Një nga orëbërësit më të famshëm në botë, Franck Muller ka nxjerrë në shitje modelin e veçantë të orës luksoze me heroin kombëtar të shqiptarëve, Gjergj Kastrioti Skënderbeun.
Ora ka ngjyrat kuq e zi, të flamurit kombëtar shqiptar, ndërsa në fushën e saj është gdhendur me ngjyrë ari busti i Skënderbeut.
“Vanguard Racing Skenderbeu” edicion i limituar quhet modeli me një fushë të kuqe të ndezur me të famshmin Gjergj Kastrioti në qendër të saj, i njohur më mirë si Skënderbeu, i konsideruar hero kombëtar shqiptar për rezistencën e tij ndaj Perandorisë Osmane”, shkruan kompania e orave të famshme me bazë në Gjenevë të Zvicrës.
Ende nuk dihet sa është çmimi i kësaj ore, por duke marrë parasysh që modelet e thjeshta varjojnë nga 5 mijë deri në 7,500 euro, një model i limituar si ky i Skënderbeut mund t’i kalojë 10 mijë euro.
Megjthatë interesimi ka qenë i lartë, ku në rrjetet sociale lexohen edhe komente të personazheve publik shqiptar si ai i reperit Capital T, i cili shpreson të jetë një prej blerësve.
Gjithmonë ka qenë zakon i zotërve,perandorëve, princave dhe mbrëtërve të mëdhenj të mbanin dhoma të veçanta të thesareve të paçmuara, antikuariati, galeri, biblioteka etj, në të cilat ruheshin gjëra të vjetra, të rralla, të mrekullueshme, qoftë për lavdinë e përjetshme të artistëve, qoftë për kënaqësinë e syve, apo për të ndezur mendjen dhe frymëzuar nga heronjtë dhe studiuesit fisnikë ,ose edhe për të gjetur e zbuluar gjëra të përzemërta për ta.
Në dhomat apo sallat e tilla të mëdha që ata i kishin projektuar më kohë, ishin të mbushura me gurë mermeri, diamante, ari, statuja ose kolona portretesh të ndryshme, shqiponja të punuara etj. Kjo është parë edhe në kohën e Cezarit, i cili mbante edhe ai gjësende të tilla, por edhe portretin e tij që ishte zbukuruar me një kurorë dafine, si i pari i të gjithë perandorëve romakë.
Poashtu edhe Aleksandri i Madh në botën e tij të madhe,mbante figurat e Jupiterit, Saturinit e të ngjashme, të heronjëve, si dhe shumë gjësende me vlera të paçmuara.
Ndërsa, njihet edhe biblioteka e famshme e Ptolomeo Filadelfi (Faraonit) mbretit të Egjiptit i cili mblodhi njëqind mijë libra nga më të jashtëzakonshmet. Biblioteka e mbretit Xerxes të cilën e ngriti dhe e zbukuroi në Athinë ishte me famë të madhe.
Edhe arkiduka Ferdinand i Austrisë i cili e ktheu kështjellën mesjetare Ambras në muze të famshëm e të mrekullueshëm, në të cilën u ruajtën gjësende me vlera të paçmuara, në mesin e relikteve të tilla të jashtëzakonshme ishin edhe armët dhe përkrenarja e Gjergj Kastriotit të cilat tani qëndrojnë në muzeun e historisë së artit në Vjenë.
Një muze të tillë e ngritën edhe shumë perandor, e princa tjerë të Europës dhe Botës.
Është e mundur që edhe mbreti arbëror Gjergj Kastrioti të ketë ngritë një sallë apo dhomë të tillë të veçantë të ruajtjes së gjësendeve me vlerë, kjo për faktin se nga përshkrimi i jetës dhe veprës së tij, shihet se ai është shumë i lidhur me figurat e lashta heroike, me lashtësinë dhe njeri që e donte artin dhe leximin. Mendoj se është e pamundur që ai të mos ketë patur një muze, bibliotekë apo sallë të tillë me vlera të paçmuara. Dhe duke qenë se ai është e mundur të ketë patur të tilla gjëra me vlera të rralla e të paçmuara, atëherë pas vdekjes së tij nuk dihet se ku kanë mbetur, apo ndoshta disa nga gjësendet me vlerë i ka marrë me vete në anijen me të cilën lundruan për në itali bashkëshortja e tij Donika me të birin e saj Gjonin. / KultPlus.com
Ernesto Sabato, një nga shkrimtarët më të mëdhenj dhe më të famshëm të shekullit XX në librat e tij ka shkruar me ngazëllim dhe krenari edhe për një origjinë të tij me arbëreshët e italisë nga ana e familjes së nënës.
Ai e ka përmendur disa herë emrin e zulmshëm të Gjergj Kastriot Skënderbeut dhe ka dhënë përcaktime për natyrën dhe rolin e shqiptarëve në histori, për luftrat kundër pushtimit otoman.
Ernesto Sabato është një shkrimtar i jashtëzakonshëm nga Argjentina.
Ai së bashku me shkrimtarin po argjentinas Jorge Luis Borges mbahen si dy gjenitë e letërsisë moderne të shekullit të tyre, si dy krijues me një imagjinatë të pakufishme dhe me fuqi metaforike dhe ironike të pashembullt.
Ernesto Sabato në rininë e tij qe një talent i shquar në fizikë.
Ai punonte me një ekip dijetarësh këmbëngulës dhe që synonin të fitonin Çmimin Nobel.
Si talent shkencor Ernesto Sabato mund të ishte bërë patjetër një shkencëtar dhe ndoshta mund ta fitonte me zbulimet e tij në fizikë edhe Çmimin Nobel.
Befas ai në moshën 40 vjeçare u shkëput nga shkenca.
Ai e shpjegon këtë motiv largimi, për shkak të një krize shpirtërore.
Braktisja e shkencës bëri që ai të merrej me letërsi.
Në një intervistë Ernesto Sabato thotë se braktisja e shkencës prej tij qe ikja nga një botë simetrike, me ligje të përcaktuara dhe të amëshuar.
Kurse krijimtaria letrare, të gjitha zhanret e letërsisë, sipas Sabatos nuk janë gjë tjetër veçse universe asimetrike, me ligje të ndryshme të psikologjisë, emocioneve dhe përfytyrimeve.
Unë kam shkruar disa herë ese për Ernesto Sabaton.
Kam shkruar gjithashtu edhe për lidhjet që ai thotë për arbëreshët dhe Skënderbeun.
Këtë herë kam një subjekt shkrimor më të veçantë.
Në Tetor të vitit 1995 Ernesto Sabato ishte ftuar nga Fondacioni Velija, në Tiranë për të ardhur dhe për të marrë çmimin e madh që ky Fondacion i kishte akorduar Ernesto Sabatos.
Ishin bërë të tërë përgatitjet dhe komunikimi me letra me Ernesto Sabaton bëhej nga Mira Meksi, shkrimtare përkthyese dhe Drejtore e Fondacionit Velija.
Por ardhja e Ernesto Sabatos befas u shty.
Kish ndodhur një fatkeqësi e rëndë për të.
Djali i tij, i cili qe gjithashtu një personalitet publik, madje qe dhe Ministër i Arsimit në Argjentinë papritur vdes në një aksident automobilistik.
