Hurma dhe gra të varura, tundulaten dimrit cullak, që në litarë degësh i mbanë. Zhvishen gjithë drojë hurmat ashtu si zhiveshen edhe gratë, veç frutat qëndrojnë mbi trupat e tharë.
Kush ua thanë trungjet pemëve? Kush ua përzhit shpirtin grave? Ah, kjo stinë ngricash, që fshikë, thanë e çanë.
Hurma dhe gra të varura, fijeve të shpresës së kotë, se frutat e tyre s’do i hajë krimbi, se nuk do i këpusin duar babëzie.
Sa shumë ngjajnë hurmat me gratë. Herë janë llurba, që gjithkush i gjerb lehtë, farëzeza që u thyejnë dhëmbët, të mpikëta që u zënë frymën. Të dyja të zhveshura lindin jetë.
Hurma dhe gra të varura, tundin litarët jetim, të degëve mëkatare, që mbytur i kanë…/ KultPlus.com
Është provomuar libri “Shekulli i XX, Pjesa I (1901-1950)” i Agron Shalës, i cili ofron një analizë të thellë të ngjarjeve dhe zhvillimeve më të rëndësishme të shekullit të kaluar, duke i ndarë ato në periudha të caktuara kohore.
Ai trajton ngjarjet kyçe që kanë pasur ndikim të thellë në historinë botërore dhe shqiptare gjatë kësaj periudhe.
Agron Shala është një personalitet i njohur në fushën e publicistikës dhe me këtë vepër kontribuon për brezat e rinj, duke ofruar një pasqyrë të çmuar të së kaluarës.
Fragment nga libri “Masakrat në Kosovë 1998-1999” për masakrën në kafeterinë Panda:
«Më 14 dhjetor 1998, dy persona të maskuar hapën zjarr në kafeterinë ‘Panda’ në Pejë, duke lënë të vrarë 6 të rinj sërbë (pesë gjimnazistë e një student), që të gjithë meshkuj civilë të paarmatosur. Ndonëse autorët e këtij krimi nuk diheshin, Presidenti i RFJ-së, Slobodan Milošević, e cilësoi këtë sulm si «krimin më monstruoz në serinë e sulmeve të bandave terroriste shqiptare».
Mirëpo, Përfaqësuesi i Përgjithshëm Politik i UÇK-së, Adem Demaçi, mohoi përfshirjen e UÇK-së në këtë rast: «UÇK-ja, që kur ka nisë lufta, nuk ka bërë kurrë gjëra të tilla dhe nuk ka arsye që të bëjë tani… Qeveria e Sërbisë mund të jetë e involvuar në këtë incident për të provokuar ‘urrejtje dhe konflikte mes dy kombeve’».
Deri më 28 dhjetor 2013, familjarët e të vrarëve në ‘Panda’ kanë qenë të bindur se fëmijët u janë vra nga pjesëtarë të UÇK-së. Në këtë datë, zëvendës-kryeministri i Sërbisë dhe shefi i Byrosë për Koordinimin e Punës së Shërbimeve të Sigurisë, Aleksandar Vučić, (aktualisht President i Sërbisë) në emisionin ‘Teška reč’ në TV Pink deklaroi se «Krimi në ‘Panda’ nuk është kry nga shqiptarët, siç kemi besuar deri më tani. Publiku do të tmerrohet kur të zbulohet e vërteta».
Po bëhet çerek shekulli nga vrasja e tyre dhe, fatkeqësisht, autoritetet e Kosovës nuk i përkujtojnë kurrë: Ivan Obradović-in, Vukota Gvozdenović-in, Zoran Stanojević-in, Dragan Trifunović-in, Svetislav Ristić-in dhe Ivan Radević-in.
Respekt për të gjitha viktimat e luftës 1998-1999, pa marrë parasysh përkatësinë e tyre etnike, fetare, gjinore, racore, krahinore, politike, e me radhë./ KultPlus.com
Sot janë bërë gjashtë vjet nga dita kur Kuvendi i Kosovës miratoi përfundimisht tri ligjet, me të cilat u mundësua transformimi i Forcës së Sigurisë së Kosovës në Ushtri të Kosovës.
Votimi ishte përcjellë me duartrokitje të gjata në Kuvend.
Kryetari i atëhershëm i Kuvendit, Kadri Veseli, kishte thënë se me këtë votim po fillon një epokë e re për shtetin e Kosovës.
