Marka e famshme zvicerane e orëve nxjerr modelin e ri me Skëndërbeun, çmimi tejet i lartë

Një nga orëbërësit më të famshëm në botë, Franck Muller ka nxjerrë në shitje modelin e veçantë të orës luksoze me heroin kombëtar të shqiptarëve, Gjergj Kastrioti Skënderbeun.

Ora ka ngjyrat kuq e zi, të flamurit kombëtar shqiptar, ndërsa në fushën e saj është gdhendur me ngjyrë ari busti i Skënderbeut.

“Vanguard Racing Skenderbeu” edicion i limituar quhet modeli me një fushë të kuqe të ndezur me të famshmin Gjergj Kastrioti në qendër të saj, i njohur më mirë si Skënderbeu, i konsideruar hero kombëtar shqiptar për rezistencën e tij ndaj Perandorisë Osmane”, shkruan kompania e orave të famshme me bazë në Gjenevë të Zvicrës.

Ende nuk dihet sa është çmimi i kësaj ore, por duke marrë parasysh që modelet e thjeshta varjojnë nga 5 mijë deri në 7,500 euro, një model i limituar si ky i Skënderbeut mund t’i kalojë 10 mijë euro.

Megjthatë interesimi ka qenë i lartë, ku në rrjetet sociale lexohen edhe komente të personazheve publik shqiptar si ai i reperit Capital T, i cili shpreson të jetë një prej blerësve.

https://www.instagram.com/reel/CmxGq_JLlXk/?igshid=NTdlMDg3MTY= / KultPlus.com

NATO: Aktualisht kemi prezencë të mjaftueshme në Kosovë

Organizata e Traktatit të Atlantikut Verior (NATO) tha se nuk ka pranuar asnjë kërkesë zyrtare nga Kosova për shtimin e numrit të trupave në misionin e saj, KFOR.

Një zyrtar i NATO-s i tha Radios Evropa e Lirë se KFOR-i aktualisht ka kapacitetet e nevojshme për të ofruar siguri dhe lëvizje të lirë për të gjithë qytetarët, bazuar në mandatin që ka.

“KFOR-i mbetet plotësisht i aftë për të përmbushur misionin në përputhje me mandatin e tij të Kombeve të Bashkuara”, tha zyrtari i NATO-s.

Ky qëndrim pason thirrjen e kryeministrit të Kosovës, Albin Kurti, i cili kërkoi që NATO-ja të shtojë numrin e trupave paqeruajtëse në Kosovë, pas tensioneve të fundit me Serbinë.

“Një rritje substanciale e ushtarëve të NATO-s dhe pajisjeve ushtarake në shtetin tonë do të përmirësonte sigurinë dhe paqen në Kosovë dhe në mbarë rajonin e Ballkanit Perëndimor”, tha Kurti për gazetën gjermane, Die Welt më 1 janar.

I pyetur nëse NATO-ja do ta shqyrtonte një kërkesë eventuale zyrtare të Qeverisë së Kosovës për shtimin e kapaciteteve, zyrtari i NATO-s tha se “çdo ndryshim në prezencën e NATO-s bazohet në rrethana dhe kushte të caktuara”.

“Trupat e KFOR-it po monitorojnë nga afër situatën në terren dhe janë plotësisht të përgatitura për të ndërhyrë nëse stabiliteti, siguria dhe liria e lëvizjes janë në rrezik”, tha zyrtari i NATO-s për REL-in.

Duke iu referuar thirrjes së kryeministrit Kurti, ky zyrtar tha se NATO-ja ka qenë e përkushtuar për stabilitetin në Ballkanin Perëndimor për dekada dhe se misioni i KFOR-it, me afro 4.000 trupa, është “demonstrimi më i prekshëm i këtij angazhimi”.

Forcat e misionit paqeruajtës i NATO-s në Kosovë, KFOR, u vendosën në Kosovë pas përfundimit të luftës më 1999 me synim që të garantojnë sigurinë.

Qeveria: Rritja e prezencës së KFOR-it, spraps planet serbo-ruse

Ditë më parë, kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, në një intervistë për gazetën gjermane “Die Welt”, tha se rritja e prezencës ushtarake të KFOR-it në Kosovë do të kontribuonte në sigurinë dhe paqen në Kosovë dhe në Ballkanin Perëndimor.

Në një përgjigje për Radion Evropa e Lirë, Qeveria e Kosovës tha se kërkesa e kryeministrit lidhet me “situatën e krijuar pas ngritjes së 16 barrikadave në katër komunat në veri të vendit nga grupe kriminale atje, përfshirjes së personave me lidhje direkte apo indirekte me ‘Wagner’ dhe ‘Ujqit e Natës’ dhe deklaratave kërcënuese të Serbisë”.

“Prania shtesë e NATO-s në Kosovë spraps planet e errëta Beograd-Moskë për Ballkanin Perëndimor”, thanë nga Qeveria për Radion Evropa e Lirë.

Ekzekutivi shtoi se rritja e prezencës së KFOR-it, do të ishte mundësi e mirë për rritje e kapaciteteve të Forcës së Sigurisë së Kosovës (FSK), përmes trajnimeve dhe ushtrimeve të përbashkëta./ KultPlus.com

Më i keqi analfabet është analfabeti politik

Bertolt Brecht

Më i keqi analfabet
është analfabeti politik.
Nuk dëgjon, nuk flet
në ngjarje politike pjesë nuk merr.
Ai nuk e di se çmimi i jetës
çmimi i fasuleve, i peshkut,
i miellit, i qirasë, i këpucëve
dhe barnave
nga vendime politike varen.
Analfabeti politik është aq kafshë,
sa shet edhe mend e fryhet si gjel
kur thotë “e urrej politikën”
Por është i trashë dhe nuk e di trapi,
se nga padija e tij politike
çfaqen kurvat, braktisja e të miturve,
grabitësit dhe më i keqi i të gjithë horrave,
që është politikani i pandershëm,
mashtrues dhe i korruptuar,
që lëpin këmbët e ndërmarrjeve kombëtare dhe atyre shumëkombëshe./KultPlus.com


Përktheu: Maksim Rakipaj

Firmat teknologjike në krizë, Amazon do të pushojë nga puna 18 mijë njerëz

Amazon planifikon të shkurtojë më shumë se 18,000 vende pune, numri më i madh në historinë e firmës, pasi lufton për të kursyer kostot e shumta, transmeton KultPlus.

Gjigandi online i cili punëson 1.5 milionë njerëz në mbarë botën, nuk tha se cilat vende do të preknin shkurtimet e vendeve të punës, por tha se ato do të përfshinin Evropën.

Shumica e humbjeve të vendeve të punës do të vijnë nga biznesi i saj i shitjes me pakicë dhe ndarja e burimeve njerëzore, shkruan BBC.

“Ne nuk i marrim lehtë këto vendime ose nuk i nënvlerësojmë se sa ato mund të ndikojnë në jetën e atyre që janë prekur,” tha shefi Andy Jassy.

Ai tha se njoftimi ishte sjellë për shkak të një prej punonjësve të firmës që kishte nxjerrë shkurtimet nga jashtë.

“Kompanitë që zgjasin një kohë të gjatë kalojnë nëpër faza të ndryshme. Ato nuk janë në modalitetin e zgjerimit të njerëzve çdo vit,” shtoi ai.

Amazon ka parë shitje të ngadalta pasi biznesi lulëzoi gjatë pandemisë kur klientët e mërzitur në shtëpi shpenzonin shumë në internet.

Një kombinim i fuqishëm i një rënieje të të ardhurave nga reklamat për shkak të bizneseve që kërkojnë të kursejnë para, së bashku me konsumatorët që shpenzojnë më pak ndërsa kostoja e jetesës kafshon kriza, po godet fort firmat e teknologjisë.

Firma të tjera të mëdha të teknologjisë, duke përfshirë Meta – e cila zotëron Facebook, Instagram dhe WhatsApp – dhe firma e softuerit të biznesit me bazë në cloud Salesforce, gjithashtu kanë njoftuar së fundmi shkurtime të mëdha.

