Këtë fundjavë Teatri Kombëtar i Operas dhe Baletit do të sjellë “Portret koncert”.
Mbrëmja e së shtunës premton më shumë se një mbrëmje muzikore, por një reflektim të dy portreteve artistike që ngjiten në skenë këtë 31 maj në TKOB.
Nga njëra anë, Dejon Bendaj, violinist që nga fëmijëria, i rritur me skenën dhe çmimet ndërkombëtare, vjen me një teknikë që digjet nga pasioni. Dhe nga ana tjetër, Zamir Kabo, pianist i formuar në akademitë më prestigjioze të Evropës, vjen me një interpretim që flet plot ndjeshmëri dhe forcë.
Dy artistët bashkohen për të sjellë në jetë veprat e Mozart, Prokofiev dhe Bartok, duke krijuar një mbrëmje që jo vetëm dëgjohet por edhe ndjehet. Dejon Bendaj dhe Zamir Kabo do të rikthejnë muzikën e dhomës në qendër të emocioneve.
Kjo mbrëmje muzikore do të pasohet nga një tjetër aktivitet në TKOB, ku kësaj here pianisti Kabo do të shoqërojë soprano Ana Naqe në koncertin “Përtej kufijve”.
“Përtej kufijve” është një udhëtim që nis me hijeshinë e romancës gjermane dhe përfundon në kulmet dramatike të operës italiane. Nga ndjeshmëria e Strauss dhe Korngold, tek forca shprehëse e Verdit, Bellinit e Cilea-s./ KultPlus.com
Disa njerëz, çdo mëngjes shkelin botën si një fletore të bardhë; të tjerë zgjohen me një zjarr të brendshëm që flakëron për të sjellë gjëra të reja në një botë monotone.
Prof. Orhan Kerkezi nuk është thjeshtë një mësimdhënës, ai është udhërrëfyesi që me një shkrepsë të vetme ndez po atë zjarrë brenda çdo gjenerate të cilës i mëson se çfarë do të thotë krijimtaria dhe kreativiteti i vërtetë.
Më 26 dhe 27 maj 2025, në Fakultetin e Arteve një llavë e nxehtë emocionesh dhe aventurash artistike u bë e qasshme për një publik më të gjerë. Nuk u organizuan thjesht dy ekspozita, por një ekspeditë nëpër labirintin e mendjes së gjeneratave të reja të artistëve tanë.
“E di çfarë ha, por nuk e di çfarë po krijoj”
26 maj 2025: Departamenti i Artit Muzikor
Në këtë ekspozitë, nota muzikore nuk qëndroi në pentagram. Meloditë dhe harmonitë e dendura që në normalitet dëgjohen në formë të tingujve, këtë ditë prekën çdo vizitor, student, e profesor përmes shqisës së shikimit. Notat e lumturisë, mërzisë, melankolisë e çdo emocioni tjetër, u përplasën në mur, u kthyen në ngjyrë, në strukturë, në prani emocionale.
Studentët e muzikës lanë me një anë instrumentet muzikore dhe kapën në dorë penelët magjik. Duke përdorur ngjyrat dhe mjetet e tjera që për ta ishin të panjohura, ata përkthyen ndjenjat e tyre në formë, në një histori që e ndanë me njëri-tjetrin dhe me ne.
Në hyrje, një fjali e vetme dhe e fuqishme: “E di çfarë ha dhe e di çfarë tretë, por se çfarë po krijoj, nuk e di.” Mjaftonte kjo për të ditur se nuk ishte një ekspozitë, ishte një rrëfim, një pohim i guximshëm nga dikush që ka frikë vetëm nga boshëllëku shpirtëror, jo nga pasiguria, jo nga e panjohura, jo nga sfida.
“23 ngjyra – Lamtumirë”
27 maj 2025: Departamenti i Arteve të Bukura
Një korridor në përditshmëri, por u bë një dritare drejt shpellës shpirtërore të studentëve tanë, në mbrëmjen e 27 majit. Errësira u shtri mbi ndërtesën e Fakultetit tonë. Një muzikë në sfond, fryma artistike, shikimet drejt të panjohurës, dhe misteri na përcjellën drejt një eksperiencë të paharrueshme. Secili student la një vepër dhe një tekst që e shoqëronte si një rrëfim i fundit para ndarjes. Nuk kishte ndriçim. Vetëm drita e telefonit të vizitorit, një dritë intime, e vetme, që përshkonte errësirën si një kujtim që nuk ikën. Nën këtë dritë, shndriti e vërteta e studentëve të Arteve të Bukura.
Ata që hynë, duhej të uleshin, të prisnin, të lexonin, të ndalonin. Në një botë që vrapon, kjo ekspozitë të ftonte të bëheshe njeri sërish, të ndjeje, të mos e lije shpirtin të flinte. Dhe kur dilje jashtë, e kuptoje: 23 ngjyra ishin më shumë se një numër. Ishin një shtrëngim duarsh në errësirë.
Për dy ditë, korridoret e të dy objekteve të Fakultetit u mbushën me art, por edhe me heshtje, me prani, me shpirtin artistik. Ishin ditë që do të lënë gjurmë, sepse nuk flisnin për të bukurën sipërfaqësisht. Ishte magji, ajo që ndodh vetëm kur një profesor dhe studentët e tij shndërrohen në një supernovë që pushton galaktikën, jo për të marrë vëmendje, por për të ndriçuar rrugën drejt së ardhmes.
Sot është Dita Botërore e Sklerozës së Shumëfishtë. Kjo ditë krijon një mundësi për të rritur ndërgjegjësimin dhe për të përmirësuar sistemet mbështetëse.
Si një nga sëmundjet më të zakonshme të sistemit nervor qendror, skleroza e shumëfishtë prek më shumë se 2.3 milionë njerëz në mbarë botën sipas Federatës Ndërkombëtare të Sklerozës së Shumëfishtë. Termi sklerozë e shumëfishtë do të thotë “shumë plagë” dhe ky term lidhet me zonat që shfaqen në tru dhe palcën kurrizore pasi mielina që mbulon nervat tona dëmtohet ose vdes. Mielina e dëmtuar lë pas një lezion. Këto lezione identifikohen nga një MRI kur simptomat fillojnë të shfaqen.
Simptomat ndryshojnë dhe përparojnë me ritme të ndryshme për çdo person të diagnostikuar me këtë sëmundje e cila është e paparashikueshme, progresive dhe sfiduese për t’u diagnostikuar. Gjithashtu pak dihet edhe për shkaqet që çojnë në shfaqjen e saj.
Ndërsa ende nuk ka një kurë, po punohet për të ndihmuar në ngadalësimin e përparimit të sklerozës së shumëfishtë si dhe për të ulur simptomat.
Simptomat përfshijnë spazma muskulore, probleme me të folurin dhe gëlltitjen, problemet e koordinimit dhe ekuilibrit, depresionin, luhatjet e humorit./ KultPlus.com
Kryengjarja e librit në Kosovë, Panairi mbarëkombëtar i librit “Prishtina 2025” do mbahet më 11-15 qershor.
Me moton “Inteligjenca rrjedh nga libri” vjen edicioni i 25-të i Panairit të librit, organizuar nga Shoqata e Botuesve të Kosovës, me ndihmën dhe bashkëpunimin e vyer të Ministrisë së Kulturës, Rinisë dhe Sportit, Komunës së Prishtinës dhe Pallatit të Rinisë.
Ceremonia e hapjes do të mbahet më 11 qershor në orën 12:00 dhe do të transmetohet drejtpërdrejtë, traditë kjo e televizionit publik të Kosovës, RTK.
Panairi do të jetë i hapur për vizitorë çdo ditë nga ora 9:00-21:00. Panairi do të mbyllet më 15 qershor në orën 19:00.
Hyrja për vizitorë: pa pagesë!
Marrin pjesë rreth 100 botues nga Kosova, Shqipëria, Maqedonia e Veriut dhe Diaspora.
Numri i titujve të rinj: rreth 2000. Numri i titujve të viteve të fundit: rreth 6000.
Përvjetorët që shënohen në Panairin e 25-të të librit janë:
– 100-vjetori i lindjes së Martin Camajt
– 150-vjetori i lindjes së Faik Konicës
– 200-vjetori i lindjes së Pashko Vasës
– 400-vjetori i lindjes së Pjetër Bogdanit
Mbi 40 aktivitete, promovime, autorë të pranishëm në panair, ku spikasin:
Panairin pritet ta vizitojnë rreth 30000 vizitorë: studentë, nxënës të shkollave fillore dhe të mesme të Kosovës, qytetarë dhe personalitete të shquara nga jeta akademike, letrare, politike e intelektuale e Kosovës. Ky panair përkon edhe me përvjetorë të rëndësishëm që do të shënohen me aktivitete, përkujtime e debate. Do të ketë të ftuar specialë, shkrimtarë nga Franca, etj./ KultPlus.com
Ditët e fundit ka dalë nga shtypi libri më i ri i studiueses dhe profesoreshës Vjosa Sadriu Hamiti, me titull “Modaliteti në gjuhësi”, botuar nga botimet Xhad në Prishtinë. Ndërkaq, sot në ambientin e sallës Idriz Ajeti në Fakultetin Filologjik, u bë promovimi i librit, shkruan KultPlus.
