Deshta, shum’ kam dasht-dishrue që me këngë të trimnoj, me fjalen tënde të ndrydhun të ngrej fuqitë prej gjumit… Këndova (dhe kur m’ishte ndalue) se liria do të vinte edhe për ty, të përbuzun. Këndova mbi ditët fatlume që do të lindshin, pa dhunë, n’agimin e lirisë për ty me popujt këtu e ngjeti, mbi forcë të bashkimit mbarë: mbi vrullin tand të mëshehun -unë, biri yt dhe-poeti. Po! N’errsinën e shtypjes së randë sa shkambi, ndëgjova thirrjet që të bana me dal n’dritë- pse për liri-me tjerë ke dhanë dhe ti djers e gjak si etnit. Kam dhanë, i dashtun…Dhe sot, në liri- kur thembra e gjaksorit s’na shkel dhe dora pa pranga mbeti, me ty këndoj mbi fuqinë e ngjadhun nën yllin që na pri’ -unë, biri yt besnik dhe-poeti./KultPlus.com
“J’adore Chopin” do të jetë konkursi i parë pianistik rinor ndërkombëtar që do të zhvillohet në Tiranë.
Ky konkurs zhvillohet me rastin e ditëlindjes së 215-të të kompozitorit të madh polak, Frederik Shopen. Mbi 150 të rinj nga Shqipëria dhe vende të ndryshme të botës do të jenë pjesë e konkursit që synon të nxjerrë në pah aftësitë e pianistëve të rinj. Ky konkurs ndërkombëtar organizohet në 30-vjetorin e shoqatës “Frederik Shopen”.
Ideatorët e konkursit, mes të cilëve edhe profesor Zhani Ciko, janë shprehur se konkursi “J’adore Chopin” do të promovojë talentet shqiptare dhe t’i ballafaqojë ata me talentet e huaj në interpretime të nivelit më të lartë të mundshëm.
Konkursi ndërkombëtar “J’adore Chopin” do të zhvillohet në disa faza, ku secili pjesëmarrës do të ketë mundësinë të interpretojë veprat më të njohura të Shopenit.
Konkursi do të zhvillohet nga data 1-6 mars në Teatrin Kombëtar të Operës dhe Baletit në Tiranë. /atsh/ KultPlus.com
Në kohën e diktatures, çdo krijim duhej ti nënshtrohej kërkesave të asaj periudhe, andaj, edhe këngët cungoheshin deri në atë masë që shpeshherë deformoheshin nga origjinalja.
Kënga e famshme “Kur perëndon dielli”, me tekst të Zef Lekajt e muzikë të Leonard Dedës, është një ndër këngët që ka pësuar ndryshime.
Kjo këngë, tashmë njihet më shumë me titullin ”Po të jemi bashkë ne të dy”, mirëpo në versionin e saj origjinal kënga titullohet ”Kur perëndon dielli”, shkruan KultPlus.
Leon Lekaj, djali i Zef Lekajt, ka publikuar versionin e parë të kësaj kënge, që për dhjetëra vite është kënduar me versionin ashtu si e ka kërkuar koha.
KultPlus ju sjell videon e kësaj këngë të realizuar në vitin 1960, nën intepretimin e Lucie Milotit dhe Xhevdet Hafizit.
Bashkangjitur gjeni tekstin e këngës.
Mbeta gjithë ditën hijeve Se m’than nën hije rri Etjen e shova krojeve Krojeve ku pin ti
Flaka ju raft-o hijeve Qi s’mujtën me m’freskue Turbullt asht uji krojeve Se etjen s’ma kan shue
Po t’jemi bashk’ ne të dy Do t’na shikjojn me zili E do t’na flasin në sy Sa duhemi un’ e ti. /KultPlus.com
Nga po na vjen, moj erë e rreptë? Pse vërshëllen me aq mallëngjim? -Vij drejt nga malet e Shqipërisë, për të përhapur zi e vajtim. Fryn, moj erë, moj erë e shkretë fryn, drejt më zëmër, më zëmër time hyn.
-Nga ata male, moj erë trime, ç’lajme të reja po na ke siell? Pse je e vrerët dhe e helmuar? qiellë me zi përse na e mbiell? Fryn, moj erë, etj.
Pse e ke synë të trubulluar e rent kaluar mi t’zeza re? Pse të pikojnë lottë të zeza, lottë të zeza posi rrëke? Fryn, moj erë, etj.
Syri m’u err nga ato që pashë Ah! nukë mbahem, nuk duroj dot. Pashë një gjëmë, gjëm të tmeruar, rent ta haroj, po rentkam më kot. Fryn, moj erë, etj.
Atje tek losnja në fush’ të Korçës, duke u hedhur lis më lis, një qivur pashë me nj’çup’ të virgjër, ma vrau shpirtin ay filis. Fryn, moj erë, etj.
Tokat pushonin, prift nukë dukej, e pakënduar na u varros; mihnë dëborën, i bënë varrë, shpirt nuk më mbeti, forca m’u sos. Fryn, moj erë, etj.
Atje mi varrë qante një grua, një grua qyqe me mallëngjim; burrën të qante më par’a çupën, për kë të bënte më par’vajtim? Fryn, moj erë, etj.
Renda e ika e fluturova, po dhëmbjen time ku do ta fsheh? Çava oqeane, dete dhe male, po vajtoj edhe sikundër sheh. Fryn, moj erë, etj.
-Moj er’e rreptë, erë malsore, shpirti m’u ndes, zëmra më shkriu; sytë m’u errë si ty dhe mua, mëndja në kokë më bubullin. Fryn, moj erë, etj.
Qëndro të lutem, të kam për t’dhënë dhe un’i varfri një porosi: një re të madhe dërgo të zbresë e ta ngarkojmë me lott’e mi. Fryn, moj erë, etj.
E kur të kthehesh nga Shqipëria, Atje në kopshtin, atje t’qëndrosh, dhe lott’e mia si vesë qjelli dalë nga dalë do t’i pikosh. Qaj, moj erë, moj er’e shkretë qaj, derthmi lottë atje mi varr’e saj./ KultPlus.com
“The Illustrated London News” ka botuar, me 24 mars 1934, në faqet n°442 – 443”, fotografitë ekskluzive të një kolonie pelikanësh në Shqipëri, realizuar asokohe nga natyralisti i njohur austriak, Hugo Adolf Bernatzik, të cilat, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, i ka sjellë për publikun shqiptar :
Zogj pothuajse në zhdukje në Evropë : një koloni pelikanësh në Shqipëri
Të dhëna të reja të fluturimit, të zakoneve të ndërtimit të foleve dhe mënyrës së tyre të ushqyerit të të vegjëlve.
Në një shkresë përshkruese bashkangjitur me këto fotografi interesante, lexojmë :
“Natyralisti i njohur austriak, doktor Hugo Adolf Bernatzik, ka arritur të hetojë në vështirësi të mëdha, në malësitë shqiptare, pjellat e fundit evropiane të mbijetuara të atij shpendi gjigant, pelikanit.Këta zogj, më të shquarit nga të gjithë, kanë ngjallur interes për mijëra vjet dhe janë objekt legjendash dhe mitesh. Ata janë me përmasa të mëdha, me gjerësinë e krahëve të tyre që arrin deri në 4 metra tek një zog të rritur; dhe me sqepat e tyre të fuqishëm dhe grykën madhështore, ata të kujtojnë krijesat parahistorike.Legjenda e pelikanit që çan gjoksin për t’i dhënë gjakun e zemrës të vegjëlve të tij dhe që u bë kështu simboli i dashurisë amtare, është megjithatë vetëm një histori prekëse.Metoda e tyre aktuale për të ushqyer të vegjlit e tyre nuk është më pak patetike kur mendojmë se, pavarësisht nga ky shqetësim prindëror për fëmijët e tyre, ata mezi po i rezistojnë fushatës së shkatërrimit që po bëhet kundër tyre.Tani pelikani është pothuajse i harruar dhe zogjtë pothuajse kanë ngordhur në Evropë, si krijesa që nuk ‘i përshtaten’ epokës sonë të zymtë dhe materiale.Fatmirësisht, vitet e fundit është zbuluar të vjedhësh natyrën është një aktivitet steril dhe i padobishëm.Vëzhguesi ka zënë vendin e gjahtarit. Ai nuk shkon më të mbajë një armë për të vrarë krijesa të rralla në mënyrë që t’u tregojë pasardhësve të tij se si dukeshin ato me anë të një karikature të ballacamosur.Aparati fotografik ka zënë vendin e armës dhe tani na zbulon historinë misterioze të jetës së kafshëve të fundit “përrallore”.”