Ishte e paimagjinueshme, është gati e pabesueshme që shkrimtari i përbotshëm Ernesto Sabato, tashmë i moshuar të gjente forca shpirtërore por edhe fizike për ta përballuar këtë gjëmë të llahtarëshme.
Më datën 27 Tetor 1995 Ernesto Sabato i shkruan një letër Mira Meksit dhe Fondacionit Velija.
Në arkivin tim shkruan Moikom Zeqo kam një kopje të letrës origjinale në spanjisht të shkruar dhe të nënshkruar nga Ernesto Sabato.
Për lexuesin po jap më poshtë përkthimin në shqip.
Mira Meksi
Fondacioni Velija 27 Tetor 1995
Mike e shtrenjtë dhe bujare: kam një lajm të keq, sepse mjekët që më kurojnë më kanë thënë se në këto momente nuk jam në gjendje të përballoj një udhëtim kaq të gjatë dhe të lodhshëm, ngase po kaloj një periudhë me tensione të tmerrshme nervore për shkak të vdekjes së birit tim në një aksident automobilistik, i cili ishte Ministër i Arsimit, një talent i madh, me vlera njerëzore dhe morale të jashtëzakonshme.
Kisha bërë gjithçka gati për këtë udhëtim kaq të bukur, sepse, siç e dini, kam një stërgjysh shqiptar.
Kur Gjergj Kastrioti nuk pati më forca të luftonte kundër ushtrisë së tmerrshme otomane, dhe shkoi në Napoli për të hyrë në marrëveshje me mbretin burbon, arriti që mijëra e mijëra shqiptarë të pranoheshin të vendoseshin në jug të Italisë, në fshatra ku mund të ruanin gjuhën, zakonet dhe fenë e tyre. Stërgjyshërit e mi u vendosën në Santo Martino de Finita, në Kalabri.
Figura e Kastriotit, së pari në Turqi dhe më pas në atdheun e tij, përherë më ka krenuar, dhe në dhomën time të punës kam një portret të bukur të bërë në Venecia me emrin SKANDERBEG.
Nuk dua të mbyll sytë pa parë malet e Shqipërisë, dëshmitare të luftës së atij gjeniu luftëtar.
Mund të vij pasi të kaloj dimri shqiptar, nga fundi i marsit të vitit që vjen.
Pas disa ditësh do t’ju dërgoj datën e saktë.
Më dhemb shpirti për këtë që ndodhi, shpresoj të më kuptoni që në këtë periudhë, tensionet nervore që po kaloj më pengojnë të vij, ashtu siç e kisha bërë në mendje deri përpara dy ditësh.
Ju dërgoj falënderime pa fund, e shtrenjta Mira Meksi, që bëtë kaq shumë, ndonëse jeni e sëmurë.
Dhe ju lutem t’i transmetoni mirënjohjen time të thellë zotit Vebi Velija dhe të gjithë atyre që kanë punuar për këtë Çmim, që kaq shumë më jep nder.
Ernesto Sabato
Letra kuptohet menjëherë që është e një shkrimtari, thotë disa të vërteta substanciale.
Ernesto Sabato e thotë haptazi “e kam një stërgjysh shqiptar“.
Ai e di shumë mirë historinë e Gjergj Kastriotit kur shkoi me kalorësit e tij për të mbrojtur Mbretin e Napolit.
Këtë patjetër do ta ketë lexuar nga librat e pafund që u botuan në Europë, që patën si një matricë kryeveprën e Marin Barletit, për bëmat dhe lavditë e Gjergj Kastriotit.
Sabato e di gjithashtu të saktë historinë e arbëreshërve që u vendosën në Jug të Italisë, “në fshatra, ku mund të ruanin gjuhën, zakonet dhe fenë e tyre“.
Sabato rrëfen diçka për origjinën e tij, vetëkuptohet edhe nga narrativa familjare e trashëguar në kujtesë. Sabato saktëson “stërgjyshërit e mij u vendosën në Santo Martino de Finita, në Kalabri“.
Pastaj shpall edhe një të vërtetë intime dhe të brendëshme të jetës së tij. “Figura e Kastriotit …. përherë më ka krenuar dhe në dhomën time të punës kam një portret të bukur të bërë në Venecia me emrin SKANDERBEG.
Nuk dua të mbyll sytë pa parë malet e Shqipërisë, dëshmitare të luftës të atij gjeniu luftëtar“.
Në një farë mënyre kemi të bëjmë me një rrëfim publik, të vërtetë dhe përfundimtar.
Ernesto Sabato krenohet me origjinën shqiptare të tij.
Në këtë rrëfim të Sabatos ne mund të bëjmë një persiatje dhe një paralele në deklaratën e famshme të Nënë Terezës e cila shpalli Urbi et orbi “Jam me origjinë shqiptare“.
Kam shkruar disa ese dhe artikuj për Ernesto Sabato. Ernesto Sabato e ka njohur në leximet e tij veprën e poetit të madh frances Gijon Apoliner.
Dihet që Apolineri qe mik i ngushtë dhe admironte shumë Faik Konicën. Faik Konica qe një Mentor për Apolinerin.
Në një nga veprat e tij Apolineri ka krijuar një personazh i quajtur Kanuri,- ku ka reflektuar tiparet e dy miqve të tij të shtrenjtë: Të Faik Konicës dhe të Pablo Pikasosë.
Duket qartë që Sabato e ka lexuar këtë vepër dhe e përmënd Kanurin, që është në fakt një personazh i dyfishtë. Pikërisht duke medituar për Kanurin të cilit Apolineri i atribon një origjinë shqiptaro-spanjolle, Sabato pasi flet për vetitë e larta dhe virtytet e shqiptarëve thotë njëkohësisht se “shqiptarët kanë një prirje për vetëvrasje”.
Këtë mendim ai e nxjerr si një lloj sinteze nga vepra e shkruar e Apolinerit, ku përshkruhet se sa pak e çmon shqiptari jetën e tij kur ndërmerr një aksion apo një veprim.
Natyrisht që në këtë pohim ka diçka të vërtetë kur marrim parasysh se si vriten shqiptarët nga grindjet dhe moskuptimet dhe marrëzitë e tyre të mëdha.
Por nuk duhet harruar që kuptimshmëria e kësaj shprehjeje nuk mund të apsolutizohet.
Nëse shqiptarët vuajnë nganjëherë për mënd kjo nuk do të thotë që duhen klasifikuar në rrafshin e një stili vetëvrasjesh të pakuptimta dhe pa qëllim.
Prandaj si një kundërvënje madhështore ose si një lartësim të virtytit edhe vetë Ernesto Sabato e përmënd emrin Epokal të Gjergj Kastriot Skënderbeut.
Mbas disa kohësh të shkrimit të kësaj letre Ernesto Sabato erdhi më në fund në Shqipëri.
Edhe unë qeshë i pranishëm në ceremoninë e bukur të pritjes së Ernesto Sabatos në Tiranë.
Me këtë rast u takova dhe bisedova me të.
Prej vitesh unë kisha një libër të Ernesto Sabatos në spanjisht, që ma kishte dhuruar një miku im, ish ambasador i Shqipërisë në Buenos Aires.
