Ora e dorës që lideri revolucionar i Kubës Fidel Castro i dha dikur yllit të filmit italian Gina Lollobrigida, e cila vdiq në janar 2023, doli në shitje për 18,850 euro (20,463 dollarë), tha shtëpia e ankandeve “Wannenes” në qytetin veriperëndimor italian, Gjenovë.
Një dollap prej druri siçilian i dekoruar në mënyrë luksoze, i zbukuruar me koral dhe lëvozhgë breshke arriti një vlerë prej 118,250 euro, ndërsa një unazë ari me një smerald dhe diamante kushtoi 9,475 euro.
Më shumë se 700 artikuj – duke përfshirë mobilje, vepra arti dhe relikeve personale – u ofruan në ankandin dyditor në Gjenovë.
Ora “Seiko Quartz” e Castros doli në ankand të martën. Është e paqartë saktësisht se çfarë do të ndodhë me të ardhurat.
Sipas mediave, aktorja italiane ka lënë pas borxhe. Pasuria e saj do të ndahet midis dy trashëgimtarëve, djalit të Lollobrigida; Milko Skofic dhe ndihmësit dhe shokut të saj prej kohësh, Andrea Piazzolla.
Aktorja italiane ishte një nga yjet më të njohur të filmit në botë për disa dekada.
Rolet e saj më të rëndësishme përfshijnë “Trapeze”, “Solomon dhe Sheba” dhe “Kungapi i Notre Dame”./KultPlus.com
Një libër i Arthur Conan Doyle i huazuar nga biblioteka e Helsinkit në vitin 1939 u kthye në maj 84 vjet vonë.
Përkthimi finlandez i “Refugjatëve” mbërriti të hënën në bibliotekën Odi në Helsinki.
“Data e kthimit supozohej të ishte 26 dhjetor 1939”, tha bibliotekarja Heini Strand, duke shtuar se ajo kurrë nuk kishte pasur një rast që një libër të kthehej kaq vonë.
Marrëdhënia mes personit që e ka huazuar librin dhe atij që e ka kthyer, mbetet e panjohur.
“Kreditë që kthehen dekada pas afatit të caktuar janë zakonisht libra që zbulohen kur njerëzit kalojnë nëpër sendet e prindërve të vdekur”, tha Strand, e prekur nga një sjellje e tillë.
Një shpjegim i mundshëm për vonesën është se afati për kthimin e librit qëlloi një muaj pasi Bashkimi Sovjetik pushtoi Finlandën në nëntor 1939, kështu që kthimi i librit nuk ishte gjëja e parë në mendjen e huamarrësit.
Strand theksoi se biblioteka do ta vërë në dispozicion të anëtarëve librin e kthyer sepse është në gjendje të mirë./KultPlus.com
Skënder Rusi është njëri ndër poetët më të njohur të poezisë së sotme shqipe. Ka botuar 25 vëllime poetike, 1 dramë dhe 1 komedi. Është përfshirë në shumë antologji kombëtare dhe ndërkombëtare. Është shpërblyer dhe nderuar me mirënjohje dhe çmime të larta për krijimtarinë e tij letrare. Për 14 vjet ka qenë kryetar i Klubit të Shkrimtarëve “Bota e re” në Korçë. Pastaj, drejtor i Pallatit të Kulturës, drejtor i Bibliotekës Publike “Thimi Mitko” (1997-2017). Është ideator i Festivalit Ndërkombëtar të Autorëve “Netët Korçare të poezisë”.
Duke e vlerësuar poezinë e Skënder Rusit, poeti Dritëro Agolli, ndër të tjera thotë: “Rima e poezisë së Skënderit është e veçantë, atij nuk ia ndien rimën, ai bën muzikë, poezia e tij këndon. Ndaj unë e veçoj Skënder Rusin që jeton në Korçë. Poezia e tij shquhet për një lirizëm të hollë në marrëdhëniet njerëzore dhe në aleancë me natyrën. Unë do të thosha se Skënder Rusi është ndër lirikët më të mirë në komunitetin e poetëve tanë bashkëkohorë”.
***
Me Skënder Rusin, Poetin e Dashurisë, herën e fundit u takova më 26 maj 2024, në mbrëmjen finale të Festivalit Ndërkombëtar të Autorëve “Netët Korçare të Poezisë”. Atë mbrëmje erdhi ndër të parët në MIK Hotel, bashkë me zonjën e tij dhe me mbesën e vogël. U ul në fund të karrigeve, të cilat ishin të renditura për pjesëmarrësit. Pastaj, erdhën poetët, këngëtarët, lexuesit…Të gjithë e përshëndesnin lirikun e dhimbjes së bukur, siç e quante i biri i tij, Eris Rusi. Ndërsa drejtoresha e Bibliotekës Publike “Thimi Mitko”, Jorida Tolkuçi dhe kryetarja e PEN Qendrës së Shqipërisë, Entela Kasi merreshin me organizimin e aktivitetit. Çdo gjë ishte gati për të filluar një mbrëmje e bukur poetike në shumë gjuhë, por që i bashkonte gjuha e poezisë.
Skënderi ishte shumë i gëzuar për organizimin e edicionit të 28 -të të “Netëve Korçare të Poezisë”, të cilin e kishte themeluar. Mbesa e tij e vogël shkrepi disa foto, para se t’i ndërronim numrat e telefonave celularë, ndërsa zonja e tij më tha se do të vinin së shpejti në Prishtinë dhe se Skënderi kishte dëshirë ta botonte një dramë që e kishte në dorëshkrim. I premtova se do të interesohem për botimin e dorëshkrimit. Buzëqeshi, siç buzëqeshin poetët e vërtetë. Skënderi e donte Kosovën dhe i çmonte shumë poetët e Kosovës.
Në tavolinë i kishte katër ekzemplarë të librit të tij të zgjedhur me poezi me titullin “Dalëngadalë unë po bëhem ikje”. I premtova për botimin e një cikli të poezive të zgjedhura në numrin më të ri të revistës letrare “PEN Kosova”. E priti me shumë dashamirësi propozimin tim.
Me rrëmbim e kapi stilolapsin dhe ma nënshkroi librin. Më shikonte drejt në sy, pastaj ndalej. Merrte frymë thellë. Sikur i përfytyrohej një çast tjetër për të bashkëbiseduar. Më pyeti me një zë të shterur se më kë isha ulur në tavolinë. I tregova. I mori një nga një librat dhe filloi t’i nënshkruante për Ibrahim Berishën, Binak Kelmendin dhe Sadik Bejkon.
U përqafuam. Pastaj erdhi shkrimtari Besnik Mustafaj dhe ul në tavolinë me të.
Filloi mbrëmja finale e festivalit. Secili prisnim radhën për të lexuar. Nuk binte më shi si në natën e parë të festivalit. Një fllad i lehtë i mbrëmjes valëvitej nga skaj në skajin tjetër, në ambientin ku ishin mbledhur poetë nga vende të ndryshme të botës.
Por, pas pesë ditësh Poeti i Dashurisë iku në amshim për të mbetur përjetësisht njëri ndër lirikët më të veçantë në letrat shqipe.
Lamtumirë Poeti i Dashurisë, Skënder Rusi!
Skënder Rusi
JAM DHE S’JAM
Jam bir i yjeve që s’vdesin,
Planet, që trajektore s’njeh!
Unë qesh dhe zgjoj gjithë Universin,
Nga gjumi, diellin, unë e ngre!
Në Mars, me të unë pi konjak,
Kafen e pi në Jupiter!
Te Kashta e Kumtrit çlodhem pak,
Me dorë arushat përkëdhel!
Jam bir i yjeve, ju them!
Në tokë kam zbritur përkohësisht!
Kush më kërkon, zor se më gjen!
Se jam dhe s’jam njëkohësisht!
(Marrë nga libri “Dalëngadalë unë po bëhem hije”, Schnell, Tiranë, 2023)/ KultPlus.com
Poeti i njohur korçar, Skënder Rusi, është ndarë nga jeta në moshën 72 vjeçare. Homazhet për poetin bëhen nesër (1 qershor) tek teatri Andon Zako Çajupi ora 12.00 dhe përcjellja për në banesën e fundit do të bëhet në orën 14:00.
Me rastin e vdekjes së poetit Rusi, Pen Qendra e Kosovës nëpërmjet një telegram ngushëllimi ka shprehë ngushëllimet për familjen dhe gjithë komunitetit letrar.