Mund të kujtojmë se në numrin tonë të 15 prillit 1933, ne botuam disa fotografi po aq të mrekullueshme nga Dr. Bernatzik që ilustrojnë zbulimin e tij, jo shumë larg Vjenës, të një kolonie të shumimit (riprodhimit) të spoonbills-ëve, zogj që atëherë besohej se ishin zhdukur në Evropën Qendrore.
Historiani Shkëlzen Gashi, i cili kohë më parë ka botuar biografinë e paautorizuar të Adem Demaçit, e kishte sqaruar edhe fotografinë historike të Demaçit ku ai shihet para policëve serbë në vitin 1992 në Prishtinë.
Gashi e ka treguar ngjarjen e asaj dite dhe asaj proteste përmes një statusi vitin e kaluar.
Në ditëlindjen e 89-të të Adem Demaçit, KultPlus ua risjell postimin e Gashit:
Kjo fotografi është shkrepur përballë Hotelit Grand në Prishtinë në vitin 1992 nga fotografi Hazir Reka dhe për herë të parë është botuar në librin tim ‘Adem Demaçi – biografi e paautorizuar’ (2010). Ngjarja është paraqitur në libër si vijon:
Qysh më 1990 regjimi sërb i kishte përzënë studentët shqiptarë nga objektet universitare. Më 1991 ata kishin organizuar disa protesta dhe greva për lirimin e këtyre objekteve, por ato qenë shuar dhunshëm nga policia sërbe.
Në fillim të janarit 1992, Rektori i Universitetit të Prishtinës, Ejup Statovci, u kishte drejtuar letër autoriteteve jugosllave dhe liderëve botërorë lidhur me mbylljen e universitetit, për ç’arsye qe burgosë nga regjimi sërb për 60 ditë. Po në janar 1992, Ministria e Arsimit e Kosovës pati vendosë që mësimi të mbahej nëpër shpi private. Një protestë masive qe organizuar në Prishtinë në tetor të këtij viti për lirimin e hapësirave të universitetit, e cila po ashtu qe shuar me dhunë nga policia sërbe.
Demaçi merr pjesë në këtë protestë të studentëve. Policia ua zë rrugën protestuesve dhe i urdhëron të shpërndahen; përndryshe ka autorizimin t’i vrasë. Demaçi bën disa hapa para duke u shkëputë nga radha e parë e protestuesve. «Në paçi urdhër me vra, më vrani mua të parin», u bërtet Demaçi policëve ndërsa vazhdon të ecë. Policia e hap rrugën dhe protestuesit çajnë përpara në drejtim të ndërtesës së Kuvendit të Kosovës. Megjithatë, kërkesat e protestuesve shpërfillen krejtësisht. / KultPlus.com
Filharmonia e Kosovës ka njoftuar se sopranoja Besa Llugiqi dhe saksofonisti Vitaly Vatulya janë solistët e koncertit të radhës, i cili do të mbahet nën drejtimin e mjeshtrit të njohur zviceran-francez Antoine Marguier, shkruan KultPlus.
Në njoftim thuhet se Orkestra e Filharmonisë së Kosovës do të interpretojë një program të veçantë me vepra nga Rexho Mulliqi, Valton Beqiri, Kreshnik Aliçkaj, Giuseppe Verdi, Giacomo Puccini dhe Manuel de Falla.
Koncerti do të mbahet më 27 shkurt 2025, nga ora 19:30, në Atelienë e Pallatit të Rinisë dhe Sportit në Prishtinë. Ky koncert do t’i paraprijë paraqitjes së Orkestrës në Sallën e Madhe të Casino Bern, në Bern të Zvicrës, më 12 mars 2025./ KultPlus.com
Në vitin 1972, Xhemajl Mustafa kishte shkruar një poezi për figurën e rezistencës shqiptare, Adem Demaçin.
Sot, KultPlus e sjell këtë poezi në 87-vjetorin e lindjes së Adem Demaçit.
MES GRILASH – FENIKS
Akrostik Agimin e zi po e ngjyros me lotë kujtimi Derisa këngën po e thyej nëpër fytyrën tënde E në heshtje po tretem e fikem si jetimi Me ndezë dëshirat e fjetura si krande Dhe prore po zbres në sytë e rrugëve kah ti E ëmbël është vdekja në qëllim – Me e puthë atë dritë në horizonte që rri Akoma i etur jam në këtë varg, i humbur në trishtim Qetësi e natës kridhet në grila e mbërthyer I lodhur një zog diku me krahë të thyer Tash këngës ia thotë me afsh në gji – I amshuar balsam në varg qëndron Këngë ngadhënjimi lyrë e poetit shënon Rrugët ndrit qëllimi në këtë natë plot vetmi.
Pas shkëlqimit të sezonit të çmimeve të filmit që kulmon me Oscars të dielën, Hollywoodi po lufton një betejë për të mbajtur vendin e tij në qendër të biznesit global të filmit.
Asnjë nga 10 pretendentët më të mirë të filmit që do të festohen në Teatrin Dolby të Hollivudit nuk u filmua në Los Anxhelos, shtëpia e shumicës së kompanive të mëdha të filmit për më shumë se një shekull. I nominuari “Wicked”, për shembull – një prequel i filmit klasik “The Wizard of Oz” – u filmua në Britani.
Prodhimi i filmave dhe televizionit ka vite që po largohet nga Hollivudi, duke shkuar në vende me stimuj tatimorë që i bëjnë xhirimet më të lira. Anëtarët e ekuipazhit shpresonin për një rikthim në Los Anxhelos pas grevave të shkrimtarëve dhe aktorëve në vitin 2023, por statistikat tregojnë se rikthimi ka qenë i ngadaltë.
Zjarret që shkatërruan pjesë të Los Anxhelosit në janar përshpejtuan shqetësimet se prodhuesit mund të shikojnë diku tjetër dhe se operatorët e kamerës, kostumografët, teknikët e zërit dhe punëtorët e tjerë të prapaskenës mund të lëvizin jashtë qytetit në vend që të përpiqen të rindërtojnë në lagjet e tyre.
“Ka shumë njerëz që nuk kanë punuar për një kohë për shkak të grevave dhe gjithçkaje, dhe tani zjarret,” tha Samantha Quan, producentja e filmit të nominuar për Oscar “Anora”, filmuar në Brooklyn, New York dhe Las Vegas. “Unë mendoj se ka qenë një thirrje e mirë zgjimi për të gjithë që të shtyjnë që prodhimi të kthehet në Los Angeles.”
Avokatët kanë nisur një fushatë “Qëndro në LA”, duke shpresuar të përfitojnë nga vullneti i mirë ndaj Angelenos pas zjarreve. Një peticion kërkon që politikanët të heqin kufirin e stimujve tatimorë për xhirimet në qytet për tre vitet e ardhshme, si pjesë e përpjekjes për rikuperimin e zjarrit, raporton Reuters, transmeton Klankosova.tv.
Ata gjithashtu po u bëjnë thirrje studiove që të angazhohen për të rritur prodhimin në LA me të paktën 10% gjatë tre viteve të ardhshme.
Gavin Newsom, guvernatori demokrat i Kalifornisë, ka propozuar rritjen e kredive tatimore të shtetit për filmin dhe televizionin në 750 milionë dollarë në vit, nga 330 milionë dollarë në vit.
Regjisorja Sarah Adina Smith, një organizatore e fushatës “Qëndro në LA”, tha se ajo e mbështeti këtë rritje, por i bëri thirrje shtetit të bëjë edhe më shumë, duke përfshirë lehtësimin e lejeve.
“Ne nuk po themi që gjithçka duhet të xhirohet në LA, por pothuajse kurrë nuk është më një opsion”, tha ajo.
Smith tha se ajo kishte zhvilluar një shfaqje në të cilën “e gjithë kultura e saj ishte LA dhe Malibu”.
“Kur erdhi koha për të buxhetuar atë shfaqje, ata na bënë të zgjidhnim midis Afrikës së Jugut dhe Australisë,” tha ajo. “LA nuk ka qenë kurrë një pretendent.”
“Kjo është ajo lloj gjëje që duhet të ndryshojë, sepse mendoj se është me të vërtetë dritëshkurtër nga ana jonë që të humbasim këtë industri dhe trashëgimi absolutisht të mahnitshme që kemi këtu”, shtoi ajo.
Më shumë se 21,000 njerëz kanë nënshkruar peticionin “Qëndro nëLA”, duke përfshirë emra të mëdhenj si Kevin Bacon, Zooey Deschanel, Bette Midler, Keanu Reeves dhe Olivia Wilde.
Të dhënat e lejeve tregojnë se prodhimi në Los Anxhelos në 2024 ra në nivelin e dytë më të ulët në rekord, përpara vitit 2020 kur shpërtheu COVID-19. Prodhimi ra 5,6% nga 2023 në 2024 në 23,480 ditë xhirime, sipas FilmLA.