Me Sabaton bisedoja frengjisht.
E kisha librin me vehte dhe ia tregova.
Ai qeshi dhe më shkrojti një dedikim në këtë libër që e u ruaj si një dëshmi të rrallë.
Nga ky takim i papërsëritshëm më kam dhe një fotografi në ku kam dalë në krahun e majtë të Ernesto Sabatos, ku është dhe Mira Meksi si dhe një përfaqësues i ambasadës së Argjentinës që ishte i pranishëm.
Është nder dhe kënaqësi të mendosh që një nga shkrimtarët më të mëdhenj botëror si Ernesto Sabato e lidh origjinën e tij edhe me shqiptarët.
Disa nga librat kryesorë të Ernesto Sabatos janë përkthyer shumë mirë në gjuhën shqipe.
Por ai meriton edhe një vepër arti, një bust ose skulpturë në një nga sheshet, apo lulishtet e kryeqytetit shqiptar.
Kemi dhe një adresë të saktë hulumtimi për tërë studiuesit që merren me arbëreshet dhe kulturën e tyre.
Pikërisht në fshatin e Kalabrisë që quhet Santo Martino de Finita duhet parë nëse ka mbetur ndonjë gjurmë nga familja e stërgjyshërve të Ernesto Sabatos.
Ndoshta nuk do të ishte pa kuptim por tepër e rëndësishme në rrafshin semantik që Komuna e këtij fshati arbëresh ta nderonte figurën e Ernesto Sabatos, duke emëruar ndonjë rrugë me emrin e tij ose duke vendos edhe ndonjë bust përkujtimor.
Një nga organet më të rëndësishme të shoqërisë “Dëshira” në Sofje është padyshim shtypshkronja e saj “Mbrothësia”, (rruga Car Simeon 60). Ajo lindi nga Kristo Luarassi dhe aktivistë të tjerë të shquar. Ishte ai që me ndihmën materiale e morale të “Dëshira” drejtoi me mjaft mjeshtëri shtypshkronjën. Për fat të keq, kompania nuk mund të përballojë një makinë shtypi në këtë kohë. Prandaj ai përdori lidhjet e ngushta me princin spanjoll Aladro Castrioti, i konsideruar si pasardhës i Gjergj Kastriot Skënderbeut, i cili iu përgjigj kërkesës së tij.
Në kryeqytetin Bullgar në shumicën e kohës kishte prezencë të intelektualëve të shquar shqiptarë si p.sh. Mit’had Frashëri më 1898 dhe Kolonia e Shahinit në vitin 1900. I pari krijoi “Ditërrëfenjësin” (Kalendari), i cili në vitin 1898 u quajt Kalendari Kombiar (Kalendari Kombëtar). Dhe e dyta – krijoi dhe botoi gazetën “Drita” në vitin 1901.
Të dyja u botuan në shtypshkronjën Mbrothësia të drejtuar nga Kristo Luarasi, i cili ia kushtoi jetën shtypjes së gazetave. Dhe pasi “Drita” e ndërpreu shtypjen, ajo u zëvendësua me “Lirija”. Teorikisht supozohej të ishte vazhdimi i saj, por devijon nga idetë e tij përparimtare dhe demokratike.
Nga viti 1909 deri në vitin 1911, ishte veçanërisht e njohur gazeta “Shqypeja e Shqypënisë”, organ i lirë politik, kulturor e letrar i Josif Bagerit; ajo u konfiskua disa herë nga qeveria turke për shkak të djegies së materialeve revolucionare në të. Gazeta është një nga gazetat shqiptare më progresive dhe më të mirëprogramuara ndonjëherë. Është e rëndësishme të thuhet se ajo është pothuajse gjithmonë në anën e duhur në lidhje me revolucionin kombëtar shqiptar. Kjo është kryesisht puna e Josif Bagerit.
Gazeta “Liria e Shqipërisë” (1911-1915) luajti një rol të madh në dy vitet e fundit të Rilindjes Shqiptare dhe ishte e lidhur ngushtë me lëvizjet revolucionare në vend. Ajo ishte e para që e shpalli Shqipërinë të pavarur më 28 nëntor 1912.
Gazeta “Drita” (dyjavore; 1901-1908) u bë përfaqësuesja më e shquar e shqiptarëve jashtë vendit, me figurat më aktive nga e gjithë Shqipëria. Në faqet e saj u ngrit ideja e një shkëputjeje të plotë nga Turqia, për një Shqipëri të pavarur.
Ndërsa “Kalendari Kombiar” është një enciklopedi e kohës; në të mund të gjeni fjalime patriotike, këshilla për zejtarët, fakte historike dhe folklorike, gjithashtu ka poetë dhe shkrimtarë të shquar hqiptarë.
Në faqet e tij mund të gjejmë poezi të Andon Zako Çajupit, Vashko Pasës, artikuj të Midhad Frashërit me pseudonimin Lumo Skando, atje, natyrisht, ka një kalendar me muajt dhe ditët e vitit; gjithashtu, një gjë shumë e rëndësishme – çdo botim i “Kalendarit Kombiar”, si dhe i gazetës “Drita”, shtypet me alfabetin e Stambollit , me të cilin kompania shkruante në atë kohë. Pothuajse në çdo artikull të “Kalendarit Kombiar” Lumo Skëndo u bën thirrje shqiptarëve të besojnë vetëm te vetja dhe të jenë vigjilentë.
Siç u përmend më herët, dallimet fetare në vetë themelimin e shoqërisë nuk janë kapërcyer. Mirëpo, kur “Kalendari Kombiar” filloi të shfaqej në secilin artikull të tij theksohej se shqiptarët kishin një gjak dhe nuk kishte rëndësi se cilit zot besonin. Prandaj, në 1899 në faqet e kalendarit është shtypur poezia e Pashko Vasës – “O, moj Shqypni”, nga e cila u ngrit parrulla për bashkim kombëtar, poezi të cilën po e risjell më poshtë.
PASHKO VASA
O moj Shqypni
O moj Shqypni, e mjera Shqypni, Kush te ka qitë me krye n’hi? Ti ke pas kenë një zojë e randë, Burrat e dheut të thirrshin nanë. Ke pasë shumë t’mira e begati, Me varza t’bukura e me djelm t’ri, Gja e vend shumë, ara e bashtina, Me armë të bardha, me pushkë ltina, Me burra trima, me gra të dlira; Ti ndër gjith shoqet ke kenë ma e mira. Kur kriste pushka si me shkrep moti, Zogu i shqyptarit gjithmonë i zoti Ka kenë për luftë e n’luftë ka dekun E dhunë mbrapa kurr s’i mbetun. Kur ka lidhë besën burri i Shqypnisë, I ka shti dridhën gjithë Rumelisë; Ndër lufta t’rrebta gjithëkund ka ra, Me faqe t’bardhë gjithmonë asht da. Por sot, Shqypni, pa m’thuej si je? Po sikur lisi i rrxuem përdhe, Shkon bota sipri, me kambë, të shklet E nji fjalë t’ambël askush s’ta flet. Si mal me borë, si fushë me lule Ke pas qenë veshun, sot je me crule, E s’të ka mbetun as em’n as besë; Vet e ke prishun për faqe t’zezë. Shqyptar’, me vllazën jeni tuj u vra, Ndër nji qind ceta jeni shpërnda; Ca thone kam fè ca thonë kam din; Njeni:”jam turk”, tjetri:”latin” Do thonë: “Jam grek”, “shkje”-disa tjerë, Por jemi vllazën t’gjith more t’mjerë! Priftnit e hoxhët ju kanë hutue, Për me ju damun me ju vorfnue! Vjen njeri i huej e ju rri n’votër, Me ju turpnue me grue e motër, E për sa pare qi do t’fitoni, Besën e t’parëve t’gjith e harroni, Baheni robt e njerit t’huej, Qi nuk ka gjuhën dhe gjakun tuej. Qani ju shpata e ju dyfeqe, Shqiptari u zu si zog ndër leqe!
