Çfarë do t’i bëjë britanikët ta duan muzikën klasike?

Kur luftohet një formë kulturore, njerëzit që e duan dhe e vlerësojnë marrin mbrojtje. Ata rrethojnë vagonët, gjuajnë me tenxhere këdo që duket armiqësor dhe ruajnë sendin që po mbrojnë si ndonjë relike të shenjtë.

Ekziston një rrezik që kjo mund të ndodhë me muzikën klasike dhe vështirë se mund të fajësohen qarkorët e vagonëve. Qeveria është indiferente, sistemi shkollor e mënjanon atë, ideologët që urrejnë çdo gjë “mashkullore, të zbehtë dhe bajate” e sulmojnë atë dhe vendimet e fundit nga Këshilli i Arteve në Angli dhe BBC (veçanërisht në lidhje me Britten Sinfonia dhe BBC Singers) sugjerojnë armiqësi të hapur. Për të mos përmendur problemin e plakjes së audiencës, pasojat e vazhdueshme të Covid-it dhe erërat e kundërta ekonomike.

Por të shpallësh vlerën e veçantë të një forme arti, si nga një foltore, nuk është domosdoshmërisht mënyra më e mirë për të fituar miq të rinj. Sigurisht që muzika klasike mund ta lartësojë shpirtin, por gjithashtu mund ta qetësojë dhe argëtojë atë – me kusht që kampionët e formës së artit të angazhohen me shijen e zakonshme dhe me kulturën më të gjerë.

Për të kuptuar domosdoshmërinë e kësaj, mjafton ta kthesh mendjen në mesin e shekullit të kaluar, kur muzika klasike kishte shumë miq, në të gjitha nivelet e shoqërisë. Shenja më e sigurt për këtë është se muzikantët klasikë shiheshin vazhdimisht në media. Idhulli britanik i matinée Malcolm Sargent ishte një emër i njohur, ashtu si edhe Leonard Bernstein. Para tij, Arturo Toscanini shihej rregullisht në TV prime-time, duke drejtuar orkestrën që kompania e transmetimit krijoi për të, Orkestrën Simfonike NBC. Dirigjentë, kompozitorë dhe instrumentistë e këngëtarë të mirë ishin të ftuar të rregullt në chat show.

Hera e fundit që mbaj mend që kjo ndodhi me ndonjë rregullsi ishte në emisionet e bisedave të Terry Wogan në mesin e viteve 1980, kur u shfaqën, ndër të tjera, violinisti me flokë të mprehta Nigel Kennedy, këngëtarja e operës Montserrat Caballé dhe Sir Michael Tippett i moshuar dhe tepër i dashur.

Shikoni përreth tani, dhe është e vështirë të mendosh për muzikantë klasikë që kanë atë lloj njohjeje emri. Sigurisht, Simon Rattle është diçka si një hero kulture brenda muzikës klasike, sepse ai është gjithmonë i gatshëm të qëndrojë jashtë kur dalin lajmet për shkurtimet më të fundit. Por për pjesën tjetër të vitit ai është i padukshëm. A mund ta imagjinoni atë si të ftuar në Big Show të Michael McIntyre? Me siguri jo.

Unë do të doja të sugjeroja një arsye pse muzika klasike po zbehet nga jeta jonë kulturore është se ajo trajtohet me një respekt kaq mbytës (kur nuk shpërfillet apo sulmohet). Askush nuk e satirizon më. Zoti e di që ka shumë për të satirizuar në muzikën klasike, kur mendon për formalitetet e çuditshme të jetës së koncerteve dhe rëndësinë e vetes së disa artistëve klasikë. András Schiff është një artist i mrekullueshëm, bekojeni, por kombinimi i orës së vjetëruar me vetëdije dhe tërbimit kundër filistinizmit të botës thërret për një tërheqje të këmbës. Sa i përket operës, absurditetet e saj janë aq të patenta sa është çudi që dikush e merr seriozisht.