Amazon ka njoftuar tashmë se po redukton projektet si Echo (i njohur më mirë si Alexa) dhe robotët e dorëzimit – të cilët ishin të këndshëm për t’u pasur, por në fakt nuk fitonin para.

Në mënyrë anekdotike, ka një tendencë në Silicon Valley që firmat të punësojnë dhe mbajnë punëtorë të talentuar me paga tërheqëse, edhe nëse nuk nevojiten menjëherë, kryesisht për t’i ndaluar ata të punojnë për rivalët. Kjo kulturë është një luks që teknologjia e madhe nuk mund ta përballojë më ta ruajë.

Punonjësit e Amazon të prekur nga shkurtimet pritet të njoftohen deri më 18 janar. /KultPlus.com

“Lahuta e Malcis”, kryevepra e ndaluar e Atë Gjergj Fishtës

Më 5 janar të vitit 1991, u recitua për herë të parë në publik, pas 45 vjetësh, “Lahuta e Malcis”.  Vepra madhore e Atë Gjergj Fishtës, e njohur edhe si “Iliada shqiptare”, përgjatë periudhës së regjimit komunist, u censurua krahas botimeve të autorëve të tjerë nga veriu i vendit, Camaj dhe Harapi. Megjithatë, popullariteti i kësaj vepre në radhët e shqiptarëve, në mënyrë të veçantë mes shkodranëve, ishte i madh.

Në Shkodër, gjatë këndimit të vargjeve të Fishtës, pati një çast pezulli prej aktorit në rolin e rapsodit. Mirëpo, performuesit i erdhi në ndihmë publiku, që fragmente të veprës i kishte memorizuar varg për varg.

Studiues të shumtë, vendas dhe të huaj, e kanë cilësuar Fishtën si figurën më madhore të letrave shqipe të shek. XX-të. Përveç krahasimeve me “Iliadën” e Homerit, në veprën e Fishtës gjenden afinitete edhe me stilin e Dantes dhe të Gëtes, për nga pleksjet e mitologjisë me realitetin, mendimin filozofik dhe dramacitetin.

Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave përcolli për publikun një foto të Fishtës mes personaliteteve të kohës dhe fragmente nga kryevepra “Lahuta e Malcis”. /atsh / KultPlus.com

Pesë asete të tjera të trashëgimisë kulturore nën mbrojtje të përhershme

Trashëgimia kulturore i referohet traditave, zakoneve dhe praktikave që përcillen brez pas brezi brenda një kulture. Aty përfshihet një gamë e gjerë shprehjesh kulturore, si letërsia, arti, muzika, vallëzimi, ushqimi dhe veshja, shkruan KultPlus.

Së fundmi, Ministria e Kulturës ka njoftuar se pesë asete të trashëgimisë kulturore do të jenë në mbrojtje të përhershme.

Hamami i Madh në Prishtinë, varrezat Hebraike në Prishtinë, shkolla e Muzikës (ish Saraji i Mustafë Pashës) në Gjilan, Atik Xhamia në Gjilan dhe ish-hoteli Jadran në Mitrovicë janë asetet që pasuruan listën e monumenteve në mbrojtje të përhershme.

MKRS njofton se gjatë muajve në vijim pritet të miratohen propozime të tjera për shpallje asetesh në mbrojtje të përhershme nga kategori të tjera të trashëgimisë kulturore.

Ndërkaq, trashëgimia kulturore është e rëndësishme sepse ndihmon në ruajtjen e identitetit unik të një kulture dhe lejon brezat e ardhshëm të kuptojnë dhe vlerësojnë historinë dhe traditat e paraardhësve të tyre. /KultPlus.com

Londinezi zgjidh misterin 20 mijë vjeçar të vizatimeve të Epokës së Akullit

Ben Bacon analizoi shenjat 20,000-vjeçare në vizatime nëpër shpella, duke arritur në përfundimin se ato mund t’i referoheshin një kalendari hënor, transmeton KultPlus.

Bacon tha se ishte “surreale” për të gjetur për herë të parë atë që po thuhej që një kohë të gjatë.

Pikturat e shpellave të kafshëve si figura, peshq dhe bagëti janë gjetur në shpella në të gjithë Evropën.

Por arkeologët ishin habitur nga kuptimi i pikave dhe shenjave të tjera në piktura. Kështu zoti Bacon vendosi të përpiqej t’i deshifronte ato.

Ai kaloi orë të shumta në internet dhe në Bibliotekën Britanike duke konsultuar fotografitë e pikturave të shpellave dhe “mblodhi sa më shumë të dhëna dhe filloi të kërkonte modele të përsëritura”.

Në veçanti, ai ekzaminoi një shenjë ‘Y’ në disa piktura, të cilat ai mendonte se mund të ishte një simbol për “lindjen” sepse tregonte një vijë që rritej nga një tjetër.

Bacon tha se paraardhësit tanë ishin “shumë më shumë si ne nga sa kishim menduar më parë. Këta njerëz, të ndarë prej nesh prej shumë mijëvjeçarësh, janë papritur shumë më afër”. /KultPlus.com

Shkupi qyteti i tretë më i ndotur në botë

Shkupi por edhe tre qytete të tjera në Maqedoni të Veriut prej disa ditësh janë pushtuar nga mjegulla e cila ka shkaktuar aksidente, por edhe anulime fluturimesh.

Autoritetet kanë vendosur masa urgjente për të trajtuar nivelet në rritje të smogut.

Nivelet e ndotjes së ajrit janë rritur 28 herë më shumë se pragu i sigurisë i vendosur nga Organizata Botërore e Shëndetësisë.

Qeveria ka rekomanduar kompanitë që të lënë pushim gratë shtatzëna dhe personat mbi moshën 60 vjeç nga puna.

Banorët që djegin materiale për të ngrohur shtëpitë e tyre, emetimet e automjeteve dhe shkarkimet industriale besohet se janë shkaqet kryesore të smogut.

Sipas matjeve të një kompanie zvicerane Shkupi është qyteti i tretë më i ndotur në botë. /EuroNews.Al /KultPlus.com

Dritaret

Shkruar nga Kostandin Kavafis 

Përktheu Aristotel Spiro

Ndër këto dhoma të errëta ku kaloj
ditë të rënda, endem rretheqark
për të gjetur dritaret. – Kur të çelë
një dritare, do të kem ngushëllim. –
Por dritaret nuk gjenden, ose nuk mundem
t’i gjej. Dhe ndoshta më mirë të mos i gjej.
Ndoshta drita ka për të qenë një tirani e re.
Kushedi ç’gjëra të reja do zbulojë. /KultPlus.com

“Meshari” i Gjon Buzukut, një përkthim historik dhe një thesar kulturor në letërsinë shqiptare

“Meshari” është një tekst fetar i shkruar në shekullin e 15-të nga Gjon Buzuku, një prift katolik romak nga Kosova. Ai konsiderohet të jetë dokumenti i parë i shkruar në gjuhën shqipe dhe është një artefakt i rëndësishëm kulturor dhe gjuhësor, shkruan KultPlus.

Meshari është një tekst liturgjik që përmban lutjet dhe ceremonitë e përdorura në kremtimin e meshës në Kishën Katolike Romake. Buzuku e përktheu tekstin nga latinishtja në shqip, duke përdorur alfabetin cirilik, i cili përdorej zakonisht për të shkruar shqip në atë kohë.

Ai është një dokument i rëndësishëm historik jo vetëm për përmbajtjen e tij fetare, por edhe për rëndësinë e tij gjuhësore dhe kulturore. Ai konsiderohet të jetë dokumenti më i vjetër i mbijetuar i shkruar në shqip dhe ofron një vështrim unik në gjuhën dhe kulturën e popullit shqiptar gjatë periudhës mesjetare.