Qani ju trima bashkë me ne, Se ra Shqypnia me faqe n’dhe! E s’i ka mbetun as bukë as mish, As zjarm në votër, as dritë, as pishë; As gjak në faqe, as nder ndër shokë, Por asht rrëxue e bamun trokë! Mblidhniu ju varza, mblidhniu ju gra, M’ata sy t’bukur q’dini me qa, Eni t’vajtojmë Shqypninë e mjerë, Qi mbet’ e shkretë pa em’n, pa nder; Ka mbet e vejë si grue pa burrë, Ka mbet si nanë, qi s’pat djalë kurrë! Kujt i ban zemra m’e e lan’ me dekë Kët farë trimneshe, qi sot asht mekë? Këtë nanë të dashtun a do ta lamë, Qi njeri i huej ta shklasë me kambë? Nuk, nuk! Këtë marrè askush s’e do Këtë faqe t’zezë gjithkush e dro! Para se t’hupet kështu Shqypnia, Me pushkë n’dorë le t’desë trimnia! Coniu, shqyptarë, prej gjumit çoniu, Të gjithë si vllazën n’nji besë shtërngoniu, E mos shikoni kisha e xhamia: Feja e shqyptarit asht shqyptaria! Qysh prej Tivarit deri n’Prevezë, Gjithkund lshon dielli vap’edhe rrezë, Asht tok’ e jona, prind na e kanë lanë Kush mos na e preki, se desim t’tanë Të desim si burrat që vdiqnë motit Edhe mos marrohna përpara zotit.
Shoqëria “Dëshira” dhe Shtypshkronja “Mbrothësia” kanë zhvilluar veprimtari të jashtëzakonshme politike, kulturore dhe arsimore gjatë gjithë ekzistencës së tyre. Sofja luajti rolin e një qendre të rëndësishme botuese të letërsisë shqipe në fazën e fundit të Rilindjes. Vetë vendndodhja e Bullgarisë në qendër të Ballkanit ishte padyshim në dobi të kolonisë. Ajo luajti një rol të rëndësishëm në zhvillimin e letërsisë dhe kulturës shqiptare. Nëpërmjet gazetave dhe artikujve, letrave dhe librave, mitingjeve dhe takimeve, por më së shumti në bashkëpunim me shoqëritë e tjera në Bukuresht, Stamboll, Kajro dhe Boston, mbrojti gjithmonë të drejtat e Shqipërisë dhe ndihmoi në çlirimin e popullit. Kërkesa kryesore për autonomi shqiptare brenda administratës turke herët a vonë është përmbushur. Siç u pa kjo ide u zhvillua më së shumti në gazetat “Drita”, “Shqypeja e Shqypënisë” dhe në pjesë të ndryshme të “Kalendarit Kombiar”, ku botoheshin shumë materiale letrare.
Nga Maria Ruseva, përktheu dhe përshtati “Diaspora Shqiptare” / KultPlus.com
Në prag të Ditës së Flamurit dhe Pavarësisë së Shqipërisë, presidenti Ilir Meta vlerësoi historianin dhe arkeologun e shquar francez, profesor Pierre Cabanes, me Dekoratën e lartë “Gjergj Kastrioti Skënderbeu”.
“Nderimi i këtij miku të madh të kombit tonë është shprehje mirënjohje dhe vlerësimi për punën e palodhur shkencore prej disa dekadash, që daton nga viti 1976, për promovimin e historisë dhe kulturës së lashtë të Shqipërisë në nivel europian”, u shpreh Meta.
Ai theksoi se falënderimet për profesor Cabanes shkojnë edhe për pasurimin dhe nxitjen e marrëdhënieve të reja të bashkëpunimit shqiptaro-francez në fushën e arkeologjisë, duke kontribuar për zhvillimin cilësor të kësaj shkence në vendin tonë.Ilirologu i shquar francez, Pierre Cabanes ndodhet në Tiranë ku mori pjesë në Kuvendin Ndërkombëtar të Studimeve Albanologjike. / KultPlus.com
Mund të ketë mendime të ndryshme për vetitë luftarake të shqiptarëve të kohëve të fundit; kam parasysh brezat e sotëm dhe ata që ishin menjëherë para tyre. Personalisht nuk dëshiroj të shpreh asnjë mendim për këtë çështje.
Është e sigurt se ikja e vazhdueshme e krahut të punës gjatë pesë shekujve e ka mpakur në njëfarë mase kombin. Të rinjtë më të mirë e më të fuqishëm i rekrutonte Turqia për t’i dërguar në luftëra të largëta dhe mbaj mend në fëmijërinë time se si një regjiment shqiptarësh, që u nis për të mposhtur një kryengritje në Arabi, u kthye vetëm me një grusht njerëzish. Mund të jetë një teprim të thuhet se shqiptarët e sotëm janë pasardhës të atyre, që ishin aq të dobët, sa nuk dërgoheshin në luftë, por sidoqoftë do të pritej një ulje e vitalitetit si pasojë e rekrutimeve për pesëqind vjet.
Megjithatë, pak vite më parë, në kohën e Luftës Greko-Turke të vitit 1897, gjenerali prusian fon Grumbkov e ka shprehur botërisht adhurimin e tij kur pa një trupë shqiptarësh në Thesali, që po i ngjiteshin një kodre përballë një zjarri kositës dhe po kapnin një bateri të armikut. Korrespondenti i gazetës së Londrës “Times” në këtë luftë, Kliv Bingam, ka shënuar se “shqiptarët në tërësi e përgënjeshtruan famën e tyre”, por edhe ai dëshmon për një betejë ku, siç shkruan ai, “disa herë rresht shqiptarët vërshuan teposhtë shpatit dhe u përpoqën ta kapërcenin shkëmbin, por zjarri që u derdhej nga sipër ishte vdekjeprurës, kurse bateritë prapa tyre patën pak efekt mbi faqet e shkëmbit e të gurit”.
Sidoqoftë, ka një mendim të njëzëshëm lidhur me vetitë luftarake të shqiptarëve për brezat më të largët. Do të ishte e tepërt ta rrëfeje këtë dhe ka material aq të pasur, sa mund të mbushësh një vëllim të trashë. Unë do ta kufizoj veten vetëm me nja dy shembuj nga më domethënësit.