Dëshira për të parodizuar aspektet qesharake të muzikës klasike dhe operës u shfaq – siç mund ta prisnit – pikërisht në momentin kur ato forma arti filluan ta merrnin veten vërtet shumë seriozisht. Askush nuk do të donte të parodizonte Mozartin, sepse ai ishte thjesht shumë i zënë duke punuar drejt afatit të ardhshëm për t’i dhënë vetes hijeshi dhe hijeshi. Ejani përpara vetëm gjysmë shekulli në epokën romantike, dhe gjërat janë shumë të ndryshme. Kompozitorët dhe interpretuesit tani pretendonin se ishin shikues në kërkim të “muzikës së së ardhmes”, duke banuar në një plan më të lartë se të vdekshmit e zakonshëm. Liszt i bëri zonjat të hidhëroheshin me virtuozitetin e tij, Wagner thirri një botë të tërë mitike perëndeshash me helmeta dhe dragonj hakmarrës

E gjithë kjo dha një material të mrekullueshëm për karikaturistët. Ata e treguan Wagnerin duke ngulur gozhdë me gëzim në veshët e dëgjuesve të tij dhe Liszt-in duke luajtur një piano aq dhunshëm sa u drodh në një mijë pjesë. Në shekullin e 20-të, dëshira për të satirizuar muzikën klasike u përhap në zhanret e reja të komedisë stand-up dhe në mediat e reja. Vëllezërit Marks dërguan opera në një Natë në Opera dhe në filmat vizatimorë muzika klasike u tall pandërprerë. “Sistemi me 12 nota” i Schoenberg u parodi në filmin vizatimor të Tom dhe Xherrit “Macja që i urrente njerëzit”, dhe në “Concerto Cat” Tom dhe shoku i tij i vogël luftojnë përmes mediumit të Rapsodisë Hungareze nr. 2. Në filmin vizatimor Bugs Bunny Long-haired Hare Bugs imiton dirigjentin e madh yll Leopold Stokowski në podium, duke ndezur dhe fikur orkestrën me një lëvizje të thjeshtë të stafetës së tij.

Duke ardhur në kohët më të fundit, ju gjeni imitimin e drejtpërdrejtë të Dudley Moore të Peter Pears duke kënduar Little Miss Muffet dhe skicën e pavdekshme Morecambe dhe Wise ku “Z. Preview”, i njohur ndryshe si André Previn drejton orkestrën në Koncertin për Piano të Grieg, ndërsa në piano Eric Morecambe gjen një duzinë mënyrash të ndryshme për të mos e nisur veprën.

Unë isha shumë i ri në atë kohë, por nuk mbaj mend që dikush të pretendonte se ky skeç tregonte një mungesë të turpshme respekti për formën fisnike të artit të muzikës klasike. Njerëzit atëherë nuk ishin infektuar me sëmundjen e tmerrshme të “respektit”, e cila vendos një kordon nderimi artificial rreth çdo gjëje që konsiderohet të jetë e vlefshme nga ndonjë grup me interes të veçantë. Ata e kuptuan se në jetën kulturore asgjë nuk është e shenjtë dhe se gjithçka është në dorë të humoristit – sepse satira dhe tallja nuk janë armiku, ato janë ana tjetër e medaljes së dashurisë dhe pasionit. Një ose dy humoristë bashkëkohorë e kuptojnë këtë, veçanërisht Rainer Hersch, i cili ndërthur dashurinë dhe njohuritë e mëdha të muzikës klasike me një sy të pagabueshëm për absurditetet e saj.

Duke thënë këtë, nuk mund të fajësohet bota klasike që është kaq e turpshme. Është e vështirë të bësh shaka për atë që të pëlqen kur sulmohet, dhe muzikantët tanë klasikë kanë para vetes shembullin e Evropës kontinentale, ku satira dhe muzika klasike nuk përzihen absolutisht kurrë. Respekti për formën e artit në Gjermani është pozitivisht nderues, por pyes veten nëse në afat të gjatë kjo mund të mos jetë vetë-shkatërruese.

