Autore: Erëza Lajqi

(Dedikuar sakrificës së vajzës malësore për të mbrojtur “nderin” e familjes,
bazuar në një rrëfim të një burrëneshe kosovare)

Është në të shtatëdhjetat, këtë e tregojnë më së miri flokët e thinjura dhe rrudhat që i kanë mbuluar çdo cep të fytyrës. Ka lindur në një familje malësoresh, në një kohë kur lindja e një vajze konsiderohej jo shumë e mirëpritur.

Historia e saj është trishtuese dhe prekëse, mbase e pa besueshme për gjeneratat e reja që tani jetojnë në një kohë krejtësisht tjetër nga ajo e saj, në një botë të lirë ku vajza gëzon të paktën një të drejtë që ajo se gëzoi kurrë.

Gjithçka filloi pesëdhjetë vite më parë, në kohën e egër të ligjeve të Kanunit. E rëndë për të ishte tradita e pamëshirshme për të bërë një jetë pa dëshirën e saj. Në odën e burrave, nën dritat e kandilave, ku tymi i duhanit kishte mjegulluar trurin njerëzor, po thurej fati i një vajze të re.

Donin ta fejonin për një njeri shumë më të moshuar. Askush nuk e pyeste atë të gjorën që trupin e kishte rritur maleve, e lirë, duke pirë ujin e krojëve të kthjellëta, duke pushuar nën hijen e pishave ku mrizonte tufa qingjave, e duke dëgjuar fyellin e bariut që i ngjallte dashurinë rinore. Ajo, në të njëzetat e saj, frymonte e lirë, nën hijeshinë e Alpeve tona ku po aty mendja e saj ëndërronte të takonte një zemër djaloshare me të cilin do te thurte ëndërrat e jetës. Në odën plot tym ato ëndërra po mbyteshin.

Sapo e kuptoi se çka po zhvillohej në odën e burrave, bëri të hynte brenda por i mungonte guximi.

-Mos!- i tha nëna, çika nuk guxon me hy në odë të burrave se nuk asht zakon.
Bota e saj po rrokullisej, ëndërrat po i shëmbëshin dhe melodia e fyellit baritor po shtërronte. Edhe pse i kishte menduar të gjitha pasojat dhe e kishte ditur se sa i ashpër e ndëshkues është ligji i maleve, ajo kishte vendosur, nuk do ta lejonte, nuk donte dhe me vrap shtyu derën e odës dhe bërtiti:
-Nuk dua të martohem me këtë njeri, nuk pranoj. Përnjëherë, shumë shikime të zemëruara ju përplasën në fytyrë dhe ajo tashmë rrëzoi murin e fortë të kanunit që po ja shuante endërrat.

Të gjithë ju vërsulen mu si ato bishat e egra kur ndeshën me gjahun dhe shumë të rëndë ia shihte fundin kësaj pune.

“Do të vishesh në pantollona sepse në ato kohë ishin pantollonat simbol i burrërisë përndryshe na e ke borxh një gjak”, i kishin thënë ata.

Për të mos sakrifikuar familjen, ajo zgjodhi të sakrifikonte të ardhmën e saj. Që nga ajo natë, u betua të mos martohej asnjëherë dhe i dha vetës detyrë të sillej si burrë, e veshur si burrë, filloi ta mbysë brendësinë e saj femërore. Nga shpirti i njomë i një gruaje, filloi te kthehej në një burrë malësor, të egër dhe sundimtar.

Ajo harroi ndejat me çika dhe gjatë gjithë kohës ishte me meshkuj, në dasma e në morte. Flokët e gjatë e të zinj që dikur butësisht ia ledhatonte era, i shkurtonte dhe kokën e mbështillte me shallin e zi, ndizte cigaren dhe në odë pleqnonte tamam si një burrë. U bë krah i vëllëzerve në punët e rënda te pyllit.

Ajo jeton edhe sot, me supet mbi të cilat iu ngarkuan trishtime e dhimbje, jeton me plagën e hapur që e fshehu për kaq vite, është trupi i një gruaje i mbështjellur me rroba burri.