Lajmin për vdekjen e Skënder Rusit e morëm me pikëllim të madh. Jeta dhe vepra e tij dëshmojnë për njeriun dhe poetin e veçantë në letërsinë shqipe. Ai do të mbetet njëri ndër lirikët më të shquar shqiptar, poezia e të cilit do të lexohet dhe do të vlerësohet brez pas brezi.
Ngushëllime familjes së poetit, Bibliotekës Publike “Thimi Mitko” në Korçë, drejtorisë së Festivalit Ndërkombëtar të Autorëve “Netët Korçare të Poezisë” dhe PEN Qendrës së Shqipërisë.
Në Ditën e Evropës, delegacioni i Bashkimit Evropian në Tiranë mblodhi artistë të rinj nga BE-ja dhe Ballkani Perëndimor për një koncert të paharrueshëm në Tiranë.
Performancat e tyre shfaqën fuqinë që muzika ka për të bashkuar njerëzit.
Marta Dettlaf ka lindur në Gdansk të Polonisë, një qytet i pasur me kulturë, histori dhe i njohur më së shumti nga romani “Daullja prej llamarine”, e fituesit gjerman të çmimit Nobel, Günter Grass. Rritja në një qytet ku stilet e arkitekturës ndërthurin kulturat, etnitë, momentet historike dhe periudhat e ndryshme, përqafimi i muzikës dhe zbulimi i kulturave të reja ka qenë mënyra e saj e të jetuarit. Mes 100 artistëve nga e gjithë Evropa, ajo ishte violina e parë në koncertin e Orkestrës Rinore të Ballkanit Perëndimor në Ditën e Evropës në Shqipëri. Vetë orkestra është një platformë për muzikantët e rinj që punojnë përtej ndarjeve kombëtare, etnike, fetare dhe kulturore.
“Ne lidhemi përmes muzikës dhe ndonëse nuk flasim gjuhët e njëri-tjetrit, mund të komunikojmë përmes muzikës. Më dukej e mrekullueshme ideja e lidhjes së të gjitha këtyre vendeve pa përjashtim. Ne vijmë nga realitete të ndryshme, por tani po ndërtojmë diçka së bashku, diçka më të madhe”, thotë Marta, ndërsa violina e saj luan pjesë të kompozitorëve shqiptarë.
“Muzika ishte e fuqishme. U përpoqa të imagjinoja vendet nga vinte gjatë interpretimit. Por, pavarësisht origjinës, ne të gjithë ndajmë të njëjtin pasion. Është dashuria që na bashkon”, vëren ajo.
Dettlaf ishte entuziaste të ishte pjesë e orkestrës që në fillim kur mori ftesën. Ndërsa Orkestra Rinore e Ballkanit Perëndimor kërkon të bashkojë rininë e rajonit, duke thyer barrierat dhe duke nxitur paqen afatgjatë, suksesi i saj varet nga artistët, kështu që, së pari, duhet të thyejë skepticizmin brenda saj.
“Në fillim isha skeptike, për shkak të historisë. Nuk kam pasur miq nga Kosova, Serbia apo Shqipëria. Por më pas takon artistë nga këto vende dhe kupton se jemi të njëjtët njerëz dhe kemi shumë gjëra të përbashkëta. Të gjithë ne i përkasim një brezi të ri dhe duhet të krijojmë një histori të re. Nuk mund ta ndryshojmë të kaluarën, por mund të ndryshojmë të ardhmen”, thotë Teodora Uskokovic, një muzikante nga Mali i Zi që luan violonçel me orkestrën.
Koncerti i Ditës së Evropës shënoi një hap të veçantë në rolin e kulturës për të krijuar ura. Artistë të rinj nga Shqipëria, Bosnja-Hercegovina, Kosova, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut, Polonia, Holanda dhe Spanja ishin në të njëjtën skenë, duke luajtur një program që kremtonte diversitetin e Evropës dhe Ballkanit. Në mesin e gjithë artistëve që luajnë muzikë, tenori serb Stevan Karanac këndoi arie nga opera të njohura, por u dha zë edhe këngëve shqiptare.
“Është gjithmonë shumë frymëzuese të marrësh pjesë në koncerte që kanë ndonjë qëllim apo mesazh të veçantë dhe për mua ishte një mundësi e shkëlqyer të performoja për herë të parë në Tiranë, duke kënduar në gjuhën shqipe. Thjesht do të them se ishte aq emocionuese për mua, saqë edhe qava gjatë kësaj pjese të fuqishme e mahnitëse, pasi kishte mesazhin kryesor të dashurisë dhe muzikës – kjo është një gjuhë universale emocionesh që të gjithë mund ta kuptojnë”, kujton Karanac, i cili rrëfen se i është dashur një fjalor për të kuptuar tekstin dhe gjithashtu ndihma e Maestro Desar Sulejmanit për këngën shqipe.
Ndërsa artistët nga rajoni dhe Evropa zbuluan Shqipërinë dhe muzikën e saj klasike, koncerti ishte gjithashtu një mënyrë për ta lidhur vendin me artistë të rinj që kanë origjinë shqiptare dhe jetojnë larg.
Mario Ruska luan klarinetë, prindërit e tij janë shqiptarë, ai ka lindur në Greqi dhe jeton në Holandë, ku studion në Konservatorin Mbretëror të Hagës. Ai luan në klarinetë siç luante babai i tij dhe është hera e parë që vjen në Tiranë si artist.
“Ishte shumë bukur që të rinjtë u mblodhën dhe në një kohë kaq të shkurtër arritën të realizonin një koncert të tillë. Muzika mund të luajë një rol kyç në rritjen e bashkëpunimit dhe krijimtarisë brenda një ekipi. Me Orkestrën Rinore të Ballkanit Perëndimor nuk luajtëm vetëm muzikë, arritëm të bashkonim kultura dhe njerëz të ndryshëm dhe t’i ‘thyejmë’ kufijtë mes tyre”, thotë ai.
Muzika e emocionoi audiencën dhe krijoi një sinergji mes artistëve dhe spektatorëve. Provat artistike dhe përpjekjet mund të krijojnë një të ardhme më të mirë dhe me shumë punë, urat mund të jenë të qëndrueshme.
Nuk është e zakonshme të dëgjosh një orkestër duke luajtur pa dirigjentin e saj, por ORBP arriti ta magjepsë audiencën duke sfiduar veten.
“Më pëlqeu momenti kur luajtëm së bashku pa dirigjent në fund. Na u desh të punonim së bashku për ‘Vallëzimin Hungarez’ dhe mendoj se shprehëm gëzimin e këtij projekti të mrekullueshëm”, thotë Marta Dettlaf, duke treguar sesi bashkëpunimi mund t’i transformojë realitetet dhe mundësitë./ata/KultPlus.com
Fillimi i vitit 2020 mori me vete ikonën e muzikës shqiptare, Nexhmije Pagarushën, mirëpo këngët e saj vazhdojnë të dëgjohen e këndohen, pasiqë Pagarusha pas vetes la kryevepra artistike që nuk do të zhduken asnjëherë, shkruan KultPlus.
Kur flitet për Nexhmije Pagarushën, përdoren në një frymë shumë epitete si, Bilbili i Kosovës, Mbretëresha e Këngës Shqipe, Primadona e Melosit Popullor, e shumë epitete të tjera.
Nexhmije Pagarusha la pas vetës hite të mëdha që vazhdojnë të dëgjohen me nostalgji.
E shkëlqyer ajo ka qenë në interpretimet në muzikën popullore dhe në opera, por Nexhmije Pagarusha bëri karrierë të suksesshme edhe si aktore, në film dhe në teatër.
Janë rreth 150 këngë që ajo i ka interpretuar, mes tyre “Baresha”, e kompozuar nga bashkëshorti i saj Rexho Mulliqi.
Sot KultPlus e kujtojn këngën e saj “Vet ke mbet”, një lirikë e pastër e cila shpërfaq ndjenja melankolie të cilat i përçon tek publiku Nexhmije Pagarusha me zërin e saj unik, të papërsëritshëm.
Më poshtë videon dhe tekstin e këngës “Vetë ke mbetë”./KultPlus.com
TEA (Tourism Events of Albania), aplikacioni i parë i krijuar në Shqipëri, si kalendar dixhital për aktivitetet e turizmit kulturor, sporteve dhe të traditës, surprizon më një kolazh aktivitetesh në të gjithë Shqipërinë fëmijët me rastin e 1 Qershorit.