Ky është libri i dytë i autores, pas botimit të parë në Gjermani më 2019, “Epistemische Modalitet – die Äußerungsmöglichkeiten im Deutschen und ihre Äquivalente im Albanischen”, i cili trajtonte modalitetin epistemik në gjermanisht dhe shqip. Libri i ri është rezultat i viteve të gjata pune kërkimore dhe studimore mbi temën e modalitetit në gjuhë, një fushë komplekse dhe pak e trajtuar në gjuhësinë shqipe. Autorja e përshkruan librin si një përpjekje për të bashkuar gjuhën e dijes me dijen e gjuhës, duke e analizuar modalitetin jo vetëm nga aspekti gjuhësor dhe gramatikor, por edhe nga këndvështrimi filozofik, pragmatik dhe diskursiv.
“Modaliteti në gjuhësi” konsiderohet si një libër që synon të bashkojë gjuhën e dijes me dijen e gjuhës, duke shqyrtuar jo vetëm aspektet gramatikore dhe semantike të modalitetit, por edhe dimensionet e tij filozofike, pragmatike dhe diskursive. Libri vjen si një kontribut origjinal për studimet gjuhësore në gjuhën shqipe dhe për të gjithë ata që interesohen për mënyrën se si gjuha shpreh mendimin, qëndrimet dhe mundësitë e folësit.
“Modaliteti në gjuhësi” mëton të jetë një ndihmesë origjinale në shqip për këtë fushë interesante të dijes. Libri mëton që domenin e modalitetit ta shpjegojë me gjuhë të saktë, edhe terminologjike, por të kapshme për publikun e gjerë lexues. “Modaliteti në gjuhësi” është vepër që e përmbledh gjuhën e dijes dhe dijen e gjuhës, të cilat, mbas një pune të gjatë kërkimore, botohet në një libër origjinal në shqip.
Libri strukturohet në pesë kapituj që e trajtojnë këtë fushë të ndërliqshme të gjuhësisë nga aspekte të ndryshme.
Kapitulli i parë i shqyrton parimet themelore të modali-tetit si kategori gjuhësore, duke nxjerrë në pah lidhjet e saj me fushat përtej gjuhës, veçanërisht me filozofinë dhe me logjikën modale. Kapitulli i dytë i trajton mënyrat se si modaliteti përjetohet dhe përçohet në kontekste të përditshme të të folurit dhe të përkthimit, por edhe në procesin e nxënies dhe/apo mësimor, aty ku ndërtohet kuptimi gjuhësor dhe ndërgjuhësor. Kapitulli i tretë fokusohet në shprehjet gjuhësore të modalitetit, duke i analizuar krahasimisht format dhe mjetet në dispozicion të gjuhëve shqipe dhe gjermane, duke i përvijuar ndërtimet e tyre leksikore, sintaksore dhe semantike. Kapitulli i katërt e çon më tutje këtë kërkim, duke i trajtuar foljet modale dhe rolin e tyre në strukturën morfosintaksore të të dyja gjuhëve, për t’i hetuar afritë dhe ndryshimet sistemore ndërmjet tyre. Kapitulli i pestë i përmbledh rezultatet e punës kërkimore mbi bazën e një korpusi të zgjedhur letrar, në shqip dhe në gjermanisht, si dëshmi konkrete e realizimeve gjuhësore në letërsi. I shtjellon po ashtu qasjet metodologjike që janë ndjekur në punë të analizës kontrastive. Në kapitullin e fundit të librit modaliteti shqyrtohet hollësisht nëpërmjet foljeve modale, me theks jo vetëm te funksionet e tyre në planin gjuhësor, por edhe te mënyrat se si ato dëftojnë qëndrime, qëllime apo domosdoshmëri në rrafsh diskursiv.
Në promovimin e librit, për librin foli profesoresha nga Universiteti i Prishtinës, Lindita Tahiri dhe profesoresha nga Tirana, Brikena Kadzadej.
Profesoresha Lindita Tahiri ka thënë se studimi i autores Hamiti kontribuon në njohuritë rreth asaj se çka është universale e çka specifike për secilën gjuhë.
“Libri është avancim në studimet e gjuhësisë tek ne, duke trajtuar një fushë jo shumë të studiuar në kërkimet tona shkencore që ndërlidh disa disiplina të gjuhësisë dhe filozofisë si semantikën, pragmatikën, logjikën, komunikologjinë, analizën e diskursit. Në libër përfshihet një kornizë e gjerë teorike, e shoqëruar me ilustrime praktike që e qartësojnë, pasurojnë analizën dhe e bëjnë më të qasshme jo vetëm për lexuesin akademik. Autorja me ilustrimet e saj e veçon gjuhën juridike, ku si thotë ajo: “Modaliteti nuk është thjeshtë element gramatikor, por instrumenti me të cilin formulohet detyrimi, kufizohet liria, prandaj dhe ndryshimet më të vogla në modalitet, mund të bartin pasoja të mëdha”. Në përkthimin letrat, në të cilin poashtu e trajton autorja, përkthimi i modalitetit nuk është vetëm estetik por edhe kulturor dhe pragmatik. Ndërkaq, në mësimdhënie/mësimnxënie ajo i thekson pasojat e përvetësimit të mangët të modalitetit që e dëmtojnë jo vetëm zotërimin e gjuhës, por vetë të menduarit”, ka thënë Tahiri.
Sipas saj, funksionin e modalitetit, ky libër e shqyrton përmes një analize kontrasive të foljeve modale në shqip dhe gjermanisht duke shpërfaqur mënyra se si këto forma modale shprehin qëndrimin e folësit ndaj dijes, detyrimit dhe mundësisë.
“Autorja i shqyrton kategoritë semantike të modalitetit në të dy gjuhët, shprehjen e tyre gramatikore dhe leksike, strukturën sintaksore si dhe pragmatikën kulturore. Studimi i saj kontribuon në njohuritë rreth asaj se çka është universale e çka specifike për secilën gjuhë. Poashtu nxit pyetje rreth sfidave të përkthimit dhe rëndësinë e interpretimit të modalitetit. Në fushën e mësimdhënies është interesante sepse e tërheq vëmendjen ndaj të mësuarit përtej strukturave gramatikore që është mësimdhënia tipike tek ne, dhe sipas saj, meqenëse bëhet fjalë për përvetësimin e nuancave semantike dhe të tonit, bëhet fjalë për pozicionimin e vetvetes si folës. Përtej kontributit të rëndësishëm në gjuhësinë kontrastive, ky studim përqendrohet në një nga çështjet më thelbësore në studimin e gjuhës, në marrëdhënien e ndërlikuar mes gjuhës dhe mendimit. Duke shqyrtuar funksionimin e modalitetit në gjermanisht dhe shqip, libri ofron njohuri të rëndësishme për mënyrën se si sistemet e ndryshme gjuhësore e formësojnë perceptimin tonë për realitetin. Kërkimi nxit pyetje se si gjuha ndikon në konceptin e të vërtetës, mundësisë dhe përgjegjësisë”, përfundon ajo.
Po ashtu, profesoresha Brikena Kadzadej ka thënë se punimi/libri i autores Hamiti e sheh shqipen jo si një objekt të heshtur studimi por si një sistem të gjallë që kërkon qasje të thella analitike dhe ndërdisiplinore.
“Libri i saj është një ndihmesë e çmuar në gjuhësinë shqiptare, që sjell një trajtim të thelluar, strukturuar dhe shkencërisht të argumentuar për një në kategoritë më komplekse dhe më sfiduese të gjuhës në përgjithësi, modaliteti. Që nga periudha e hershme e studimeve të para gjuhësore, tematika e modalitetit ka qëndruar në margjinat e vëmendjes teorike, por falë këtij punimi, ajo merr më në fund, vendin që meriton, në qendër të analizës shkencore. Ky punim, hulumtim vjen si vazhdim i zhvillimeve të përpjekjeve të mëhershme të gjuhëtarëve shqiptarë si Shaban Demiraj, Mahir Domi, Idriz Ajeti e të tjerë. Është hedhur dritë mbi aspekte të rëndësishme të gjuhës shqipe, por modaliteti si kategori që ndërthur morfosintaksën, semantikën e pragmatikën, ka mbetur një terren i hapur për hulumtime të mëtejshme. Kësaj thirrjeje teorike, i është përgjigjur me profesionalizëm, autorja Hamiti, duke ndërtuar ura të reja ndërmjet përvojës shqipe dhe qasjeve moderne të gjuhësisë teorike”, thotë ajo.
Sipas saj, e veçanta e këtij punimi është përpjekja për të pozicionuar gjuhën shqipe në kontekstin e gjuhëve indoevropiane dhe për ta trajtuar atë, me të njëjtat standarde shkencore, dhe rigorozitet akademik që i kërkohen një gjuhe me dinjitet dhe trashëgimi.
“Ky punim e sheh shqipen jo si një objekt të heshtur studimi por si një sistem të gjallë që kërkon qasje të thella analitike dhe ndërdisiplinore. Kjo është arsyeja pse ky hulumtim nuk është thjeshtë një përmbledhje e teorive të mëparshme por një kontribut i ri që hap rrugë për hulumtime të reja, për një ndërthurje të qëndrueshme ndërmjet gjuhësisë shqiptare dhe zhvillimeve moderne teorike në shkencat e gjuhës”, përfundon Kadzadej.