Krahas tekstit të Mesharit, libri përmban edhe shënime të Buzukut, si ilustrime e dekorime. Këto elemente ofrojnë një pasqyrë të mëtejshme në kontekstin kulturor dhe historik në të cilin është prodhuar teksti.

Pavarësisht rëndësisë së tij, Meshari nuk ka qenë gjithmonë gjerësisht i disponueshëm. Ai u ndalua nga Perandoria Osmane, e cila sundonte mbi pjesën më të madhe të rajonit shqipfolës në atë kohë, dhe kopjet e tekstit ishin të vështira për t’u gjetur. Megjithatë, sot ai është gjerësisht i disponueshëm në shtyp dhe në internet dhe konsiderohet si një gur themeli i trashëgimisë kulturore shqiptare.

Si përfundim, Meshari, është një dokument i rëndësishëm fetar, gjuhësor dhe kulturor që ka luajtur një rol qendror në historinë e popullit shqiptar.

Rëndësia e tij vazhdon të njihet dhe festohet edhe sot e kësaj dite. /KultPlus.com

Muzika klasike gjatë shekujve: Një udhëtim nëpër kohë dhe kulturë

Muzika klasike ka pasur një ndikim të rëndësishëm në kulturën perëndimore dhe ka ndikuar në shumë zhanre të tjera muzikore gjatë shekujve.

KultPlus iu sjellë një përmbledhje kronologjike të disa prej mënyrave kryesore në të cilat muzika klasike ka ndikuar në shoqëri dhe kulturë:

Qytetërimet e lashta: Muzika klasike mund të gjurmohet në qytetërimet e lashta si grekët, të cilët e përdornin muzikën si një formë argëtimi dhe si një mënyrë për të treguar histori dhe për të përcjellë emocione.

Mesjeta: Gjatë Mesjetës, muzika klasike ishte kryesisht në natyrë fetare dhe interpretohej në kisha dhe manastire. Zhvillimi i muzikës polifonike, e cila përmbante melodi të shumta të luajtura njëkohësisht, ishte një arritje e rëndësishme e kësaj periudhe.

Rilindja: Rilindja pa shfaqjen e muzikës klasike laike, si dhe zhvillimin e operës dhe lindjen e muzikës instrumentale. Kompozitorë si Johann Sebastian Bach dhe Wolfgang Amadeus Mozart dhanë kontribut të rëndësishëm në muzikën klasike gjatë kësaj kohe.

Epoka romantike: Kjo epokë zgjati nga fundi i shekullit të 18-të deri në fillim të shekullit të 19-të, prezantoi shfaqjen e muzikës më emocionale dhe ekspresive, me theks në individualizmin dhe krijimtarinë. Kompozitorë si Ludwig van Beethoven dhe Franz Schubert dhanë kontribut të rëndësishëm në muzikën klasike gjatë kësaj kohe.

Shekulli i 20-të: Muzika klasike vazhdoi të evoluojë në shekullin e 20-të, me shfaqjen e stileve dhe lëvizjeve të reja si minimalizmi dhe neoklasicizmi. Kompozitorë si Igor Stravinsky dhe John Williams kanë dhënë kontribut të rëndësishëm në muzikën klasike në shekujt 20 dhe 21.

Në përgjithësi, muzika klasike ka pasur një ndikim të qëndrueshëm në kulturën perëndimore dhe ka ndikuar në shumë zhanre dhe stile të tjera muzikore. Ajo vazhdon të jetë një formë arti e rëndësishme dhe me ndikim edhe sot. /KultPlus.com

Janari – Një muaj fillimesh të reja dhe shpresë për vitin në vazhdim

Si muaji i parë i vitit, janari është një kohë e fillimeve të reja dhe mundësia për të vendosur synime dhe për të bërë ndryshime pozitive në jetën tuaj. Mund të jetë një muaj sfidues, pasi sezoni i festave ka përfunduar dhe shumë njerëz po i kthehen punës dhe rutinës së tyre të përditshme. Megjithatë, është gjithashtu një kohë shprese dhe shansi për të filluar nga e para, shkruan KultPlus.

Një nga gjërat më emocionuese për janarin është mundësia për të marrë vendime për vitin e ardhshëm. Pavarësisht nëse është një zgjidhje për të ushtruar më shumë, për të ngrënë më shëndetshëm ose për të kaluar më shumë kohë me njerëzit e dashur, fillimi i një viti të ri është koha e përkryer për të bërë ndryshime pozitive në jetën tuaj. Ndërsa është e rëndësishme të jesh realist dhe të mos vendosësh objektiva jorealiste, fillimi i një viti të ri mund të jetë një kohë e shkëlqyer për të sfiduar veten dhe për t’u përpjekur për rritje personale.

Përveç zgjidhjeve personale, janari është gjithashtu një kohë për të reflektuar mbi vitin e kaluar dhe për të menduar se si mund të keni një ndikim pozitiv në botë. Është koha për të shqyrtuar mënyra për t’u përfshirë në komunitetin tuaj, për të mbështetur kauzat që janë të rëndësishme për ju dhe për të bërë një ndryshim në jetën e të tjerëve.

Në përgjithësi, janari është një muaj plot shpresë dhe potencial. Është një kohë për të pritur me padurim vitin e ardhshëm dhe të gjitha mundësitë që ai ka. Edhe pse mund të mos jetë e lehtë, fillimi i një viti të ri është koha e përkryer për të përqafuar ndryshimin dhe për të punuar drejt një të ardhmeje më të ndritshme. /KultPlus.com

135 vjet nga lindja e At Anton Harapit, i pushkatuar nga diktatura

At Anton Harapin, i pushkatuar nga regjimi komunist, lindi më 5 janar 1888 në Shkodër. Studioi për teologji dhe filozofi në Hungari e më pas filloi punë si meshtar në Grudë. Më 1910 jep mësim në Kolegjin e Fretënve, Shkodër. Më 1918-1919, shërben si famullitar në Malësinë e madhe. Gjatë viteve 1922-1924 ishte bashkëthemelues e drejtues i grupit atdhetar “Ora e Maleve”.

Punoi si mësues filozofie në gjimnazin “Illyricum” dhe më pas në vitin 1924 bëhet drejtor i tij. Në vitet 1930-1936 drejtoi revistën “Hylli i Dritës” dhe gjatë kësaj periudhe shkroi rreth 70 artikuj në revista të ndryshme, si dhe botoi disa libra.

Më 1940, u zgjodh anëtar i Institutit të Studimeve Shqiptare. Më 1943 u emërua anëtar i Këshillit të Lartë të Regjencës, ku qëndroi deri në fund të vitit 1944. U arrestua më 5 qershor 1945 e më pas më 20 shkurt 1946 u pushkatua nga diktatura. / KultPlus.com

Bota i jep lamtumirën papa Benediktit XVI

Zhvillohet sot ceremonia e varrimit të papa Benediktit XVI.

Papa Françesku do të mbajë një meshë me dhjetëra mijëra besimtarë në sheshin e Shën Pjetrit duke filluar nga ora 09:30.

86-vjeçari argjentinas do të mbajë predikimin dhe kardinali Giovanni Battista Re do të udhëheqë shërbimin në altar.

Më pas, trupi i Joseph Ratzinger, siç u emërua Papa emeritus kur lindi në shtetin gjerman të Bavarisë në 1927, do të varroset në kriptin e Bazilikës së Shën Pjetrit.

Ndër të tjera, presidenti gjerman Frank Walter Steinmeier dhe kancelari Olaf Scholz do të marrin pjesë në memorial.

Pritet edhe kryeministri bavarez Markus Soder.

Përfaqësues i Kishës Katolike Gjermane do të jetë kryetari i Konferencës së Ipeshkvijve Gjerman, Georg Bätzing, si dhe kryepeshkopi i Mynihut, kardinali Reinhard Marks dhe kryepeshkopi i Këlnit, Rainer Maria Woelki.

Benedikti XVI vdiq në Vatikan natën e Vitit të Ri në moshën 95-vjeçare.