Kryeministri Edi Rama publikoi sot disa nga aktivitetet që do të mbahen në këtë ditë feste për fëmijët.
“TEA surprizon me këtë kolazh aktivitetesh në të gjithë Shqipërinë kushtuar gëzimit, pafajësisë dhe energjisë së të ardhmes, fëmijëve. Mos harroni të na ndiqni në aplikacionin udhërrëfyes TEA për më shumë përditësime, detaje dhe surpriza ndërkohë që 1 Qershori afron. Përhapni fjalën, përhapni gëzimin TEA gjithmonë me ju, për ju”, u shpreh kryeministri Rama në një postim në rrjetet sociale.
Në aplikacionin TEA pasqyrohen aktivitetet e kategorive të ndryshme si Art Fest, trashëgimi kulturore, festivale muzikore, sport, koncerte, folklor, festa lokale, arte pamore, agroturizëm e kulinari dhe teatër.
Janë mbledhur në çdo cep të Shqipërisë mbi 1.110 aktivitete nga më të ndryshmet dhe TEA do të sjellë informacionin për çdo event, për çdo preference e grupmoshë, në shqip e në anglisht./atsh/KultPlus.com
“Empire State Building” u hap zyrtarisht më 1 maj 1931. Presidenti amerikan Herbert Hoover shtypi një buton në Uashington DC që ndezi dritat e ndërtesës më të lartë në botë në atë kohë, sipas history.com.
Ideja për ndërtimin e “Empire State Building” thuhet se ka lindur nga një garë mes Walter Chrysler nga Chrysler Corporation dhe John Jakob Raskob i General Motors për të parë se kush mund të ngrinte ndërtesën më të lartë.
Chrysler kishte filluar tashmë punën në ndërtesën e famshme “Chrysler”, 318 metra e lartë në qendër të Manhatanit.
Raskob mblodhi një grup investitorësh të njohur, duke përfshirë ish-guvernatorin e Nju Jorkut, Alfred E. Smith. Grupi zgjodhi kompaninë e arkitekturës “Shreve, Lamb & Harmon” për të projektuar ndërtesën.
Planet e Art-Deco, që thuhet se bazoheshin kryesisht në pamjen e një lapsi, ishin gjithashtu të përshtatshme për ndërtuesit. E gjithë ndërtesa u ngrit për më shumë se një vit, me një buxhet prej 40 milionë dollarësh dhe përpara afatit. Gjatë periudhave të caktuara të ndërtimit, korniza rritej me katër kate e gjysmë në javë.
“Empire State Building”, me 102 kate dhe 381 metra e lartë (443 metra deri në majën e ndërtesës), ishte qiellgërvishtësi më i lartë në botë. Ndërtimi gjatë “Epokës së Depresionit” punësoi deri në 3400 punëtorë në ditë, shumica e të cilëve morën pagesa të larta, veçanërisht duke pasur parasysh kushtet ekonomike të asaj kohe.
Ndërtesa e re e mbushi qytetin e Nju Jorkut me një ndjenjë të thellë krenarie, dëshpërimisht e nevojshme në thellësitë e Depresionit të Madh, ku shumë banorë të qytetit ishin të papunë dhe perspektivat dukeshin të zymta.
Mbërthimi i Depresionit në ekonominë e Nju Jorkut, ishte ende i dukshëm një vit më vonë, ku vetëm 25 për qind e zyrave të “Empire State” ishin marrë me qira.
Në vitin 1972, “Empire State Building” humbi titullin si ndërtesa më e lartë në botë kundrejt Qendrës Tregtare Botërore të Nju Jorkut, që u rendit si qiellgërvishtësi më i lartë për vetëm një vit. Sot nderi i takon kullës “Burj Khalifa” në Dubai, e cila është 827 metra e lartë./KultPlus.com
Në kuadër të javës të Mozaikëve në Elbasan është hapur për vizitorët dhe nxënësit e shkollave një pjesë e bazilikës së Bezistanit e cila ndodhet në qendër të Elbasanit.
Bazilika e Bezistanit i përket shek. V e përbërë nga shumë elementë arkitektonikë ku vlen të veçohet mozaiku dhe afresket.
E cilësuar si një nga zbulimet më të rëndësishme, kjo bazilikë u shpall Monument Kulture i kategorisë së parë ndërsa detajet që ajo fsheh janë të jashtëzakonshme.
Bazilika e Bezistanit u zbulua në vitin 2007 teksa kryheshin punime për rikontruksionin e bulevardit kryesor të Elbasanit. Plot 17 vite më pas ajo mbetet e mbuluar pa asnjë projekt konkret që të mund ta bëjë të aksesueshme dhe atraksion turistik për Elbasanin./TopChannel/KultPlus.com
(Ismail Syla, “Epet e zgjimit”, Buzuku, Prishtinë, 2023)
Poezia lindi si nevojë e njeriut për ta gjetur vetvetën, që ai të guxojë të shprehë ato fjalë për të cilat nuk gjeti një vesh për t’i dëgjuar e as një shpirt për t’i kuptuar. Poezia është pikturë e bërë me ngjyrat e shpirtit, është personalja e individit ku shprehet mallkimi, urimi, gëzimi e hidhërimi i palosur në afshin shpirtëror. Ajo është produkti që nuk skadon kurrë. Sinteza e fantazisë, halucinacionit, imagjinatës së pakufishme që kalon portet e Parajsës dhe Ferrit, me përjetimet dhe ndjenjat e thella spirituale, mundësojnë ngjizjen e poezisë.
E tillë serviret edhe poezia e Ismail Sylës, poezi që prek dimensione e tematika të sferave të ndryshme. “Epet e zgjimit” është libri më i ri poetik i Ismail Sylës, i autorit që rrumbullakos nëntë libra të tillë deri më tani. Përmes poezisë, Syla arrinë te lexuesi të shprehë sadopak vetën e tij, dashurinë për më të çmuarin atdhe, përjetimet e luftës, betejën me covidin dhe vdekjen, mëngjeset e shumta në restaurantin “Bagolina”, ndjenjën e të qenurit gjysh, e mendimet e panumërta që i falin vetmi. Por përveç ndjenjës e përjetimit që dhurohet, aty gjejmë edhe vend për thellësira filozofike e mendime që skalisin mendjet njerëzore si çështja e shpirtit, njeriu dhe karateri i tij, vdekja, mëkati, dashuria dhe urrejtja, vlerat njerëzore.
Epet me të cilat autori pretendon të zgjojë kërshërinë e lexuesit, janë epe në vete, ndryshe nga ato që i hasim në letërsi. Ato e thyejnë gjatësinë maratonike të epit dhe përfundojnë të shkruara në distik, nuk trajtojnë tema heroike e historike, por dominon uni lirik, ndërsa personazhi heroik zëvendësohet me figura mitike. Kësisoj, formën e epit e kthen në miniaturë.
Epet e tilla janë një zgjim individual i autorit, i mendjes dhe ndjenjës, ato janë frymëzime të çastit të menduara mirë e të saktësuara në vend dhe kohëshkrim.
Poezitë e këtij vëllimi seleksionohen në pesë pjesë: Atdhe, ti kryeep i zgjimit; Unë, aksesorët dhe pagjumësia; Sfinksi zgjidh dilema; Lajthitje; Epet e zgjimit, sipas të cilës edhe është emërtuar e tërë vepra poetike.
Bajrakun e poezive e mbanë “Epi për atdheun tim të lashtë, Atdheun Dardan”
Atdhe të dua pa fund:
Gur Sizifi rreth qafe që nuk gërvishtet as thërrmohet
E jo ortek në rrokullisje, që rritet, vret dhe avullohet.
Dashuria për atdheun është motivi më i flakët i autorit, ai është frymëzimi djaloshar që nuk u shua kurrë edhe tani kur atdheu pa dritën në fund të tunelit. Dashuria e tij për të është e pastër, pa zmadhime e zvoglime, është “më e thellë se lekura e mishi e ashti me palcë”, pavarësisht se ai vend shpesh di të jetë xibërrakë, rrënore, kërnalle e musha.
Atdheu im frazeologjik në dritën e diellit del ashtu siç është
Një copë kërnalle aty-këtu, diku rrabe e kryekëput pendore
Pranverës xibërr, një musha e kullotur nga mushkat në verë
Dhe në stinën e mbledhjes së të lashtave veçse një rrënore.