Krejt në fund, autorja e librit, Vjosa Sadriu Hamiti ka thënë se libri nuk është vetëm studim por një përpjekje për ta kuptuar atë se çka mund të jetë fjala.
“Të nderuar të pranishëm, sigurisht që nuk mund të mos falënderoj, sepse edhe falënderimi është një akt modal. Ky nuk është vetëm pohim por mundësi, nevojë, dëshirë dhe detyrim i brendshëm. Unë duhej të flisja, mund të heshtja ndoshta, por nuk kishte se si të mos flisja. I falënderoj profesoreshat e nderuara të cilat folën sot në këtë promovim. E kanë lexuar të parat, e recensuan librin tim. I çmoj vlerësimet e tyre profesionale dhe akademike. Në promovimin e librit sot, ju nuk ishit thjeshtë pjesëmarrës por u bëtë dëshmitarë të asaj që fjala ime synonte, të shqyrtonte mundësinë dhe domosdoshmërinë e të folurit, të menduarit. Në një botë ku gjithçka mund të thuhet, por pak gjë duhet të thuhet, ju zgjodhët të dëgjoni. Çfarë habie e bukur. Kjo zgjedhje është akt i rrallë dhe unë nuk mund të mos e quaj këtë një nder për fjalën time, kërkimin tim, librin tim. Ky libër nuk është vetëm studim por një përpjekje për ta kuptuar atë se çka mund të jetë fjala. Ju e dëshmuat se fjala mund të jetë vendtakim i mendjes dhe zemrës. Sigurisht kjo më jep shpresë se fjala ende ka peshë.”
Modaliteti është fushë e gjuhësisë dhe e filozofisë, fare pak e trajtuar te ne, me të cilën profesoresha dhe autorja e librit, Vjosa Sadriu Hamiti, merret tash e dy dekada./ KultPlus.com
1133 fëmijët e vrarë dhe të zhdukur gjatë luftës së Kosovës do të kujtohen nëpërmjmet një takimi letrar, takim ku poetët do të lexojnë poezi me dedikim fëmijët që tashmë janë shndërruar në dritën e Kosovës.
“Engjujt nuk jetojnë në tokë” është organizim-dedikim i gazetës online për art dhe kulturë KultPlus, dhe në këtë ngjarje kulturore do të marrin pjesë poetët: Ibrahim Kadriu, Sali Bashota e Lulzim Tafa, dhe me poezi për fëmijët engjuj do të prezantohen edhe nxënësit e Shkollës Fillore “Hasan Prishtina” në Prishtinë.
Ndërkohë, në kuadër të organizimit “Engjut nuk jetojnë në tokë” do të mbillet edhe një fidan për 1133 fëmijët e vrarë dhe të zhdukur në luftën e fundit në Kosovë.
Gjatë viteve të luftës në Kosovë më 1998-99 dhe në muajt e parë pas mbarimit të luftës, u vranë 1.024 fëmijë dhe 109 konsiderohen të zhdukur.
Kjo ngjarje do të mbahet me 2 qershor, në ora 16:00 në KultPlus Caffe Gallery. Kjo ngjarje mbështetet nga Ministria e Arsimit në Kosovë./ KultPlus.com
Johan Volfgang Gëte është përfaqësuesi më i shquar i racionalizmit dhe i romantizmit në letërsinë gjermane. Ka qenë poet, romancier, dramaturg, eseist dhe filozof.
Me veprat e tij Gëtja është bërë një nga shkrimtarët më të dashur e më të preferuar në Gjermani. Emri i tij la gjurmë të pashlyeshme, jo vetëm në letërsinë gjermane, por edhe në analet e letërsive të tjera evropiane. Si njeri me dije enciklopedike, si mendimtar origjinal, dijetar i shquar dhe njohës i hollë i artit u bë një nga figurat më të mëdha të kulturës gjermane, që do të rrezatojë një humanizëm të thellë deri në ditët tona. Kuptimin e jetës e gjente tek dashuria e madhe për punë e dituri, veçmas në krijimtarinë artistike. Kështu mëson edhe veprat e tij letrare, e cila mbi të gjitha ngërthen ide që frymëzojnë për respektimin e kultit të punës, te aktit krijues dhe të dashurisë. Si personalitet kompleks dhe i gjithanshëm ai mbetet përherë pikë reference në historinë e kulturës gjermane dhe asaj evropiane.
Në tragjedinë “Fausti”, që është vepra e jetës së Gëtes dhe një nga kryeveprat e letërsisë botërore, pasqyrohet karakteri shumëformësh i jetës në natyrë dhe në shoqërinë njerëzore. Tërë njerëzit mishërohen në një njeri të vetëm, në personin e Faustit. Tërë kohët përshihen në një jetë të vetme, në jetën e Faustit. Krijimtaria letrare e Gëtes përmban një numër të konsiderueshëm me poezi, drama, reagimet e novela. Përveç tyre ai ka publikuar dhe një numër të shumtë dorëshkrimesh autobiografike, estetike, artistiko-letrare, si dhe shkrime me përmbajtje nga fusha e shkencave natyrore. Një rëndësi të konsiderueshme për letërsinë kanë dhe korrespondencat apo shkëmbimet e letrave, gjë të cilën ai e bënte me shumë pasion. Në krijimtaritë fillestare letrare spikasin idetë e tij demokratike të iluminizmit.
Vlerat e tij si shkrimtar i talentuar u thelluan tek romani i shumëlexuar “Stuhi e vrull”, për shkrimin e të cilit Gëte dha kontributin kryesor. Kurse si talent i romantizmit ai u bë gjerësisht i njohur në mbarë Evropën në vitin 1774 me romanin “Vuajtjet e djaloshit Verter”. Më vonë Gëte ndryshoi stilin e shkrimeve të tij duke iu referuar idealeve të antikes. Pas viteve 1790 së bashku me Friedrich Schiller ata u bënë përfaqësuesit më të denjë të epokës klasike të Weimarit. Gëte njihet edhe sot si një nga figurat më të shquara të letërsisë gjermane dhe asaj botërore.
LETËRSIA
Gëte pati që në fëmijëri mundësinë të njihet nga afër me letërsinë. Në moshën katër vjeçare, nëna e tij, përpara se të flinte, i lexonte tekste të marra jo vetëm nga libra për fëmijë, por si besimtare e kishës luteriko-protestante që ishte edhe nga bibla. Në fundin e vitit 1753 gjyshja i dhuron Gëtes për Festën e Krishtlindjeve një teatër kukullash. I apasionuar pas kësaj ai e mësoi pjesën teatrale në një kohë shumë të shkurtër përmendësh. Ai ndjente një kënaqësi të veçantë kur e shfaqte këtë pjese teatrale para shokëve të tij bashkëmoshatarë.
Sipas thënieve të vogëlushit Gëte, shenjat e para tipike dalluese të fantazisë së tij letrare dëshmohen në talentin që vetë ai kishte, për të sajuar përralla të mrekullueshme, pas dëgjimit të të cilave shokët e tij mbeteshin me gojë hapur. Në shtëpinë e Gëtes ishin krijuar kushtet dhe mundësia që të lexohej shumë, kjo falë bibliotekës së babait të tij, e cila numëronte rreth dy mijë libra e vëllime të tematikave të shumta. Kështu, midis të tjerave, Gëte qysh në moshë të vogël u njoh me përmbajtjen e librit popullor të Dr. Faust. Në periudhën e luftës shtatë vjeçare, që zgjati nga 1759 deri në 1761, në shtëpinë e Gëtes ishte strehuar një oficer francez.
Është pikërisht njohja me këtë oficer e më pas edhe me trupën e aktorëve që kishin bashkudhëtuar me të, që bënë të mundur përballjen fillestare të Gëtes me literaturën franceze të dramës. Ndërkohë që Frankfurti në atë kohë ndodhej nën pushtimin francez, ai vizitonte rregullisht shfaqjet teatrale.
STUDIMET
Në moshën 16 vjeçe Gëte nisi studimet e drejtësisë në Leipzig, qytet ky që, përkundrejt Frankfurtit të atëhershëm konservativ, dallohej për botën më të hapur dhe më elegante të kulturës njerëzore. Përkrah studimeve universitare të juridikut, ai vizitoi me zell e pasion të dukshëm edhe ligjëratat e mbajtura mbi poezinë nga të shumënjohurit Johann Christof Gottsched dhe Christian Fuerchtegott Gellert, i cili prej krijimeve të para poetike të Gëtes nuk mbeti kushedi se sa i kënaqur. Tre vitet studimore në Leipzig ishin nga njëra anë pak emocionale për poetin e ardhshëm, mirëpo nga ana tjetër ato ishin frymëzuese, pasi ai u njoh me piktorin Adam Friedrich Oeser, tek i cili Gëte vazhdoi mësimin e vizatimit të filluar dikur në Frankfurt. Oeser bëri më pas të mundur njohjen e Gëtes me nxënësin e tij të apasionuar pas artit klasik Johann Joachim Winkelmann.