Ai ishte i shtrirë në Bazilikën e Shën Pjetrit që nga e hëna, në mënyrë që publiku të mund të bënte nderimet e fundit./ atsh / KultPlus.com

The coffin arrives for the funeral ceremony of Pope Emeritus Benedict XVI (Joseph Ratzinger), in Saint Peter’s Square, Vatican City, 05 January 2023. Former Pope Benedict XVI died on 31 December 2022 at his Vatican residence, at the age 95. ANSA/MASSIMO PERCOSSI

Idiotët dhe shtypi i përgjegjshëm

Nga: Umberto Eco

Jam argëtuar shumë nga një lajm që doli në Internet në lidhje me idiotët. Për ata që nuk e kanë ndjekur, u raportua në mediat online dhe në ato të shkruara se në një të ashtuquajtur leksion, unë kam deklaruar se Interneti është i mbushur me idiotë. Kjo nuk është e vërtetë. Leksioni ishte për një temë krejt tjetër, por ai demonstron se si lajmi shtrembërohet kur qarkullon nëpër gazeta dhe në Internet.

Lajmi për idiotët doli gjatë një konference shtypi, kur teksa i përgjigjesha një pyetjeje, bëra një vëzhgim krejt të arsyeshëm dhe logjik. Nga shtatë miliard banorët që ka planeti, ka një numër të pashmangshëm idiotësh, shumë prej të cilëve janë mësuar që ua komunikojnë përçartjen e tyre miqve apo të afërmve në bar, kështu që opinionet e tyre janë të kufizuara në një rreth të caktuar. Një numër domethënës i këtyre njerëzve tashmë mund t’i shprehin mendimet e tyre në rrjetet sociale. Prandaj opinione të tilla mbërrijnë në audienca të mëdha, dhe shkrihen bashkë me shumë opinione të tjera, që shprehin njerëz të arsyeshëm.

Ju lutem mbani parasysh që ideja ime për idiotët nuk kishte konotacione negative. Askush, me pak përjashtime, nuk është idiot për nga profesioni, por dikush që është bakall i shkëlqyer, mjek i shkëlqyer, apo një punonjës banke i shkëlqyer, mund të thotë disa broçkulla për gjëra që as nuk i njeh dhe as nuk i di, apo as nuk i ka menduar mjaftueshëm. Reagimet në Internet janë të menjëhershme, pa lënë kohë për reflektim.

Eshtë e drejtë që Interneti t’u lërë hapësirë atyre që nuk kanë asgjë të arsyeshme për të thënë, por tepria e budallallëkut është duke mbushur radhët. Dhe disa reagime të pahijshme që kam parë në Internet, konfirmojnë pretendimin tim. Në të vërtetë, dikush raportoi se unë kam thënë që Interneti ofron të njëjtën famë, si për mendimet e një budallai, ashtu edhe ato të një fituesi të Çmimit “Nobel”, dhe krejt papritur nisi një debat i kotë, që u bë edhe viral, mbi faktin nëse unë e kisha pranuar apo jo Çmimin Nobel – ndërkohë që askush nuk mori mundimin as të hapte Wikipedian. E gjithë kjo tregon se sa shumë të prirur janë njerëzit që të flasin, pa u ndalur për të menduar. Në çdo rast, numri i idiotëve tani mund të kuantifikohet: 300 milionë. Raportohet se Wikipedia ka humbur 300 milion përdorues kohët e fundit. Këta janë të gjithë njerëz që lundrojnë, po nuk e përdorin më Internetin për të gjetur informacion, por preferojnë të rrijnë online duke biseduar me të singjashmit, dhe me gjasë pa u ndalur për të menduar.

Përdoruesi normal i Internetit duhet që të jetë i aftë të rrokë dallimin mes ideve jokoherente dhe të artikuluara mirë, dhe këtu lind problemi i filtrimit të informacionit. Nuk lidhet vetëm me opinione të shprehur në blogje apo Twitter, por është një çështje urgjente për të gjitha faqet e internetit, ku mund të gjesh informacion që është i besueshëm dhe i dobishëm, por gjithashtu – dhe sfidoj këdo që dëshiron ta mohojë – edhe përçartje të gjithfarëlloji, rrëfime për komplote joekzistente, mohime të Holokaustit, racizëm, informacion që është i rremë nga pikëpamja kulturore.

Si mund ta filtrosh informacionin? Secili prej nesh e ka aftësinë ta filtrojë informacionin, kur shohim faqe interneti që merren me tema për të cilat kemi njohuri, por unë i pari do e kisha problem të dalloja, nëse një faqe interneti thotë të vërtetën apo gënjen, kur shkruan për Teorinë e Fijeve. As edhe shkollat nuk munden t’u mësojnë nxënësve si të filtrojnë informacionin, përderisa mësuesit janë në të njëjtin pozicion si unë, dhe ata që japin mësim gjuhën greke mund të gjenden të pambrojtur, kur lexojnë një faqe që shkruan për teorinë e katastrofës së Luftës së Tridhjetë Viteve.

Ka vetëm një zgjidhje. Gazetat janë shpesh skllave të Internetit, pasi aty gjejnë lajme dhe histori që shpesh rezultojnë false, duke i dhënë kështu një zë rivalit të tyre më të madh – dhe duke e bërë këtë gjithmonë më vonë se sa Interneti. Në vend të kësaj, ato duhet t’i dedikojnë dy faqe çdo ditë analizës së website-ve, në po të njëjtën mënyrë siç bëjnë vlerësime të filmave apo librave, duke nxjerrë në pah faqet që janë virtuoze dhe ato që nxjerrin lajme të gënjeshtërta apo komplote pa lidhje. Kështu do të bënin një shërbim të vyer publik, e madje mund të bindin edhe ata shumë përdorues të Internetit që po u ikin gazetave, që të rikthehen.

Për një sipërmarrje të tillë, një gazetë do të kish nevojë për një ekip analistësh, shumë prej të cilëve do të duhej të vinin nga jashtë. Do të kushtonte, por do të ofronte një shërbim të vyer kulturor dhe do i jepte shtypit një qëllim të ri.

Umberto Eco – Shkëputur nga libri “Kronika të një shoqërie likuide” (Artikulli është botuar në 2015).  /KultPlus.com

Pse duhet ta lexojmë Dostojevskin?

Herman Hesse

Ka shumë analiza për penën e tij, por më e thella dhe e goditura edhe pse koncize, mbetet kjo e nobelistit Herman Hesse. Duhet ta lexojmë Dostojevskin kur jemi përtokë, kur kemi vuajtur deri në kufi të së arsyeshmes dhe e gjithë jeta na dhemb si një plagë e vetme djegëse dhe përvëluese, kur frymojmë dëshpërimin dhe kemi vdekur nga njëmijë vdekje të pangushëllueshme. Atëherë, në momentin kur ndodhemi të vetmuar dhe të mpirë në mes të ndyrësisë- kthejmë vështrimin nga jeta e nuk ja kuptojmë shkëlqimin e saj të pashpirt dhe të egër dhe as nuk duam më t’ia dimë, ja, pikërisht atëherë, jemi të pjekur për muzikën e këtij shkrimtari të tmerrshëm dhe të mrekullueshëm.

Atëherë, në fakt, nuk jemi më spektatorë, nuk jemi më gjyqtarë ose shijues, por jemi të mjerë në mes të gjithë djajve të tjerë të mjerë në romanet e tij, vuajmë vuajtjet e tyre, të magjepsur dhe të shtangur ne shikojmë vorbullën e jetës, gurin e mullirit të palodhur nga bluarja e vdekjes. Dhe në atë momente ne ndjejmë muzikën e Dostojevskit, ngushëllimin dhe dashurinë e tij, dhe vetëm atëherë ne provojmë ndjesinë e mrekullueshme të botës së tij poetike, të tmerrshme dhe shpesh deri në mizore. Dy fuqi të pushtojnë në librat e tij, i pari është dëshpërimi, pranimi i së keqes, i të pësuarit, i mos kundërshtuarit të mizorisë gjakësore dhe problematike të natyrës njerëzore. Nga kjo vdekje duhet vdekur, ky ferr duhet përshkruar nëse do që edhe zëri tjetër i mjeshtrit, ai zëri qiellor të mbërrij deri tek ne.

