ajo ka qenë në mesin e 10 “Grave të Shquara të Skocisë’. Ky titull vjen dhe merr një vlerë të shtuar në kohën kur ka një fushatë të madhe kundër emigrantëve dhe atyre shqiptarë në Britani.
Ndër njerëzit e njohur që kanë marrë këtë titull është edhe shkrimtarja britanike JK Rowling, autore e serialit të famshëm Harry Potter, apo futbollisti David Beckham./ Diaspora shqiptare / KultPlus.com
Anton Çetta lindi në Gjakovë më 3 janar 1920 dhe vdiq në vitin 1995 në Prishtinë. Çetta ishte shkrimtar, profesor letërsie e patriot shqiptar, i njohur edhe për pajtimin e gjaqeve në Kosovë.
Ai mbaroi shkollën fillore në vendlindje, ndërsa të mesmen në Tiranë dhe Korçë.
Studimet i mbaroi në Universitetin e Beogradit, ku diplomoi në gjuhë dhe kulturë romane. Për një kohë punoi si asistent në degën e gjuhës shqipe.
Nga viti 1960 deri më 1968 ai ligjëroi lëndët: Letërsia e vjetër shqiptare, Histori e letërsisë dhe Gjuhë latine në Universitetin e Prishtinës. Libri i parë iu botua më 1953 dhe deri në vitin 1987, Çetta botoi 16 libra me përmbledhje folklori nga të gjitha viset shqiptare të Kosovës, Malit të Zi dhe Maqedonisë.
Nga viti 1968 Anton Çetta ka qenë udhëheqës i Departamentit të Folklorit në Institutin Albanologjik të Prishtinës. Në vitin 1990, profesor Çetta është zgjedhur kryetar i Këshillit Qendror të Lëvizjes Kombëtare për Pajtimin e Gjaqeve. Duke qenë se gjatë mbledhjes së folklorit kishte vizituar të gjitha viset shqiptare, ai kishte fituar respektin dhe dashurinë e popullit.
“Plaku i urtë”, siç i kishte dhënë epitetin populli, kishte arritur të pajtonte me mijëra familje të hasmuara dhe dukuria e keqe e gjakmarrjes pothuajse ishte zhdukur krejtësisht deri kah mesi i viteve ’90.
Ndërsa, më 26 nëntor 2020, në 100 vjetorin e lindjes së Anton Çettës, dhe në 25 vjetorin e vdekjes së tij, në ambientet e Bibliotekës Kombëtare të Kosovës, në organizim të Ministrisë së Kulturës, Rinisë dhe Sportit, në bashkëpunim me Institutin Albanologjik të Kosovës, është promovuar botimi i kompletit të veprave të veprimtarit, shkrimtarit, mbledhësit të folklorit shqiptar, profesor Anton Çettës.
Muaji nëntor me vendim të qeverisë ishte shpallur muaji i Anton Çettës. / KultPlus.com
“Dekonstruktmi” i historisë, term fatkeq i Deridos, që shqiptarët e përdorin kah të rrotullohen, nuk do të thotë të mohosh historinë dhe trashëgiminë tënde, por ta rianalizosh një pikëpamje dhe ta ndërtosh tjetrën simbas elementeve të reja, të cilat ishin fshehur qëllimisht apo edhe nuk ishin zbuluar deri në atë moment.