Përveç kësaj Oeser inkurajoi tek Gëte dëshirën për njohjen dhe konceptimin e artit. Gëte mësoi tek një bakërshpues teknikën e prerjes së drurit. I ndodhur larg prindërve të tij, Gëte në moshë adoleshente e shijonte jetën pasi e ndjente veten më të lirë. Ai vizitonte shpeshherë shfaqje teatrale ose i kalonte mbrëmjet e vona me shoqërinë e tij. Gjatë kohës së tij në Leipzig ai u dashurua për herë të parë në jetën e tij me të bijën e zanatçiut, zonjushën Käthchen Schönkopf. Marrëdhënia mes tyre zgjati rreth dy vjet, më pas ajo nuk do të vazhdonte më dhe u zgjidh me mirëkuptim reciprok. Pikërisht në këtë përjetim emocional bazohet dhe subjekti i dramës së tij të parë “Die Laune des Verliebten” (“Kapriçoja e të dashuruarit”).
NDIKIMI
Ndjenjat e tronditura të këtyre viteve ndikuan edhe në stilin e të shkruarit të Gëtes. Vjershat e rregullta të stilit rokoko ia lanë më pas vendin një stili më të lirë dhe të vrullshëm. Libri “Annette” u shkruajt sipas një koleksioni prej nëntëmbëdhjetë vjershash të përzgjedhura dhe të ilustruara nga shoku i tij Ernst Wolfgang Behrisch. Vepra e parë e shtypur e Gëtes ishte një koleksion vjershash i vitit 1769 me titullin “Neue Lieder” (“Këngë të reja”). Në vitin 1768 Gëte sëmuret shumë rëndë nga rrjedhje të vazhdueshme të gjakut, gjë që e detyroi të kthehej me të shpejtë tek prindërit në Frankfurt për t’u kuruar në shtëpinë e tij. Pas vizitave të bëra nga mjeku i tij i shtëpisë Dr. Johann Friedrich Metz atij iu ndez dëshira për të hulumtuar natyrën.
Gjatë Festave të Pashkëve në prill të vitit 1770, Gëte ndryshon për të dytën herë vendbanimin e tij, për të vazhduar studimet e mëtejshme në Strasburg të Francës. Ky qytet ishte për të një fillim krejtësisht i ri. Ai i la mbresa të thella për arkitekturën gotike e cila kishte filluar t’i rrënjosej në shpirt. Ai, këtu, krahas studimeve të juridikut ndoqi edhe ato të mjekësisë dhe të shkencave të natyrës. Në Strasburg ai u njoh me njerëz shumë të rëndësishëm për zhvillimin e tij të mëtejshëm. Takimi i tij më i rëndësishëm ishte ai me teologun dhe teoricienin e artit dhe të letërsisë Johann Gottfried Herder. Ishte Herder ai që nxiti te Gëte dëshirën për t’u njohur sa më afër me potencialin e pashtershëm letrar të autorëve më në zë të kohës si Homeri, Shekspiri dhe Ossiani. Ai zgjoi tek Gëte kureshtjen për estetikën e poezisë popullore, duke ndriçuar kështu rrugën e mëtejshme letrare të poetit të ri Gëte. Kohë më vonë Gëte ndërhyri që Herder të thirrej me shërbim në oborrin mbretëror në Ëeimar. Në Strasburg Gëte u njoh edhe me mjekun dhe shkrimtarin Johann Heinrich Jung-Stilling, si dhe me dramaturgun Jakob Michael Reinhold Lenz.
PAVENDOSMËRIA
Gjatë një kalërimi në zonat përreth Gëte njihet me vajzën e priftit Frederike Brion, nga Sasenheim dhe pastaj dashurohet me të. Me largimin e Gëtes nga Strasburgu, ngaqë ai ishte i pavendosur për një lidhje të qëndrueshme, merr fund edhe kjo marrëdhënie. Poezitë e thurura enkas për Frederiken janë Abschied (“Lamtumirë”), Mailied (“Këngë maji”) dhe Heidenroslein (“Gonxhja e lëndinave”). Ato më vonë u njohën si “Sesenheimer Lieder” (“Këngët e Sezenheimit”), që për nga forca e shprehjes paralajmëruan “fillimin e një epoke të re lirike”. Në verën e vitit 1771 Gëte dorëzon disertacionin e tij për drejtësi, i cili iu refuzua për shkak të disa shprehjeve herezike që në atë kohë binin në kundërshtim me pikëpamjet dhe qëndrimin e kishës. E megjithatë universiteti i ofroi atij mundësinë e marrjes së lejes së mësimdhënies. Më 6 gusht 1771 Gëte mbrojti diplomën në fushën e drejtësisë pas një retorike të shkëlqyer, baza e së cilave ishin pesëdhjetë e gjashtë teza në gjuhën latine.
KTHIMI
Pas kthimit të Gëtes në qytetin e lindjes në Frankfurt, ai i pajisur ndërkohë dhe me diplomën përkatëse, hap një zyrë avokatie. Por Gëte nuk i kushtoi rëndësinë e duhur këtij profesioni, kështu që pas katër vitesh ai do ta mbyllte aktivitetin e tij si jurist, për t’u nisur menjëherë pas kësaj për në Weimar. Ai e kishte përqendruar vëmendjen e tij më shumë tek letërsia. Në fundin e vitit 1771 ai shkroi brenda një kohe të shkurtër gjashtë javore “Geschichte Gottfriedens von Berlichingen mit der eisernen Hand” (“Historia e Gotfridens nga Berlihingeni me dorë të hekurt”). Pas një përpunimi në vitin 1773 u publikua nga shtypshkronja e tij drama “Götz von Berlichingen” (“Gëtz nga Berlihingeni”), e cila ishte konform normave dhe rregullave të dramaturgjisë. Drama, e cila u prit me shumë ngazëllim nga artëdashësit vlejti si dokument bazë tek “Stuhi dhe vrull”.
Në majin e vitit 1792, i nxitur dhe më shumë nga babai i tij, Gëte filloi punë si praktikant në gjykatën e dhomës perandorake në Vetzlar. Kolegu i tij i punës Johann Christian Kestner në përshkrimet e tij për Gëten e çmonte atë si një gjeni me një forcë të jashtëzakonshme të mënyrës së të menduarit dhe si një njeri me karakter, që vepronte sipas asaj që i pëlqente atij pa marrë parasysh gjykimet e të tjerëve. Kestner e vlerësonte Gëten si një njeri që i pëlqente jeta e lirë dhe që urrente detyrimet që impononte moda dhe mënyra e atëhershme e të jetuarit. Edhe në Vetzlar Gëte i kushtoi pak vëmendje studimeve, pasi në këtë kohë ai dashurohet me Charlotte Buff, të fejuarën e kolegut të tij të punës Kestner. Kur gjendja shpirtërore pas kësaj situate filloi të ndërlikohej nga dita në ditë ai merr një vendim të prerë dhe e braktis menjëherë qytetin Vetzlar. Përvoja e dhimbshme e një dashurie të paqenë si dhe ngjarje të tjera të përjetuara u bënë më pas dhe subjekti për veprën e tij të dytë me vlera tepër emocionale Vuajtjet e djaloshit Verter, vepër kjo që doli nga shtypi në fillim të vitit 1774 dhe që e bëri Gëten brenda një kohe të shkurtër shumë të njohur në gjithë Evropën.
Takimi me Charlotte von Stein ishte një nga sprovat më të rëndësishme për zhvillimin e personalitetit të Gëtes. Të dhënat poetike janë në dramën Iphigenie auf Tauris, shkruar në shkurt dhe mars të vitit 1779 – gjegjësisht ishte e vetmja vepër madhore e krijuar gjatë kohës fillestare në Weimer. Më pas, si ndër veprat e tjera të rëndësishme, me radhë vijnë drama Die Geschëister si dhe Hymne Harzreise të shkruar në dimër. Po ashtu edhe vjershat si An den Mond dhe Wanderes Nachtlied, gjithashtu, i takojnë kësaj kohe. Njëherësh edhe studimet shkencore e natyrore të Gëtes morën një formë serioze dhe në vitin 1784 zbuloi ashtin ndërmjetësor të fuqisë së njeriut. Por shpesh e zinin krizat shpirtërore, ndoshta ngase Gëte e ndjente, se si forcat e tij po kalonin ndërmjet punës dhe jetës sipërfaqësore. Po ashtu edhe mosprania e zonjës von Stein bënte që qëndrimi i tij të ishte i padurueshëm në oborr. Kështu që e luti Hercogun t`i jepte një pushim për një kohë të pacaktuar dhe shkoi, pa ia besuar Charlottes asnjë fjalë lidhur me planet e tij, më 3 shtator 1786 tinëzisht nisi udhëtimin e tij të gjatë për në Itali.
ARKITEKTURA
Në Itali, ku edhe ai vetë shprehet se – për herë të parë dhe vetëm një herë në gjithë jetën e tij është ndjerë vërtet sikur të ishte në shtëpi, para se gjithash e tërhiqte Antika; Kurse arti dhe arkitektura e renesancës dhe e barokut nuk i bënte aq përshtypje. Si antike e ndjente edhe të dashurën romake të tij, e që më vonë e shkruan në elegjinë Römischen Elegien, ku e këndon si ‘Faustina’ – takimin me të e përshkruan si një barazim erotik në jetën e tij, asaj kohe ka qenë diku në fund të të tridhjetave. Në ‘Faustina’ romake, Gëte gjeti për herë të parë në lidhjen e tij një harmoni shpirtërore dhe mendore.