Në vazhdën e poezisë me motive atdhetare, atdheu është ëndrra e çdo mërgimtari, refugjati dhe foleja e zogjëve shtegtar. Aty jehon dëshira për një atdhe mantel-larë, me kravatë kushtetuese, me pëlhurën e qëndisur që simbolizon lirinë, dhe dëshira finale, shthurja e halucinacionit të ashtuquajtur motërzim shqiptar.
Vegimet e luftës së fundit në Kosovë i japin poezisë nota tronditëse e shprese poashtu, janë vargje që dalin nga shpriti i poetit i cili kërkon që pas çdo fije shkrepëse të kallur, të ndezë një fije shprese. “Epi për llampën e vajgurit e karbonizuar në shtëpinë tonë më 23 gusht 1998” rikthen edhe njëherë kujtimet e luftës mizore që dogji çfarë mundi, e në mesin e tyre edhe librat prej të cilëve ikën personazhet e veç llampa e kërrysur kokëposhtë, kishte mbetë si kujtim. Kishte mbetë e tillë për t’u kthyer në simbol të shpresës, që flaka e saj sado e vobekt të jetë, ajo nuk shuhet lehtë mu si shpresa për liri.
Përtej poezive ku atdheu është fjala e parë, poeti hap faqe të re për t’i thurur vargje biografike aksesorëve të pandashëm të njeriut, katër personazheve të vitit, gureve e lisit patriark, moshës e jetës, borës e pranverës, burgut e spitalit, gjumit e pagjumësisë. Një koleksion me plot motive që prekin horizonte tokësore e metafizike, personale e universale, disa dinë të prekin vetëm lëkurën e disa tjera edhe shpirtin.
Subjekti lirik shpesh vuan nga olimpiada e mosgjumit që i fal vetmi dhe ikje përtej vetës. I strukur nën qiellin plot errësirë vezulluese nga yjet shekullore, gjen rastin të mendojë për jetën e plagosur.
Më brengos jeta ime sa herë që del tutje meje
Si një drenushë në pyll me përplot grabitqarë
Po nuk vonon, kthehet dhe hyn në gjoksin tim
Ku, si në ordinancë lufte, i jap ndihmë të parë.
Pena e autorit jetëson edhe një herë Vang Goghun, Rene Dekardin, Xhordano Brunon, Evën e Adamin, Jezu Krishtin e Shën Pjetrin. Aty gjenë mishërim edhe dilema fishtiane për atdheun, vetmia si sëmundje e poetëve të sotëm dhe jo turbekulozi, si dhe marrëzitë e autorit që e dënoi personazhin e tij duke e lidhur për trungu gështenje, sikur një Krisht të pakryqëzuar.
Ndërsa dilemat e mëdha filozofike ia lë në dorë asaj figurës së lashtë egjiptase, me trup luani, fytyrë gruaje e me flatra që përcakton fatin e udhëtarit. Ajo bëhet figura më prezentative e këtyre poezive por jo vetëm, ajo ka nderin të jetë kryefigurë e poetikës së autorit, me të cilën ndeshemi më herët të poezitë e vëllimit, “Sfinksi pyet sërish”.
E në poezitë përkushtuese, janë Jasharët e Prekazit që vdiqën për të jetuar, Sadik Zogaj e Abdullah Zeneli.
Prezenca e figurave mitike e biblike e skalisin poezinë e Ismail Sylës, duke dëshmuar edhe njëherë lashtësinë e ekzistencës së tyre, por në të njëjtën kohë, edhe vlerën dhe potencialin që ato kanë për t’u përshtatur me jetën reale, përmes të cilave shprehen preokupimet e kohës në të cilën jetojmë. Guri i Sizifit, Arka e Pandorës, Orakujt e Delfit, Sfinksi, Zanat e Orët, Demoni, Juda, Kali i Trojës, Kulla e Babelit, Eva e Adami aktivizohen për t’i dhënë poezisë atë ide që s’do mund t’ia jepte asnjë figurë tjetër.
Stili i veshjes dhe mëkati që mundohet të kamuflohet përmes saj, përfeksionimet e tepërta estetike dhe ndryshimet fizike të njeriut modern përmes të cilave pretendojnë të ndërrojnë karakterin e tyre, dënimi nga Perëndia dhe ndjenja e fajit, janë preokupime jetësore që autori i shpërfaqë në saje të figurave biblike, ndërsa tradhëtia dhe mashtrimi jepën përmes kalorësit të Kalit të Trojës, dyfytyrësia përmes Demonit, rezistenca heroike përmes Sizifit.
Industria e veshjes është kamuflim i mëkatit
Si gjethet e fikut në trup të Evës dhe Adamit
Këtë vëllim poetik, përveç pranisë së figurave të panumërta, motiveve atdhetare, personale e filozofike, e karakterizon edhe gjuha e pasur me shprehje frazeologjike, për të cilat flet në fund të librit, duke i dhënë shpjegime për sëcilën nga ato.
Shënim: Punimi është prezantuar në lëndën Letërsi aktuale shqipe, te prof.dr.Sali Bashota, studimet master, dega e Letërsisë Shqipe, Fakulteti i Filologjisë, Prishtinë./KultPlus.com
Memoriali i Kardinalit të parë shqiptar Mikel Koliqi do të qëndrojë nga sot në Gjazë të Lushnjës, ku ai jetoi si i internuar për 10 vite gjatë diktaturës komuniste.
Në ceremoninë e zhvilluar me këtë rast morën pjesë autoritetet fetare të Kishës katolike dhe ortodokse, autoritetet e bashkisë Lushnjë dhe qytetarë të shumtë që nderuan veprën e kardinalit Koliqi, një prej figurave të shkëlqyera të rezistencës fetare dhe antikomuniste.
Obelisku prej mermeri u vendos në vendin e vuajtjeve të internimit ndërsa në ceremoni ishte i pranishëm ambasadori i Vatikanit në Shqipëri Luixhi Bonaci si dhe arqipeshkv i dioqezës Shkodër Anxhelo Masafra.
Ambasadori i Vatikanit lexoi mesazhin e papës ditën e vdekjes së Mikel Koliqit, ndërsa bashkëvuajtesit e internimit folën mbi kujtimet e tyre dhe figurën e Koliqit.
Mikel Koliqi lindi në Shkodër më 29 shtator 1902. Shkollën fillore e kreu në vendlindje, për t’i vijuar studimet në Milano të Italisë, ku edhe u diplomua në degën e inxhinierisë mekanike, në Politeknikumin e Milanos.
Ishte në moshë të pjekur, kur ndjeu thirrjen për rrugën meshtarake, thirrje që e kurorëzoi duke u shuguruar meshtar më 30 maj 1931. U kthye menjëherë në Atdhé dhe nisi shërbimin, më parë si ndihmës-famullitar, e pastaj si famullitar i katedrales së Shkodrës.
U shqua edhe për veprimtarinë e tij muzikore e publicistike. Muzikoi melodramat e para në historinë e muzikës shqiptare, në bashkëpunim të ngushtë me Dom Ndré Zadejën. Qe kryeredaktor i revistës “Kumbona e së Dieles”. Gjatë regjimit komunist u burgos tri herë dhe u dënua me 40 vjet heqje lirie.
Papa Shën Gjon Pali II e emëroi prelat nderi (monsinjor) në janar 1992, e takoi personalisht gjatë vizitës së tij në Shkodër, më 25 prill 1993 dhe e krijoi kardinal më 26 nëntor 1994 në Vatikan.
Menjëherë pas fillimit të proceseve demokratike të Shqipërisë, kardinali Mikel Koliqi u nderua së pari me titullin “Pishtar i demokracisë”, më pas me titullin “Nënë Tereza” dhe, vetëm pak ditë para vdekjes, me titullin më të lartë “Nderi i Kombit”. Vdiq në Shkodër, më 28 janar 1997.
Një jetë e veçantë ajo e dom Mikel Koliqit, që shtrihet në gjithë hapësirën e shekullit të kaluar, një jetë e jashtëzakonshme për fé e atdhé që mbeti hallkë e pashkëputur nga tmerri i persekutimit ateist të komunizmit./atsh/KultPlus.com
Kitara e anëtarit të “Beatles” John Lennon u shit në një ankand telefonik në Nju Jork për një vlerë rekord prej 2.67 milionë euro, duke e bërë atë instrumentin më të shtrenjtë të grupit të shitur ndonjëherë në ankand.
Shitja e mëparshme rekorde u vendos nga kitara akustike e Lennon, e cila u shit për 2.21 milionë euro në një ankand në Kaliforni në vitin 2015, raporton BBC.
