“Tmerri i vërtetë i ekzistencës nuk është frika nga vdekja, por frika e jetës. Është frika e zgjimit çdo ditë për të përballuar të njëjtat beteja, të njëjtat zhgënjime, të njëjtat dhimbje. Është frika se asgjë nuk do të ndodhë kurrë, siç është mungesa e ndryshimit, kur ndjen se je i bllokuar në një cikël vuajtjesh që nuk mund t’i shpëtosh dhe në atë frikë, ka dëshpërim, një dëshirë për të ndryshuar diçka, çdo gjë, për të thyer monotoninë, për t’i dhënë kuptim përsëritjes së pafund.”
Albert Camus botoi romanin e tij të fundit, “Rënia” (frëngjisht: La Chute), në vitin 1956, disa vite para vdekjes. Vepra e fundit u shoqërua nga polemika të shumta: ndërsa reputacioni dhe popullariteti i tij si shkrimtar u rrit deri në atë pikë sa u nderua me çmimin Nobel për letërsinë. Nga ana tjetër, kolegë dhe miqtë e tij si Jean-Paul Sartre dënuan pasivitetin dhe pacifizmin e tij për Algjerinë (kolonia franceze ku u rrit Camus) e cila po kalonte një luftë të përgjakshme pavarësie. Miku i tij Romain Gary do të tregonte më vonë se Camus kaloi një periudhë depresioni dhe mendimesh për vetëvrasje.
Ky informacion bëri që kritikët letrarë të kuptonin shpejt se Rënia ishte shkruar si rezultat i gjendjes mendore të Camus; shumica e njerëzve mendonin se libri nuk ishte vetëm i ndërlikuar dhe i vështirë për t’u kuptuar, por edhe shumë i zymtë për një ndër figurat kryesore të ekzistencializmit francez. Megjithatë, romani mund të jetë me siguri një nga shkrimet më të trishtuara të Camus, por kjo nuk do të thotë se mesazhi i tij është ai i humbjes dhe mungesës së shpresës. Ndonjëherë romanet e errëta, të tilla si Udhëtimi i Céline në fund të natës, në fakt, mbyllen me përfundimin se pavarësisht nga aspektet zhgënjyese të njerëzimit, ia vlen të krijosh art që t’iu kujtosh njerëzve se ne duhet të këmbëngulim. Rënia i reziston mesazhit të mungesës së shpresës dhe në vend të kësaj autori argumenton me anë të kundërshembullit për shpresën.
Komploti i Rënies është shumë i drejtpërdrejtë. Thjesht tregon historinë e një avokati francez të quajtur Jean-Baptiste Clamence, i cili i kalon ditët duke qëndruar në një lokal të Amsterdamit dhe duke i treguar historinë e jetës së tij një francezi tjetër. Rënia, siç kanë vërejtur shumë, ndihet shumë më tepër se një monolog i menduar për skenën sesa një roman. Megjithatë, etiketimi i tij si roman ka efektin që lexuesi të vijë për një rrëfim të organizuar (pak a shumë si në çdo roman tjetër të Camus-it) dhe në vend të kësaj gjen një burrë që zhurmon pothuajse pandërprerë për ditë të tëra. Ai rrëfen se jetoi i lumtur si avokat në Paris duke bërë vepra të mira për bashkëqytetarët e tij, derisa kuptoi se në të vërtetë i bënte ato vepra më tepër për t’u admiruar nga të tjerët dhe jo për t’i ndihmuar ata. Si e zbuloi ai këtë?
Gjithçka nisi një natë kur, ndërsa ishte i vetëm duke vëzhguar ujërat e Senës, pa një grua që hidhej nga një urë për të kryer vetëvrasje dhe ai vendosi të mos ndërhynte. Ndërsa u bë më i zhgënjyer me veten dhe jetën, ai kuptoi se kishte abuzuar me gratë me të cilat ishte në lidhje dhe ishte sjellë deri atëherë sikur nuk donte askënd përveç vetes.
Veprime më të tmerrshme nga Clamence pasojnë rrëfimin e tij. Për shembull, teksa hante karavidhe në një restorant të bukur, ai u bëri thirrje punonjësve të dëbonin një të pastrehë të uritur, i cili i lutej për para. Dhe kur shpërtheu lufta, ai u arratis në Afrikë, ku u dërgua në një kamp përqendrimi në Libi. Aty piu pikat e fundit të ujit që ishin në dispozicion, edhe pse pa një shok të burgosur të vdiste nga etja. Përfundimisht, ai shkatërron statusin e tij si një avokat i besueshëm dhe tërhiqet në Amsterdam, ku takon njerëz si bashkëkombësi i tij francez, tek të cilët shpreson të konvertohet në filozofinë e tij. Sipas Clamence, nuk ekziston Gjykimi i Fundit përtej jetës, sepse njerëzit e gjykojnë dhe e dënojnë njëri-tjetrin në Tokë. Ashtu si në romanet e tjera të Camus, protagonisti pretendon se kuptimi i jetës nuk është i paracaktuar nga figura hyjnore, por përkundrazi i brumosur nga vetja. Megjithatë, shumica e njerëzve refuzojnë të ndihen përgjegjës për zgjedhjet e tyre dhe përsëriten në të gjitha llojet e shpjegimeve për ta larguar këtë përgjegjës nga vetja, duke ia faturuar të tjerëve.
Nuk është për t’u habitur që monologu i Clamence i ka bërë lexuesit të mos ndihen rehat. Ashtu si Bardamu i Céline në Udhëtimin drejt fundit të natës, Clamence është një njeri i papëlqyeshëm dhe egoist, i cili nuk ka frikë të ekspozojë anën e tmerrshme të njerëzimit. Megjithatë, ashtu si në rastin e Bardamut, duhet t’i rezistojmë tundimit për të kuptuar nihilizmin e protagonistit-narrator si filozofia e jetës që njerëzit duhet të ndjekin. Ata gjithashtu duhet të ndihmojnë në pyetjen e nocionit të dashurisë për veten: deri në çfarë mase është e shëndetshme të duash veten? Klamences e pëlqente veten aq shumë sa nuk ndjeu asnjë dhembshuri për njerëzit përreth tij. Qëndrimi i tij i keqardhur ndaj të shkuarës e bën atë një figurë më simpatike, edhe nëse rezultati i këtij qëndrimi ka qenë tërheqja dhe veçimi nga shoqëria. Në fund, edhe nëse Klamence ka një nivel delirant të të kuptuarit të aftësive të tij profetike, jeta e tij shërben si një kujtesë për pikëpyetjet që shoqërojnë jetën tonë.
Rënia është një kritikë e borgjezisë evropiane perëndimore dhe luftës dhe pabarazisë që e shoqëron atë. Zhgënjimi i Clamence ndaj njerëzimit, si dhe përfshirja e tij e vazhdueshme me të huajt për t’i zgjuar ata, flet për nevojën e vazhdueshme të shkrimtarit për t’u përfshirë, edhe nëse zgjidhja e vuajtjes njerëzore nuk është më e qartë për të, ashtu siç është për personazhet e tij.