Një harmoni e cila më vonë ishte dhe si një rrugë për estetikën e re klasike të tij. Gëte në Itali vizatonte shumë si dhe kujdesej intensivisht për piktorët gjermanë që jetonin atje, ndër ta ishin edhe Johann Heinrich Wilhelm Tischbein dhe shumë e njohura e asaj kohe, Angelika Kauffmann. Por studimet shkencore dhe natyrore, si dhe letërsinë, nuk i anashkaloi. Në Palermo mendonte të kishte zbuluar një bimë shumë të vjetër, dhe ndërkohë shkruante një përmbledhje të re të Iphigenie in Jamben, përfundoi me Egmont dhe punonte në Tasso, ku dhe i shprehu në mënyrë artistike përjetimet e tija me Charloten von Stein./ KultPlus.com
Në kuadër të Javës së Evropës, aktoret Ema Andrea dhe Aida Talliente krijuan një laborator teatror, i cili përçoi tek publiku përvojën emocionale të veprës së shkruar nga Elvira Buonocore.
“Gjuha Mëmë” titullohej shfaqja e vënë në Shkodër, Korçë e Tiranë, e cila ka në qendër dy gra, dy gjuhë që bashkëbisedojnë dhe një rrëfim të ndjerë për identitetin, kujtimet, fëmijërinë, emigracionin dhe lirinë.
Me një skenografi të thjeshtë por plot kuptim, “Gjuha Mëmë” e përballi publikun me paragjykimet, keqkuptimet dhe nevojën për të mos harruar të ëndërrojmë në gjuhën amtare. Vepra jep mesazhin se, në qendër të gjithçkaje, qëndron liria e gruas, si një themel pa të cilin nuk mund të ndërtohet asnjë shoqëri e lirë.
Çdo fjalë dhe çdo heshtje në këtë shfaqje ishte si një kujtesë për vlerat që na bashkojnë dhe për dinjitetin që duhet mbrojtur çdo ditë./ KultPlus.com
Filmi ikonik Mission Impossible, i cila kulmon këtë vit me të shumëpriturin The Final Reckoning, ka qenë një aventurë jetësore për Tom Cruise.
Në një postim emocionues në rrjetet sociale, aktori 62-vjeçar bëri një reflektim të ndjerë mbi rrugëtimin e tij si yll dhe producent i serisë së suksesshme filmike. Ai shprehu mirënjohjen për të gjithë ata që kanë qenë pjesë e këtij rrugëtimi.
“Më shumë se 30 vjet më parë, fillova udhëtimin e prodhimit të filmit tim të parë, Mission: Impossible,” shkruan Cruise.
“Që atëherë, këto tetë filma më kanë udhëhequr në aventurën e jetës. Faleminderit regjisorëve, aktorëve, artistëve dhe teknikëve të jashtëzakonshëm nga e gjithë bota që ndihmuan t’i jepnim jetë këtyre historive. Ishte një privilegj të punoja me ju. Më e rëndësishmja, dua të falënderoj publikun. Jemi të emocionuar të ndajmë Llogarinë Finale me ju.”/ KultPlus.com
Astronomët kanë zbuluar një trup të ri qiellor të çuditshëm në galaktikën e Rrugës së Qumështit, e cila përmban edhe Tokë.
Një ekip ndërkombëtar raportoi të mërkurën se objekti – ndoshta një yll, një palë yjesh ose diçka krejtësisht tjetër, po lëshon rreze X pothuajse njëkohësisht me valët e tij të radios. E bën këtë çdo 44 minuta, të paktën gjatë kohës së aktivitetit ekstrem.
I vendosur 15,000 vite dritë nga Toka (një vit dritë është 9,000 miliardë kilometra) në një rajon të Rrugës së Qumështit të mbushur me yje, gaz dhe pluhur, objekti mund të jetë një yll i vdekur shumë i magnetizuar, siç është një yll neutron ose një “xhuxh i bardhë”, tha Ziteng Andy Wang i Universitetit Curtin në Australi.
Ose mund të jetë “diçka ekzotike” dhe e panjohur, tha Wang, autori kryesor i një studimi mbi këtë temë të botuar në revistën Nature.
Observatori i Rrezeve X Chandra i NASA-s zbuloi aksidentalisht emetimin e rrezeve X vitin e kaluar ndërsa përqendrohej në mbetjet e një supernova, ose një ylli të shpërthyer.
Duke pasur parasysh distancën e tij të madhe, astronomët nuk mund të thonë nëse objekti i çuditshëm lidhet me mbetjen e supernovës apo jo.
Faza hiperaktive e objektit, e përcaktuar si “ASKAP J1832−091”, duket se zgjat rreth një muaj. Jashtë kësaj periudhe, objekti nuk lëshon rreze X të dukshme.
Ka dy mundësi, tha Wang: “Ose po zbulojmë një objekt të panjohur më parë, ose po shohim një lloj të njohur objekti që lëshon radio dhe rreze X në një mënyrë që nuk e kemi parë më parë.”
I lançuar në vitin 1999, Chandra orbiton dhjetëra mijëra kilometra mbi Tokë, duke vëzhguar disa nga objektet më të nxehta dhe më energjike në hapësirë./ KultPlus.com
Institucionet artistiko-kulturore në vend kanë organizuar një buqetë aktivitetesh të dedikuara festës së 1 qershorit, të cilat nisin që ditën e sotme.
Ministri i Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit publikoi një listë të gjatë eventesh të cilat përfshijnë disa qytete të vendit dhe ftoi prindërit të marrin fëmijët dhe të festojnë së bashku këtë fundjavë me aktivitete të shumta, shfaqje teatrale nga teatri i kukullave, numrat e shpejtësisë së cirkut kombëtar, festivale, muzikë dhe plot aktivitete të tjera.
Festa e vocërrakëve nis që sot (30 maj), në qytetin e Vorës, ku do të shkojë Cirku Kombëtar. Po sot nis edhe edicioni i 63-të i Festivalit të Fëmijëve në Shkodër. Ndërsa Teatri i Kukullave ka përgatitur shfaqjen “Hirushja” e cila do të vihet në skenë prej datës 31 maj.
Ditën e festës, më 1 qershor, në Teatrin Kombëtar të Operas e Baletit, fëmijët dhe prindërit mund të ndjekin koncertin “Zërat e qershorit”, në ora 11:00.
Agjencia e Parqeve dhe Rekreacionit do të argëtojë fëmijët e kryeqytetit në hapësirën e Parkut të Madh të Liqenit Artificial, ditën e 1 qershorit në orën 10:00. Njëkohësisht tek Arturbina do të shfaqet pjesa teatrale për fëmijë “Pylli i mistershëm”.
Festa do të vijojë edhe në datën 2 qershor, me aktivitete në Tiranë, Lezhë, Korçë, Vlorë. Një shfaqje krejt e veçantë do të jetë ajo e planetariumit në Kullën Veneciane të Durrësit, shfaqje e cila nis sot e përfundon më 8 qershor./ KultPlus.com
Festivali Ndërkombëtar i Operës Rame Lahaj (RLIOF), do mbahet nga 23 korriku deri më 2 gusht 2025, duke sjellë edicionin e tij të pestë, me temën “Ëndrra pa kufi, Opera pa mure” një thirrje për tejkalimin e barrierave dhe për fuqinë transformuese të artit.
Festivali konsiderohet jo vetëm si një festë e muzikës por një dëshmi e forcës së ëndrrave dhe vizionit për Kosovën.
Më poshtë gjeni njoftimin e plotë të festivalit:
Në një vend ku mungon një shtëpi opere, ne nuk pamë një pengesë, por një mundësi për të ndërtuar diçka më të madhe. Me pasion dhe përkushtim, kemi kthyer çdo hapësirë në një skenë tingujsh që përkëdhelin zemrat e publikut.
“Ëndrra pa kufi, Opera pa mure” është më shumë se një moto, është fryma që do të na udhëheq në këtë edicion. Artistë nga çdo cep i botës na janë bashkuar, duke treguar se muzika është gjuha universale. Ajo nuk njeh barriera, nuk njeh kufi.
Kosova është gati. Është e denjë, dhe ka nevojë për një shtëpi ku arti të marrë frymë, ku talenti të lulëzojë, ku brezat e ardhshëm të besojnë se ëndrrat bëhen realitet.
Në këtë 5-vjetor, ne nuk ndalemi. Ne ëndërrojmë më fort, krijojmë më lart dhe ndërtojmë themelet e së ardhmes.
Arti nuk ka nevojë për kufi, ai ka nevojë për zemra që besojnë. E në këtë edicion jubilar, një rrugëtim që ka shënjuar historinë e artit operistik në vend, RLIOF ka ndërtuar tashmë një traditë, duke vendosur çdo vit një tullë më shumë për shtëpinë e ardhshme të artit muzikor në Kosovë./ KultPlus.com
Filmi “Beni ecën vetë” prodhim i vitit 1975, është një nga filmat që kanë shenjuar fëmijërinë tonë.
Përveç emrave të Xhanfize Kekos e Kiço Blushit, një tjetër figurë e rëndësishme që ka lënë gjurmën e tij tek “Beni”, është kompozitori i filmit, Limos Dizdari, i cili shkroi një muzikë që është ngulitur në kujtesën e kujtdo që e ka parë filmin.