“Nga ky moment, zyrtarisht e kemi Ushtrinë e Kosovës. Në sallë kemi kadetët e Forcës së Sigurisë së Kosovës që nga ky çast janë ushtarë të Kosovës, të cilëve ua urojmë Ushtrinë e Kosovës”, kishte thënë Veseli./ KultPlus.com
Që nga zgjerimi i Rregullores së Ballkanit Perëndimor nga qeveria gjermane në qershor të këtij viti është dyfishuar numri i punëtorëve nga rajoni në Gjermani.
Nga qershori deri në nëntor 2024, autoritetet gjermane dhanë 25.000 leje pune për qytetarë nga Shqipëria, Kosova, Serbia, Maqedonia e Veriut, Bosnja, Mali i Zi, aq sa për të gjithë vitin e kaluar, raporton DW.
Sipas informacioneve, shumica e punëtorëve migrantë kanë ardhur nga Kosova (5,564) dhe Serbia (4,239).
Kërkohet zgjerim i Rregullores
Të dhënat dalin nga përgjigja e Ministrisë Federale të Punës sipas një kërkese të liberalëve. Rregullorja e Ballkanit Perëndimor e ofruar nga qeveria gjermane në vitin 2016 u ofrua për të ulur numrin e kërkesave për azil nga vendet e Ballkanit.
Ajo cilësohet si “sukses i plotë” nga zëvendëskryetari i partisë liberale, Konstantin Kuhle, i cili kërkoi madje rritjen edhe më tej të kontingjentit të punëtorëve jo vetëm nga Ballkani, por edhe vende të tjera.
“Kuptimi i kësaj rregulloreje të Ballkanit Perëndimor është që duke lehtësuar qasjen në tregun gjerman të punës të reduktojmë migracionin e parregullt në sistemin e azilit”, është shprehur Kuhle.
Kjo rregullore mundëson marrjen e vizës së punësimit në Gjermani pavarësisht kualifikimit. Kusht për këtë është një ofertë konkrete pune apo një kontratë pune. /DW/ KultPlus.com
Presidentja Vjosa Osmani e ka kujtuar 26-vjetorin e rënies heroike të Mujë Krasniqit dhe 41 bashkëluftëtarëve të UÇK-së.
Presidentja Osmani ka thënë se ato ditë përcaktuese për fatin e popullit tonë, Mujë Krasniqi, së bashku me bashkëluftëtarët e tij, qëndroi në ballë të betejës, duke mbrojtur dinjitetin e kombit tonë me guxim të pashoq dhe besim të patundur në lirinë.
Në një përballje të ashpër në Pashtrik, në kufirin Kosovë-Shqipëri, ai dhe 41 ushtarë të UÇK-së, dhanë jetën, duke u bërë pishtarë të lirisë sonë.
Sot, emri i tij dhe bashkëluftëtarëve është i skalitur në historinë tonë dhe frymëzon brezat për ta mbrojtur lirinë dhe Republikën.
Lavdi përjetë Mujë Krasniqit dhe të gjithë dëshmorëve të UÇK-së, që dhanë jetën për lirinë e Kosovës”, ka thënë Presidentja Osmani./ KultPlus.com
Te shpija e babës shkoj ma rrallë M’shtojnë mërzi dheu e gurt n’oborr E n’bodrum ka shumë rrjeta merimangash Ka shumë pluhun E pak i bjen drita. Aty, n’dollap ka shumë gjana t’babës Nana i run. Nji ditë i shpalosa kutitë M’bajshin erë dheu Erë njeriu prej dheut Baba u kanë puntor Ka mbajt k’puca e dorëza pune Nji pal k’puca t’leshta ngjyrë kafe Trujtuna si me kan’ t’reja Dorëzat n’formën e dorës babës I nuhata fort e i shtrëngova Iu vinte era punë, Era babë.
( Sot 10 vite, e baba çdo ditë rrnon n’kujtime)/ KultPlus.com
Qendra Kombëtare e Librit dhe Leximit, do të japë edhe këtë vit Çmimet Kombëtare të Letërsisë për vitin 2023. Tashmë janë bërë publikë kandidatët për çmimet fituese, në disa kategori.
Kategoria kryesore, ajo e romanit sheh në rivaliet për këtë vit, emra të njohur si Ben Blushi me “Komploti” e Besnik Mustafaji me “Fati i marrë”, por edhe Mira Meksi me “Parisi vret”, Namik Doklen me “Djetë gram nder” e Ahmet Prençin me “Brenga e prokurorit”.