Kitara e Lennon, që kishte humbur për më shumë se 50 vjet, u shit në një ankand telefonik në “Hard Rock Cafe” në Nju Jork të mërkurën.
Lennon luajti atë kitarë me 12 tela gjatë regjistrimit të albumit “Help!” nga viti 1965, dhe u gjet në papafingo të një shtëpie në Britaninë e Madhe kur pronarët po përgatiteshin të shpërnguleshin./KultPlus.com
Parakalimi me veshje të veçanta nga aktorët është mënyra se si ata zgjedhin të shfaqen në tapetin e kuq për premierën e një filmi, por jo për Will Smith.
Ai ka ardhur me këtë autobus për premierën e filmit të tij më të fundit aksion “Bad Boys: Ride or Die” duke krijuar një atmosferë shumë pozitive. Nuk e la me kaq pasi edhe dhuroi një performancë të shkurtër ku këndoi këngën “Miami”.
Fituesi i çmimit Oscar u prit me brohoritje nga fansat në Los Angeles.
Ai zbriti nga ky autobus dykatësh për të nënshkruar autografe për qindra fansa që ishin mbledhur për të parë kastin e aktorëve. Familja e Will ishte gjithashtu e pranishme në tapetin e kuq për të mbështetur aktorin e njohur ndërsa intervistat për gazetarët zgjodhi t’i bënte i shoqëruar me aktorin tjetër Martin Lawrence.
Martin dhe Will kanë luajtur në disa filma “Bad Boys” gjatë 30 viteve të fundit dhe janë bërë një dyshe ikonë në film. Përveç bashkëpunimit të tyre të suksesshme dyshja janë miq të mirë edhe në jetën reale.
“Bad Boys: Ride or Die” del në kinema më 5 qershor.
U dashurova me një grua pothuajse të bukur Ajo herë-herë është pothuajse e çuditshme I pëlqen sidomos shtëpia e muzgut Ku gjithçka është pothuajse lunatike
U dashurova me një grua pothuajse të këndshme Ajo herë-herë është pothuajse e pazakonshme Është e paarsye po unë, pikërisht për këtë E kam ngritur kasollen në pyllin e saj të flokëve
U dashurova me një grua pothuajse të rrallë Ajo herë-herë është pothuajse e pakuptimtë Njëlloj si unë që jam kjo re e bardhë Që e mbështjell të gjithën se s’dua të më ikë./ KultPlus.com
Poeti i njohur korçar, Skënder Rusi, është ndarë nga jeta në moshë 72-vjeçare.
Liriku i letrave shqipe, krijuesi i 25 vëllimeve la pas krijimtarinë e tij si një pasuri të çmuar për letërsinë shqipe, më i fundit “Dalëngadalë unë po bëhem ikje”.
Skënder Rusi lindi në vitin 1952 në Korçë. Krijimet e tij u përfshinë në antologjitë e disa vende të Evropës si Gjermani, Zvicër. Aktori për disa vite ushtroi profesionin e Kryetarit të Klubit të Shkrimtarëve “Bota e Re”, ndërsa pak vite më parë u vlerësua me titullin Qytetar Nderi i Korçës./ Top Channel/ KultPlus.com
Ekuilibri letrar shpalos refleksione të thella mbi natyrën e letersisë, procesin e shkrimit dhe ndikimin e kontekstit shoqëror e kulturor në krijimtarinë letrare, autori analizon marrëdhëniet mes autorit e lexuesit, si dhe autori ngul këmbë që të ruaj parimin themelor të letërsisë, pra kujtesën shpirtërore, ekuilibri letrar si objekt të studimit ka aspekte fenomenologjike të artit letrar, duke i parë në prizmin e estetikës, ka të bëjë me shqyrtimin e ndryshmeve të perceptimit, përvojës, dhe kuptimit që lexuesi ose kritiku ka ndaj një teksti letrar. Në këtë kontekst, fenomenologjia, një qasje filozofike që kërkon të kuptojë strukturën e perceptimit dhe përvojës së individit, aplikohet për të analizuar se si lexuesi ndjen dhe interpreton një veprim artistik. Në aspektin e estetikës, vlerësohet bukuria dhe kënaqësia që shkakton një veprim artistik, duke përfshirë tekstet letrare.
Ekuilibri letrar vërehet kur autorët ndërtojnë vepra që sjellin harmoni nëpërmjet gjuhës, strukturës, temës, dhe stilistikës, duke e bërë atë tërheqëse për lexuesin në një mënyrë që përputhet me qëllimin dhe synimet e tyre artistike. Për të kuptuar këtë ekuilibër, kritikët përdorin koncepte fenomenologjike për të shqyrtuar përvojën e lexuesit përballë tekstit, duke u fokusuar në perceptimet, emocionet, dhe interpretimet e tyre. Përvoja estetike e lexuesit ndikon në vlerësimin e një teksti letrar dhe në përcaktimin e ekuilibrit letrar të tij.
Në përgjithësi, ekuilibri letrar trajton një harmoni dhe njëkohësisht një tension të qëndrueshëm mes elementeve të ndryshme të një teksti letrar, duke siguruar një përvojë të pasur estetike dhe intelektuale për lexuesin. Përdorimi i artit letrar për të komunikuar ide të tilla shpesh rrit kuptimin dhe ndërgjegjësimin e lexuesit në lidhje me çështje komplekse shoqërore, politike, dhe humaniste. Një nga avantazhet e kësaj teknike është që ajo mund të bëjë që konceptet filozofike të jenë më të kuptueshme dhe më të afërta për lexuesit, duke iu mundësuar atyre të ndjehen pjesë e historive dhe përvojave që paraqiten në libër. Kjo ndikon në mënyrë pozitive në perceptimin dhe në qëndrimin e tyre ndaj temave të rëndësishme shoqërore dhe humaniste.
Përveç kësaj, përdorimi i metaforës dhe fenomeneve autoritare në artin letrar janë një mjet i fuqishëm për të shprehur kritikën sociale dhe politike, duke e bërë atë një formë efektive të protestës dhe ndryshimit shoqëror. Përmes përvojës artistike, lexuesit ndjehen të përfshirë në diskutimet për çështjet më të thella dhe ndihmojnë në përhapjen e ndërgjegjësimit për problemet aktuale. Në fund të fundit, librat që përdorin këtë lloj qasjeje janë mjet për të krijuar një dialog midis autorit dhe lexuesit, duke e nxitur reflektimin dhe debatin mbi temat dhe konceptet që trajtojnë. Kjo bën që arti letrar të jetë një burim i pasur për shpjegimin dhe përmbushjen e kuptimit tonë të botës dhe të vetvetes.
Mënia-Në këtë pjesë analizohen dhe detajizohen konceptet autoritare te cenzures të bazuara në filozofinë e Platonit, i cili mendonte se idealja e një shoqërie të drejtë ishte një shoqëri ku filozofët të gjykuar si udhëheqësit më të drejtë do të udhëhiqnin. Thymos është emocioni i urrejtjes dhe zemërimit, ndërsa menis intelegjenca dhe arsyeja, Platoni argumenton se në një shoqëri të drejtë thymos do të nënvlerësohej në favor të menis, për te shmangur konfuzionin dhe konfliktin shoqëror. Në të njëjtën kohë, në letërsinë shqiptare ka pasur një evolucion të ndjeshëm në mes thymosit e mënis. Autorët kanë shprehur zemërimin dhe revoltën ndaj cenzurës e ndjeshmërisë sociale nëpërmjet veprave të tyre, duke reflektuar ndërveprimin kompleks midis emocioneve dhe arsyjes në krijimtarinë e tyre.
Imagjinimi- Nëpërmjet fantazisë, poetët shpesh eksplorojnë sfera të ndryshme të imagjinatës, duke krijuar botë të reja, personazhe fantastike, dhe ngjarje të jashtëzakonshme. Kjo mund të shërbejë si një mjet për të shprehur ide dhe emocione të thella që janë jashtë kontekstit të perceptimit të zakonshëm. Në lidhje me metafizikën, poetët përpiqen të kapin aspekte të së pashpjegueshmes dhe të së padukshmes nëpërmjet poezisë, duke u përqendruar në temat dhe pyetjet që lidhen me ekzistencën, shpirtin, dhe marrëdhënien tonë me botën. Poetët që janë marrë me këto tranformime; Rrahman Dedaj, Sabri Hamiti, Ali Podrimja, Visar Zhiti, Ervin Hatibi, etj.