Një studim i drejtuesve nga ProdPro zbuloi se Kalifornia ishte vendi i gjashtë më i preferuar për të filmuar në dy vitet e ardhshme, pas Torontos, Britanisë, Vankuverit, Evropës Qendrore dhe Australisë.
Ndërsa studiot duke përfshirë Walt Disney dhe Netflix janë ende me bazw në Los Anxhelos, kjo mund të ndryshojë, tha shkrimtarja Alexandra Pechman, një organizatore e “Qëndro në LA”.
Ky vend i mrekullueshëm evropian është më afër dhe më i lirë se Tajlanda, por jo më pak i bukur, shkruan Vita Molyneux në të përditshmen britanike “Daily Express”.
Nëse kërkoni bukurinë e Tajlandës, por me çmim të përballueshëm – dhe një fluturim më të shkurtër nga Britania e Madhe – ekziston një perlë e fshehur në Evropë, të cilën iu rekomandojmë ta vizitoni.
“Shqipëria është një vend i bukur i vendosur në Evropën Juglindore, në Gadishullin Ballkanik”, tha Clare Tobin, CEO në kompaninë e udhëtimeve “Wild Frontiers”.
“Vendet e saj fqinje përfshijnë Greqinë, Malin e Zi dhe Maqedoninë e Veriut. Me peizazhin e saj mbresëlënës malor dhe bregdetin që të lë pa frymë, Shqipëria ka një bukuri të pacënuar – që tani është një gjë e rrallë në Evropë”, shtoi ajo.
“Riviera Shqiptare është një opsion fantastik për ata që kërkojnë pushime parajsore – me plazhe me rërë të bardhë, dhe gjithashtu të përballueshme, aksesueshme dhe më pak të mbushura me turistë”, tha Claire.
Për turistët që adhurojnë detin, Ksamili në Rivierën Shqiptare është një alternativë ideale – i ngjashëm me Tajlandën tropikale.
E vendosur në afërsi të qytetit të Sarandës, shpesh është quajtur Karaibet Shqiptare falë plazheve me rërë të bardhë dhe ujërave bruz.
“Ksamili është një fshat i vogël peshkimi për të cilin shumë turistë nuk kanë dëgjuar ende. Ai ofron atmosferën më të qetë për pushim relaksuese. Zona është e njohur për historinë e saj të pasur dhe plazhet e jashtëzakonshme, duke ofruar turizëm të nivelit të lartë për vizitorët që kërkojnë pushime të paharrueshme në Evropë”, tha Claire.
Përveçse është e bukur dhe më e qetë se destinacionet e tjera më të famshme, Shqipëria është edhe shumë e përballueshme.
“Një vakt me tre pjata për dy persona kushton rreth 42 paund. Një birrë kushton rreth 2 paund dhe një kafe rreth 1,30 paund”, shtoi ajo.
“Udhëtimi në Shqipëri është relativisht i lirë, ashtu si edhe ekskursionet. Ka gjithashtu shumë aktivitete falas, qoftë eksplorimi i qyteteve lokale apo relaksimi në një nga plazhet e shumta të Shqipërisë. Kostoja ditore për person në Shqipëri shkon rreth 40 paund”, tha Claire.
“Nëse dëshironi të eksploroni këtë vend mahnitës – mënyra më e lehtë për ta arritur atë është të fluturoni në qytetin fqinj të Korfuzit në Greqi, dhe më pas të merrni një traget për në qytetin e Sarandës. Fluturimi zgjat rreth tre orë nga Londra dhe udhëtimi me traget është 30 minuta”, tha ajo./atsh/KultPlus.com
Bryan Adams vjen për herë të parë në Shqipëri! Më 2 maj 2025, ai do të performojë live në Pallatin e Kongreseve, Tiranë, si pjesë e turneut të tij Bare Bones. Ky koncert intim dhe ekskluziv do të rikthejë hitet e tij më të mëdha dhe këngë të reja në një version akustik të veçantë. Një mundësi unike për të përjetuar legjendën e rock-ut si kurrë më parë!
Bryan Adams ka qenë në turne anembanë botës për gati katër dekada. Muzika e tij ka arritur statusin 1 në mbi 40 vende dhe ka fituar çmime të shumta, përfshirë një Grammy, American Music Awards, si dhe 3 nominime për Academy Awards, 5 nominime për Golden Globe, dhe është anëtar i urdhrit më të lartë të Kanadasë, Companion of the Order of Canada.
Në vitin 2018, ai hyri në botën e teatrit muzikor duke bashkë-shkruar këngët për ‘Pretty Woman: The Musical’ dhe publikoi albumin e tij të 16-të në studio, So Happy It Hurts, në vitin 2022.
Ai ndoqi gjithashtu shembullin e Taylor Swift duke ri-regjistruar disa nga këngët e tij më të njohura në një album të dyfishtë Classics në 2023 dhe publikoi një set me tre albume nga rezidenca e tij në Royal Albert Hall menjëherë pas kësaj.
Në gusht të vitit 2024, Bryan lançoi Bad Records, shtëpinë e tij të pavarur diskografike, me një edicion të kufizuar 7”, një single dixhital dhe një videoklip për dy këngët “Rock And Roll Hell” dhe “War Machine”.
Turneu “Roll With The Punches” nis në maj 2025 dhe albumi i ri do të publikohet më vonë gjatë këtij viti.
Në vitin 2018, ai hyri në botën e teatrit muzikor duke bashkë-shkruar këngët për ‘Pretty Woman: The Musical’ dhe publikoi albumin e tij të 16-të në studio, So Happy It Hurts, në vitin 2022.
Ai ndoqi gjithashtu shembullin e Taylor Swift duke ri-regjistruar disa nga këngët e tij më të njohura në një album të dyfishtë Classics në 2023 dhe publikoi një set me tre albume nga rezidenca e tij në Royal Albert Hall menjëherë pas kësaj.
Në gusht të vitit 2024, Bryan lançoi Bad Records, shtëpinë e tij të pavarur diskografike, me një edicion të kufizuar 7”, një single dixhital dhe një videoklip për dy këngët “Rock And Roll Hell” dhe “War Machine”.
Turneu “Roll With The Punches” nis në maj 2025 dhe albumi i ri do të publikohet më vonë gjatë këtij viti./ KultPlus.com
Në panairin global të turizmit në Berlin, shfaqja e madhe e hapjes do t’i kushtohet Shqipërisë. Artistët e Ansamblit Popullor të TKOBAP-së po përgatiten të prezantojnë trashëgiminë e pasur kulturore e shpirtërore shqiptare, së bashku me maestro Endri Sinën.
Ministrja e Turizmit dhe Mjedisit, Mirela Kumbaro, publikoi në rrjetet sociale foto nga takimi i saj me artistët e Ansamblit Popullor, pak ditë përpara panairit ITB Berlin, i cili do të jetë një super-promovim për Shqipërinë turistike.
Në panair do të prezantohen përvojat, emocionet dhe shijet unike që e bëjnë Shqipërinë një destinacion turistik të shumëdëshiruar.
Në ITB Berlin do të jenë 190 vende pjesëmarrëse dhe 5600 ekspozues. Në fokus të panairit do të jenë agroturizmi, kulinaria, pijet tradicionale, tradita në veshje e muzikë, kultura shqiptare e sjellë si instrument tërheqës në ofertën turistike shqiptare gjithëvjetore. Pjesë e panairit do të jetë Riviera si dhe turizmi i aventurës përmes shtigjeve piktoreske që ofron natyra shqiptare. /atsh/ KultPlus.com
Pikë së pari, të uroj dashuri. Dhe duke dashur, uroj të të duan.
Por nëse kjo nuk ndodh, atëherë tregohu i shkathët për të harruar. Dhe pasi të kesh harruar, uroj të mos pendohesh. Uroj vërtetë që kjo mos të të ndodhë, por nëse ndodh dhe ti harron, shpresoj të mos zhytesh në dëshpërim. Të uroj të kesh shumë miq. Edhe nëse ata janë të këqinj ose të parëndësishëm.
Uroj të kesh miq të guximshëm dhe të vërtetë. Dhe uroj që një prej tyre të jetë më i besueshmi. Por sepse jeta është në këtë mënyrë që është, të uroj armiq. As shumë, por as pak. Një numër i ndërmjetëm, që të të bëjë të pyesësh veten për të vërtetat dhe siguritë e tua. Dhe le të jetë mes tyre njëri që do jetë i drejtë, që të mos ndihesh kurrë i sigurtë në idetë e tua.
Uroj të jesh i dobishëm, por jo i pazëvendësueshëm. Dhe në momentet e tua më të këqija, kur të mos kesh asgjë, ajo dobishmëri të të mbajë në këmbë. Në proporcion me të, të uroj të jesh tolerant. Jo me ata që bëjnë gabime të vogla, sepse kjo është shumë e thjeshtë, por me ata që bëjnë gabime të mëdha, të cilat nuk mund të zhbëhen.