Sinqeriteti i lakuriqtë me të cilin rrëfehet jeta jonë njerëzore është një gjë e mjerë, e pasigurt dhe ndoshta e dëshpëruar, një fillim i pashmangshëm.. Duhet ti dorëzohemi dhimbjes, ti braktisemi vdekjes, buzëqeshja cinike e ferrit të realitetit lakuriq dhe të ashpër duhet të ngrijnë sytë tanë, para se të jetë në gradë të presë thellësinë dhe vërtetësinë e asaj tjetrës, pikës ose fuqisë së dytë.

Pika e parë (fuqia) i thotë po vdekjes, jo shpresës, heq dorë nga të gjitha zbukurimet, të gjitha eufemizmat konceptuale dhe poetike me të cilat jemi mësuar të maskohemi nga rreziqet dhe brutalitetet e ekzistencës njerëzore nga ana e disa shkrimtarë të këndshëm.

Por e dyta na tregon një element të ndryshëm nga vdekja, një tjetër realitet, një tjetër thelb: domethënë ndërgjegjen e njeriut. Megjithëse, e gjithë jeta njerëzore, luftë dhe dhimbje, poshtërsi dhe mizori ka edhe diçka tjetër, ndërgjegjen, domethënë aftësinë e qenësishme të njeriut për t’ju kundërvënë Zotit. Vërtet ndërgjegjja gjithashtu na çon përmes dhimbjes dhe terrorit të vdekjes , në mjerim dhe faj, por ama na nxjerr nga vetmia e padurueshme e absurdit, na vë në kontakt me sensin e gjërave, me thelbin e tyre, me përjetësinë. […] Këto dy mesazhe i ndjeva tek Dostojevski, kur isha një lexues i mirë i librave të tij, domethënë në orët kur dhimbja dhe dëshpërimi më kishin përgatitur ta kuptoja. Është një artist që më bëri të ndjej diçka të ngjashme, një muzikant që nuk jam i gatshëm ta dua dhe ta dëgjoj në çdo kohë, ashtu siç nuk do të doja gjithmonë ta lexoja Dostojevskin. Është Beethoven. Ai ka atë njohuri të lumturisë, mençurisë dhe harmonisë, të cilat, megjithatë, nuk hasen përgjatë shtigjeve të lehta, por shkëlqejnë herë pas here në rrugën që shkon buzë humnerës dhe nuk arrihen duke buzëqeshur, por vetëm me lot dhe të rraskapitur nga dhimbja.

Përktheu Brizida Gjikondi / KultPlus.com

Autorja feministe gjermanolindore, Brigitte Reimann debuton në anglisht 50 vjet pas vdekjes

Përkthimi i parë në anglisht i një romani nga një zë kult i letërsisë feministe gjermanolindore do ta prezantojë autoren Brigitte Reimann me një audiencë të re në vitin 2023, pothuajse 50 vjet pas vdekjes së saj.

Vepra e Reimann-it e vitit 1963 ‘Siblings’ (Die Geschwister) pritet të botohet në Mbretërinë e Bashkuar dhe Shtetet e Bashkuara në shkurt, për të përkuar me përvjetorin e vdekjes së saj të parakohshme. E konsideruar si një klasik novator i letërsisë së RDGJ, ajo e shkroi atë në fund të të 20-tave pas ndërtimit të Murit të Berlinit dhe tregon historinë e besimit të zjarrtë të një gruaje të re në përpjekjet e brezit të saj të pasluftës për të ndërtuar një të ardhme të ndritshme dhe të bukur të bazuar në idealet e socializmit dhe ndikimit zemërthyes që aderimi i saj në projekt, në kundërshtim me pikëpamjet e vëllezërve të saj, ka në unitetin e familjes së saj.

“Zëri i saj është me të vërtetë modern dhe i guximshëm, ngazëllimi i saj është infektues, kështu që ajo që mbetet me ty nuk është aq shumë obsesioni i saj me idenë e veçantë të socializmit, por besimi i saj pasionant, rinor se si duhet të duket e ardhmja,” tha Lucy Jones. , i cili përktheu romanin prej 129 faqesh, të cilin Penguin po e nxjerr më 2 shkurt si pjesë e serisë së tij Modern Classics. 

“Ajo gjithashtu kap atë gjendje apokaliptike që po përjetojmë tani, kështu që mendoj se është një roman shumë i përshtatshëm për kohën tonë.”

Përkthyesi dhe shkrimtari nga Berlini kaloi vite duke u përpjekur të siguronte interesin e një botuesi për një version në gjuhën angleze të romanit. Ai u fut thellësisht në veprën e Reimann-it.

Në të, gruaja që i tha njërit prej katër burrave të saj: “Nuk mund të jetoj pa nxitimin euforik të një dashurie të re”, përfshin shumë nga arratisjet romantike nga jeta e saj e shkurtër, por verbuese, në të cilën ajo ishte e përfshirë edhe nga poliomieliti. . Duke përshkruar realitetin e së përditshmes në Gjermaninë socialiste, ajo detajon kohën e saj të kaluar si artiste e sponsorizuar nga shteti në një fabrikë industriale në qytetin e ri të Hoyerswerda, ku ajo drejtonte klasa shkrimi për punëtorët. Punimet e saj në dyshemenë e fabrikës, gjatë të cilave ajo thithi ajrin e zi me blozë, i cili ka të ngjarë të kontribuojë në kancerin që i dha fund jetës së saj, gjithashtu informon përshkrimet e saj të ashpra të jetës industriale dhe sfidat e përditshme të një shteti socialist, nga çështjet e zinxhirit të furnizimit, te përbuzja që ajo tërhoqi për veshjen e buzëkuqit në punë.

Ka Bradley, kryeredaktore në Penguin Classics, tha: “Ne kishim menduar për Reimann për një kohë të gjatë pasi Lucy e solli në vëmendjen tonë. Ajo është një shkrimtare emocionuese, por çuditërisht e anashkaluar, e cila nuk ka qenë kurrë e shtypur në Gjermani, por për të cilën megjithatë ka një ndjenjë zbulimi. Ajo e prezanton Gjermaninë Lindore në mënyrën shumë të madhe, bujare dhe të parakohshme në të cilën ajo e shikoi botën më të gjerë, jo si një vend të ftohtë dhe të errët gri të kufizuar në histori siç e shohin shumica prej nesh, dhe mendoj se ajo ka aftësinë për të arritur një shumëllojshmëri e gjerë lexuesish.”

Të konsideruar të jenë kryesisht autobiografikë, vëllezërit e motrat filluan fillimin e saj në vitin 1960 kur vetë vëllai i Reimann-it, i zhgënjyer nga Gjermania Lindore, u arratis për në perëndim dhe ajo filloi të shkruante për idenë e dhimbshme të humbjes së tij në “një Gjermani tjetër”.

Reimann, i cili është krahasuar me shkrimtarët Carson McCullers dhe Edna O’Brien dhe që numëronte Anna Seghers dhe Ernest Hemingway ndër heronjtë e saj letrarë, u bë një figurë kulti me një reputacion të ngjashëm me atë të një poeti beatnik.

Romani i saj më i famshëm, Franziska Linkerhand, të cilin Jones e përshkruan si “Historia gjermane e ushqyer përmes formës së një letre dashurie”, ishte i paplotë kur ajo vdiq, por u bë bestseller kur u botua në 1974. Shkruar kryesisht si një rrjedhë e vetëdijes, ai fokusohet në një arkitekte të re, ambicioze, e cila vendos të realizojë ëndrrën e saj për të krijuar ndërtime urbane humane në një qytet të ri në RDGJ, pavarësisht pengesave të vendosura nga kolegët e saj.