Në rolet kryesore interpretojnë Herion Mustafaraj (Beni), Pandi Raidhi (Xha Thomai), Dhorkë Orgocka (Teta Ollga), Yllka Mujo (nëna e Benit) etj.
Filmi rrëfen për një fëmijë qyteti, të rritur me kujdesin e tepruar të prindërve, të cilët hezitojnë ta lënë të lirë, të eksplorojë jashtë mureve të shtëpisë. Vizita në fshat, tek xhaxha Thomai, e përball me jetën në fshat, e bën të kapërcejë frikën e të jetë më i lidhur me bashkëmoshatarët./ KultPlus.com
I vendosur në Sheshin Tahrir në Kajro, kryeqytetin e Egjiptit, Muzeu Egjiptian është shtëpia e mijëra artefakteve nga qytetërimet e lashta, raporton Anadolu.
Vizitorët tregojnë interes të madh në muze për të parë statujat, sarkofagët dhe thesaret e famshme të Tutankhamunit nga periudha e faraonëve.
I hapur në vitin 1902 dhe duke pasur një nga koleksionet më gjithëpërfshirëse të egjiptianëve të lashtë në botë, muzeu luan një rol të rëndësishëm në ruajtjen e trashëgimisë kulturore.
Muzeu përmban mbi 120.000 artikuj, me një sasi të kufizuar të ekspozuar./ KultPlus.com
Sot Këndi Amerikan i Bibliotekës Kombëtare të Kosovës do të ofrojë një mundësi të veçantë për studentët në kuadër të festës “Americana Fest”.
Në tendën në hapësirat e jashtme të Bibliotekës Kombëtare, me fillim nga ora 11:00 deri në 15:00, studentët e interesuar për anëtarësim në bibliotekë duhet të marrin pjesë në kuizin interaktiv. Ata duhet t’u përgjigjen pesë pyetjeve që kanë të bëjnë me bibliotekë dhe, po qe se përgjigjen saktë, do të fitojnë anëtarësim falas për një vit.
Numri i anëtarësimeve është i kufizuar./ KultPlus.com
Franca do të ndalojë pirjen e duhanit në të gjitha vendet publike të hapura ku mund të jenë të pranishëm fëmijët, duke përfshirë plazhet, parqet, kopshtet publike, stacionet e autobusëve, hapësirat pranë shkollave dhe mjediset sportive. Lajmi u bë i ditur të enjten nga ministrja e Shëndetësisë dhe e Familjes, Catherine Vautrin, e cila theksoi se ndalimi hyn në fuqi më 1 korrik.
“Duhani duhet të zhduket aty ku ka fëmijë,” u shpreh Vautrin në një intervistë për gazetën Ouest-France. Ajo shtoi se “liria për të pirë duhan ndalet aty ku fillon e drejta e fëmijëve për të thithur ajër të pastër.”
Ndalimi do të zbatohet edhe para shkollave, për të ndaluar nxënësit që të pinë duhan në ato hapësira. Shkelësit do të përballen me gjoba deri në 135 euro.
Megjithatë, ndalimi nuk do të zbatohet në tarracat e kafeneve franceze, një simbol i kulturës vendase. Po ashtu, cigaret elektronike nuk përfshihen në këtë masë.
Franca ka ndërmarrë hapa të vazhdueshëm për të reduktuar përdorimin e duhanit në hapësira publike, por mbetet ndër vendet me përqindjen më të lartë të duhanpirësve në Evropë, rreth 35 për qind e popullsisë, krahasuar me 25 për qind mesatarja evropiane dhe 21 për qind globalisht, sipas të dhënave të OBSH-së.
Çdo vit, rreth 75,000 francezë humbin jetën nga ndërlikimet që lidhen me duhanin. Programi Kombëtar Kundër Duhanit për periudhën 2023-2027 synon të arrijë një brez pa duhan deri në vitin 2032.
Sipas një sondazhi të fundit, 62 për qind e qytetarëve mbështesin ndalimin e pirjes së duhanit në hapësirat publike. Ndërkohë, mbi 1,500 qytete dhe fshatra në Francë kanë vendosur tashmë ndalime lokale të duhanit./ KultPlus.com
E dashura ime, në mes të urrejtjes zbulova brenda vetes një dashuri të pathyeshme.
Mes lotëve zbulova brenda vetes një buzëqeshje të pathyeshme. Mes kaosit zbulova brenda vetes një qetësi të pathyeshme. Në mes të dimrit kam kuptuar, më në fund, se brenda vetes kam një behar të pathyeshëm.
Dhe kjo më bën të lumtur. Sepse kjo vërteton se s’ka rëndësi se sa ashpër më kundërvihet bota ngase brenda vetes kam diç më të fortë, diç më të mirë që sakaq më shtyn të shkoj përpara. /KultPlus.com
Pemet e kopshtit te amullta rrine ne ajrin e bute te mbremjes, si te ishin piktura mbi nje pelhure te holle; nje zog i perhimet qe kolovitet mbi degen e nje pjeshke ne lulezim, keqyr mire se mos turbullon heshtimin qofte edhe vetem nje klithme; gjithcka eshte ne gjume, dhe hena qe reflektohet ne ujin e liqenit, eshte si nje barke imcake ne mes te livadhit te ndricuar me ar./ KultPlus.com
Më 29 maj 1917, ndërroi jetë një nga figurat qendrore të klerit katolik shqiptar, Dom Nikollë Kaçorri, atdhetar, klerik dhe nënshkrues i Aktit të Pavarësisë.
Kaçorri lindi në Krej të Lurës në vitin 1862. Ai u bë dhe zëvendëskryeministri i parë i Shqipërisë në kabinetin e Ismail Qemalit.
Më 1882 mbaroi kolegjin urban për retorikë dhe gramatikë. Po atë vit shkoi në Romë ku vijoi studimet për gramatikë dhe retorikë në kolegjin urban atje. Më pas studioi për teologji, filozofi e shkenca politike në Universitetin “Zeking” në Zyrih. Më 1893 u kthye në Shqipëri, ku gjatë viteve 1905-1907 drejtoi kryengritjen e armatosur në Kurbin. Pajisi popullin me 500 armë që u shpërndanë në Kthellë të Mirditës dhe në bashkërendim me Gjin Pjetrin e Skurajve, i parapriu shpalljes së pavarësisë, duke udhëhequr me pushkë e penë kryengritjen mbarëkombëtare nga veriu në jug, në gjithë Shqipërinë etnike. Më 1908, Kaçorri mori pjesë në Kongresin e Manastirit dhe më 1909 në Kongresin Kombëtar të Elbasanit.
Krahas veprimtarisë së tij fetare dhe patriotike në shërbim të atdheut, meshtari i Durrësit, Dom Nikollë Kaçorri nisi rrugëtimin e tij me ndalesa në çdo cep të vendit, ku jehonte kënga popullore. Për të ruajtur dhe trashëguar pasurinë folkloristike, Kaçorri shkeli në çdo cep të Durrësit, të Krujës, të Shkodrës, të Pejës, të Gjirokastrës etj. Këngët kushtuar trimave, heronjve dhe kombit shqiptar i mblodhi dhe i botoi në vëllimin “Canti Albanesi Popolari”./atsh/KultPlus.com
Mbrëmë, në Kishën Katolike “Shën Ndou” , është mbajtur edicioni i parë i Festivalit të Koreve të Fëmijëve “Crescendo”, me pjesëmarrjen e koreve “White Voices”, “Amadeus”, “Siparantum Kids” dhe “Okarina”, shkruan KultPlus.
Si asnjëherë më parë, ky aktivitet ka grumbulluar dhjetëra talentë të rinj të cilët i dhanë një dimension tjetër artit koral, të kultivuar ndër vite nga shpirti artistik i dirigjentëve Artan Jerliu, Vehbi Shosholli, Memli Kelmendi dhe Elikonë Hysaj- Shala.
Kori i fëmijëve “White Voices” ishin të parët që interpretuan në këtë mbrëmje plot magji. Si një burim i pastër në eter ky kor emetonte frekuenca të lehta, të brishta dhe plotë dashuri me veprat: “Canon of Praise from “Kanon” Johann Pachelbel” nga Hal H. Hopson dhe “Solfege Simphony” nga Cristi Cary Miller. Ndërkaq, vepra “Trim Vigan Pjetër Bogdani” nga Gjon Gjevelekaj që himnizonte kontributin e këtij personaliteti zgjonte krenari dhe një dhimbje njëkohësisht, të cilat zbuteshin në ndjenja melankolie vetëm nga interpretimi i “zërave të bardhë”.
Përmes tre këngëve të tjera në skenën me akustikë të jashtëzakonshme u prezantua edhe kori i fëmijëve “Amadeus”. Këngët për arbëreshë dominuan në këtë paraqitje fantastike të korit, emri i të cilit lidhet ngushtë me gjeniun e madh të artit muzikor “Moxart”, talentin hyjnor dhe pasionin artistik. Valë- valë deri në palcë përcillej malli shpirtëror shekullorë i këtij komuniteti ndaj atdheut të tyre përmes veprave “Këndojmë me mall” dhe “Kushtrimi Arbëresh”- Rauf Dhomi. Kurse, vepra “O sole mio” nga Eduardo di Capua dëshmonte nivelin e lartë interpretativ të fëmijëve edhe në vepra të njohura botërore.