Sipas ligjeve kanunore, refuzimi i martesës nga ana e vajzës ndëshkohej ashpër dhe ajo nuk guxonte të martohej në një vend tjetër sepse martesa në këtë rast mund të sillte hakmarrjen me vrasje ( duhej të paguhej me gjak).

Përvjetori i Kryengritjes së Malësisë në Malin e Zi, u përkujtua me një film të metrazhit të shkurtër, i cili paraqet ngjarjet dhe personazhet historike të vitit 1911 të udhëhequr nga heroi kombëtar Dedë Gjo Luli.

Në kuadër të kësaj date historike, shqiptarët e Malësisë dhe të rajoneve të tjera në Mal të Zi, e përkujtojnë me manifestime të ndryshme këtë ngjarje të rëndësishme historike që i parapriu ngjarjeve të mëdha në Shqipëri.

Kryeministri i Holandës, Mark Rutte, me biçikletë ka shkuar deri të pallati mbretëror për të njoftuar mbretin Willem Alexander se është arritur marrëveshja për formimin e Qeverisë.

Ai u fotografua duke e parkuar biçikletën para pallatit dhe duke e lidhur, në mënyrë që mos t’ia vjedhë askush.

Fotografitë e Ruttes zgjuan një interesim tejet të madh në rrjetet sociale.

Shumë persona, të cilët shikuan fotografitë, ishin të habitur me faktin se kryeministri i një shteti lëvizë me biçikletë, e jo me ndonjë automjet luksoz.

Të tjerët bënë komente qesharake, me disa të cilët komentuan fotografinë në të cilën Rutte shihet duke lidhur biçikletën, përcjell Rtv21.

Shumë përdorues të rrjeteve sociale komentuan se Rutte kishte frikë se mbreti mund t’ia vidhte biçikletën.

Marrëveshja për formimin e Qeverisë së Holandës u arrit 208 ditë pas zgjedhjeve parlamentare.

Edhe një herë tjetër janë përkulur para obeliskut, në kujtim të të pagjeturve.

Presidenti i vendit, Hashim Thaçi, bashkë me kryeministrin Ramush Haradinaj, i kujtuan mbi 1,600 të pagjetur të vendit, e megjithëse nuk folën këtu, në rrjete sociale shkruan për këtë ditë.

Sipas presidentit Thaçi, të pagjeturit janë një plaga më e rëndë e shoqërisë kosovare, e në anën tjetër, kryeministri Haradinaj u zotua se nuk do të rreshtin së kërkuari drejtësi për ta.

Por, me atë që është bërë deri tash, familjarët dhe përfaqësuesit e shoqatave të të pagjeturve, ndihen të zhgënjyer.

Megjithatë, zëvendëskryeministri Fatmir Limaj, që bëri homazhe po ashtu pranë obeliskut, tha se nuk do të ketë një marrëveshje me Serbinë, pa qartësimin e hapave për zbardhjen e fatit të të pagjeturve.

Me rastin e Ditës Kombëtare për personat e pagjetur, komunikatë ka dërguar edhe shefja e Misionit të EULEX-it, Alexandra Papadopoulou.

“Familjet e personave të pagjetur mund të gjejnë ngushëllim vetëm atëherë kur e dinë fatin e të dashurve të tyre të pagjetur,” ka shkruar mes tjerash Papadopoulou, e cila ka ritheksuar vullnetin e misionit që të vazhdojnë ndihmën në procesin e identifikimit.

Në 45 vite martesë Rolanda dhe Pandeli Suli nga Elbasani, kanë festuar pashkë, Krishtlindje, Bajram e Nevruz. Ajo u rrit në një familje me tradita myslimane ndërsa sot, jo vetëm bën vezët e kuqe, por shkon rregullisht në kishë.

Ndërsa Pandeliu feston Bajramin tashmë prej 45 vitesh.
“E festonim dhe e festojmë, e padiskutueshme dhe unë e uroj për bajramin e madh dhe bajramin e vogël, ajo merr masa për përgatitjen e bajramit. E festoj për respekt të bashkëshortes”, thotë Pandeliu.