Rrjedha e romanit pasqyron zhgënjimin në rritje të Reimann-it për realitetet e përditshme të socializmit siç e përjetoi. Më vonë ajo do t’i referohej vetes si një “budallaqe sylesh” në lidhje me entuziazmin e saj të dikurshëm për komunizmin.

Librat e Reimann u censuruan shumë nga autoritetet e Gjermanisë Lindore. Vetëm gjatë 25 viteve të fundit versionet origjinale, të pacensuruara janë vënë në dispozicion të publikut të gjerë në botimet e reja të punës së saj, një fenomen që ka ndihmuar në krijimin e brezave të rinj të fansave./The Guardian / KultPlus.com

“E dashuroj aromën e bojës së librave në mëngjes”

Thëniet më të bukura nga Umberto Eco:

“Tani kam arritur në përfundimin se e gjithë bota është një enigmë, një enigmë e padëmshme që bëhet e tmerrshme prej përpjekjes sonë të çmendur, për ta interpretuar sikur të ketë një të vërtetë që fshihet nën të.”

“Ti vdes, por pjesa më e madhe e atyre që ke akumuluar nuk humbet. Ti lë prapa një mesazh në shishe.”

“Të lexosh një libër të shtypur është një përvojë krejt tjetër: mund ta bësh në anije, në degë të një peme, në shtrat, edhe kur nuk ka fare drita.”

“Funksioni i kujtesës është që të ruajë, por edhe të hedhë tutje. Nëse do të mbanit mend gjithçka, nga e gjithë jeta juaj, do të ishit të sëmurë.”

“Kur njerëzit pushojnë së besuari në Zot, nuk është se ata tashmë nuk besojnë në asgjë: tani ata besojnë në gjithçka.”

“Njerëzit janë të lodhur nga gjërat e thjeshta. Ata duan të sfidohen.”

“Problemi me internetin është se ai të jep gjithçka, materiale të besueshëm dhe materiale të çmendur. Kështu që, problemi është, si të bësh dallimin?”

“Shteteve të Bashkuara iu desh një luftë civile, për t’u bashkuar ashtu si duhej.”

“Hero i vërtetë është gjithmonë gabimisht hero; ai ëndërron që të jetë burracaku i ndershëm, ashtu si gjithë të tjerët”

“Interneti është si një bibliotekë pa filtrim. E mira e bibliotekave, ashtu sikurse dhe e enciklopedive, nuk është vetëm që ruajnë kujtesën, por edhe që hedhin tutje ato gjëra që një kulture nuk i duhen.

Nëse nuk do të hidhnim poshtë asgjë, do të ishim si “Funes el memorioso”, tek një tregim i Jose Luig Borges. Ky personazh kujtonte gjithçka: ishte një njeri me kujtesë totale, i paaftë të arsyetonte, sepse ishte i paaftë të filtronte.

Interneti është si Funesi: përmban gjithçka, të vërtetën dhe të gënjeshtërtën, gjë që është një risk i madh, mbi të gjitha për të rinjtë.”

“Kur dikujt i duhet të ndërhyjë për të mbrojtur lirinë e shtypit, atëherë ajo shoqëri është e sëmurë.”

“Më mirë realiteti, se sa një ëndërr: kur një gjë është reale, atëherë ajo është e vërtetë dhe për këtë nuk është faji yt.”

“Unë e kam humbur lirinë e të mos paturit një opinion.”

“Nëse njerëzit i blejnë kot librat e mi, unë këtë e konsideroj një taksë mbi idiotësinë.”

“Mendoj se një libër duhet gjykuar dhjetë vjet më vonë, pasi e ke lexuar dhe rilexuar.”

“Druajuni profetëve dhe atyre që janë të përgatitur të vdesin për të vërtetën, sepse si rregull ata bëjnë shumë të tjerë që të vdesin me ta, shpesh herë para tyre, ndonjëherë edhe në vend të tyre.”

“Ka të pavërteta që prodhojnë rezultate pozitivë dhe të tjera që prodhojnë rezultate negativë. Mes këtyre të fundit janë Protokollët e Pleqësisë së Sionit, me të cilët jam marrë në librin tim të fundit.

“E dashuroj aromën e bojës së librave në mëngjes”

“Mungesa është për dashurinë, ashtu si era është për zjarrin: shuan flakët e vogla, por ndez të mëdhatë”

“Monstrat ekzistojnë sepse janë pjesë e një plani hyjnor, dhe tiparet e tmerrshme të atyre monstrave, zbulojnë fuqinë e krijuesit”

“Nuk e kuptoj dot për se duhen 80 milionë njerëz online, kur, ajo që ata bëjnë në fund, është që t’u flasin fantazmave në periferi.”

“Den Braun është një personazh nga “Lavjerrësi i Fukoit”. Unë e kam krijuar. Ai ndan me personazhet e mi magjepsjen për botën e komploteve të Masonëve, Jezuitëve. Rolin e Kalorësve Tempullarë. Sekretin hermetik. Parimin që gjithçka është e ndërlidhur. Madje dyshoj që Den Braun të ekzistojë vërtetë.”

“Asgjë nuk i jep një njeriu të frikësuar më shumë kurajë, se sa frika e një tjetri”

“Cfarë është dashuria? Nuk ka asgjë në botë, as njeri, as Djall, asgjë tjetër, që ta konsideroj aq të dyshimtë sa dashuria, sepse ajo penetron në shpirt më shumë se cdo gjë tjetër.

Nuk ekziston asgjë që ta mbushë dhe lidhë kaq shumë zemrën, sa dashuria. Kështu që, nëse nuk i keni ato armë që e nënshtrojnë atë, shpirti zhytet përmes dashurisë, në një humnerë të paanë”

“Unë besoj se, ajo që ne bëhemi, varet shumë nga ajo që etërit tanë na mësojnë, në momente të cuditshëm, atëherë kur nuk po përpiqen fare të na mësojnë dicka. Ne formohemi prej copëzave të vogla të urtësisë”. / KultPlus.com

Shqiptarët në tablotë e evropianëve, vitalitet karakteresh dhe kostume tradicionale

Ekspozita “Shqipëria dhe shqiptarët në tablotë e autorëve evropianë të shekullit XIX”, vazhdon të jetë e hapur në sallën e ekspozitave në katin e dytë të Muzeut Historik Kombëtar.

Ekspozita përmban 45 riprodhime të tablove, ku shqiptarët hynë gjerësisht në tablotë e piktorëve të huaj veçanërisht në vitet e para të shekullit XIX. Pas Revolucionit francez e sidomos pas fitores së Revolucionit grek, një sërë artistësh, shkrimtarësh, historianësh dhe arkeologësh, por në veçanti piktorët francezë, anglezë, italianë, gjermanë dhe zviceranë trajtuan temën shqiptare. Shqiptarët u shfaqën në tablotë e tyre me profile e karaktere të ndryshme: herë në pozicione luftarake e herë në pamje të qeta meditimi, apo portrete të lira, ku secili nga piktorët ka shprehur origjinalitetin dhe stilin e tij piktural. Në gjithë imazhet e punuara nga piktorët e shekullit XIX, ajo që bie në sy është një lloj vitaliteti i karaktereve dhe kostumeve tradicionale shqiptare. Këto karaktere nuk janë krijuar thjesht nga imagjinata, por nga një pikëtakim i drejtpërdrejtë i tyre me këta personazhe.

Këto tablo janë një pjesë e asaj krijimtarie të madhe të piktorëve evropianë të shekullit XIX, të cilët, krahas ekzotizmit përmes figurave, kompozimeve dhe ngjyrave dhanë edhe dramacitetin, tragjizmin apo atë lirizëm të pakët që mund të ekzistonte në atmosferën e rëndë të një pushtimi perandorak. Përveç kësaj, këta piktorë mundësuan që gjeneratat e sotme të kenë mundësinë të shikojnë si figura reale tipin shqiptar gjatë atij shekulli dhe dramën që ngjizte ai në vetvete. Nuk do të mund t’i imagjinonim ashtu siç duhej figurat e suljotëve pa parë pikturat e Louis Dupré, apo pikturat e J. L. Gérôme, mishërimin e luftës së Marko Boçarit në tablotë e Delacroix, fytyrën e së resë shqiptare tek Corot, etj.