Morfologjia- Morofologjia e poezisë në letërsinë shqiptare analizon dhe vlereson tranformimet e figurave duke i vënë në pah raportet komplekse midis natyrës dhe kulturës. Figurat mitike dhe legjendare që gjejnë rrënjë thellë në trashëgiminë kulturore të popullit shqiptar shpesh reflektojnë një lidhje të ngushtë me natyrën dhe fenomenet e saj te veprat e Naim Frashërit, Gjergj Fishtës, Lasgush Poradecit, Anton Pashkut e Sabri Hamitit.
Metafizika- Hermenautika dhe shqyrtimi i elementeve metafizike në poezine e Sabri Hamitit ndihmon në zbulimin e estetikes së fshehur të autorit. Duke u përqendruar në interpretimin dhe analizen e thellë të veprave të tij, arrijmë të zbulojmë një pasqyrë më të plotë të pasionit e vizionit të autorit nga vepra e parë “Njeriu vdes i ri”, deri te “Kukuta e Sokratit”.
Litota- Këtu autori bën analize poetike te tregimit te Eqrem Bashës te vepra “Hije ne grila”. Përmes interpretimit bartian e sosyrian del ne konkluzion se tregimi e ruan shprehësinë e universalizuar të njeriut si individ dhe përmban vrojtimin meditues të autorit.
Aporitë- Ndryshe njihen si kontradiktat apo konfilktet e veshtira ne tekst janë aspekt i rëndësishëm në librin në fjalë pasi autori vëren një çekulibrim terminologjik të tekstit e kritikës letrare, ndaj propozon që një studim letrar të përdor hermenatikën si pikë referimi.
Gjenuinja- Studimi i fenomeneve të teorisë letrare në një nivel të përgjithshëm përfshin një gamë të gjerë të shkencave humaniste dhe të mendimit filozofik që shërbejnë për të analizuar dhe interpretuar veprat letrare. Në këtë kontekst, filozofët, teoricienët e letrave dhe fenomenologët janë të përfshirë në një përpjekje për të kuptuar natyrën dhe rëndësinë e tekstit letrar. studimi i fenomeneve të teorisë letrare në një nivel të përgjithshëm ofron një kornizë të gjerë për të kuptuar dhe interpretuar veprat letrare. Filozofët, teoricientet e letrave, dhe fenomenologët ofrojnë qasje dhe mënyra të ndryshme për të analizuar tekstin, duke kontribuar në zhvillimin e një kuptimi më të thellë dhe më të gjerë të tij. Në Kosovë janë analizuar veprat studimore të Rexhep Qosjes, Sabri Hamitit.
Refuzimi- Analizohet fenomeni i përkthimit si një rikrijim në burgjet e Shqipërisë totalitare. Realizmi socialist e çekuilibroi sistematikën letrare shqiptare duke ua mohuar lirinë krijuese shkrimtareve.
Problematikat e dala nga qarqet Evroperendimore të filozofisë
Mea culpa, Ideologemat, Përhershmëria, Ekulibri
Mea culpa ose fajësimi, shpesh shërben si një mënyrë për të rishikuar dhe reflektuar mbi gabimet dhe arritjet tona, dhe në këtë kontekst, trajtimi i ideve gnoseologjike dhe historike të “vdekjes së autorit” nga modernizimi deri në postmodernizëm është një temë e rëndësishme në studimin e letërsisë dhe artit në përgjithësi. Koncepti i “vdekjes së autorit” ka qenë një temë e rëndësishme në teorinë letrare, sidomos në periudhën e modernizmit dhe postmodernizmit.
Ideologemat- Analiza e dialogeve të Platonit, siç janë “Kratili” dhe “Fedri”, dhe lidhja e tyre me çështjen e kërkimit të formave ideale, është një temë e thellë që lidhet ngushtë me interpretimin dhe vlerësimin e censurës dhe lirisë letrare në kontekstin e metemit të realizmit socialist. Lidhja e dialogeve të Platonit me censurën dhe lirinë letrare në metodën e realizmit socialist reflekton tensionet e thella midis idealit dhe realitetit, midis kërkimit të formave ideale dhe kufizimeve që vijnë me një regjim cenzor. Kjo analizë ofron një perspektivë të thellë mbi sfidat dhe konfliktet në interpretimin e teksteve letrare dhe në ruajtjen e lirisë së shprehjes së artistit në një kontekst politik dhe ideologjik të caktuar.
Përhershmëria- Trajtohet parimi filozofik për një njohje të tekstit letrar, se si ai duhet të vendoset në kohë, në mënyrë që të marrë kuptim të ri e të saktë si dhe të ruhet autorialia.
Ekuilibri- Ekuilibri i identitetit personal dhe globalizimit është një temë e rëndësishme që reflekton tensionet midis individualitetit dhe ndikimit të shoqërisë globale në krijimtarinë dhe shprehjen personale. Në këtë kontekst, ideja e komunikimit global dhe ndikimi i tij në identitetin personal dhe në estetikën letrare është një temë e rëndësishme për diskutim. Analiza e ekuilibrit të identitetit personal dhe globalizmit në krijimtarinë letrare sjell në pah tensionet dhe sfidat që vijnë me komunikimin global dhe ndikimin e tij në individ. Ruajtja e një ekuilibri të qëndrueshëm është thelbësore për të siguruar integritetin e identitetit personal dhe për të promovuar një estetikë letrare autentike dhe të pasur.
Kanuni i Lekë Dukagjinit dhe vrojtimi metafizik e dokjesor
Në këtë analizë të titulluar “Hermenautika”, autori studion dhe shqyrton konceptet e Kanunit të Leke Dukagjinit, duke i ndarë ato në 12 libra dhe duke shpjeguar parimet themelore të hermeneutikës që aplikohen në interpretimin e këtij dokumenti historik dhe kulturor. Hermeneutika si një qasje interpretuese që përqendrohet në kuptimin dhe interpretimin e tekstit, merr në konsideratë kontekstin dhe kulturën që e rrethon atë.
Në këtë analizë, autori përdor parime hermeneutike për të kuptuar thellësisht mesazhet dhe rregullat që përmbahen në Kanunin e Leke Dukagjinit.
Për të interpretuar dhe kuptuar më mirë mesazhet dhe rregullat e Kanunit të Leke Dukagjinit, autori aplikon parime të hermeneutikës. Kjo përfshin marrjen në konsideratë të kontekstit historik dhe kulturor, kuptimin e gjuhës dhe fjalëve të përdorura në dokument, si dhe analizën e ndikimit të Kanunit në shoqërinë dhe kulturën shqiptare.
Përmes kësaj analize të hermeneutikës në interpretimin e Kanunit të Leke Dukagjinit, autori ofron një kuptim të thellë dhe të gjerë të këtij dokumenti të rëndësishëm historik dhe kulturor në kontekstin e tij. Hermeneutika jep një metodë të qëndrueshme dhe gjithëpërfshirëse për të kuptuar tekstin në mënyrë të drejtë dhe të plotë.
Shënim: Punimi është prezantuar në lëndën Letërsi aktuale shqipe, te prof. dr. Sali Bashota, studimet master, Dega e Letërsisë Shqipe, Fakulteti i Filologjisë, Prishtinë./ KultPlus.com
Shkolla e Muzikës “Prenk Jakova” në mbështetetje të Komunës së Gjakovës është në prag të organizimit të edicionit të parë të Festivalit Ndërkombëtar Koral, festival që do të mbahet në muajin qershor, shkruan KultPlus.
Kastriot Sada, organizator i këtij festivali ka bërë të ditur për KultPlus se në këtë edicion do të marrin pjesë kore nga pesë shtete, e sipas të cilit vijnë nga: Turqia, Qipro, Shqipëria, Maqedonia e Veriut dhe Kosova.
Ai poashtu ka bërë të ditur se koristët pjesëmarrës në këtë edicion do të jenë rreth 180 persona, e që në Gjakovë do të performojnë brenda 4 dhe 5 qershorit, kur edhe do të mbahet festivali./ KultPlus.com
(Binak Kelmendi: “Lexuesit e kartëmortaleve”, Botimet REA, Prishtinë, 2023)
“… fatet dhe emrat e njerëzve përsëriten. Sikur ditët e javës dhe sikur muajt e vitit. ‘Sidomos fatet tragjike’, tha me vete, duke i futur fotot e varreve të Halilave në çantë.”