Libri i Buxhovit “Kosova” e dekonstrukton një falsifikat serb rreth historisë së tyre nacionale e bashkë me të edhe të historisë sonë. I kam lexuar të gjitha librat më të rëndësishme nga historiografia serbe qe nga haxhiografitë, si “Letopis popa Duklanina”, “Istoria Slavena” të Mario Orbinit (1601), “Istoria slovena Ilirika Gornje Donje Mizije” te Gj. Brankoviqit, edhe librat e historianëve të tyre të parë Jovan Rajiqit, edhe S.Novakoviqit. S. Mijatoviqit, V.Gjorgjeviqit, J. Radonjiqit, K. Novakoviqit, A. Bogosavljeviqit, T. Stankoviqit, pastaj Fanulla Papazogllun, M. Budimirin, D. Bogdanoviqin e të tjerë dhe nuk ka asgjë tjetër pos një falsifikati të madh dhe përpjekjeve për ta përvetësuar një falsifikim të huaj. As ka shtet mesjetar serb (në të gjitha librat shkojnë paralel Rashka dhe Serbia – nuk dihet se ku është realisht kjo e dyta), e Rashka gjithnjë gjendet te shtetet tribale, e as nuk ka kishë serbe. Kështu, identieti serb është prodhim i politikës austrohungareze, e cila e përgatiti bazën kulturore të identitetit serb (të papërfunduar deri në vitet e gjashtëdhjeta të shekullit të kaluar, ngase fjala ishte për një masë sllave e besimit të vazhdimësisë ortodokse që gjuhësisht ishte e padefinuar nga bullgarishtja) dhe formën përfundimtare ia jep poltika ruse. Aq më keq Serbia e tashme u bë një territor ku serbët nuk ishin as 1/4 e popullësisë.
Këto janë pikat e historisë së Kosovës, që ka shkruar Buxhovi. / KultPlus.com
Ekspozita “Ritual and Memory” do të paraqesë thesaret e paparë të Ballkanit të lashtë të mbledhura për herë të parë në New York City.
Pjesë e ekspozitës do të jetë edhe një pllakë e gdhendur guri nga Kalaja e Dardanës në Kamenicë.
Program do të përfshijë një turne ekspozite private, duke shfaqur objekte arkeologjike të përdorura nga banorët vendas, në festime dhe funerale.
Përmes tyre do të dallohen besimet, praktikat rituale dhe komunitetet që bashkohen në qytetërimet e lashta të rajonin e Ballkanit.
Sakaq, programi është krijuar dhe prezantuar nga Instituti Shqiptar në bashkëpunim me Institutin për Studimin e Botës në Universitetin e New York-ut.
Aty do të prezantohen vepra nga periudha neolitike deri në epokën e hekurit nga njëmbëdhjetë vende të Evropës Juglindore, duke përfshirë artefakte nga koleksionet e trashëgimisë arkeologjike të Shqipërisë dhe Kosovës.
1 mijë e 247 artefakte nga koleksionet e trashëgimisë arkeologjike të Kosovës janë marrë në fund të viteve 1990 dhe ende mbahen në Serbi.
Dhe Kosova ka kërkuar vazhdimisht kthimin e përhershëm të artefakteve atje ku i përkasin.
Për sa i përket pllakës së gurit, ajo është zbuluar në Kamenicë të Kosovës dhe përshkruan një skenë kortezhi funerali të udhëhequr nga një grua.
Ndoshta ajo mund të jetë bashkëshortja e të ndjerit, e cila ndiqet nga arkivoli i një burri dhe një grup vajtuesish.
Një ritual i ngjashëm me atë të paraqitur në gdhendje praktikohet edhe sot nga banorët e rajonit malor të Malësisë së Gjakovës.
Gratë vajtuese të ceremonisë mortore shihen të veshura me fustane që i ngjajnë shumë xhubletës, gjë që mund të argumentohet se ka ngjashmëri me veshjen tipike autoktone.
Ajo është përdorur që në epokën e bronzit dhe përdoret edhe sot në viset malore të Shqipërisë.
Kështu, pllaka e gurit mund të përfaqësojë një traditë të thellë shpirtërore të gjatë që lidh ritualet e së kaluarës parahistorike me kohën e sotme.
Kalaja e Dardanës është një lokacion arkeologjik që gjendet në kodrat e Kamenicës së sotme, në Kosovën lindore.
Ka qenë vendbanim dhe kështjellë e Dardanëve gjatë antikitetit klasik dhe u rindërtua në epokën e vonë romake.
Ndërkohë, artefaktet në ekspozitë janë huazuar nga 26 institucione në 11 vende të Evropës Juglindore, duke përfshirë Muzeun Kombëtar të Kosovës dhe Muzeun Arkeologjik në Tiranë. / KultPlus.com