Por si e pritën familjet bashkimin e dy të rinjve në atë kohë?

“Pse e fejove vajzën tek kaurrët, u mbaruan djemtë tonë qe e dhe tek kaurrët? E shikonin Pandin me një sy tjetër”, thotë ajo.

“Nuk gjete një nuse nga krahu jonë??? Me thënë të drejtën jo se u revoltuan, për të qenë i sinqertë, por patën një farë pakënaqësie në vetvete”, tha Pandeliu.

Në familjen Suli gjen Bibël e Kuran ndërsa të dyja kulturat fetare ngjizen edhe tek fëmijët.

Në familjen Suli festat fetare nuk u ndalën asnjëherë, madje as në kohën e diktaturës. Për 45 vite në këtë shtëpi, nusja myslimane ngjyroste aq bukur vezët e kuqe të pashkës.

“Pavarësisht se nuk lejohej unë këtu gjeta një ambient që bëheshin festat, pa zhurmë, edhe unë isha në punë dhe mundoheshim kur ishin vezët. Nane më janë bërë duart e kuqe, si do vete? Mundoheshim t’i lanim me uthull e limontos të hiqej ngjyra e kuqe se stë besonte njeri pastaj”, thotë ajo.

“Me ligj ishte hequr feja, por nuk mund të çrrënjosësh një bindje shekullore, mijëvjeçare, me 30 apo 40 vjet. megjithëse u hoq me shkresë, në shpirt nuk u hoq asnjëherë”, thotë Pandeliu.

Djali i çiftit mban emrin e gjyshit të tij, mbesa mban emrin e Rolandës, duket se traditat ortodokse kanë fituar disi terren në familjen Suli, ndërsa respekti dhe vlerat kanë mbetur të njëjta për të dyja fetë.

Donika Zeka është edhe një kosovare tjetër, e cila po ia ‘zbardh’ fytyrën Kosovës në arenën ndërkombëtare.

Ajo është e vetmja studente nga Kosova që ka arritur të jetë pjesë e kolegjit me prestigjioz në Florida, ‘Rollins’, pjesë e së cilës ajo po arrin shumë suksese.

24-vjeçarja nga Gjakova në një bisedë për Indeksonline ka treguar për fillimin e rrugëtimit të saj akademik dhe anëtarësimit në shoqëri ndërkombëtare të njohura si “Phi Theta Kappa Honor Society’ dhe “National Society of Leadership and Success”, përcjell albinfo.ch.

Ndërsa, ajo për shkak të sukseseve ka arritur të jetë në listën e bursave presidenciale që iu jepen vetëm studentëve me arritje më të lartë akademike për shkak të notave më të larta.

“Rrugëtimi im akademik në US startoi në vitin 2015 në Valencia Community College, ku aty mora diplomën për “Associate in General Arts” me GPA 4.0 (qe e konvertuar në vlerën numerike të mesatares në Kosovë i bie 10.0). Për shkak të përformancës së lartë akademike mora ftesë të bëhem për dy vjet anëtare e nderit e ‘Phi Theta Kappa’, që është shoqëri nderi ndëkombëtare e kolegjeve dyvjeçare dhe programeve akademike për studentët. Përpos anëtarësimit tim në Phi theta Kappa, kisha marrë po ashtu ftesën të bëhem anëtare e ‘National Society of Leadership and Success’ (Shoqëri Kombëtare e lidershipit dhe suksesit” që është më e madhja në vend, ku studentët selektohen nga kolegjet duke u bazuar në të arritura akademike dhe potencialin udhëheqës”, ka thënë Zeka.

Përveç anëtarësimit në këto dy shoqëri prestigjioze, ajo arriti të fitojë bursën presidenciale (Presidencial scholarship), që jepet duke u bazuar në performacën akademike.

Për shkak të arritjeve akademike të studentes nga Kosova, ajo u pranua nga kolegji më i njohur në Florida dhe që për vitin 2018 është renditur si kolegji më i mirë.

Bëhet fjalë për ‘Rollins College’, ku Zeka është studentja e parë nga Kosova që ka arritur të pranohet.