Ndërkaq për poezinë, kandidojnë për çmimin kombëtar: nxi Naumi me vëlimin “Tytnia”, Roland Gjoza me “Hëna e dytë e ujit”, Entela Tabaku me “Qeramikiana, Alban Tartari me “Varje të vetëkurdisura” dhe Maksim Nika me veprën “Nitroglicerinë”.
Në kategorinë e librit më të mirë për fëmijë, kandidatët e çmimit janë Virgjil Muçi me librin “Princeshëza e hënës”, Laureta Lilaj me “Makineria që peson fjalët”, Natasha Shuteriqi me librin “Ne jemi superskuadër”, Moisi Zaloshnja me “Gjysmagjeli” dhe Lediona Braho me krijimin “Kroni dhe Pulëbardhat”.
Për krjimin më të mirë në katogorinë e tregimit, janë përzgjedhur si kanidatë të çmimit kombëtar Shqiponja Axhami me krjimin “Pengu i një varrmihësit”, Ardian Kyçyku me “Zoom”, Shpëtim Kelmendi me “Dashnia asht”, Flurans Ilia me “Katër palë flatra” dhe Artu Baku me librin “Magjistari i reve”.
Këtyre çmimeve do t’u shtohen edhe kandidaturat që po përzgjidhen për kategoritë e librit më të mirë studimor, por edhe për përkthimin më të mirë, të cilat do të bëhen publike shumë shpejt. Kryetar i jurisë së Çmimeve Kombëtare është poeti dhe aktivisti Koloreto Çukali./ KultPlus.com
Festivali i Letërsisë Evropiane në Tiranë (FELT) vazhdoi mbrëmë në sallën franceze të Bibliotekës Kombëtare “Sotir Kolea”, duke sjellë biseda frymëzuese dhe lexime nga dy autorë evropianë të radhës.
Autorja polake Margo Rejmer, e cila erdhi në FELT me mbështetjen e Ambasadës polake, ndau lidhjen e saj të thellë me Shqipërinë përmes veprës së saj.
Duke reflektuar mbi librin “Balta më e ëmbël se mjalti: Zëra nga Shqipëria komuniste”, ajo tregoi sesi përpiqej të zhytej në jetët e atyre që vuajtën, rebeluan dhe mbijetuan gjatë diktaturës.
Përmes historive të gjalla dhe të papërpunuara që mblodhi, Margo përshkroi se si pa dhimbjen dhe qëndresën e tyre përmes syve të saj.
Autorja franceze Dominique Barbéris, e cila erdhi në FELT me mbështetjen e ambasadës së Francës, solli një reflektim thellësisht introspektiv mbi romanin e saj të vlerësuar “Une façon d’aimer”, fitues i Grand Prix du Roman de l’Académie Française 2023.
Përmes jetës së heshtur dhe melankolike të Madeleine, historia na çon në Francën e pasluftës dhe Kamerunin që po dekolonizohej, duke kapur emocionet e pashprehura të një gruaje që kërkon diçka të papërcaktuar.
FELT vazhdon sot me autorin kroat Miro Gavran dhe autorin italian Paolo Giordano, ndjekur nga një koncert unik i Musica Nova./atsh/ KultPlus.com
UNESCO paralajmëron se rajoni i Ohrit është në rrezik nga ndërtimet e paligjshme, nga urbanizimi dhe planifikimi i papërshtatshëm.
Nga Maqedonia e Veriut dhe Shqipëria kërkohen veprime urgjente për ruajtjen e këtij thesari natyror dhe kulturor, në mënyrë që të mos futet në Listën e Trashëgimisë Botërore në Rrezik, theksohet në raportin e fundit të saj, ku detyra më e madhe megjithatë i vishet autoriteteve maqedonase.
Agjencia e famshme theksoi nevojën urgjente që Shkupi të ndërmarrë hapa konkretë dhe vendimtarë për të mbrojtur pasuritë unike natyrore dhe kulturore të Ohrit.
Ky është raporti i tretë i UNESCO-s që nënvizon se ndërhyrjet e papërshtatshme, urbanizimi, planifikimi hapësinor joadekuat dhe projektet infrastrukturore po shkaktojnë dëme të pariparueshme në rajonin e Ohrit, i cili mund të humbasë vlerën e tij të jashtëzakonshme universale, në një afat të shkurtër, ose të mesëm kohor.