Ndjenja ime është se një angazhim i thellë me një formë arti nuk shprehet më së miri përmes një respekti të ashpër dhe mbytës. Kur Stravinsky mori pjesë të ndryshme të muzikës baroke italiane të panjohura si bazë për baletin e tij të madh neoklasik Pulcinella, duke i nënshtruar ato ndaj shtrirjeve dhe shtrembërimeve të zgjuara “kubiste”, ai u akuzua për mungesë respekti për burimet e tij. Serge Diaghilev, impresario që porositi punën, ishte në fakt një nga mosmiratuesit; sipas kompozitorit, ai shkoi me muaj të tërë me një shprehje që sugjeronte “Shekulli i Tetëmbëdhjetë i ofenduar”. Stravinsky kishte një kundërpërgjigje të thjeshtë për mosmiratuesit: “Ju respektoni, unë të dua”.

Këshilla ime e Vitit të Ri për botën e muzikës klasike është—mos u varni kaq shumë për të fituar respekt për muzikën klasike. Mos harroni se ajo gjithashtu mund t’i bëjë njerëzit të qeshin, dhe nëse mund t’i bëni njerëzit të qeshin me muzikën klasike, ata tashmë janë në gjysmë të rrugës për ta dashuruar atë./thetelegraph/KultPlus.com

Violinisti Tedi Papavrami mban koncert në kuadër të Javës Kulturore Kombëtare në Shqipëri

Violinisti Tedi Papavrami do të mbajë një koncert në kuadër të Javës Kulturore Kombëtare në Shqipëri, më 25 nëntor, shoqëruar në piano nga artisti Philippe Bianconi, përcjellë KultPlus.

Papavrami është shprehur i lumtur që do të jetë pjesë e Javëve Kulturore në Shqipëri dhe gjithashtu ka shpalosur programin e kësaj mbrëmje.

“Jam i lumtur që po marr pjesë në Javët Kulturore, veçanërisht në ato që paraqesin Shqipërinë. Rastet për të më ndjekur në Tiranë nuk kanë qenë të pakëta vitet e fundit dhe publiku shqiptar më ka falur vëmendjen e tij të shkëlqyer në repertore të ndryshëm. Këtë herë, pas disa integralesh (Bach, Beethoven), do të paraqes një program të kombinuar, midis disa sonatave qendrore të repertorit, rrugëtim midis gjuhëve të ndryshme të kompozitorëve Beethoven, Brahms dhe Franck, me partnerin pianist të mrekullueshëm Philippe Bianconi, me të cilin bashkëpunoj rregullisht që prej 30 vitesh. Më vjen mirë që po ia bëj atë të njohur, me këtë rast simbolik, publikut të Tiranës”, shprehet artisti.

Ndonëse zgjedhja e kompozitorëve të huaj qe logjike dhe përputhet me ekuilibrin e një programi recitali, zgjedhjen e pjesës shqiptare, Papavrami ja ka lënë në dorë një rryme më sentimentale.

“Jam sigurisht koshient që në historinë e muzikës shqiptare ka vepra më madhështore e të ndërlikuara se “Ballada” e kompozitorit shkodran Pjetër Gaci. Por veprat shqiptare që më lidhin me të kaluarën time në Shqipëri, në një kohë fëminore, kur nuk mendoja kurrë që do të jetoja më vonë në një vend tjetër, nuk janë të shumta dhe asnjë nga ato nuk është aq domethënëse sa kjo pjesë.”

Tutje, Papavrami është shprehur se para se të shkruaj këta rreshta, ka nisur të luaj “Balladën” në violinë, për ta kujtuar, në dhomën e tij të punës në Gjenevë, pa partiturë.