Në një raport dërguar Senatit të Venedikut më 1576, Andrea Justiniani thotë se në një forcë prej treqind e pesëdhjetë ushtarësh, që përbënin garnizonin e Korfuzit, kishte një togë prej dhjetë shqiptarësh, të cilët “ishin më të mirë se gjithë italianët e tjerë”. Neve na duhet ta pranojmë këtë vlerësim të hapur italian për vlerën luftarake të shqiptarëve, që i bie të jetë të paktën tridhjetë e katër herë më e lartë se e italianëve. Venedikasit kanë qenë çmues të ftohtë të njerëzve e të sendeve: ata nuk do ta kishin ndërtuar dot një perandori, nëse nuk do të kishin pasur një gjykim të saktë e të pagabuar për vlerat aktuale. Në shekullin e shtatëmbëdhjetë ende nuk ishin shpikur makinat për të plotësuar mungesën e trimërisë njerëzore. Raimondo Montekukoli (Montecuccoli), një gjeneralisim i shkëlqyer i Perandorisë së Shenjtë Romake, që fitoi betejën e madhe të Shën Gotardit kundër turqve më 1664, pohon në kujtimet e veta të luftës.
“Se në çfarë rreziku ishim për ta humbur betejën, bëhej fare e dukshme vetëm nga rrëmuja dhe arratisja e një pjese të ushtrisë sonë dhe nga lufta e guximshme e jeniçerëve dhe e shqiptarëve, të cilët, edhe pse mbetën më të paktë në numër, asnjëherë nuk kërkuan mëshirë ose t’u falej jeta, ndërsa beteja për një kohë të gjatë ngjisnin me baticat dhe zbaticat e dallgëve të detit, që shtyheshin përpara e tërhiqeshin pas”.
Mercenarët dhe ushtarët shqiptarë që kërkonin fatin e tyre duke u quajtur me emra të ndryshëm (kapeletë, stratiotë dhe estratiotë, kowali, morienë, xhenetarë), kanë luftuar në ushtritë e Francës, të Spanjës, të Perëndorisë së Shenjtë Romake, të Venedikut dhe të shteteve të tjera italiane, kanë lënë shumë gjurmë në historinë e Evropës. Ata kanë qenë luftëtarë të ndershëm, që nuk përvidheshin kurrë nga beteja, siç ishte zakoni i shumicës së mercenarëve. Francezët zemëroheshin me seriozitetin e këtyre ushtarëve, të cilët luftonin për punëdhënësit e tyre me gjithë shpirt, sikur po luftonin për çështjen e tyre. Kur u dorëzua qyteti i Novarës në vitin 1500, francezët bënë një përjashtim për shqiptarët dhe nuk u dhanë dëshmi mbrojtjeje, sepse, siç thotë Zhan d’Oton, “ata kishin ardhur nga një vend i largët me zemër të lehtë për të luftuar kundër francezëve si tepër shpesh”. Megjithatë, më pas, me sa duket, francezët e kuptuan se këta shqiptarë nuk kishin ndonjë inat të veçantë kundër tyre, por thjesht luftonin siç e quanin se i detyronte nderi i tyre. Më 1503 francezët, nga ana e vet, i morën shqiptarët në shërbimin e tyre dhe shpejt në ushtrinë e Luigjit XII pati një trupë prej një mijë e dyqind shqiptarësh, të cilët treguan trimëri të rrallë, aq sa ata u bënë një pjesë e veçantë e ushtrive franceze për pothuaj një shekull, ndërsa mbretërit e Francës e bënë si rregull që gjithmonë të kishin ndonjë fisnik në krye të këtyre trupave speciale. Ndër të tjera, komandanti i tyre i përgjithshëm për një kohë ishte Duka dë Brisak (Brissac). Në betejën e Kutrës (1587) shqiptarët u vranë pothuaj të gjithë. Beteja e Ivrit (1590) ka parë praninë e fundit të trupave shqiptare në ushtritë franceze. Brantomi shkruan se shqiptarët kanë qenë krijuesit e kalorësisë së lehtë; autorë të tjerë ushtarakë shkruajnë se nuk janë të një mendimi me opinionin e Brantomit, por besojnë se shqiptarët, me metodën e tyre të luftimit, kanë dhënë idenë e krijimit të kavalerisë së lehtë. Kronika e Zhan d’Otonit, të cilën e përmendëm, përshkruan me disa hollësi metodën e luftimit të këtyre mercenarëve shqiptarë. Me shenjën e kryekomandantit të ushtrisë, ata e nisnin betejën duke hyrë
me galop në mes të rreshtave të armikut, mbanin ushta të gjata me flamurthe në majë, jepnin një goditje dhe krijonin pështjellim; pas kësaj tërhiqeshin një çikë, i riformonin rreshtat e veta dhe sulmonin përsëri, atëherë hynte në veprim pjesa tjetër e ushtrisë. Të rreptë e të pamëshirshëm në betejë, këta shqiptarë, duke i ndenjur besnikë kodit të tyre të nderit, pasi mbaronte përleshja, kurrë nuk e harronin rregullën që “Koka e falur nuk pritet”. Në një raport me datën 27 qershor të vitit 1510 dërguar Luigjit XII, mbretit të Francës, nga Seneshali i Madh i Normandisë, i cili ka qenë një ndër gjeneralët që komanduan ushtritë e tij në Itali, ka një krahasim të mprehtë ndërmjet etikës luftarake të sllavëve dhe të shqiptarëve: “Sllavët, – shkruan Seneshali i Madh, – janë të egër në luftë, sepse ata vrasin kë të mundin dhe kurrë nuk zënë robër dhe prandaj me ta e bëmë kokë për kokë”. Kurse lidhur me shqiptarët, Seneshali i Madh vijon: “ata kanë treguar një sjellje krejt të ndryshme dhe i kanë trajtuar me mëshirë ata që kanë kapur, prandaj edhe ne i kemi trajtuar me të njëjtën mënyrë”. Ky borxh nderi që ia paguan kalorësisë shqiptare një gjeneral i shquar i Francës monarkike mund të shumëfishohej lehtë nga mjaft dëshmi të tjera të paanshme. Por nganjëherë trimëria e shqiptarëve ka vepruar kundër tyre, sepse ka ngjallur smirë të fortë e të qëndrueshme. “Shpirti sipërmarrës i shqiptarëve, – thotë koloneli Lik, – gjallëria e tyre, qëndrueshmëria dhe epërsia në gjithçka që lidhet me luftën, i bën ata që t’ua kenë zili dhe t’i urrejnë’, madje edhe ndërmjet turqve, për të mirën e të cilëve janë vënë në shërbim shpesh ato cilësi. Gjithashtu dhe në det shqiptarët, duke shërbyer si oficerë detarë të marinës turke, si kapitenë privatë