Përdore mirë tolerancën tënde që të bëhesh shembull për të tjerët. Uroj që kur të jesh i ri, të mos rritesh shpejt. Dhe atëherë kur të jesh rritur, mos këmbëngul të jesh sërish i vogël. Dhe kur të plakesh, mos u dëshpëro. Sepse çdo moshë ka kënaqësitë dhe dhembjet e veta, dhe ne kemi nevojë për të dyja këto në jetë. Gjithashtu, uroj të jesh i mërzitur, të paktën një ditë. Kështu në atë ditë do kuptosh se të qeshësh çdo ditë është mirë, të qeshësh shpesh është e mërzitshme dhe të qeshësh vazhdimisht është çmenduri.
Uroj që të zbulosh me shumë shpejtësi nga ajo që thashë më sipër, se në botë ka njerëz të palumtur, të depresionuar dhe të patrajtuar mirë. Të uroj të përkëdhelësh një qen, të ushqesh një zog e të dëgjosh cicërimën e tij, që dëgjohet në mënyrë triumfuese çdo mëngjes. Sepse në këtë mënyrë, do ndihesh mirë, pa arsye.
Dhe pastaj, uroj të ujisësh një farë, sado e vogël qoftë ajo. Dhe të jesh dëshmitar i rritjes së saj, që të shohësh se sa jetë jeton një pemë. Të uroj gjithashtu, të kesh pará, sepse duhet të jemi praktikë. Dhe të paktën, një herë në vit, t’i vendosësh përpara teje e të thuash “Këto janë të miat.”. Kështu, do kuptohet se kush zotëron kë. Uroj që asnjë nga të dashurit e tu të mos vdesë. Por nëse disa prej tyre vdesin, uroj të qash pa pendesë dhe pa u ndjerë në faj për fjalët që kurrë nuk ua the apo gjërat që kurrë nuk i bëre për ta.
Së fundmi, nëse je mashkull, të uroj një femër të mirë përkrah, e nëse je femër, të uroj një mashkull të mirë. Dhe ta doni njëri – tjetrin nesër, dhe ditën pas të nesërmes. Dhe kur të dy të jeni të lodhur e të buzëqeshur, uroj të keni sërish dashuri për t’ja nisur ditës tjetër nga e para. Nëse të ndodhin të gjitha këto, atëherë nuk të uroj asgjë më tepër se kaq. /KultPlus.com
Këshilli i Ministrave vendosi deklarimin pasuri kulturore e paluajtshme “Qendër historike” të një zone në fshatin Rabdisht, në mbështetje të Kushtetutës dhe të ligjit “Për trashëgiminë kulturore dhe muzetë”.
Këshilli i Ministrave ngarkoi Ministrinë e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Agjencinë Shtetërore të Kadastrës dhe Bashkinë Dibër për zbatimin e këtij vendimi, përcaktimin e zonës mbrojtëse dhe miratimin e planit për ruajtjen, mbrojtjen dhe administrimin e saj.
Në fshatin Rabdisht të Peshkopisë, bie në sy arkitektura e veçantë e shtëpive të vjetra. Specialistët e Institutit Kombëtar të Trashëgimisë Kulturore mendojnë se Rabdishti ka vlera të larta të trashëgimisë kulturore në shumë drejtime, si psh: zhvillimin urban të ansamblit; ndërtimet e arkitekturës vernakulare; teknikat tradicionale ndërtimore, që ruhen e do të jenë objekt i studimeve të mëtejshme të IKTK për verifikimin e interesit kulturor.
Rabdishti është një nga zonat më të bukura për nga natyra dhe resurset e saj. Ka një arkitekturë unike me shtëpitë e mbuluara me rrasa guri dhe kalldrëmet e ruajtura mirë. Rabdishti është i fshehur mes maleve, në anën veriore shtrihet një shkëmb i madh gipsi, në lindje është bjeshka dhe kufiri me Maqedoninë e Veriut, në jug kufizohet me majën e Velivarit ndërsa në perëndim vetëm 4 km larg shtrihet qyteti i Peshkopisë. /atsh/ KultPlus.com
Sot shënohet 74-vjetori i ekzekutimit të 22 intelektualëve, të akuzuar për shpërthimin e lëndës eksplozive në ambasadën e Bashkimit Sovjetik në Tiranë.
Sot, më 26 shkurt 2024, mbushen 74 vjet nga ekzekutimi i intelektualëve Sabiha Kasimati, Tefik Shehu, Pjerin Guraziu, Jonuz Kaceli, Anton Delhysa, Haki Kodra, Gafur Jegeni, Myftar Jegeni, Manush Peshkëpia, Reiz Selfo, Qemal Kasaruho, Zyhdi Herri, Gjon Temali, Petro Konomi, Niko Lezo, Pandeli Nova, Thoma Katundi, Mehmet Shkupi, Ali Qorraliu, Fadil Dizdari, Hekuran Troka, Lluka Rashkoviç.
Pasdreken e 19 shkurtit 1951 u hodh një sasi e vogël dinamiti në oborrin e ndërtesës së ambasadës sovjetike. Pati alarm në Ministrinë e Brendshme dhe qarqet e larta politike të Tiranës. Byroja Politike e KQ të PPSH u mblodh urgjentisht për të marrë në shqyrtim incidentin në ambasadë.
Ministri i Brendshëm, Mehmet Shehu, kërkoi nga Byroja Politike që arrestimet të bëheshin qysh atë natë, disa qindra persona, pa bërë hetime për ngjarjen dhe pa gjetur provat për personat e pandehur. Ministria e Brendshme dhe Sigurimi i Shtetit përpiluan listën e vdekjes, arrestimin dhe pushkatimin e 22 vetave (nga datat 19-26 shkurt 1951).
Secili prej emrave të përzgjedhur, të arrestuar me ngut dhe të dënuar politikisht, kishte një histori të pasur individuale dhe familjare, në fusha të ndryshme dhe përfaqësonte më së miri shtresën intelektuale e properëndimore të Shqipërisë së asaj kohe.
Të arrestuarit u pushkatuan pas pesë ditëve, mesnatën e 26 shkurtit të vitit 1951, pranë Urës së Beshirit. Ky veprim u quajt i përligjur, sipas një dekreti me gjashtë nene, për “veprimtaritë terroriste” që u hartua me vonesë nga kreu i Ministrisë së Brendshme Mehmet Shehu dhe u miratua rrufeshëm nga Presidiumi i Kuvendit Popullor dhe Byroja e PPSH, më 26 shkurt 1951, kur gjithçka, pa gjyq, kish marrë fund. Ministri i Drejtësisë nuk mori pjesë në këtë farsë.
Pas ekzekutimit të viktimave, që shkuan drejt vdekjes pa e ditur pse, dokumentet gjyqësore u plotësuan me mangësi. Kur viktimat nuk jetonin më, nga një dokument i vonuar gjyqësor, u mor vesh se më datën 27 shkurt 1951, një trupë gjyqtarësh kishte dhënë vendim për dënimin me vdekje të 22 të vdekurve.
Familjet e të ekzekutuarve u përndoqën brutalisht për vite me radhë. Në korrik të vitit 1991 ata kërkuan pafajësinë e familjarëve të pushkatuar pa gjyq. Vendimi i Gjykatës së Lartë i shpalli të pafajshëm 22 intelektualët e dënuar.
Në vitin 1993, të sinjalizuar nga banorë të zonës dhe të orientuar nga dëshmitarë okularë, familjarët arritën të gjenin vendekzekutimin dhe vendvarrimin e përfolur pranë Urës së Beshirit. Me identifikimin e vendit u krye edhe zhvarrimi i tyre dhe më pas rivarrimi me të gjitha nderimet në varrezat e Dëshmorëve të Kombit.
Presidenti i Republikës ka nderuar me medalje 22 intelektualët e ekzekutuar, po ashtu familjarët e tyre për vlerat dhe dinjitetin njerëzor të treguar në vite./atsh/ KultPlus.com
Ia këputën telat. E shkelën me këmbë. Shqiponjës së gravuar në të i vizatuan përmbi një kryq me katër “s”. Pronarin e saj, rapsodin, e vranë. Nuk dihet kur dhe si. (Megjithëse s’është vështirë të merret me mend). Dihet se u gjet i mbytur në një pus tok me të vëllanë e tij mësues. Shtëpisë ia vunë flakën. Pastaj të dehur zbrazën shishet dhe armët. Kurrë më këtu s’do të banojnë Zhuj Selmani e Rrushe Rexha – thanë. As Dervish Shaqa e Shaqë Avdija. Tutje, e masakruar, dergjej çiftelia. Pastaj, ashtu siç qenë, të përjargur e të përgjakur, nisën të këndonin, të çirreshin, të bërtisnin.