“Pas anëtarësimit tim në këto dy shoqëri, pata privilegjin të fitojë bursën presidenciale (Presidential Scholarship), që dhurohet në bazë të performancës akademike, nga Rollins College, i cili është kolegji më i vjetër i njohur në Florida dhe po ashtu në vitin 2017- 2018 është renditur si kolegji më i mirë në Florida nga ‘College Consensuses’ i renditur në bazë të shkollës dhe rishikimit të arritjes së studentëve”, ka thënë tutje ajo.

Par dy vjetëve ajo filloi studimet në Rollins, ku pretendon të diplomojë në semestrin vjeshtor në këtë vit. E reja nga Kosova ka treguar se për shkak të mesatares së notave në çdo semestër ka qenë pjesë e ‘Dean’s list and President’s list’, Listave të Presidentit / Dekanit.

Studentët vendosën në këtë listë nëse kanë notë mesatare prej 3.5 e më lart.

“Rrjedhimisht në vitin 2017 vijova studimet në Rollins College, për ‘Menaxhim të biznesit’, ku pretendoj të diplomoj në semestrin vjeshtor në 2019-ën. Qysh nga startimi i studimeve të mia si studente ndërkombëtare në US kam qenë në çdo semester e caktuar në  ‘Dean’s list and President’s list. Ky dallim i jepet studentëve që kanë përfunduar një minimum prej gjashtëmbëdhjetë (16) orëve të semestrave të cilët kanë fituar mesataren e notave (grade GPA) nga 3.5 deri te 4.0. Por aspekti më i rëndësishëm për mua ka qenë kur kam marrë informacionin nga Rollins College se jam studentja e parë nga Republika e Kosovës që jam pranuar dhe vijoj studimet në këtë kolegj”, ka përfunduar ajo.

Studentja nga Gjakova për herë të parë ka vizituar Amerikën si turiste në verën e vitit 2011. Ndërsa, në vitin 2015 ajo mori vizë studentore, ku edhe nisi studimet në Amerikë.

Familja e saj jeton në Kosovë, ndërsa ajo bashkë me motrën po qëndron atje.

Ismail Arsllani

“Na kanë ftuar shpesh në Shtëpinë e Bardhë në Uashington, ku kemi dhënë shumë raporte të hollësishme për gjendjen e shqiptarëve në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni, Luginën e Preshevës dhe Mal të Zi”, kishte thënë gjatë një bisede, veprimtari tetovar në SHBA, Jusuf Azemi.

Në vitin 1993 ishte mbajtur Kongresi i Ballit Kombëtar në Tiranë, ku Hafëz Jusuf Azemi ishte nderuar që ta hap tubimin. Ky ishte rast, për herë të parë pas pesë dekadash të kthehej edhe në vendlindjen e tij në Dobrosht të Tetovës, duke kaluar kufirin e Qafë Thënës pa asnjë problem. Në fshatin e lindjes, atij i ishte organizuar një pritje madhështore. Më vonë do të vijë edhe disa herë, si në vitin 2002, në cilësinë e të deleguarit të Ballit Kombëtar, për t’i përcjellë zgjedhjet parlamentare në Kosovë, por edhe dy herë të tjera gjatë vitit 2005.
Ai, me gjithë shokët e tij, si veprimtarë e patriotë shqiptarë në mërgim, gjithnjë kanë qenë në shënjestër të shërbimeve sekrete jugosllave, të cilat edhe kanë ndërmarrë masa ekzekutimi. “Kanë bërë disa atentate kundër veprimtarëve tanë, që ende nuk mund t’i zbardhim haptazi”, thotë ai, duke shtuar se UDB-a e Shkupit kishte dërguar një person për ekzekutime, por shpejt ishte zbuluar nga organet amerikane, të cilat e kishin depërtuar për në Beograd. “Sa herë që vinim në Evropë, kishim mbikëqyrjen e policëve të shteteve ku qëndronim, siç ishte rasti gjatë një qëndrimi në Austri, ku mbahej një konferencë ndërkombëtare”, kujton ato ditë ky atdhetar, i cili bashkë me shokë kishte marrë pjesë në mbi 50 konferenca të ndryshme ndërkombëtare, ku kishin raportuar për situatën e rëndë të shqiptarëve në këto troje.