anijesh të përdorura në luftë dhe si piratë, kanë treguar një veprimtari sypatrembur. Njëherë e një kohë emri shqiptar përdorej për të gjithë piratët në Mesdheun Lindor dhe Servantesi na tregon se rrëmbyesi dhe pronari i tij në Algjer ishte një pirat shqiptar me emrin Arnaut Mami, që do të thotë Mami Shqiptari. Në prill të vitit 1770 kapitenët shqiptarë nga Ulqini shpartalluan një flotë ruse nën komandën e Aleks Orlovit pranë Navarinos. Me rënien e fuqisë detare osmane dhe me heqjen e pranimit të kapitenëve privatë nga fusha e përdorimit ndërkombëtar në kohë lufte, u erdhi fundi edhe veprimtarive të shqiptarëve në det. Por është një fakt i mirënjohur roli i madh që kanë luajtur kapitenët privatë shqiptarë në Luftën e Greqisë për Pavarësi dhe, deri një brez më parë, elementi shqiptar në flotën greke ka qenë aq mbizotërues, saqë gjuha shqipe detyrimisht përdorej në anijet luftarake si më e parapëlqyera se greqishtja. Asnjë rrëfim për vetitë luftarake të shqiptarëve nuk do të ishte i plotë pa përmendur Skënderbeun, heroin mesjetar të Shqipërisë, i cili për afër një çerek shekulli i mundi turqit e hatashëm nën udhëheqjen e dy sulltanëve të fuqishëm dhe vetë kurrë nuk u thye. Në Shqipëri ai është bërë legjendar për pesë shekuj dhe gjithashtu e kanë quajtur me të drejtë “kampion i rishterimit”, titull ky që ia kanë dhënë papët e Romës, sepse ishte veprimtaria e tij për t’u bërë një ledh, që ndihmoi të shpëtonte Evropa e krishterë nga pushtimi turk, një katastrofë kjo që do të kishte qenë shkatërrimtare për botën e qytetëruar. Ndoshta mënyra më e mirë për të vlerësuar Skënderbeun është t’u drejtohesh fjalëve që kanë thënë për të disa shkrimtarë dhe ushtarakë të shquar. Diku në veprën e tij të vëllimshme Volteri ka guxuar të shprehet se sikur ta kishte mbrojtur
Skënderbeu Konstantinopolin, turqit nuk do të kishin mundur ta merrnin në maj 1453. Gjenerali Xhejms Volfi, heroi i Kuebekut, ka thënë: “Ai (Skënderbeu) ua kalon gjithë oficerëve, të lashtë e të sotëm, për drejtimin e një ushtrie të vogël mbrojtëse”. Autori anglez i shekullit të shtatëmbëdhjetë, Sër Uiliam Tempël, në punimin mbi “Virtytin heroik”, e rendit Skënderbeun me shtatë mbretër të pakurorëzuar të Evropës: “… bëmat dhe virtytet e të cilëve mund t’u lejojnë atyre me të drejtë të renditen krahas kaq mbretërve e perandorëve… Gjergj Kastrioti, i quajtur zakonisht Skënderbeu, princ i Epirit, dhe Huniadi, mëkëmbës i mbretit të Hungarisë, që kanë qenë dy kapedanët më ngadhënjimtarë dhe burra të shkëlqyer, kampionë të vërtetë të krishterimit sa qenë gjallë dhe tmerr i turqve, sepse me forca të pakta iu bënë ledh për aq shumë vjet gjithë fuqive të Perandorisë Osmane… dhe Skënderbeu asnjëherë nuk mblodhi bashkë mbi gjashtëmbëdhjetë mijë veta për të gjitha fitoret e famshme që korri kundër turqve, të cilët ishin disa herë si numër mbi njëqind mijë”. Vetë Sulltani Mehmeti II, pushtuesi i Stambollit, ka thënë një herë: “Kurrë s’ka për të dalë më mbi tokë një luan i tillë”.
***
Sipas legjendës Skënderbeu, siç njihet me këtë emër turk Gjergj Kastrioti, lindi në vitin 1403 dhe, siç na thotë peshkopi Noli, por pa e besuar plotësisht, “e mori peng Muradi II në moshën nëntë vjeç. Kjo do të ketë ndodhur më 1412, meqë Skënderbeu kishte lindur më 1403″. Më pas peshkopi Noli shton duke e shpjeguar: “Por më 1412 në Turqi sundonte Mehmeti I dhe jo Muradi II, që erdhi në fron nëntë vjet më vonë, më 1421″.
Po ta ndjekim më tej legjendën, Skënderbeu u edukua në shkollat më të mira të Perandorisë Osmane, ku ai shfaqi një talent ushtarak të shquar dhe në mënyrë paradoksale, u bë njeriu më i dashur për Portën e Lartë. Ishte ky djalosh nëntëvjeçar, që tridhjetë e një vjet më vonë u kthye në Shqipëri dhe i mundi turqit për afër njëzet e pesë vjet deri sa vdiq më 1468. Në mendjen e lexuesit mund të lindë kjo pyetje: a është e mundur për një djalosh nëntëvjeçar, të rritur në luks, të trajtuar si hero dhe që i dhanë një titull princëror, t’i hidhte mënjanë këto gjëra tridhjetë e një vjet më pas dhe të kthehej për të shpëtuar vendlindjen nga bamirësit e tij? Kjo pyetje nuk mund të marrë një përgjigje të drejtë e të përshtatshme, derisa të mos kemi më shumë fakte konkrete, që mund të jenë diku, ndoshta në Bibliotekën e Vatikanit. Peshkopi Noli e hedh fjalën, por nuk e shpjegon plotësisht këtë mister. Megjithatë ai beson me të fortë se Skënderbeu e ka kaluar pjesën më të madhe të kohës nga viti 1412 deri më 1443 ose në Shqipëri, ose në kufijtë pranë Shqipërisë. Po të jetë e drejtë kjo teori, atëherë do të kemi çelësin për dashurinë dhe përkushtimin e Skënderbeut ndaj vendlindjes. Po të pranohej se Skënderbeu kaloi tridhjetë e një vjet diku në Perandorinë Turke, çfarë shoqërie gjeti ai kur u kthye në Shqipëri? Peshkopi Noli mendon, por nuk e përpunon më tej, se shtresat shoqërore shqiptare mund të kenë qenë atëherë këto: fshatarët e lirë në viset malore, një lloj sistemi feudal në tokat fushore pjellore dhe “qytete të lulëzuara” gjatë bregdetit. Sipas peshkopit Noli, ka pasur disa “aristokratë të vegjël, ose më mirë prijës patriarkalë të malësorëve”. Por shumica e shqiptarëve kanë qenë të lirë, meqë “bujkrobëria dhe skllavëria as mund të mendoheshin për ta”. Një vëzhgues i mprehtë ka thënë me mençuri: “Një shqiptar nuk mund të ishte një skllav”. Dhe lidhur me këtë, është mjaft interesante që: “Në tregjet e skllevërve të Turqisë askush nuk mund të blinte një shqiptar… sepse ishte e pamundur t’i urdhëroje ata dhe ishin tepër të rrezikshëm për pronarët e tyre”. Vëzhgimet e mësipërme mund të shpjegojnë përse popujt e tjerë të Ballkanit iu nënshtruan Turqisë fare lehtë, ndërsa shqiptarët u bënë ballë me sukses turqve për një çerek shekulli. Me gjithë fitoret e panumërta, Skënderbeu gjatë gjithë kohës ka pasur