Përmes tablove të piktorëve europianë të shekullit XIX rikrijohet jeta e shqiptarëve në trojet e tyre dhe përtej kufijve, në rrugëtimet e gjata të historisë. / atsh / KultPlus.com

90 vjet nga lindja e shkrimtarit të madh, Umberto Eco

Umberto Eco, i lindur më 5 janar 1932, ishte një shkrimtar, filozof, kritik letrar, semiolog dhe profesor universiteti italian. Njihet më së shumti për romanin e tij të 1980 Il nome della rosa, më pas shkruajti romane të tjera si Il pendolo di Foucault dhe L’isola del giorno prima. Romani i tij Il cimitero di Praga, botuar më 2010, kryesoi listën e librave më të shitur në Itali.

Umberto Eko, një shkollar në fushën e errët të semiotikës, që u bë autor i suksesshëm romanesh, mbi të gjitha me veprën “Emri i Trëndafilit”, vdiq të premten në Itali. Ai ishte 84 vjeç. Si një semiotikan, Eko kërkoi të interpretonte kulturat përmes shenjave dhe simboleve të tyre ? fjalëve, ikonave fetare, banerave, veshjeve, notave muzikore dhe madje edhe filmave vizatimorë.

Ai ka publikuar mbi 20 libra mbi këto çështje ndërsa jepte mësim në Universitetin e Bolonjës, më i vjetri në Europë. Por në vend që të veçonte jetën e tij akademike nga krijimtaria e tij popullore, Eko përfshiu në shtatë romanet e tij shumë prej shqetësimeve të veta akademike. Në bashkimin e këtyre dy botëve, ai nuk ka qenë kurrë më i suksesshëm sesa tek “Emri i Trëndafilit”, romani i tij i parë, që u publikua në Europë në vitin 1980.

Suksesi qe i madh dhe ai shiti më tepër se 10 milionë kopje në rreth 30 gjuhë dhe pati edhe një adaptim kinematografik në Hollivood.

Libri tregon për ngjarjet që ndodhin në një manastir italian në shekullin 14, kur murgjit vriten nga besimtarë të tjerë duke risjellë bukur një qasje filozofike të Aristotelit, harruar kohë më parë.

Umberto Eco ishte një prozator, kritik, filozof, semiotikan dhe profesor italian me peshë të madhe në letërsinë dhe kulturën europiane.

Ai lindi më 5 janar 1932 dhe u nda nga jeta më 19 shkurt 2016. /KultPlus.com

Dita e Mesharit – 5 janar 1555

Më 5 janar 1555, prifti katolik shqiptar Dom Gjon Bdek Buzuku e përfundoi së shkruari ‘Mesharin’ e tij, që deri më sot njihet si vepra e parë dhe njëkohësisht i pari monument letrar i botuar në gjuhën shqipe.

Datën dhe arsyen e shkrimit të kryeveprës monumentale vetë autori e shkruan në parathënien e Mesharit të tij, se e mbaroi “së shkruami” më 5 janar 1555 duke e vë edhe arsyen: “tue e u kujtuomshumӫ herë se gluha jonӫ nukë kish gjā tӫ ṇdigluom ṇ së Shkruomit shenjtë,” dhe dëshmia se kjo është një vepër e parë e këtij lloji e shkruar në gjuhën shqipe: “këjo tue klenë mā e para vepër”.

Ja Pasthënia e Mesharit:

“U Doni Gjoni, biri i Bdek Buzukut, tue ụ kujtuom shumë herë se gluha jonë nukë kish gjā të ṇdigluom ṇ së Shkruomit shenjtë, ṇ së dashunit së botësë sanë desha me ụ fëdigunë, për sā mujta me ditunë, me zdritunë pak mendetë e atyne qi tӫ ṇdiglonjinë, përse ata të mundë mernë sā i naltë e mujtunë e i përmishëriershim anshtë Zotynë atyne qi ta duonë ṃ gjithë zemërë. U lus ṃbas sodi mā shpesh te uini ṃ klishë, përse ju kini me gjegjuni ordhëninë e Tinëzot. E atë në ṃbaronjënë, Zotynë të ketë mëshërier ṃbi ju. E ata qi ṷ monduonë djerie tash, mā mos u mondonjënë. E ju t ini të zgḭiedhunitë e Tinzotë. E përherë Zotynë kā klenë me jū, ju tue ṇdjekunë të dërejtënë e tue lanë të shtrembënënë. E këta ju tue bām, Zotynë ka me shtuom ṇdër jū, se të korëtë taj të ṇglatetë djerie ṇ së vjelash, e të vjeltë djerie ṇ së mbjellash. E u mā duo tӫ ṃbaronj vepërënë teme, Tinëzot tue pëlqyem, Ņdë vjetët M. D. L. IV. njëzet dit ṇdë mars zuna ṇfill, e ṃbarova ṇdë vjetët ṇjë M. D. L. V. ṇdë kallënduor V dit. E se për fat në keshë kun ṃbë ṇdonjë vend fëjyem, u duo tuk të nukë fajtë, aj qi të jetë mā i ditëshim se u, ata faj e lus ta trajtojnë ṇde e mirë. Përse nukë çuditem se në paça fëjyem, këjo tue klenë mā e para vepër e fort e fështirë për të vepëruom ṃbë gjuhët tanë. Përse ata qi shtamponjinë kishnë të madhe fëtigë, e aqë nukë mundë qëllonjinë se faj të mos banjinë, përse përherë ṇdaj ta nukë mundë jeshë; u tue ṃbajtunë një klishë, ṃbë të dȳ anët më duhē me sheryem. E tash u jam ṇfalë gjithëve, e lutëni Tenëzonë ende për muo”./ KultPlus.com

‘Sonte gjithçka ndahet n’gjysmë, përveç dhimbjes’ (VIDEO)

Grupi Marigona është dashuria e plot gjeneratave në Kosovë.

Këngët e këtij grupi edhe sot dëgjohen me ëndje, anipse grupi ndër vite është më pasiv në krijimin e muzikës dhe melodive të reja.

Secili prej nesh e kemi dëgjuar në një kohë ose tjetrën Grupin Marigona. “Sonte”, mbetet një prej hiteve të këtij grupi që i ka mbijetuar kohës.

Ka më shumë se 15 vjet që kur është realizuar kënga “Sonte”, shoqëruar edhe me videoklip, dhe gjithmonë mbetet si këngë e re dhe plot emocion edhe në realitetin e sotëm.

Sonte gjithqka ndahet n’gjysmë përveq dhimbjes
Sonte asgjë s’është e lehtë përveq ikjes
Sonte kujt dorën ia mban, kujt ne vesh i flet
Puthja jote nesër kend e pret e kend me vonë e vret

Ref:

Nëse emrin tënd çdo natë e thërras dhe për ty flas
S’do t’thotë se ty të du
Nëse netët pa ty vijnë e shkojnë, do t’mundem une pa ty
Kur ti mundesh pa mu.

Sot kujtimet fund nuk kanë as s’du ti harroj
Ndoshta nesër kot do t’qan,ndoshta veq ëndërroj
Se fshehtësi ishe për mu, këtë unë tash e di
Do t’provoj pa ty me jetu, do t’lutem në vetmi./
Kultplus.com

Historia e filmit të parë shqiptar ‘Tana’

Në vitin 1953 kinematografia shqiptare, e cila ishte në vitet e para të krijimit të saj, në bashkëpunim më kinemanë sovjetike, kishte realizuar filmin e parë shqiptaro-sovjetik “Skënderbeu”. Por, meqë ishte një bashkëpunim, në historikun e kinemasë shqiptare, jo filmi “Skënderbeu”, por filmi “Tana” konsiderohet si filmi i parë. Sot do të tregojmë historikun se si lindi ky film.