Kori i fëmijëve “Siparantum Kids” përmes paraqitjes së tyre i dhanë skenës një energji më gjallëruese. Zëri i tyre plotë jetë i kombinuar së bashku me lëvizjet trupore shpërfaqte në plotni natyrën fëminore plot energji, gaz, hare dhe ëndërra. Me veprën Fruit Canon (Mango Mango Mango) fëmijët morën me vete në interpretim edhe publikun në sallë, që gjatë tërë mbrëmjes ndiqte performancat me admirim. Në koncert u interpretuan edhe veprat “Pranvera” nga Enver Stafai dhe “The Rhym of Life” nga Cy Colman, që zbërtheheshin në emocione për të shpërthyer në duartrokitje më pas.
Kurse, kori i fëmijëve “Okarina” me këngën “Nothing else matters” nga Metallica me zërin e tyre kristal përmes një refreni emocional perifrazonin në mënyrën më të qiltër të mundshme se asgjë tjetër nuk ka rëndësi përveq asaj që njeriu e ndien. “Revolting Children”- Musical “Matilda” u dha po ashtu në skenën që mbante përplot talente. Kurse, kënga labe “Janinës ç’i panë sytë” me solisten Tuana Krasniqi përmes një timbri të fuqishëm që shpërfaqte guxim shpërthente në sfond me dhetëra zëra të butë okarinash, duke i dhënë origjianlitet këngës labe dhe fuqi potencialit të tyre artistik.
Në këtë mbrëmje të veçantë me vepra klasike, bashkëkohore dhe tradicionale, si korepetitorë u prezantuan: Etrita Hasani, Anjeza Namligjiu dhe Agron Shujaku.
Pas koncertit, në një prononcim për KultPlus drejtoresha Diana Toska ka thënë se ndjehet jashtëzakonisht e lumtur që ka arritur të jetësojë ëndërrën e saj, atë të organizimit të një festivali të koreve të fëmijëve.
“Me shumë krenari dhe mirënjohje të thellë mund të them që sot ishte dita më e lumtur e jetës sime, sepse arritëm të realizojmë një ëndërr, e cila dal nga dal po vjen në jetë. Është Festivali i Koreve të Fëmijëve “Crescendo”, një festival i cili i ka munguar vendit tonë, e që është pritur jashtëzakonisht mirë si ide. Të gjithë dirigjentët kanë bërë një punë të palodhshme me disiplinë dhe përkushtim duke na sjell sonte një repertoar shumë të pasur me vepra shqiptare dhe ndërkombëtare. I falënderoj nga zemra të gjithë ata të cilët e mbështetën këtë iniciativë”, ka thënë drejtoresha Toska, duke potencuar edhe planet për zgjerimin e festivalit, për t’i përfshirë edhe shkollat dhe institucionet tjera kulturore të cilat ekzistojnë në vend.
Kurse, dirigjenti i korit “Amadeus”, Vehbi Shosholli krijimin e Festivalit “Crescendo” e ka cilësuar si një nismë të spikatur, e cila sipas tij do të ishte mirë të zgjerohej edhe më.
“Jam jashtëzakonisht i lumtur për iniciativën dhe për themelimin e këtij festivali, shumë i lumtur që po krijohen festivale ku performanca bëhet nga fëmijët. Kemi pak festivale të tilla, mjerisht. Por, kjo është një shtytje për artistët tjerë që të krijojnë festivale të tjera, ku performues janë fëmijët. Ishte një përvojë shumë e mirë, një ambient shumë i këndshëm. Publiku është jashtëzakonisht i interesuar për performanca të tilla. Ne jemi ndarë shumë të kënaqur”, ka thënë Shosholli duke potencuar edhe rëndësinë e investimit në artin koral dhe jo vetëm.
“Ne duhet të investojmë në mënyrë që të krijojmë gjenerata të reja për të ardhmen. Pra këta fëmijë që interpretuan sot në skenë si koristë të rinj, kanë potencial të jenë anëtarë të korit të Filharmonisë. E njëjta gjë do të vlente edhe për ndonjë festival të orkestrave të fëmijëve, të cilët pas disa vitesh do të mund të ishin anëtarë të Filharmonisë në instrumente të ndryshme. Nëse ne kontribuojmë dhe japim gjithçka nga vetja për këta fëmijë, do të jetë e sigurtë edhe e ardhmja në aspektin e muzikës”, ka thënë dirigjenti Shosholli.
Ndërkaq, dirigjentja Elikonë Hysaj- Shala ka thënë se arsimimi i mirëfilltë në rrafshin e artit dhe kulturës do të kontribuonte në ngritjen e shoqërisë dhe të komunitetit në përgjithësi.
“Çdo herë është emocionuese kur diçka iu dedikohet fëmijëve. Kjo gjë duhet të vazhdojë dhe të bëhet traditë, në mënyrë që fëmijët të marrin edukimin e duhur, që iniciativat të jenë në ngritje, me një sukses të tillë. Unë i përgëzoj organizatorët e festivalit “Crescendo”, ka qenë një nismë e mbarë dhe mëse e nevojshme për Kosovën. Dihet që në Kosovë ka një traditë për kore të fëmijëve dhe të rriturve, por ky festival i ka munguar skenës sonë. Shpresoj që ky festival të ketë rrugë të gjatë të suksesit” ka thënë dirigjentja Hysaj- Shala.
Kurse, dirigjenti Memli Kelmendi duke ndarë përvojën e tij nga arena ndërkombëtare, i ka përgëzuar organizatorët për një organizim sipas tij të shkëlqyer.
“Nisur nga përvoja ime edhe nga ato që i shoh gjithandej nëpër botë, konsideroj që është një nismë që i është dashur vendit tonë shumë më herët. Unë dua ta përgëzoj për këtë iniciativë Dianën, Artanin dhe tërë stafin për një nismë kaq të suksesshme. Organizimi i këtij edicioni për nga profesionalizmi ngjason me një edicion të 10-të. Kanë bërë një punë shumë të mirë, diçka që i motivon fëmijët, ndonëse nuk ishte garues, megjithatë kjo tregon potencialin që ka vendi jonë për të vënë në skenë artistë dhe për të zhvilluar artin koral. Besoj që ky organizim do t’i motiovjë edhe organizatorë të tjerë për të formuar kore të reja. Kjo e ndihmon edhe vendin tonë për një zhvillim kulturor në të ardhmen” ka thënë dirigjenti Kelmendi.
Në fund, dirigjenti Artan Jerliu i cili është edhe drejtor artistik i festivalit ka thënë se ndihet i lumtur që gjithçka është realizuar ashtu siç është paraparë nga angazhimi disamujor i stafit të “Crescendo”.
“Mendoj se shkoi gjithçka ashtu siç është paraparë. Fëmijët e kanë mirëpritur organizimin e këtij festivali. Po ashtu edhe prindërit. Audienca është ndarë jashtëzakonisht e kënaqur, kështu që gjithçka ishte në nivel. Si proces i punës ka zgjatur diku rreth 4-5 muaj për të organizuar Festivalin “Crescendo”, ku së bashku me pjesën tjetër të stafit jami angazhuar për të sjellë këtë performancë që është prezantuar sonte. Vështirësi kemi pasur në aspektin e sigurimit të një ambienti të përshtatshëm për të realizuar këtë koncert të veçantë. Në fund vendosëm që ta realizojmë në Kishën Shën Ndou për shkak të akustikës së duhur”, ka përfunduar dirigjenti Jerliu./ KultPlus.com
Sa të vërteta përballon një mëndje, sa të vërteta guxon te thote ajo? Për mua kjo është bërë gjithnjë e më tepër masa e vërtetë e vlerave njerëzore. Gabimi, besimi në një ideal nuk është verbim, gabimi është paburrëri. Çdo ide, çdo hap përpara drejt njohjes rrjedh nga guximi, nga rreptësia ndaj vetvetes, nga pastërtia ndaj saj, kumton Fridrih Niçe. Nëpër këtë synaps kalon gjithçka që përshkruan simbolikën e këtij gjeniu, kësaj shkrepëtime drite të fillimshekullit.
Masa me e sigurt e çdo force ështe qëndresa që ajo mposht. Kështu, veprimi fillimisht përmbysës, pastaj rindërtues i Zigmund Frojdit kuptohet me të vërtetë vetëm po të përfytyrojmë moralin e një periudhe të mëhershme dhe të tashmes kur merr zë guximi i një mjeku që do të shkundte nga themelet jo vetëm pikpamjet e deriatëhershme për psikoanalizën por do të shtangte gjithë botkuptimin akademik që strukej pas panevojës për ta njohur njeriun me atë çfarë ai është.
“Instinktet nuk lejohen t’i shtypësh, dhe është e kotë të supozosh se kur i shtyp, ata ikin e zhduken përgjithmonë. E shumta, mund t’i ndrydhësh, duke i kaluar nga vetëdija në pavetëdije.
Por duke iu nënshtruar kësaj shmangieje të rrezikshme, ata grumbullohen në thellësi të shpirtit dhe, duke fermentuar vazhdimisht, krijojnë shqetësime nervore, çrregullime dhe sëmundje.
Forca e instinkteve të epshit, të damkosura nga morali, përbëjnë një pjesë të pashkatërrueshme të qenies njerëzore që rilind në çdo embrion, se ky element nuk mund të shmanget kurrë, por në disa raste arrin të zbutet veprimi i tij duke kaluar në vetëdije.