Binak Kelmendi (1950), përkthyesi, publicisti dhe autori i shumë veprave, njihet edhe për përmbledhjen e tij me tregime “Lexuesit e kartëmortaleve”, në të cilën vdekja e jeta si premisa filozofike paraqesin relacionin dualist të luftës së njeriut për mbijetesë përgjatë historisë.
Temat e këtyre tregimeve që në thelb kanë idenë e vdekjes, thelbin ontologjik të njeriut e të jetës shenjojnë një histori të lashtë të integrimit dhe komunikimit me artin e korpusin e veprave letrare. Që nga paraqitja e hershme e veprave si “Epi i Gilgameshit”, pyetjet filozofike e ontologjike të të cilit shenjojnë bashkëpunimin midis artit dhe jetës, kanë vazhduar edhe në ditët tona duke u shndërruar në truallin e hulumtimeve brenda së cilës letërsia dhe shkrimtari observojnë duke kërkuar dhe afirmuar vetveten. Kështu që nga titulli i veprës “Lexuesit e kartëmortaleve”, titull ky i cili vjen si emërtim i njërit prej tregimeve të veprës, paraqet ndeshjen e jetës me vdekjen e cila paraqitet si një enigmë e cila mbulon ekzistencën njerëzore, ngjall soditje, frikë dhe kuriozitet.
“-Çfarë lexojnë?
-Lexojnë, lexojnë, për shembull, kartëmortalet, a si quhen ato letrat që lajmrojnë për vdekje njerëzish.”
Eksplorimi i historive dramatike të luftës ofron një dritare për gjendjen njerëzore në rrethana ekstreme. Këto rrëfime përshkruajnë gjallërisht tmerret dhe heroizmin e luftës, duke treguar qëndrueshmërinë e individëve në mes të kaosit. Këto tregime përbrenda kodit të komunikimit letrar sikur e zhvillojnë betejën e personazheve me ngjarjet e paraluftës, të luftës dhe të pasluftës, karakteristikë kjo e cila është e pranishme edhe në disa vepra në prozë nga ky autor.
Luftërat gjatë historisë shpesh zbulojnë modele tragjike që përsëriten, duke treguar koston njerëzore të konfliktit. Nga ngritja e perandorive te konfliktet moderne, shkatërrimet e luftës dhe ndikimi i saj tek individët dhe shoqëritë bëhet jehonë me kalimin e kohës. Qoftë humbja e jetëve, zhvendosja e popullsive apo shkatërrimi i kulturave, pasojat tragjike të luftës përsëriten vazhdimisht, duke nënvizuar rëndësinë e kërkimit të zgjidhjeve paqësore të konflikteve. Përsëritja e vrasjeve gjatë luftërave nënvizon realitetin e zymtë të konfliktit, ku jetët humbasin tragjikisht në një cikël dhune dhe hakmarrjeje. I ndërtuar me këtë temë tregimi “101 vjet bashkë”, tregon historinë e përsëritur të dy Halilave të një familjeje që përfunduan tragjikisht nga okupatori serb:
“…Gjyshin ma kanë vratë ata, serbët. Ishte afër t’i bënte gjashtëdhjetë vjet. Ata serbë, nuk e lanë t’i bënte”
Vazhdimi i këtij cikli vrasjesh vazhdon edhe pas 101 vjetesh duke pasqyruar aspektet më të errëta të natyrës njerëzore.
“Ata. Serbët. Ata. Prapë serbët. Prapë ata. Njëjtë. Pas 101 vjetësh. Vrasje e re e një Halili tjetër. Afër shtëpisë së tij.”
Dashuria, atdheu dhe vdekja
Ndeshja e dashurisë dhe vdekjes në letërsi është një temë e përjetshme që është eksploruar në mënyra të ndryshme nëpër kultura dhe epoka. Dashuria dhe vdekja, forca në dukje të ndryshme, shpesh ndërthuren në tapiceri të ndërlikuar të ekzistencës njerëzore, duke formësuar rrëfimet e pasionit, humbjes dhe transcendencës. Konvergjenca e tyre ndriçon natyrën paradoksale të përvojës njerëzore, ku ekstaza e dashurisë mund të bashkëjetojë me pashmangshmërinë e vdekjes.
Në letërsi, tema e sakrifikimit të dashurisë personale për atdheun shpesh eksplorohet në mënyra të ndryshme, duke pasqyruar kompleksitetin dhe konfliktet me të cilat përballen individët kur ndahen midis dashurisë romantike dhe detyrës patriotike. Kështu me këtë tematikë shquajmë tregimet: “Te pllaka përkujtimore”, “Ofelia, shqip”, “Dashuria”.
“Te pllaka përkujtimore“– Epitafet, ato mbishkrime të përmbledhura por të thella të gdhendura në gurët e varreve, shërbejnë si kujtime të qëndrueshme për të vdekurit. Ato përmbledhin thelbin e jetës së një personi, virtytet, vlerat ose ndonjëherë veçoritë e tyre, me vetëm disa fjalë. Në zemër të një varreze solemne, mes vargjeve të varreve të gërryera që mbajnë emra të humbur nga koha, shtrihet një varr që tregon një histori dashurie e tragjedie. Këtu, nën tokë, prehen dy shpirtra të lidhur jo vetëm nga dashuria, por edhe nga dora mizore e fatit. Historia e tyre, e skalitur në gur dhe e pëshpëritur nga era, shërben si një kujtesë prekëse e kostos njerëzore të luftës dhe fuqisë së qëndrueshme të dashurisë.
“Ishte e ndaluar dhënia e kumtit për vrasjen e dashnorëve që kishin marrë pjesë në demonstratat e 28 Nëntorit të vitit 1968, tha ai me një zë të dridhur “.
Rrethana e vdekjes së tyre, të mbytura mes ujërave të trazuara të luftës e demonstratave, shërbejnë si një kujtesë e zymtë e natyrës së pafalshme të konfliktit. Në vdekje, ata u bënë dëshmorë të një kauze që nuk e zgjodhën ata, por viktima të një bote të copëtuar nga grindjet dhe përçarjet.
“Dashuria” –Në zemër të këtij tregimi qëndron një çift dhe dashuria e tyre si një fener shprese mes kaosit të botës që i rrethon. Të lidhur së bashku nga një lidhje e krijuar në zjarret e pasionit, ata ëndërrojnë për një të ardhme të mbushur me premtime dhe mundësi. Megjithatë, ekzistenca e tyre idilike u shkatërrua nga gjëmimet ogurzezë të luftës, të cilat i ndanë me forcë mizore dhe të paepur. Dashuria ndaj atdheut e detyroi njeriun të dëgjonte thirrjen e detyrës, të vishte uniformën e kombit të tij dhe të marshonte drejt së panjohurës.
“Ai pastaj fiku televizorin, ngjeshu revolen, lidhi për rripi dy bomba dhe mori vrapthi teposhtë shkallët e ndërtesës.”
Shpirtërorja dhe materialja në tregimet e Kelmendit
Skema bardhezi e personazheve me bazë modelin përrallor si kudo në letërsinë e shkruar edhe në tregimet e Kelmendit i është nënshtruar një pluraliteti faktorësh që kanë determinuar në paraqitjen e karaktereve njerëzore nëpër dimensione diversive. Kështu marrëdhenia mes shpirtërores dhe materiales jepet në tregimin “Fëmija pa emër”. Dëshira e Zojës dhe e murgeshave për t’i shërbyer Perëndisë me përpikëmeri anashkalon nevojat e tyre fizike e aq më pak dëshirën për të pasur fëmijë, akt i cili konsiderohet si prostitucion dhe derivim nga misioni i shenjtë.
“Zoja shikon sidomos foshnjën në duart e murgeshës. ‘Është fëmija im’, thotë me një pendesë vrastate. ‘Jo, nuk është’, bërtet në kupë të qiellit duke ia plasur vajit.”
Mënyra sesi e ndërton Kelmendi figurën e Zojës na ngjason me figurën biblike të Shën Mërisë: lindja e foshnjës pa baba vetëm përmes frymës së shenjtë, frika e akuzimit nga masa për prostitucion dhe përdhunim, largimi nga vendi i saj, ndjenja në kishte bërë faj apo jo, aftësia e të folurit të foshnjës së sapo lindur, etj
Në Ungjillin sipas Mateut shkruan:
“ Lindja e Jezu Krishtit ndodhi kështu: Maria, nëna e tij, pasi u fejua me Josefin, para se të banonin së bashku, u gjet shtatëzanë për virtyt të Shpirit të Shenjt…. Qe, Virgjëra do të mbetet shtatzënë e do të lindë një djalë, të cilit do t’ia ngjesin emrin Emanuel – që do të thotë: Hyji me ne!“
Ndërsa aftësia e të folurit të foshnjës në djep të cilën e thekson Kelmendi në tregimin e tij ka gjithashtu premisa fetare:
Kelmendi:
“Foshnja lëshon një klithmë të madhe dhe ia nis edhe ajo një vaji idhnak.