“Ashtu siç e prisja, çdo notë buronte qartë, pa asnjë hezitim në memorie, në karakter apo në nuanca, si dhe akordet e pianos që më përgjigjeshin në imagjinatë. Herën e fundit që e pata luajtur ishte në Paris, ku sapo kisha mbërritur, 40 vite më parë”, thotë Tedi Papavrami.

Më datë 25 nëntor, nga ora 19:00 në Teatrin e Operas dhe Baletit ju pret një mbrëmje e mbushur me melodi të veçanta të përzgjedhura me shumë kujdes nga Tedi Papavrami. / KultPlus.com

Natë amerikane në “Verën e Ohrit” me violinistin Shllomo Minc

Violinisti Shllomo Minc do të performojë në kishën “Shën Sofja” në “Verën e Ohrit” në kuadër të natës amerikane në festivalin që po mbahet me mbështetjen e Ambasadës së SHBA-së në vend.

Shllomo Minc, siç bënë të ditur nga institucioni nacional “Vera e Ohrit”, është një prej violinistëve më të shquar të kohës sonë për shkak të muzikalitetit të tij të jashtëzakonshëm, diversitetit sitlistik dhe teknikës së përsosur.

I lindur në Moskë, familja e tij emigroi në Izrael kur ai ishte dy vjeç. Ai mësoi violinën me Ilona Feherin, e cila e njoftoi me Isak Shtern, i cili do të bëhej mentori i tij. Ai studioi me Doroti Dillejin në Nju-Jork dhe që në moshë të re bashkëpunoi me yje të mëdhenj si Isak Shtern, Mstislav Rostropoviç, Pinkas Zukerman, Itcak Perlman, Zubin Mehta, Klaudio Abado, Rikardo Muti, Juri Temirkanov, Ida Hendel dhe Ivri Gitlis. Ai performoi me orkestrat më të mira të botës në Berlin, Vjenë, Amsterdam, Çikago, Los Anxhelos, Filadelfia dhe Nju-Jork.

Në moshën 18-vjeçare filloi karrierën paralele të dirigjentit. Ai është një nga themeluesit e kursit të mjeshtërve në Keshet Elion, ku ishte një prej organizatorëve kryesorë më shumë se 18 vjet, ndërsa gjithashtu është bashkëthemelues dhe zëdhënës i projektit “Violinat e shpresës”, i cili përqendrohet në restaurimin dhe ekspozitat internacionale të 45 instrumenteve, të cilat u takonin hebrenjve të cilët i humbën jetët në kampet e përqendrimit në Luftën e Dytë Botërore./ KultPlus.com

Violinisti i vogël argëton pushuesit në Sarandë

Ky violinist i vogël përgjatë gjithë muajve të verës ka argëtuar pushuesit në Sarandë.

Çdo mbrëmje del në shëtitore dhe dhuron spektakël. Martin Xuxi u rrit në një ambient artistësh pasi dhe i ati Genti është muzikant.

Kishte vesh muzike dhe i ati i dha mësimet e para.

Unë jam vetë muzikant dhe duke luajtur në shtëpi dhe në Qendrën kulturore, djali na shihte duke luajtur në instrumente dhe na imitonte. Duke parë veshin e muzikës së tij unë vendosa që ta mbaja afër. Hera e parë që mori violinën në dore ka qenë në moshën 5 vjeçare, që atëherë nuk e ka hequr violinën nga dora. 4 vitet e para e mësoi me mua violinën, pastaj mori pjesë në një konkurs. Ra në sy të jurisë, që e pa edhe thanë që ky djalë duhet të shkojë në një profesoreshe të njohur në Tiranë edhe e çuam te ajo”.

Nëna e i ati i Martinit bëjnë çdo sakrificë që ai të mësojë më shumë. Në pjesën më të madhe të vitit jetojnë mes Sarandës dhe Tiranës.