Instinktet mund t’i disiplinojë vetëm ai që i njeh, demonët mund t’i zbusë vetëm ai që i nxjerr nga honi i tyre i errët në dritë dhe i sheh në fytyrë. E rëndësishme nuk është t’i mbytësh në heshtje të fshehtat më të mistershme të njeriut, por t’i detyrojë ata të flasin.”
… dhe ai Zigmund Frojd (6 maj 1856 – 23 shtator 1939) mjeku, neurologu udhe pionieri i psikanalizës, i vetëm kundër të gjithëve, i’a arriti kësaj sfide, e çliroi njeriu nga robëria e kahershme për t’i dhënë lirinë e themeltë si shpërblim.
Idetë e Frojdit për shumë vite vazhuan të trajtoheshin si blasfemi. Ai kishte nxjerrë nga terri një ushtri të pamatë ligësie që fshihej brenda “homo sapiens”. Ai çliroi njeriun nga alogjizmi trashanik sipas së cilës, kur një gjë e fsheh, ajo nuk ekziston. Sipas tij vetëm duke u parë sy më sy me demonin që të mban të nënshtruar mund t’ia dalësh të fitosh vetveten.
***
Në vitin 1923 Zigmund Frojdi u diagnostikua me kancer në gojë dhe për këtë shkak ai bëri me dhjetera operacione që në fillimet e para të sëmundjes në Austri. Pak pasi ai mbërriti në Angli, dhimbjet u rritën aq shumë saqë ndikuan që te kërkonte nga mjeku i tij aplikimin e një doze morfine vdekjeprurëse. Më 23 shtator të vitit 1939 ai shpëtoi nga dhimbjet dhe vuajtja që zgjatonte me agoninë e një fati pa shpresë, duke u shuar.
Ai është në gjithçka i përkorë, edhe në guximin për të ngritur zërin, dhe në kushtrimin që lëshon përbindshëm në kllapinë ku dergjet vetëdija e kohës.
Ai ishte i vetmi që mundi të depërtonte më thellë se askush tjetër më parë në vetëdijen dhe nënvetëdijen e njeriut. Nuk qe aspak e lehtë udha që do të merrte ky Odise i shpërfaqjes së fatit dhe fatalitetit, ku padija e kishte kyçur njeriun, këtë krijesë sa prepotente aq dhe inferiore.
Kaluar mbi një energji të pashtershme angazhimi vetëmohues, ai do të rrëmonte zhguallin e trashë ku njeriu strukej e të nxirrte që andej, ta ç’burgoste prej misterit dhe bestytnishë, frikës për të hyrë brenda vetes dhe ndjellakeqes për ta nxjerrë prej skutave të errëta e për ta shpaluar faqe dritet. Si asnjëherë më parë, si të vetmen shtangie që bota do ta kundronte gojëhapur dhe anatemuese, ai guxoi dhe triumfoi. E denoncoi njeriu e nënvetëdijes dhe vetëdijes, para vetvetes. E shfletoi atë si një libër të dënuar të mbetej i mbyllur. E tregoi me gisht. E përzuri me shqelma nga skutat ku kishte shekuj që strukej. I dha dritë që i duhej për të parë dhe të vërtetën e tronditëse për të ardhur në vete.
Mendimet ushqehen po aq me përgënjeshtrime sa me vërtetime, një vepër ekziston jo më pak nga urrejtja sesa nga dashuria që zgjon. I vetmi triumf vendimtar i një ideje, i vetmi gjithashtu që jemi të gatshëm edhe ta adhurojmë, është shkrirja e saj në jetë. Sepse asgjë, në kohën tonë të një drejtësie të pasigurt, nuk e rindez dhe aq besimin në epërsinë e mendjes sesa shembulli i gjallë i njeriut të vetëm që ka gjithnjë guxim të thotë të vërtetën për ta përhapur në tërë gjithësinë.
Ai ishte Zigmund Frojd. / Nga Albert Vataj / KultPlus.com
I persekutuar, i burgosur dhe i debuar, gjigant i letersise afrikane, frymëzues global i perpjekjeve identitare per dekolonizim linguistik, vetevendosje kulturore dhe drejtesi sociale.
Nga viti 1977 kishte refuzuar te shkruante letersi ne giuhën angleze, duke iu rikthyer gjuhes amtare, asaj te grupit etnik kenian Gikũyũ.
Autor i kryevepres “Dekolonizimi i Mendjes: Politika e gjuhes ne letersine afrikane” (1986):
“Giuha eshte mbartese e kultures. Kur keni kontroll mbi giuhën e popullit, e kontrolloni edhe kulturen, kujtesën dhe vetëdijen e tij”.
Poezi e shkruar me 23 mars 2020, gjatë pandemisë COVID-19.
Perkthyer nga Artan Muhaxhiri.
Ngũgĩ wa Thiong’o
Agimi i Errësirës
E di, e di Kërcënim për gjestet e zakonshme të afrisë njerëzore Duarshtrengimin Perqafimin Supet qe ia japim njëri-tjetrit për gjetje ngushëllimi Fqinjësine që e marrim si të mirëqenë Aq shumë sa shpesh i rrahim gjokset Me krekosje per individualizmin e vrazhde Duke e perbuzur natyrën, madje edhe me permjerrje helmi mbi të, përderisa Pretendojmë qe prona i ka të gjitha te drejtat ligjore të njerezores Gjersa murmurisim mirënjohje per hiset tona në perënditë e kapitalit. Oh, sa do të doja tash te shkruaja poezi në anglisht Ose në bash cilëndo gjuhë që e flisni Që të mund t’i ndaja me ju fjalët të cilat Wanjikü, nëna ime Gĩkũyũ, m’i thoshte:
Gutiri йй útakĩa:
Asnjë natë nuk eshtë aq e Errët sa Të mos mbarojë në Agim Ose thëne thjesht Çdo natë mbaron me agim. Gütiri ütukü ûtakĩa. Edhe kjo erresire do të kalojë Do të takohemi persëri dhe persëri E do të flasim për Erresirën dhe Agimin Të këndojmë dhe qeshim, ndoshta edhe të përqafohemi Natyre dhe rritje ndryrë në perqafim te gjelbër Festim i çdo pulsimi të qenies së përbashkët Të rizbuluar dhe gmuar përnjemend Në dritën e Errësirës dhe Agimit të ri./KultPlus.com
Më 12 qershor, ora 20:00, skena e Teatrit Kombëtar të Operës, Baletit dhe Ansamblit Popullor do mirëpresë për herë të parë një nga zërat më të spikatur të operës në arenën ndërkombëtare, sopranon Marigona Qerkezi.
Nën dirigjimin e maestros italian Fabrizio Maria Carminati dhe në shoqërimin e Orkestrës Simfonike dhe Korit të TKOBAP-së, Qerkezi do të sjellë një koncert gala me vepra të zgjedhura nga kompozitorë të njohur si Puccini, Verdi, Cilea, Dvořák, Bernstein, Lara, Arditi, si dhe kompozitorë shqiptarë si Feim Ibrahimi dhe Avni Mula.
Ky koncert premton një mbrëmje të veçantë ku arti, muzika dhe emocioni do të ndërthuren në mënyrë magjepsëse për publikun shqiptar.
Biletat janë në shitje pranë biletarisë së TKOBAP-së, çdo ditë nga ora 10:00-14:00 dhe 16:00-20:00. Ditën e koncertit, biletaria do të jetë e hapur deri në orën 18:10./KultPlus.com
Resgjisorja e re shqiptare, Evi Gjoni do të jetë përfaqësuesja e vetme nga Shqipëria për në Festivalin Ndërkombëtar të Filmit të Sarajevës.
Regjisorja e re shqiptare, Evi Gjoni është njëra prej 63 kandidatëve pjesëmarrës në Sarajevo Film Festival. Ajo do të garojë në seksionin “Script Station” të festivalit. Ky festival, i organizuar në bashkëpunim me formatin prestigjioz të “Berlinale”-s, do të bashkojë në një aktivitet të posaçëm regjisorët dhe skenaristët më të mirë, të përzgjedhur nga 20 vende, midis 560 aplikantësh.
Më herët, filmi “Sheets” i Evi Gjonit, i financuar nga Qendra Kinematografike e Filmit, është nderuar me çmime prestigjioze në Tiranë, Lisbonë, Londër, Athinë, Turqi dhe Trieste.
Festivali Ndërkombëtar i Sarajevës do të mbahet nga data 15-22 gusht 2025. Greqia, Rumania dhe Turqia ishin vendet që kontribuuan me numrin më të madh të aplikantëve.
Edicioni i vitit 2025 i Talents Sarajevo përqendrohet te ndryshimet e shpejta teknologjike, platformat e transmetimit dhe Inteligjenca Artificiale, duke vënë në pah zërat e kineastëve dhe profesionistëve nga rajoni. Nëpërmjet dialogut me kolegët dhe profesionistët e industrisë, pjesëmarrësit do të eksplorojnë gjithashtu çështje të shëndetit mendor dhe mënyrën si ato duhet të trajtohen në bërjen e filmave: si një përgjegjësi e përbashkët, jo vetëm personale./atsh/KultPlus.com