Por, zë s’kishin. U rëndonin çizmet në këmbë helmetat në kokë armët në sup. Ortek – bjeshkët mynxyrë – qielli skëterrë – toka iu bënë. Gjersa erdhi një çast që i la krejtësisht fuqia.
Victor Hugo dhe dashnorja e tij Juliette Drouet nisën një lidhje plot pasion në vitin 1833, pas vënies në skenë të “Lucrezia Borgia”, ku Drouet luajti rolin e princeshës vrasëse Negroni. Hugo po kalonte një periudhë të rëndë emocionale pas zbulimit të tradhëtisë së gruas, Adele. Aktorja duket se ish shpëtimtarja e duhur për shkrimtarin e ndjeshëm e melankonik. Dashuria e tyre vazhdoi deri në vdekjen e Drouet, më 1883.
1 nëntor 1839 Mirëmëngjes, i dashuri im i vogël, i pakti burri im i dashur. Dje më the me plot bindje se kaligrafia ime ishte aq e shëmtuar dhe llomotitja që shkruaja veç një labirinth i tmerrshëm, ku ti humbet durimin dhe dashurinë, aq sa mezi guxoj të të shkruaj sot dhe do duhet veç pak të më bëjë ta lë përgjithnjë letërkëmbimin tonë. Na duhet ta shpjegojmë këtë që po ndodh, sepse ndryshe je i pashpirt që më detyron të bëhem qesharake ditë e natë, thjesht se të dua dhe jam veç një grua e vetmuar plot trishtim. Nëse dashuria ime është pasojë e padijes dhe mendjelehtësisë, të paktën mos më detyro të hidhem vetë në shkatërrim. Ka qenë një kohë që ti nuk e vije re shëmtinë e shkrimit tim; thjesht lexoje atë që shkruaja, i lumtur e i kënaqur. Tani ti qesh dhe kjo është e padrejtë, e ligë. Ky duket se është fati i gjithë Kuazimodove në këtë botë, shpirtërorë apo fizikë; me ta tallen: forma duket se është gjithçka e shpirti asgjë. Edhe sikur të të thosha me shkrimin tim të shëmtuar se “Shpiti im është i bukur”, ti prapë do qeshje. Ndaj, i dashuri, burri im i vogël, duke pritur ditën që edhe unë të të bashkohem e të qesh me veten, mendoj se është mirë të pushoj së shkruari përditë. Për më tepër, ka ardhur koha që unë të përqendroj gjithë energjitë në përmirësimin dhe sigurimin e gjendjes dhe pozicionit tim. Asgjë në këtë botë nuk më largon dot nga pikësynimi, sepse për mua është një çëshje për jetë a vdekje… Shpresoj te ndihma jote, i dashuri im. Po të kërkoj më shumë se jetën; moralisht të përjetojmë martesën e dashurisë sonë. Lermë të vij me ty kudo ku kërcënohet dashuria ime; lejomë të jem gruaja jote e mendjes dhe zemrës, nëse nuk mundem e jotja të jem ligjërisht. Nëse sheh se keq po shprehem, mos u tall, por kupto se kam të drejtë të shkruaj ato që edhe ti ke ndjerë, të këmbëngul të mbroj veten kundër gjithë atyre grave që të përkulen me preteksin se duan të të shërbejnë. Por do vijë dhe rradha ime, sepse të dua dhe jam xheloze. J.
Pak më vonë atë ditë:
Ti je mirë, i adhuruari im, ndërsa unë e pafat. Megjithatë të dua, kurse ti veç lejon të të duan; kjo të lejon të jesh kaq i qetë e mua më bën të hidhur. Zemra më është rënduar sonte nga xhelozia dhe asgjë përveç prezencës tënde nuk do më qetësojë dot. Brenda shpirtit kam gjithë furtunën e zjarrin e ferrit. Do desha të më qepnin te astari i xhaketës tënde sonte. Më duket sikur do të përballem me rreziqe të mëdha, që mund t’i zmbraps vetëm po të ndenja pranë. Nëse frika ime është e vërtetë, me siguri nuk do mund të bëj asgjë të shmang shkatërrimin, sepse ti nuk do mund të rrish me mua gjithë mbrëmjen. Përgëzimet dhe komplimentet që do marrësh do të të largojnë prej meje. Nuk e mohoj dot që jam e trishtuar dhe do desha më shumë të isha me ty në Fontainebleau, në “Hotel de France”, sesa në lozhen C, edhe sikur të luhej “Marion de Lorme”. Puthmë, burri im i vogël. Dukeshe shumë bukur në pallton e re, por nuk më the se shkove të rrobaqepësi. Do barazohem me ty, duke thirrur për vizitë fustanbërësin tim. Nuk të lëshoj pe aspak kur vjen puna për hijeshi dhe sqimë… Juliette/KultPlus.com
Në klasën e shtatë na u shtuan edhe disa lëndë të reja: latinishtja e psikologjia. Këto lëndë bashkë me frëngjishten na i jepte Zekeria Rexha. Ky ishte një burrë shtatmesëm, zeshkan, me syze prapa të cilave qëndronin sytë e mëdhenj e të zi. Ky ishte fort i përkushtuar që të na pajiste me dije. Para lufte kishte pas qenë nxënës i Liceut francez të Korçës dhe kishte pas studiuar në Francë. Kishte marrë pjesë në luftën antifashiste dhe pas luftës, për disa kohë, kishte qenë në post të lartë, mirëpo serbët e kishin pas shkarkuar nga detyra dhe i kishte ardhur radha që të na bëhej profesor. Djali i tij, Dukagjini, ishte në klasë me ne, por ai kurrë nuk pranonte që të fliste çfarëdoqoftë për babain e vet. Ne kishim dëgjuar nga fjalët në qytet se ai ishte shkarkuar për shkak se kishte kundërshtuar turqizimin me zor të shqiptarëve. Ishte tejmase tolerant me ne. Më në fund, ne, përsëri e gjetëm Kolën tonë të humbur, thoshim ne nxënësit e pakët që kishim kaluar nëpër duart e Kolë Nikajt. Ne e lusnim që të na i përsëriste leksionet e kaluara nga psikologjia dhe ai e bënte këtë pa përtesë. Ne filluam ta pyesnim edhe për shumë çështje jashtë programit mësimor dhe ai e bënte këtë me kënaqësi të madhe. Ne, me pyetjet tona, filluam të hynim edhe “lakrave”. Dhe ai, nuk hezitonte të hynte “lakrave” bashkë me ne. Ne e patëm pyetur për “Rezolutën e Bujanit” dhe ai na pati folur për atë ngjarje të rëndësishme të historisë sonë, një muaj rresht, duke marrë nga pesëmbëdhjetë minutat e para të orëve që mbante çdo ditë me ne. Ai kishte pas qenë edhe njëri nga hartuesit e kësaj rezolute. Ai na e citonte pothuaj në tërësi “Rezolutën e Bujanit” të nxjerrë nga Këshilli Nacional-Çlirimtar i Luftës Antifashiste të Kosovës e të Rrafshit të Dukagjinit. Pasi pati përfunduar këto leksione, profesori ynë, pati nxjerrë shaminë dhe pati fshirë djersët. Vetëm shpirti i tij e dinte se si ndihej. Tani, ne nuk ishim krejt të vegjël që të mos dinim se nga sa po shkonte fasulja në Serbi. Të gjithë ishim mbi shtatëmbëdhjetë vjeç. Mirëpo, kureshtja jonë për të mësuar të vërtetën tonë ishte aq e madhe saqë nuk përmbaheshim dot. Edhe një çështje na kishte mbetur e pasqaruar. Të gjithë e dinim se pyetja ishte fort, fort e rrezikshme, mirëpo ne nuk kishim kë të pyesnim tjetër. Ajo pyetje na shqetësonte pamasë dhe nuk u duruam dot.
Një ditë, gjatë shëtitjes së gjatë mes orëve, më futën në mes Shefqet Popova, Ali Buçinca, Feti Badivuku, të gjithë nga Vushtrria dhe Avdi Sinani e Enver Tali. Shefqeti e hapi i pari muhabetin:
-Shiko Filan! Ty profesori të do më së shumti në klasën tonë…
-Edhe? – thashë unë.
-Edhe,-vazhdoi Shefqeti,- ne, shokët e klasës, e kemi një lutje për ty…
–Po, ta pyes profesorin, çka?