Filmi “Tana” është filmi i parë i mirëfilltë i kinematografisë shqiptare, xhiruar krejtësisht me autorë e aktorë shqiptarë. Filmi u mbështet mbi një skenar të shkruar nga shkrimtarët shqiptarë, ndërtuar mbi një subjekt të jetës shqiptare. Regjisori, aktorët, kompozitorët, operatorët e të tjerë ishin të gjithë shqiptarë dhe filmi ishte me kohë të plotë dhe jo me metrazh të shkurtër.

Subjekti i filmit u mor nga novela e shkrimtarit Fatmir Gjata dhe për ndërtimin e skenarit të filmit punuan shkrimtarët Fatmir Gjata dhe Nasho Jorgaqi, në bashkëpunim me kineastin Kristaq Dhamo. Në film trajtohet një nga problemet më të mprehta të shoqërisë shqiptare për kohën, siç ishte kolektivizimi në fshat, por edhe ndryshimet që po ndodhnin mbi disa aspekte të jetës së shoqërisë shqiptare, kryesisht në fshat. Filmi i përmbante të gjitha: dashurinë, urrejtjen, zemërimin, ligësinë, mentalitetet e deri tek përdorimi i armës për të ndaluar një dashuri. Regjisori Kristaq Dhamo me realizimin e filmit “Tana” tregoi se kishte fituar shumë nga bashkëpunimi dhe përvoja me kineastët sovjetik që në xhirimet e filmit “Skënderbeu”, por edhe në vitet më pas, deri në realizimin e filmit “Tana”.

Xhirimet e para të filmit të parë shqiptar u realizuan në atelienë e ngritur në një nga sallat e Liceut artistik. Aty u xhirua një nga skenat e para të filmit, ku të gjithë kooperativistët janë të mbledhur në klub e po dëfrejnë e kërcejnë.  Një skenë tipike e realitetit shqiptar të atyre viteve. Në këto çaste klubit i afrohet i dashuri i Tanës, Stefani.  Ai ishte i mërzitur sepse Tana i kërkoi që të shkojë për të jetuar e punuar në fshatin e saj, por ai nuk e kishte me qejf. Përveç kësaj, në fshat janë hapur fjalë sikur Tana kërkon të martohet me Lefterin, një bashkëfshatar. Nga dritarja e klubit Stefani shikon Tanën dhe Lefterin që kërcejnë së bashku vallen e shamisë së beqarit dhe në kërcim e sipër Tana e djeg shaminë dhe e mbështet kokën në supin e Lefterit. Një skenë që shkakton xhelozi dhe rrit dramacitetin. E gjithë skena u xhirua me mjeshtëri nga operatori Mandi Koço. Personazhi kryesor në film ashtu si dhe në novelë ishte Tana, e interpretuar nga aktorja e teatrit të Shkodrës, Tinka Kurti. Aktorja e re, e talentuar Tinka Kurti e solli bukur personazhin e Tanës. Edhe pse aktore e teatrit, kritika e kohës e vlerësoi aktoren për paraqitjen e mirë që bëri në film, duke iu larguar teatralitetit e duke e luajtur natyrshëm personazhin e një vajze të re të dashuruar.  

Një tjetër personazh kryesor në film, ishte Stefani, interpretuar nga aktori i Teatrit Popullor, Naim Frashëri. Ai është një djalë malësor, romantik, me dashuri të pastër, që dëshiron të ndërtojë një jetë të re, edhe pse në fillim kishte vështirësitë e saj. Antigonisti i tij, që dëshironte të martohej me Tanën, ishte Lefteri, interpretuar nga një tjetër aktor i teatrit popullor, Kadri Roshi. Pas një dehjeje në lokal dhe i ndikuar nga fjalët e njerëzve në fshat, ai shkon dhe qëllon me armë zjarri mbi Stefanin. Aktorë të tjerë që interpretojnë në këtë film janë Pjetër Gjoka, Marie Logoreci, Violeta Manushi, Lazër Filipi, Pandi Raidhi, Esma Agolli, etj.  

Krahas aktorëve, të cilët duke mos pasur eksperiencë në kinematografi, ishin të gjithë aktorë që vinin nga teatri, në film u aktivizuan edhe 1000 figurantë, gjithashtu edhe montazhierë, punonjës të laboratorit, elektricistë e të tjerë. Ndihmë të madhe në realizimin e filmit dhanë fshatarët e Lozhanit të Korçës, të cilët qëndruan për ditë të tëra në dispozicion të kolektivit të Kinostudios gjatë xhirimeve të filmit.

Muzika e filmit u kompozua nga Çesk Zadeja dhe luajti një rol të madh në zbulimin e botës së brendshme të heronjve, ajo ishte origjinale, e drejtpërdrejtë dhe ndikonte në zhvillimin dramatik të ngjarjeve.

Premiera e filmit u dha më 17 korrik 1958. Deri në atë ditë askush nga punonjësit e Kinostudios “Shqipëria e Re” nuk e kishte parë filmin të plotë nga fillimi deri në fund. Kishte disa që kishin parë disa episode të veçanta, por jo të gjithin.  Por, para se të shfaqej premierë për publikun e gjërë, protagonistët e filmit, punonjësit që morën pjesë në shfaqjen e tij, e panë filmin të plotë dhe u bënë opinionistët e parë të tij. Pastaj kur erdhi nata e premieres për publikun e gjerë, salla u mbush plot. Shqiptarët ishin kuriozë për të parë një film të realizuar krejtësisht nga artistët e tyre. Në gazetën “Bashkimi” të datës 18 korrik 1958, aktorët e filmit “Tana” do të jepnin përshtypjet e para për filmin dhe kjo gjë ishte një risi për mentalitetin shqiptar.  

Filmi “Tana”, si filmi i parë shqiptar, sot më shumë vlerësohet për vlerën dokumentare dhe historike, sesa për komponentë të tjerë. Megjithatë duhet theksuar se aty janë gdhendur profilet artistike të një kasti të mrekullueshëm aktorësh, të cilët në ato vite ishin ndër hapat e parë të karrierës, por që më vonë u shndërruan në yje të një realiteti të ri kinematografik. Arkivi Qendror Shtetëror i Filmit (AQSHF) në suazën e proçesit të restaurimit dhe dixhitalizimit të filmave të vjetër shqiptar ka realizuar restaurimin e filmit të parë “Tana”, duke shkundur pluhurin e kohës dhe duke e bërë të arritshëm për të gjithë./albanian.cr / KultPlus.com

Shqiponja Ahmetaj, vajza nga Elbasani, zgjidhet shkencëtarja e vitit në Austri

Shqiponja Ahmetaj, vajza nga Elbasani, ka fituar çmimin ‘Hedy Lamarr Prize’ në Austri duke u cilësuar si shkencëtarja e vitit. Ajo është bijë e dy intelektualëve elbasanas, Mejreme dhe Shemun Ahmetaj. Shqiponja u largua 18 vjeçe nga qyteti i saj i lindjes, Elbasani dhe vazhdoi studimet në Shën Petersburg.

Sapo përfundoi studimet bachelor në Rusi, Shqiponja fitoi një bursë nga Komisioni Evropian për programin ‘European Master’s Program in Computational Logic“ (EMCL).

Në vitin 2011, ajo nisi studimet master në “Technische Universität Dresden” në Gjermanisë. Semestrin e dytë e përfundoi në “Free University of Bolzano” të Italisë. Ndërsa, vitin e dytë të studimeve, Shqiponja zgjodhi të shkojë në Vjenë, ku vazhdon të vijojë studimet e post-doktoratës.

Qyteti i Vjenës e dekoroj Shqiponjën me çmimin “Hedy Lamarr”, çmim ky që i ndahet çdo vit një shkencëtareje për arritjet që ka bërë në fushën e teknologjisë së informacionit./Infoweb/ KultPlus.com