Në të kaluarën, Hafëz Jusuf Azemi nga Dobroshti i Tetovës, me një bagazh jete të rëndë, por aktive edhe në moshën 85 vjeçe (më 2005, kur kemi zhvilluar bisedën), nga të cilët 60 i ka kaluar si mërgimtar në Amerikë, ishte njëri nga veprimtarët më të shquar të Lëvizjes së Ballit Kombëtar, duke qenë patriot dhe atdhetar, ka ushtruar një veprimtari të devotshme për zgjidhjen e drejtë të çështjes shqiptare. Pjesën më të madhe të jetës e kishte kaluar në mërgim, për t’u kthyer në vendlindje pas pesë dekadash. Ai kishte ndalesë kthimi në vendlindje nga regjimi komunist, për t’i parë prindërit, familjen dhe farefisin. Megjithatë, atdhetari dhe ballisti i njohur do të vijë në Dobrosht, për herë të parë në vitin 1993, në fshatin e tij që kishte pësuar mjaft nga sistemi monist në të kaluarën, vetëm pse ky veprimtar patriot kishte prejardhjen nga kjo anë. Kur erdhi e gjeti të gjallë babanë plak 100 vjeç, por me shëndet të brishtë dhe të verbër. Ky i fundit u çmallë vetëm me zërin e të birit, të cilin s’e kishte parë pesëdhjetë vjet.
Pas ardhjes së parë, Jusuf Azemi kishte rastisur edhe disa herë të tjera në Maqedoni, pasi që më nuk e ndiqnin shërbimet sekrete të sigurisë, si njeri që kishte lënë gjurmë të pashlyeshme në jetën antikomuniste dhe anti-jugosllave dhe që ishte njëri nga të kyçurit e parë në lëvizjen e Ballit Kombëtar. Ai vazhdimisht ishte nën kërcënimet e UDB-së jugosllave, e cila kishte tentuar ta izolojë dhe eliminojë fizikisht, ndërsa në njërin nga këto tentime kishte pësuar vëllai i tij Dauti, sepse vrasësit kishin sulmuar gabimisht, shfleton kujtimet për këto ngjarje dramatike, Jusuf Azemi, gjatë vizitës së fundit të tij në vitin 2005.