–Dëgjo,-ndërhyri Enveri-kjo është pyetje fort e vështirë dhe mund ta ngushtojmë fort profesorin
– Dëgjo Filan, – ndërhyri Avdiu. – Ta pyesësh profesorin se ku qëndron shkaku që ne kosovarët mbetëm në robëri? Vetëm kaq…
Unë u ndala dhe po i shikoja të gjithë me radhë. Më në fund thashë: -More, po ju a po doni që profesorin ta fusim në burg e ndoshta të bëhemi shkaktar që ai ta humbë edhe kokën?!…
Heshtje. Pas pak, foli Aliu: -Dëgjo! Profesori edhe me kaq sa na ka folur e ka fituar burgun e ndoshta edhe ta humbë kokën. Kur i pata treguar unë në shtëpi vllaut tim, Isakut, se çfarë po na thoshte ne profesori, ai lëkundej prej vendit dhe kapte kokën me duar. Më pati thënë: “Hej, more, juve djalli ju marrtë! Do ta merrni në qafë profesorin”!…
–Mirë po thotë Aliu! Ne, në qafë e morëm se e morëm dhe le të shkojë me një harxh!… Të paktën do ta marrim vesh të vërtetën e plotë. A s’është kështu?- na i hapi sytë prapa syzeve, Feti Badivuku.
-Ashtu është!- thanë të gjithë njëzëri dhe ndër ta vazhdoi Shefqeti:
-Paj, Filan, ty të intereson edhe më shumë se neve e vërteta e plotë…
Rrudha krahët. Ia qëlluan. Po i shikoja të gjithë me radhë dhe ula kokën. Ata buzëqeshnin dhe ia bënin njëri tjetrit me sy. N’ata ra zilja e shkollës për të hyrë brenda në klasa…
Ishte ora e frëngjishtes. Hyri profesori Zekeria dhe pyeti:
-Ku kemi mbetur?
Ata të pestët e oborrit m’i hapën sytë si në mënyrë kërcënuese. Unë
hezitoja. Enveri foli:
-Filani e ka një pyetje për juve, profesor…
– Mos e keni Filanin mësit, ju? – tha profesori duke mos i dhënë rëndësi kësaj pune dhe m’u drejtua mua: -Fol, Filan!
Unë u ngrita në këmbë dhe me zë që dridhej thashë:
– I dashur profesor, kush ka faj që Kosova, përkundër “Rezolutës së Bujanit”, mbeti nën Serbi?…
Profesori, për një çast u pre, pastaj i shkoi një qehre e zbehtë, por menjëherë pas kësaj, mori veten dhe fytyra iu skuq. Ai, me duar që ende i dridheshin, nxori pakon e cigareve, nxori shkrepsën, ndezi cigaren, iu afrua dritares, hapi njërin krah të saj dhe qëndroi ashtu me fytyrë kah rruga. Ai thithte tymin në qetësi të plotë. Ne u bëmë vetëm sy e veshë. Kur e kreu cigaren, profesori fiku duçin duke e shtypur mbi teneqen e jashtme të dritares dhe hodhi duçin në oborrin e shkollës kah rruga. Pastaj, iu afrua ngadalë djalit të vet në bankën e parë, pranë meje dhe i tha:
-Dukagjin, ti merr çantën dhe shko në shtëpi!- Pastaj ai, ua bëri me gisht dy anëtarëve të komitetit të rinisë të gjimnazit, Nazmi Kajtazit e Nazmi Junikut, duke u thënë butësisht:-Ju të dy, përcilleni Dukagjinin deri në shtëpi!
Ata të tre u larguan dhe profesori na u drejtua me zë shumë të sigurt:- Jeni shumë të ri, por edhe ne, në kohën tonë kemi qenë shumë të ri kur jemi marrë me punë shumë serioze, si ju sot. Janë kohëra fort të rrezikshme e fort të vështira, por më duhet t’ua them të vërtetën e kulluar, pa le të dalë, ku të dalë!… Fajin e kemi ne komunistët shqiptarë që komunistëve jugosllavë u besuam qorrazi. Fajin e kemi ne që kërkuam ndihmën e tyre. Fajin e kemi ne që fare i besuam idesë komuniste, e cila s’kishte pas qenë gjë tjetër përveçse një gënjeshtër e madhe me bisht të përgjakur. Krejt ato që ndodhën dhe që po ndodhin pas mbarimit të luftës e provuan dhe po e provojnë një të vërtetë të këtillë. Krimet që u bënë deri më sot dhe që po bëhen sot ndaj shqiptarëve në Goli Otok e në burgjet tjera, vrasja nën tortura çnjerëzore e Omer Çerkezit me shokë flet mjaft qartë se komunizmi kishte pas qenë një përrallë për fëmijët e vegjël…
Profesori u ndal për një çast, Na shikoi të gjithëve, një nga një e pyeti me zë të lartë:
-A dëgjuat? –
Ne të gjithë u përgjigjëm me një “po” të gjatë.
-Atëherë, – foli profesori duke na e luajtur gishtin,- prej këtij momenti e tutje, nëse ju pyet dikush, ju do të thoni se nuk keni dëgjuar asgjë!…
Të gjithë ne, prapë, u përgjigjëm me një “asgjë”.
Ora vazhdoi me frëngjishte, por në kokat tona u thadrua thellë e vërteta e hidhur për komunizmin dhe na u ndriçua fort dashuria për kombin tonë./ KultPlus.com
Marrëdhënia e grave me shkencën është karakterizuar gjithmonë nga një rrugë e përpjetë qoftë në sferën kulturore, qoftë në atë profesionale. Për të zënë një vend, qoftë edhe minimal, këtyre grave u është dashur të thyejnë barriera të shumta, që u kanë kushtuar sakrifica të mëdha dhe një vendosmëri këmbëngulëse të jashtëzakonshme. Rrallë herë kujtohen sforcimet dhe vështirësitë, që në mënyrë të pashmangshme kanë shoqëruar përparimet e arritura dhe kompetencat shkencore të pashoqe të këtyre “mendjeve të bukura”.
Megjithatë kontributi i tyre për shkencën, dhe si rrjedhojë për të gjithë njerëzimin, është tepër i madh.Edhe pse u është dashur të luftojnë kundër paragjykimeve dhe mentaliteteve kryesisht mashkullore, ato kanë arritur të cajnë udhën mes kolegëve meshkuj dhe të fitojnë respektine tyre.
Emrat e shkencëtareve të shquara si Montalcini, Agnesi, Montessori,Hack, Curie, Meitner, e shumë të tjera, janë të njohur për memorien kolektive, por janë të shumta gratë e tjera të apasionuara pas shkencës, një fushë e konsideruar si tipike mashkullore, që kanë kontribuar për të përparuar njerëzimin edhe pse fatkeqësisht të neglizhuara nga historia dhe vepra e të cilave ka kaluar pa u vënë re.
Po ta mendojmë, janë të pakët ata që dinë se zbulimi që ka revolucionuar gjenetikën njerëzore dhe studimet mbi të, dmth zbulimi i spirales së dyfishtë të ADN-së, është meritë e një gruaje, Rosalind Franklin, por fatkeqësisht asaj nuk ju njoh kurrë merita, që i kaloi gabimisht dy shkencëtarëve Watson dhe Crick, të cilëve “iu dhurua” cmimi nobel për një zbulim të tillë.
Një fat i ngjashëm do i përkiste edhe një shkencëtareje shqiptare, të parës, Sabiha Kasimati.
Janë të pakët shqiptarët që e njohin emrin e saj. Shumëkush mund të kujtohet për përfundimin e trishtë që ajo pati, por pothuajse askush për veprën dhe punën e saj si shkencëtare ose më mirë si gruaja e parë shkencëtare shqiptare.
Historia e kësaj gruaje është shumë interesante nga shumë pikëpamje dhe mund ta quajmë pa asnjë ngurrim si “Një intelektuale perëndimore”, gjë jo shumë e zakonte për Shqipërinë e fillim shekullit të njëzetë. Natyrisht do ishte mirë që historia të mos lexohej në celës politik, pasi është absolutisht dytësore ndaj figurës së kësaj gruaje.
Nën peshën e traditës shumë shekullore dhe nën ndikimin e botës orientale, përfaqësuar asokohe nga perandoria osmane, shoqëria shqiptare ishte shumë pak e hapur ndaj grave, dhe aq më pak e favorshme ndaj rolit të tyre aktiv në shoqëri. Sipas mentalitetit tipik, vajzat martoheshin që në moshë të re dhe i perkushtonin jetën rritjes dhe edukimit të fëmijëve, si dhe kujdesit të shtëpisë.
Dhe është pikërisht ky ambjent i mbyllur që e bën akoma më tërheqëse figurën e Sabiha Kasimatit, si grua mbi të gjitha dhe pastaj si shkencëtare, e destinuar të sfidonte shoqërinë shqiptare dhe paragjykimet që e karakterizonin.
Kush ishte atëhere Sabiha Kasimati?