“Merr mësime violine në Tiranë, ne jetojmë në Sarandë, kështu që e bëjmë vajtje ardhje një herë në javë. E gjithë familja i është përkushtuar, sepse do shumë përkushtim kjo punë. Në Tiranë e çojmë tek Liceu artistik privatisht. Ia dalim me mundim të madh se ne të dy jemi mësues me sakrificë, plus që djali ka krijuar edhe vetë një fond duke luajtur në shëtitore”.

Martini si çdo fëmijë ka dëshirë të jetë I famshëm. Kjo e shtynë të dalë dhe në shëtitore. Nëse dikush I jep para I kursen për të marrë më shumë njohuri.

Të huajt janë më dorëlëshuar.

“Dal këtu në shëtitore sepse me mbështesin edhe prindërit por dua të bëhem edhe i njohur. Pushuesit hedhin para sepse u pëlqen muzika. Kush ka dëshirë më jep dhe para. Të huajt janë më të mirë, kartëmonedha më e madhe ka qenë 20 mijë lekë të vjetra”.

I morëm pak kohë nga minutat e pushimit dhe qëndruam deri në fund të mbrëmjes për të shijuar dhe ne bashkë me pushuesit, tingujt e violinës së Martinit.

“Më pëlqen shumë atmosfera që po krijon, muzika është bashkëkohore. Djali duket si artist, është shumë gëzim, është diçka ndryshe këtu në shëtitore, është ndryshe nga gjërat e tjera që shohim përditë”.

“Çuni është një talent i veçantë, ne vijmë pothuajse çdo natë këtu dhe kënaqemi me tingujt e muzikës”./KultPlus.com

Vdes violinisti i njohur izraelit, Ivry Gitlis

Violinisti i njohur izraelit Ivry Gitlis, ka vdekur të enjten në moshën 98-vjeçare në Paris, kanë njoftuar familjarët e tij, raporton BBC-ja, transmeton KultPlus.

Një figurë jashtëzakonisht karizmatike me pasion për eksperimente, Gitlis është përshkruar si një nga më të mirët të muzikës klasike.

Ai luajti me orkestrat më të mira në botë, por performoi edhe me yje të rokut dhe xhazit.

Në vitin 1955, ai u bë muzikanti i parë izraelit që luajti në Bashkimin Sovjetik. Gitlis ishte gjithashtu një avokat i vendosur i procesit të paqes Izrael-Palestinë.

Ai lindi në vitin 1922 në Haifa nga prindër hebrenj që ishin larguar nga Ukraina dhe filloi të luante violinë kur ishte gjashtë vjeç.

Gitlis kishte një karrierë të suksesshme muzikore dhe ishte ambasador i vullnetit të mirë për Kombet e Bashkuara. / KultPlus.com

Violinisti shqiptaro-turk kandidat për çmimin “George Enescu”

Elvin Hoxha Ganiyev, violinisti shqiptaro-turk, i cili ndjek studimet në Gjermani, është kandidat për çmimin “George Enescu”, si pjesëmarrës në konkursin ndërkombëtar me të njëjtin emër, shkruan KultPlus.

Aktualisht Elvin Hoxha është duke kryer studimet Master pranë Hochschule für Musik Theater und Medien në Hannover, pas diplomimit nga Escuela Superior de Música “Reina Sofía” në Madrid.

Ai në konkursin “2020 George Enescu International Competition” është duke kandiduar në kateforinë për violinë, me interpretimin e pjesëve të ndryshme sipas raundeve.

Elvin Hoxha ka performuar me dirigjentë si Zubin Mehta, Yuri Bashmet, Vladimir Fedoseyev, Genadi Rozhdestvensky, Vladimir Ashkenazy, Sascha Goetzel ose Plácido Domingo, si dhe ka punuar me mjeshtrit e muzikës si Ivry Gitlis, Vadim Repin, Anne-Sophie Mutter, Maxim Vengerov, Fazıl Say dhe Viktor Pikayzen./ KultPlus.com