“Pse nuk ma vë emrin?’
Ashtu dëgjon ose i bëjnë veshët Zojës.”
Ndërsa në Kur’an thuhet:
“Atëherë ajo u bëri me shenjë kah Isai. Ata thane: Si ti flasim atij që është foshnjë në djep?” (Merjem).
Simbolika e figurave historike
Tregimet e Binak Kelmendit të cilat janë derivuse të një shumësie persiatjesh mbi shumë premisa filozofike si mbi lindjen, vdekjen, kujtimet e së kaluarës që shpalosin ndër të tjerash edhe kujtesën dhe identitetin nacional, paraqesin edhe një realitet të përditshëm, madje edhe kur ndërfut dhe tipizon personazhe nga historia. Fjala vjen, Agata Kristi, Edit Durham, Karl Marksi, Skënderbeu, Genti, Ofeli, Don Kishoti, etj. Në këtë mënyrë, tregimtari Binak Kelmendi vë një relacion përshkrues e shpjegues për shëmbëlltyra të njohura historike, duke ndërtuar një lloj paralelizmi me ngjarje të ndodhura në kohën e tij aktuale. Marrja e këtyre figurave nga historia ndoshta mund të jetë intencë autoriale për të përshkruar laramanin e botës njerëzore në përgjithësi, e të asaj shqiptare në veçanti. Agata Kristi, për shembull, shpesh eksploron temën e drejtësisë dhe të vërtetës nëpërmjet romaneve detektivore. Karl Marksi nëpërmjet teorisë së tij thekson rëndësinë e ndryshimit shoqëror dhe drejtësinë sociale. Skënderbeu simbolizon rezistencën dhe krenarinë kombëtare. Genti, Ofelia dhe Don Kishoti kanë mesazhe të ndryshme rreth identitetit, ëndrrave dhe realitetit.
Gjithë ideja e kërkimit identitar dhe rreziqeve brenda këtij kërkimi, paraqitja e modeleve përmes personazheve konkrete të veprës dhe personazheve historike shpalos kujtesën dhe identitetin nacional të Kelmendit. Identitetin nacional të tregimtarit e spikat edhe përmes vendosjes së ngjarjeve në tokat shqiptare ku edhe përmend toponime si: Prishtina, Deti Jonë, Bregu i Diellit, Bjeshkët e Nemina, Rugova, Malet e Sharrit, Drini i Bardhë, etj.
Instrument solid i Kelmendit është kthesa që realizon gjatë rrëfimit, duke e hedhur lexuesin brenda situatave të papritura që ngrisin dilema dhe paradoksalisht dërgojnë drejt zgjidhjeve tragjike e euforike.
Stili tregimtar i Kelmendit spikatet edhe te forma e ndërtimit të personazheve, ku vlen të ceket detajizimi në prezantimin jo vetëm të botës së jashtme si modelim, por veçmas të botës internale të personazhit si aspekt që distribuon gjithë strukturën e rrëfimit.
Kelmendi kodin e rrëfimit të tregimeve të tij e ndërton pëmes monologut të brendshëm në të shumtën e rasteve, por nuk lë anash as dialogët e shkurtë mes personazheve. Krahas monologut që ani pse element dramatik, realizon një narrator minor të tipit autodiegjetik që midis tjerash ravijëzon me një ton kritik portretin e psikokulturës shqiptare.
Tregimet e përmbledhjes “Lexuesit e kartëmortaleve” të shkrimtarit Binak Kelmendi përmes paraqitjes dualiste të premisave filozofike, paraqitjes nacionale të atdheut në vazhdën e okupuesve të shumtë përgjatë viteve, por edhe në paraqitjen e jetës në liri, duke kujtuar me krenari figurën e shquar kombëtare të Skënderbeut e figura të të tjera historike, arrin ta ndërtojë rrafshin tematik e ideor në mënyrë interesante. Kështu përmes elementeve të ndërtimit të këtyre tregimeve, si stilit, gjuhës, rrëfimit, figurave e motiveve, autori spikatë aftësinë e tij për të paraqitur realitetin kombëtar, si dhe për të ngjallur ndjenja estetike te lexuesit përmes përshkrimeve dramatike e tronditëse.
Shënim:
Punimi është prezantuar në lëndën Letërsi aktuale shqipe, te prof. dr. Sali Bashota, studimet master, Dega e Letërsisë Shqipe, Fakulteti i Filologjisë, Prishtinë./ KultPlus.com
Sony Music thuhet se është në bisedime për të blerë katalogun muzikor të grupit rock Queen, duke përfshirë hite si Bohemian Rhapsody, Radio Ga Ga dhe Another One Bites The Dust.
Universal Music thuhet gjithashtu të jetë përfshirë, për shkak të marrëdhënies së gjatë të kompanisë me grupin, i cili nënshkroi me labelin britanik EMI në 1972 dhe mbeti me kompaninë pasi u ble nga Universal në 2011.
Nëse grupi arrin çmimin prej 1 miliard dollarësh, do të jetë marrëveshja më e madhe e këtij lloji, duke tejkaluar 500 milionë dollarët që Sony pagoi për të blerë katalogun e Bruce Springsteen në fund të vitit 2021.
Në fillim të këtij viti, Sony fitoi gjithashtu një interes prej 50% në muzikën e Michael Jackson nga pasuria e këngëtarit të ndjerë me një kosto prej të paktën 600 milion dollarë.
Shitja e katalogëve muzikorë është bërë një biznes i madh gjatë tetë viteve të fundit, me kompanitë diskografike dhe kompanitë e kapitalit privat që kanë marrë të drejtat e muzikës nga David Bowie, Bob Dylan, Justin Bieber, Shakira, Neil Young, Blondie dhe Fleetwood Mac për shuma milionë dollarë.
Marrëveshjet ofrojnë siguri të menjëhershme financiare për artistët dhe pasuritë e tyre, ndërsa mbajtësit e të drejtave shpresojnë të përfitojnë duke ndërtuar rrugë të reja të ardhurash.
Të drejtat muzikore shihen si një investim tërheqës sepse këngët vazhdojnë të gjenerojnë para për dekada. /rtsh.al/ KultPlus.com
Sot, në Ministrinë e Kulturës u mbajt ceremonia për ndarjen e Çmimit Kombëtar për Veprimtari Jetësore “Muslim Mulliqi” dhe Çmimi Vjetor për të Arriturat në Fushën e Artit Pamor për vitin 2023.
Ministri i Kulturës, Hajrulla Çeku, bazuar në vlerësimin e Komisionit Vlerësues, Çmimin Kombëtar për Veprimtari Jetësore “Muslim Mulliqi” post-mortem e ndau për piktoren Alije Vokshi dhe Çmimin Vjetor për të Arriturat në Fushën e Artit Pamor për piktorin Esat Valla.
Çmimin post-mortem dhe mirënjohjen për piktoren Alije Vokshi e pranoi vajza e saj, Visare Selimaj, kurse piktori Esat Valla ishte i pranishëm në këtë ceremoni.
Alije Vokshi është gruaja e parë e diplomuar në pikturë, duke u bërë një ndër pioneret e artit pamor në Kosovë, ndërkaq Esat Valla është i njohur për pikturat e tij surreale.
Komisioni Vlerësues ishte në përbërje të Valbona Zherkës, Lirije Buliqit dhe Alisa Gojani-Berishës.
Këto çmime u jepen personaliteteve të shquara për arritjet profesionale, për ngritjen e vlerave dhe për kontributin e tyre në avancimin e artit./ KultPlus.com
Edicioni i dytë i Festivalit të Këngës së RTK-së tashmë ka hapë thirrjen për aplikim, ku ftojnë të gjithë ata që duan të sfidohen në fushën e muzikës të aplikojnë për këtë edicion, shkruan KultPlus.
Radio Televizioni i Kosovës ka bërë të ditur që edhe këtë vit drejtor i festivalit do të jetë Adi Krasta dhe se përgatitjet për këtë edicion tashmë kanë filluar.
KultPlus ju sjell linkun për mundësi të aplikimit./ KultPlus.com