Sabiha Kasimati lindi në Edirne më 1912, ishte e bija e një mjeku, me origjinë nga Libohova, që ushtronte zanatin e tij si mjek në Turqi. Edhe pse larg nga atdheu, familja Kasimati i rriti fëmijët me frymën e patriotizmit dhe dashurinë për kulturën, si shqiptare ashtu edhe europiane në përgjithësi. Kur familja u kthye në Shqipëri, ajo u vendos tek i vëllai në qytetin e Korcës, i njohur edhe sot për kulturën me frymëzim francez.Një fakt shumë i rëndësishëm, që do të shënonte jetën e saj, ishte se ajo qe vajza e parë që ndoqi Liceun Francez të Korcës, duke shërbyer si shembull për shumë të tjera në vijim.Ky lice ishte shumë i vlerësuar në të gjithë Shqipërinë e asaj kohe dhe ndiqej nga fëmijët e eksponenteve kryesorë të vendit. Pra që në moshë shumë të re, fati i saj e bëri që të dallohej dhe të ishte e vetme.
Qe shoqe klase me Enver Hoxhën, diktatorin e ardhshëm, por një njohje e atillë do t’i kushtonte shtrenjtë, shumë shtrenjtë!
Edhe sot qytetarët e Korcës e kujtojnë me nostalgji si “ çupën e parë të liceut”, e bukur dhe e hedhur, spontane, rrezatuese, inteligjente dhe me një karakter pothuajse burrëror saqë shoqërohej me miqtë e liceut në mënyrë shumë spontane.
Nuk vonoi të dallohej për inteligjencën dhe zellin në studime, tashmë zotëronte shumë mirë disa gjuhë të huaja perëndimore, madje arriti të tërhiqte vëmendjen e profesorëve francez të liceut me theksin e saj perfekt në frengjisht.
Pasi mbaroi liceun, punoi për pak kohe si mësuese në lendët edukatë morale dhe frengjisht në Institutin femëror të Korcës dhe më pas dha biologji në shkollën shqiptaro-amerikane në Kavajë.
Në 1936 realizoi ëndrrën e madhe për të vijuar studimet universitare, dhe arriti të fitojë një bursë studimi nga shteti.Universiteti ishte një privilegj i pak fatlumëve. U regjistrua në Fakultetin e Shkencave biologjike në Torino, ku përvecse u diplomua me maksimumin 30/30 cum laude ( tridhjetë mbi tridhjetë me lavdërim), arriti të mbrojë edhe doktoraturën në 1941.
Edhe në Torino shfaqi inteligjencën e saj, saqë iu ofrua mundësia për të punuar si asistente në katedrën e ihtiologjisë në universitetin e Torinos. Me deshirë për t’u kthyer në atdhe dhe për të vënë në shërbim të tij dijen e saj, refuzoi ofertën dhe u kthye.
Pas kthimit në Tiranë, punoi në Insitutin e Shkencave, që ishte bërthama e parë e studimeve shkencore në vend, nën drejtimin e prof. Selahudin Toto, intelektual i njohur. Këtu realizoi një kërkim shumë të rëndësishëm në fushën e ihtiologjisë ( disiplina që merret me studimin e peshqve) dhe për më tepër qe edhe ihtiologja e parë shqiptare, në një periudhë kur ende nuk egzistonte një përmbledhje e faunës dhe florës egzistuese në vend.
Në dhjetë vite të gjata kërkimi dhe pune plot entuziazëm dhe angazhim, Sabihaja eksploroi dhe studioi gjithë faunën ihtiologjike fluviale dhe detare në ujërat e Shqipërisë, e bindur se studimet mbi peshqit do të kishin një rëndësi të madhe dhe një vlerë ekonomike të cmuar për vendin, që është vecanërisht i pasur. Bëri klasifikimin në bazë të taksonomisë, në klasa, lloje dhe nënlloje, duke përcaktuar zonat ku përhapeshin llojet kryesore të peshqeve me vlerë ekonomike dhe studime të shumta rreth riprodhimit dhe cikleve të tyre biologjike.
Pas një pune të stërmadhe në përmbushjen e mijëra skedave, koleksione të ekspozitave të mbedhura në dhjetra ekspedita, nga liqeni i Butrintit deri në liqenjtë e Lurës, nga liqeni i Prespës deri në detin Jon dhe Adriatik, si dhe në lumenjtë më të rëndësishëm, duke regjistruar dhe përpunuar ndërkohë mijëra referenca bibliografike dhe fotografike, që do të kishin qenë një ndihmë e madhe jo vetëm për Shqipërinë por edhe për të gjitha vendet ballkanike kufitare.
Sabihaja ishte gati të publikonte veprën e saj voluminoze “Peshqit e Shqipërisë”, por ja që fati i saj ndërthuret me atë të Rosalind Franlin, sepse vepra e saj nuk u publikua kurrë në emrin e autores së vërtetë, Sabiha Kasimati, por në emrin e një shkencëtari rus Anatoli Poliakov, dhe të dy studiuesve fillestarë Ndoc Filipi e Ndoc Rakaj.
Sabiha Kasimati, krenare për idealet e saj iluministe, zgjodhi të ndiqte një shembull perëndimor edhe në jetën e saj. Ajo nuk u martua kurrë dhe jetonte vetëm në një apartament në Tiranë, pasi kishte nevojë për hapësirat e saj.Në fakt ajo kishte shpesh vajtje-ardhje me shumë nga miqtë dhe mikeshat e saj intelektuale të kohës, që përbënte një mënyrë diskutimi dhe ballafaqimi mes personazhëve kryesorë të vendit. Sigurisht nuk ishin të zakonta gratë shqiptare që jetonin të vetme (dhe nuk janë as sot), pa rënë në sy në një vend me mentalitet të mbyllur dhe të prapambetur. Pra bëhej përsëri fjalë për një sfidë ndaj zakoneve dhe traditave të shoqërisë se atëhershme.
Ndërkohë në Shqipëri po instalohej diktatura komuniste e Enver Hoxhës, ish shoku i klasës, i cili siç dihet tashmë, eliminoi çdo zë kundërshtues në vend, duke eliminuar fizikisht cilindo të guxonte të vihej kundër regjimit të tij tashmë totalitar de facto. Pjesa më e madhe e intelektualëve që kishin studjuar në perëndim, u dënua me vdekje, por ajo që shqetësoi së tepërmi biologen qe dënimi me vdekje i profesorit të saj Salahudin Toto dhe internimi i shoqes së saj Musine Kokalari, shkrimtarja e parë shqiptare.
E njohur nga të gjithë për karakterin e saj të drejpërdrejtë dhe guximtar, ajo i kërkoi një takim Enverit, ku pasi e qortoi si përgjegjësin kryesor për vrasjet e intelektualëve, miqtë e tyre, duhet ti ketë thënë: “ Ti po vret të gjithë intelektualët! Me çfarë ke ndërmend ta ndërtosh Shqipërinë me këpucarët dhe teneqexhinjtë?!”
Në vazhdim, duke mos përfillur rrezikun e sigurtë që i vërtitej tashmë, ajo vendosi të shkonte të takonte miqtë e saj të internuar në kampin e internimit në Jubë.
Disaprovimi i saj i qartë dhe disidenca, që nuk u mundua kurrë ta fshihte, ndaj regjimit të Hoxhës firmosën edhe eliminimin e saj të afërt.
Ishte viti 1951 kur një bombë ose më mirë pak dinamit shpërtheu në oborrin e ambasadës ruse në Tiranë, por nuk shkaktoi asnjë dëm, përvec thyerjes së disa xhamave. Regjimi, në bazë të planeve dhe listave të parapërgatitura më parë, urdhëroi arrestimin e rreth njëqind qytetarëve, të akuzuar për bashkëpunim në plasjen e bombës, prej të cilëve rreth njëzet duheshin pushkatuar që të shërbenin si shembull për këdo të guxonte akte të tilla revolucionare.
Në të vërtetë bëhej fjalë për një justifikim bindës për të eliminuar ata që mendohej të ishin të rrezikshëm për regjimin. Dhe ja që përfshihet edhe biologia Sabiha Kasimati, pranë emrit të saj qe vënë një kryq i kuq që nënkuptonte pushkatim, me akuzën se kishte marrë pjesë në akte terroriste dhe se ishte në shërbim të agjentaturave të huaja.
Ajo mohoi të gjitha akuzat që iu bënë gjatë hetuesisë, duke u përgjigjur: “ Jam kundër pushtetit popullor sepse nuk pajtohet me ideologjinë time. Nuk kam menduar asnjëherë se me anë të akteve revolucionare të mund të arrihej në socializëm. Unë kam studjuar biologji dhe si rrjedhim jam evolucioniste. Evolucioni është në naturën e gjërave. Dhuna nuk çon në socializëm dhe aq më pak në demokraci, por vetëm dhe direkt në shkatërrim!”
E veçanta e këtij rasti qëndron në faktin se 23 intelektualë u pushkatuan pa një proces të rregullt, i cili u mbajt në mungesë, dmth. pasi ishin eliminuar tashmë 23 persona.