telashet e veta me kuislingë. Herë pas here krerë të tij e tradhtonin dhe bashkoheshin me armikun. Disa këmbëngulnin për “bisedime për paqe”, siç na thotë peshkopi Noli, por “Skënderbeu as nuk donte të dëgjonte për to. Megjithatë shpesh shumica mbizotëronte”. Paqja u arrit më 27 prill 1463, pikërisht pesë vjet para se ai të vdiste. Por më 27 nëntor të po atij viti ai e rifilloi luftën kundër turqve, që vazhdoi deri në vdekjen e tij. Disa nga veprimet luftarake më të mëdha të Skënderbeut lidhen me përpjekjet e turqve për të pushtuar Krujën, kryeqytetin e tij. Përpjekja e parë për të marrë Krujën u bë më 1450 nga Murati II, i cili pësoi disfatë pas një lufte epike prej pesë muajsh. Duke përshkruar madhështinë e rrethimit të Krujës, autori amerikan Agnes Replajer në një artikull me titullin “Skënderbeu”, botuar në “Catholic World” të dhjetorit 1889, shkruan: “Vetë përmasat në të cilat qe planifikuar pushtimi i Krujës, tregojnë se sa i thellë qe zemërimi i sulltanit dhe sa ngulmues qëllimi i tij. U mblodhën njëqind e gjashtëdhjetë mijë veta… ushtria pushtuese marshoi drejt Krujës, i mbuloi gjithë fushat përreth, përpara portave masive të kështjellës vendosi topat, që atëherë ishin një risi imponuese për punët e luftës, dhe i kërkoi garnizonit të dorëzohej. Ata morën një përgjigje sfiduese dhe osmanët
sulmuan muret, por u zmbrapsën me një tërbim aq të madh, sa mbi tetë mijë jeniçerë ranë në luftim, ndërsa Skënderbeu fluturonte si shqiponjë mbi shkëmbinj, priti sa beteja të arrinte kulmin dhe atëherë u lëshua teposhtë mbi armikun e hutuar, i çau llogoret e tij, i vuri zjarrin fushimit dhe gjithçka para tij e shkatërroi dhe i vrau e i preu”. Përpjekjen e fundit për ta marrë Krujën e bëri në korrik 1467 Mehmeti II, i biri dhe trashëgimtari i Muratit, pikërisht më pak se një vit para se vdekja ta hiqte heroin nga skena e betejës. Për këtë sulm peshkopi Noli thotë se Mehmeti “e la ushtrinë e tij të madhe të lirë dhe shkatërroi me zjarr e hekur çdo cep të Shqipërisë ku mundi të shkelë”. Por shpejt ai “e kuptoi se çmimi për repartet që binin në kurthe dhe i shfaroste Skënderbeu, ishte shumë i lartë” dhe … “u kthye në Stamboll i poshtëruar e i mundur”.
***
Gjithë autorët për Skënderbeun, që nga Marin Barleti e deri te Eduard Giboni dhe peshkopi Noli, kanë ngritur lart heroizmin e tij luftarak, por pak gjë është thënë për aftësinë e tij që të punonte me njerëzit. Në kohën e tij Shqipëria ka qenë e ndarë në disa principata dhe çdo prijës ishte ziliqar e krenar, siç mund të jetë një shqiptar, për rëndësinë e vet në tablonë e gjërave. Në këtë pështjellim e përleshje, që afrohej me anarkinë, erdhi Skënderbeu më 1443. Për të sjellë rregull në këtë kaos, ai thirri një kuvend të gjithë princave në Lezhë më 2 mars 1444, ku formoi Lidhjen e Princave Shqiptarë, duke u bërë vetë kryekomandant i ushtrisë së Lidhjes. Ishin më shumë se një duzinë princash, por me anë të diplomacisë e të shpirtmadhësisë ai ia doli t’i mbante ata të bashkuar derisa vdiq. Një njeri më i vogël nuk do t’ia arrinte dot. Herë pas here disa prej tyre u lëkundën, por personaliteti i tij dinamik i mbajti ata të bashkuar fort si në mengene. Por mengeja u prish sapo ai u varros në Katedralen e Shën Nikollës së Leshit më 17 janar 1468. Pak kohë më pas Lidhja e tij u përça dhe bashkë me të ra edhe Shqipëria, për të mos u ngritur dot më deri më 1912, pas katërqind e dyzet e katër vjetësh. Kështu Shqipëria qe vendi i fundit në Ballkan që iu nënshtrua turqve dhe i fundit që rifitoi lirinë e vet.
*Marrë me shkurtime nga libri “Shqipëria – kopshti shkëmbor i Evropës Juglindore dhe shkrime të tjera) i Faik Konicës./ KultPlus.com
Presidenti i Republikës, Ilir Meta gjatë vizitës që po zhvillon në Itali, është takuar të dielën me komunitetin arbëresh në Contessa Entellina.
Meta shprehet se kjo vizitë përkoi me përfundimin e përmendores së Heroit Kombëtar, Gjergj Kastrioti Skënderbeu në Contessa Entellina.
“Thellësisht i lumtur dhe krenar, që vizita ime në bashkinë arbëreshe Contessa Entellina, përkoi me përfundimin e përmendores së Heroit tonë Kombëtar, Gjergj Kastrioti Skënderbeu, vepër e skulptorit Vincenzo Muratore”, tha Meta.
Presidenti i Republikës u shpreh se, “vendosja e kësaj vepre në sheshin kryesor të qytetit, do jetë një thirrje e përhershme për të gjithë dhe një mesazh kujtese edhe për brezat e rinj, për të mos i harruar kurrë rrënjët dhe për të bërë gjithçka për ruajtjen e trashëgimisë tonë të vyer historike e kulturore”.
“Mirënjohje Kryebashkiakut, Leonardo Spera dhe të gjithë komunitetit të dashur arbëresh të Contessa Entellina, që mbajnë gjallë figurën e Skënderbeut, simbolit të identitetit tonë kombëtar, mbrojtësin e vlerave dhe traditave të qytetërimit evropian, që frymëzon në çdo kohë për forcimin e mëtejshëm të marrëdhënieve të shkëlqyera tradicionale me popullin dhe Italinë mike”, u shpreh Meta. / KultPlus.com
Historia e Gjergj Kastriotit-Skënderbeut si një Akademi mësimi për Princa, Mbretër, Pushtetar dhe për secilin që dëshiron të njohë artin e tij të qeverisjes, diplomacisë dhe atë ushtarak.
Dhe këtë nuk e them vetëm unë këtu, këtë e kanë thënë edhe ata që lexuan, mësuan dhe përkthyen historinë e jetës dhe veprës së Gjergj Kastriotit, sikur që është kjo e përkthyesit gjerman të saj, Theodorum Funccium.
Duke ditur se vepra e Marin Barletit mbi jetën dhe veprën e heroit tonë Gjergj Kastrioti është përkthyer në shumë gjuhë botërore e përkthimi në gjuhën gjermane thuhet se ka qenë më i mirëprituri. Po ashtu, ajo është botuar disa herë në gjermanisht.