Vuajtjet e tij fillojnë që nga ditët e Monopolit famëkeq të Tetovës, ku në nëntor të vitit 1944 u grumbulluan nga njësitë partizane disa mijë shqiptarë, për të cilët përgatitej një skenar i tmerrshëm. “Ato ditë nëntori na kanë marrë nga fshati Dobrosht, bashkë me 650 fshatarë të tjerë, për të na mbyllur në këtë kamp përqendrimi të Tetovës, ku bënin roje partizanë maqedonas të Brigadës së 12-të”, thotë Azemi, duke shtuar se aty kishin qëndruar 15 ditë të vështira, me keqtrajtime, rrahje dhe ekzekutime.
Nën përcjelljen e forcave të armatosura, një grup shqiptarësh nga Monopoli dërgohet në Shkup, duke përjetuar të gjitha tmerret e një rruge të vështirë, për të vazhduar për në Katllanovë, Veles, deri në Vallandovë, ku gjatë rrugës popullata sllave u ishte kërcënuar me ofendime “Ballistë!”, “Xhemovistë!” etj., vetëm pse kishin në trup veshje kombëtare shqiptare. Destinimi ishte për në Greqi, por në qytetin Kirkis, afër kufirit me Bullgarinë, ishin dorëzuar dhe kishin mbetur aty 3 muaj. Më pastaj, do të vazhdojnë për në Selanik dhe Athinë, prej nga bashkë me disa të tjerë transportohen në Itali, për të qëndruar në kampin “Santa Marija de Lauka”. Në fillim të vitit 1948 transferohen për në Siri, ku kanë mbetur deri më 1952. Këtu kishte pasur përpjekje që shqiptarët të përfshihen në luftën civile mes palestinezëve dhe çifutëve, por Mithat Frashëri nuk kishte lejuar një gjë të tillë. Jusuf Azemi aty do të regjistrohet në Medresenë e Lartë të Shamit, ndërsa më vonë me ndërmjetësimin e ambasadave angleze e amerikane, në gusht të vitit 1952, i mundësohet që të shkojë në Amerikë. Në Nju-Jork e pritnin shokët, që kishin mbërritur më parë nga kampet e Italisë. Më vonë, bashkë me vëllanë Dautin ishin vendosur në Çikago, ku kishin hapur një gjellëtore.
Në vendlindje, qysh si i ri, Jusuf Azemi kishte dhënë betimin për Ballin Kombëtar
në lokalet e shkollës së fshatit. Në atë kohë ka pasur dy çeta të Ballit Kombëtar, të cilave u ka prirë Xhemë Gostivari. Një çetë i ka takuar Aqif Mustafës nga Dobroshti, i cili vritet në luftë bashkë me disa të tjerë. Në Tetovë ka vepruar Komiteti i Ballit Kombëtar, në krye me Hafëz Xhemil Efendiun. “Aktivitetin e Ballit Kombëtar e kemi vazhduar edhe në Amerikë, pas vitit 1959, kur kemi fituar të drejtën për udhëtime jashtë shtetit”, kujton Azemi.
Ky aktivitet kishte filluar edhe më herët, që nga viti 1953, me një ligj të veçantë të Senatit dhe Kongresit amerikan. Veprimi në organizatë ishte zgjeruar mjaft, sidomos në kohën e kryetarit Nikson, kur kishte filluar bashkëpunimi me presidentin, me senatorët dhe kongresistët amerikanë. “Na kanë ftuar shpesh në Shtëpinë e Bardhë, ku kemi dhënë shumë raporte konstruktive për gjendjen e shqiptarëve në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni, Luginë të Preshevës dhe Mal të Zi”, nënvizon në fund, Jusuf Azemi.

Një grumbull serbësh, pasditen e së shtunës kanë bllokuar një furrë, pronë e shqiptarëve në Borçë të Beogradit.

Me letra që mbajnë hartën e Kosovës nën flamurin serb është mbushur vitrina e këtij lokale, në pjesën e saj të jashtme.

Aty po bëhet thirrje se “harmonia është disfatë e djallit”.

“Sapo është bllokuar furra e shqiptarëve në Borçë, për të shkak të propagandimit të Shqipërisë së Madhe. Stop prodhimeve shqiptare në Serbi”, përcjell Koha.net tekstin e një përshkrimi në një faqe në Instagram, që ka postuar edhe fotografi nga vendi i ngjarjes. “Harmonia është disfatë e djallit”, thuhet më tej aty.

Ky postim ka marrë dhjetëra mesazhe përkrahëse nga serbët e tjerë.

Me shumë akuza e kundërakuza u mbajt dje Komisioni Hetimor për shtetasit turq, ku u parapa të intervistohet presidenti Hashim Thaçi, por s’e tha asnjë fjalë rreth dëbimit të tyre, përkundrazi, merrte në pyetje anëtarët e kryetarin e Komisionit.

Ndër tjerash, presidenti ka përdorur edhe një fjalor i cili më pas, u komentua edhe në opinionin publik.

Deputeti i LDK-së, Lumir Abdixhiku me ironi e ka krahasuar një citat të presidentit aktual, me presidentin e parë të Kosovës, Ibrahim Rugova, që e kishte thënë 30 vjet më parë.

“Citate Presidenciale për gjeneratat që vijnë”, shkruan Abdixhiku.

Krahasimet që bëri Abdixhiku:

– Prill 1989: “Kokën mund të ma ndërrojnë, por mendimin kurrë” ~ Ibrahim Rugova, President i parë i Republikës së Kosovës. Doktor i letërsisë, nxënës i Barthes, anëtar nderi i Universitetit të Parisit.

– Prill 2019: “Unë ta shti gishtin te huna” ~ Hashim Thaçi. Gjarpni./koha.net/ KultPlus.com