Në natën e 26 shkurtit 1951, të lidhur me tela me gjemba, ata u pushkatuan një nga një diku pranë urës së Beshirit dhe trupat e tyre u hodhën të gjithë në një gropë të madhe të hapur disa ditë më parë. Sabiha Kasimati qe e vetmja grua e pushkatuar mes 22 burrave, dhe duke qenë pushkatuar e fundit, atë nuk e kapi plumbi direkt, por u mbyt me dhunë krah ulërimave të saj që tmerruan të gjithë banorët e zonave përreth, deri sa dha frymën e fundit.
Fundi i trishtuar i një gruaje që i kushtoi jetën dijes dhe shkencës, por tashmë është e braktisur në harresë…
Historia shqiptare numëron qindra gra të cilat lanë gjurmë të mëdha në fusha të ndryshme të shkencës, artit dhe jo vetëm. Shumë prej tyre ranë pre e regjimeve të ndryshme fashiste e komuniste, mirëpo veprat e tyre jetuan e vazhdojnë të jetojnë për të mos u harruar kurrë, shkruan KultPlus.
Njëra ndër gratë që lanë gjurmë në fushën e shkencës. Kassimati u pushkatua pas ngjarjes së shpërthimit të bombës në ambasadën sovjetike. Ajo u arrestua më 20 shkurt të vitit 1951 dhe u pushkatua dy ditë më pasë pa iu dhënë rasti as të dal para gjyqit. Ndërsa akuzohej se ishe kundër regjimit komunist dhe se mbante lidhje me armiqtë e vendit.
Sabiha e vijoi kërkimin shkencor edhe gjatë viteve të para të regjimit komunist. Në mbledhjen e Institutit të Studimeve gjatë 13 prillit 1946, Sabiha mori pjesë së bashku me figura të tjera të shquara akademike sikurse ishin: Kostaq Cipo, Mark Ndoja, Selahydin Toto, Eqrem Çabej, Aleks Buda, Gjergj Komnino, Gjergj Ashta, Jonus Tafilaj, Hasan Ceka dhe Nikolla Lako. Mbledhja u drejtua nga Sejfulla Malëshova, ministri i Arsimit. Mbledhja kishte për qëllim analizimin e veprimtarisë së kryer gjatë vitit 1945, prezantimin e planit të ri të punës dhe paraqiti ekipin e ri që do të drejtonte Institutin e Studimeve.
Sipas procesverbalit të mbledhjes, nga viti 1945 deri më 1946, Sabiha Kasimati punoi së bashku me Gjergj Komninon në grupin e drejtuar nga Eqrem Çabej, për përgatitjen e skedave të gjuhës shqipe, për terminologjinë e shkencave të natyrës.
Më 28 janar të vitin 1947, Këshilli i Ministrave me vendimin numër 16, vendosi “riorganizimin e Institutit të Studimeve Shqiptare në një ent autonom të lidhur drejtë për së drejti me Këshillin Ministror”. Instituti do të funksiononte me një rregullore të përkohshme.
Përgjatë vitit 1947 anëtarë të Institutit ishin vetëm 23 pjesëtarët e Asamblesë së Përgjithshme të tij, pjesë e së cilës nuk ishte Kasimati. Në qershor të 1948, mbledhja e radhës e Asamblesë së Institutit të Studimeve, krahas ndryshimit të emrit në Institut të Shkencave, propozoi anëtarë dhe bashkëpunëtorë të rinj, në radhët e të cilëve ishte edhe Sabiha Kasimati. Gjatë vitit 1950 në listën e “anëtarëve të rregullt” të Institutit nuk figuron emri i Sabiha Kasimatit.
Vepra e saj shkencore, punimet në fushën e florës dhe faunës së Shqipërisë u botuan në vitin 1955 nën emrin e shkencëtarit sovjetik Anatoli Poljakoëa, si dhe të studiuesve shqiptarë Ndoc Filipi dhe Ndoc Raka. Në regjimin komunist përvetësimi i punës intelektuale ishte një fenomen që ndodhte. Sabiha dha kontributin e saj për shkencën shqiptare me punën për Muzeun e Shkencave dhe monografinë “Peshqit e Shqipërisë”.
Në 60 vjetorin e vdekjes së saj, Presidenti i Republikës së Shqipërisë, Bamir Topi e nderoi me medaljen Nderi i Kombit. / KultPlus.com
Projekti “Marionetat e Trashëgimisë” (Heritage Marionettes) mbështetur nga EU4Culture, financuar nga Bashkimi Evropian dhe zbatuar nga UNOPS, synon të risjellë në skenë shfaqje të harruara të Teatrit të Kukullave në një format modern dhe interaktiv.
Melci Qirici, drejtore e Teatrit të Kukullave dhe Qendrës Kombëtare të Kulturës për Fëmijë u shpreh në rrjetet sociale se, përveç performancave, fëmijët do të përfshihen në aktivitete edukative, duke mësuar mbi trashëgiminë në mënyrë argëtuese dhe frymëzuese.
Ky projekt po implementohet nga Digital Future në partneritet me Qendrën Kombëtare të Kulturës për Fëmijë dhe ka si qëllim të edukojë brezat e rinj mbi kulturën dhe traditat tona, si dhe të frymëzojë kreativitetin e tyre.
Projekti “Marionetat e Trashëgimisë” mbështetet përmes skemës së granteve të programit EU4Culture. Drejtorja e Teatrit të Kukullave e cilësoi si një nismë të veçantë që sjell trashëgiminë kulturore më pranë fëmijëve dhe një shembull i bukur i mënyrës se si arti mund të bëhet ura më e bukur mes brezave.
Shfaqja e parë që do të restaurohet do të jetë “Zemërimi i shkronjave”. Përveç kukullave që do të jenë të reja, do të rishikohet edhe teksti për ta përshtatur me kohën. / KultPlus.com
Teatri Kombëtar, në përmbyllje të muajit shkurt, publikoi në rrjetet sociale kalendarin e shfaqjeve për muajin mars.
Shfaqja që do të çelë aktivitetet e TK për marsin do të jetë “Karnavalet e Korçës” me regji nga Erion Isai, e cila do të vihet në skenë për 4 netë me radhë, duke filluar nga 27 shkurti.
Risjellja e veprës “Karnavalet e Korçës” vjen si një rreth i madh vicioz bullizimi, deprimimi social, viziv, vritual, shoqëror dhe ekonomik. Vepra i sheh karnavalet si forma e një shoqërie që merr formën e enës ku hidhet, ku bullizimi familjar, ekonomik e social përplas personazhet me njëri tjetrin, duke prodhuar farsën e komedisë, e në ketë rast edhe të operetës.
Në datat 7-9 dhe 13-16 mars, rikthehet në skenën e Teatrit Kombëtar, shfaqja “Faust” me regji të Davide Iodice, e duartrokiktur gjatë nga publiku edhe në vëniet e tjera në skenë.
Ndërsa shfaqja e regjisores Driada Dervishi, e titulluar “15 ditë prilli” do të shfaqet në 20-23 mars, pas premierës absolute që do e ketë në Teatrin e Durrësit “Aleksandër Moisiu”. Shfaqja bazohet mbi romanin e të mirënjohurës Anisa Markarian. Në të interpretojnë Yllka Mujo, Hervin Culi, Alessia Xhemalaj, Romir Zalla, Suela Bako, Mim Marjanaku, Sanije Hoti, Amos Zaharia, Adelina Muça, Xhuliano Brisku, Aleksandër Seitaj, Jaho Guma./ KultPlus.com
Në mbledhjen e qeverisë së Kosovës është miratuar propozimi për themelimin e Komisionit për Narkotikë.
Kryeministri Albin Kurti tha se ky komision do të bëjë koordinimin e ministrive, autoriteteve të tjera kompetente në zbatimin e strategjisë së vendit për kontroll të narkotikëve dhe evitimin e keqpërdorimit të narkotikëve në Kosovë.
Ministri Arben Vitia ka thënë se Komisioni për Narkotikë përveç detyrave të përcaktuar me ligjin për barna narkotike, substanca psikotrope…, ka rol kyç për koordinimin e aktiviteteve të ministrive dhe subjekteve të tjera të kyçura në zbatimin e strategjisë për kontroll të narkotikëve dhe votimin e keqpërdorimit të narkotikëve në Kosovë.
“Ky komision do të ndërmarrë veprime parandaluese të cilat kanë për qellim informimin publik për pasojat e keqpërdorimit të narkotikëve, propozon hartimin e politikave dhe mekanizmave të tjerë të veprimit për të cilat do të ndikojë në adresimin e problematikave të keqpërdorimit të narkotikëve në nivel vendi”, tha Vitia./EO/ KultPlus.com