Këtu po ndaj një tekst të shkurtër nga përkthyesi Theodorum Funccium i cili në fakt e ka përkthyer historinë e Gjergj Kastriotit-Skënderbeut nga gjuha latine në gjuhën gjermane në vitin 1606 dhe ai nënvizon kështu:
“…Kjo është arsyeja pse në këtë Histori (“Historia e jetës dhe veprës së Skënderbeut”- shënimi im) ata që duan të marrin njohuri të luftës mund të përfitojnë aq sa do të përfitonin nga një “Academia rei militaris”, dhe të mësonin secili prej tyre…” / KultPlus.com
Posta Franceze ka emetuar pullën postare me imazhin e Gjergj Kastriot Skënderbeut. Ajo është dizajnuar nga piktori i njohur shqiptar Zamir Mati, i cili përpara dy vitesh çeli një ekspozitë në Paris, “La Maison de l’Albanie” kushtuar heroit kombëtar. Imazhi që do të shoqërojë pullën ishte pjesë e kësaj ekspozite dhe është realizuar me vizatim grafik sipas projektit për sheshin “Skanderbeg, në Paris”. Gazeta Shqip ka bërë një interviste me piktorin e merituar Zamir Mati, i cili është arkitekti i pullës për postën franceze. Mati flet për rëndësinë që ka kjo pullë për shqiptarët dhe të tjerat që do të emetohen në vijim.
Si lindi ideja e pullës
Më 17 janar 2016, në “La Maison de l’Albanie”, Paris u hap ekspozita me temë ‘Skënderbeun’. Projekti u mbështet nga Galeria e Arteve,Tiranë dhe nga Ambasadat e Shqipërisë dhe Kosovës. Në ekspozitë morën pjesë 17 autorë me 32 vepra.
Pikërisht këtu u paraqit prej meje edhe ide-projekti për dekorimin e sheshit “Skanderbeg”, Paris, emër të cilin e ka vendosur në vitin 1971 Bashkia e Parisit me kryetar të saj presidentin e ardhshëm të Francës, Jaques Chirac, në nder të heroit tonë kombëtar Gjergj Kastrioti Skënderbeu, këtij mbrojtësi të Europës nga dyndja pushtuese …
Ky projekt-ide për dekorimin me një grup skulpturorë në siluetë të prerë në lazer me sugjerimet e dashamirësve dhe miqve si dhe mbështetjen e drejtuesve të “La Maison de l’Albanie’, zotit Gjergji Themeli, Georges Leka, Agron Hasku është ekspozuar gjatë gjithë këtyre tre viteve dhe është e realizuar në bocete të dimensioneve dhe në materiale të ndryshme.
Ideja e pullës lindi nga dekorimi i sheshit “Skanderbeg”?
Po. Skulptura dekorative është menduar të vendoset në periferinë e sheshit, i cili është një platformë e gjerë betoni me diametër 80 metra dhe e vendosur mbi një pjesë të periferikut të qytetit, kësaj arterie kryesore të lëvizjes së mjeteve me shpejtësi.
Skulptura dekorative e cila do të realizohet në siluete të prera të metalit me lazer përbëhet prej një grupi kalorësish luftëtarë me në krye Skënderbeun, të cilët me lëvizje dinamike shkojnë drejtë Europës .
Ide e cila është marrë dhe zhvilluar nga tabloja me të njëjtën temë, e realizuar prej meje dhe e cila u zgjodh nga organizatorët edhe si imazhi i pllakatit të kësaj ekspozite.
Kështu që mbas gati tre viteve punë krijuese, ekspozimi dhe diskutimesh ky projekt-ide përfundon si një zgjidhje e propozuar nga artisti por edhe nga “La Maison de l’Albanie”, për dekorimin e sheshit “Skanderbeg”, Paris .
Kush e dha idenë që pllakati të kthehej në pullë poste për shtetin francez?
Në përfundim të kësaj projekt-ideje u mendua edhe realizimi i një pulle poste me figurën e Skënderbeut dhe kështu kjo ide sipas rregullave dhe ligjeve franceze i u propozua nga “La Maison de l’Albanie”, me vizatimin dhe zgjidhjen grafike « La Poste, France ».
A do të emetojë Franca pulla të tjera me tematikë Shqipërinë?
Së bashku me pullën për Skënderbeun u realizua edhe një pullë shoqëruese e saj për efekt filatelik, kështjella Krujës, kryeqendra e Arbrit në këtë kohë të lavdishme historike. Kjo pullë poste do të shoqërojë në prezantim pullën me figurën e Skënderbeut dhe do të jetë si fillim i një serie pullash me kështjellat e qyteteve kryesore si; Kështjella e Beratit, Prizrenit, Shkodrës, Kaninës, Pargës, Tepelenës,etj. Zgjidhja e grafike e këtyre pullave të postës do të jetë në shërbim të njohjes historike dhe në shërbim të turizmit. Është ky një projekt i filluar tashmë dhe i propozuar nga “La Maisone de l’Albanie”, së bashku me Office du Tourisme de l’Albanie, France, projekt që kërkon teknikisht kohë, duke respektuar rregullat dhe ligjet franceze për «La Poste, France ».
Çfarë rëndësie ka kjo pullë për shqiptarët?
Trajtimit figurës së Gjergj Kastrioti Skënderbeu nga Ronsari apo deri tek Volteri, Vivaldi e Longfellow në vepra të njohura tashmë botërisht në shekuj ashtu siç vlerësohet edhe në botimet enciklopedike ku emri i Gjergjit tonë na bën krenare jo vetëm si lexues por edhe për historinë shqiptare e lidhur me Europën. Në këtë kuptim çdo mundësi i paraqitjes së figurës së tij dhe në këtë rast edhe në pullë poste, është një vlerësim i veçantë por edhe një pullë më shumë në të gjithë krijimtarinë time në fushën filatelike.
Çfarë përdorimi do të ketë kjo pullë poste
Pulla postare e propozuar nga “La Maison de l’Albanie” për « La Poste, France » është për përdorim prioritar dhe ka vlerën në euro të dërgimit për peshën deri 20gr.
Këto ditë në hapësirën e “La Maison de l’Albanie”, Paris 14 » do të organizohet një mbrëmje prezantimi i këtyre pullave të postës me figurën e heroit kombëtar Skanderbeg dhe Kruja dhe për sigurimin e tyre duhet të interesoheni pranë kësaj qendre të kulturës shqiptare në Paris. / KultPlus.com
Në një intervistë për Eni Vasilin në “Studio e hapur” në “News 24”, shkrimtari i njohur Ismail Kadare u ka dhënë një përgjigje debateve për heroin Kombëtar Gjergj Kastrioti Skënderbeu. Si mishërues i Europës, sipas shkrimtarit, Skënderbeu na nderon, ndërsa vë në dukje se ai luftoi për pavarësinë e Shqipërisë.
Po, a është Skënderbeu në këndvështrimin tuaj princi i krishterimit, që bëri luftë për mospërhapjen e islamit në Shqipëri, siç cilësohet tani?
“Ai para së gjithash bëri luftë për ta çliruar Shqipërinë nga Turqia, për shtet të pavarur. Kur Skënderbeu doli në skenë, Shqipëria ishte krahinë osmane. Nuk e bëri ai për të hequr myslimanizmin, e bëri për të hequr tërë Shqipërinë nga bota osmane”, ishte përgjigja e shkrimtarit Ismail Kadare.