Përballë kërcënimeve serioze, Ohri mbetet nën vëzhgimin e vazhdueshëm të trupit të Kombeve të Bashkuara, i cili edhe këtë herë paralajmëroi se është e mundur që rajoni i Ohrit të futet në Listën e Trashëgimisë Botërore në Rrezik.
Ambjentalistë e banorë të zonës në Maqedoninë e Veriut kanë dëshmuar disa kohë më parë për REL sesi në Liqenin e Ohrit depërtojnë ujëra nga gropat septike, fermat si dhe nga dhjetëra restorante, hotele dhe rezidenca private që nuk janë të lidhura me sistemin e mbledhjes së ujërave të zeza.
UNESCO në raportin e ri, ndër të tjera kërkon rishikimin e planeve urbanistike për Ohrin dhe Strugën, ndalimin urgjent të ndërtimeve në Kënetën e Studençishtës, si dhe zgjidhjen e problemit të ndërtimeve pa leje që dëmtojnë karakterin autentik të rajonit./TopChanel/ KultPlus.com
Në Malësi të Madhe, aty ku xhubleta ka gjalluar për shekuj, ka përfunduar faza e parë e projektit për evidentimin e bartësve të kësaj tradite unike.
Ministri i Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Blendi Gonxhja bëri të ditur se si pjesë e projektit “Xhubleta si teknologji dhe dijebërje artizanale”, ky proces ka siguruar identifikimin e individëve që zotërojnë aftësitë e transmetimit të kësaj dijeje dhe krijimin e infrastrukturës së nevojshme për brezat e rinj.
“Ky projekt kulturor është i mbështetur nga UNESCO, në kuadër të ruajtjes dhe promovimit të Xhubletës, si dhe nga Ministria e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, është ngritur në Koplik, Qendra e Trajnimit për Dijebërjen e Xhubletës”, tha ai.
Kjo qendër do të shërbejë si një hapësirë ku artizanët e rinj do të mësojnë dhe ushtrojnë teknikat tradicionale të punimit të xhubletës, duke garantuar ruajtjen dhe përcjelljen e kësaj trashëgimie të rrallë në brezat e ardhshëm./atsh/ KultPlus.com
Këtë fundvit, Kori i Fëmijëve-Okarina do të shënojë 10-të vjetorin e themelimit përmes një Gala Koncerti me artistë të shquar, me të cilët përgjatë kësaj dekade pjesëtarët e korit kanë pasur rastin të ndajnë skenën bashkë, shkruan KultPlus.
Sipas një njoftimi për media, ky koncert do të jetë një festë e veçantë e “Korit Okarina” me këngëtarët Sinan Vllasaliu, Irma Libohova, Adelina Thaçi, Adelina Paloja, Arbër Salihu, Adea Pula, Andra Rexhepi, Elona Sadiku, festë kjo e cila kurorëzon një dekadë punë, përkushtim, këngë, magji dhe emocione të paharrueshme.
Kori “Okarina” përmes një shkrimi në rrjetin social “Facebook” i ka falënderuar të gjithë ata që e kanë përkrahur rrugëtimin e tyre në këto 10-të vite.
“Faleminderit nga zemra për besimin dhe përkrahjen tuaj ndër vite! Këtë 10-vjetor të jashtëzakonshëm do ta festojmë me një Gala Koncert me artistë të shquar me të cilët kemi patur rastin të ngjitemi në skenë, e që ky koncert do të mbetet gjatë në kujtimet tona.
Ju ftojmë të bëheni pjesë e këtij momenti të veçantë të cilin po e presim me padurim!Mirësevini në festën tonë!”, thuhet në shkrimin e korit në facebook.
Ngjarja mbahet më 22 dhjetor, në ora 19:00, në Shtëpinë e Kulturës “Xhavit Haziri”- Obiliq/ KultPlus.com
Një destinacion për të gjitha stinët: Vendi Pritës Zyrtar i “ITB Berlin 2025” krenohet me malet e mbuluara me borë, pistat idilike të skive, atmosferën festive në Tiranë dhe tregjet piktoreske të Krishtlindjeve.
Kur mendojmë për pushimet dimërore, mendja shpesh na shkon te destinacionet e njohura evropiane si Gjermania apo Austria, me atmosferën e tyre magjepsëse të Krishtlindjeve dhe malet e mbuluara me borë, sipas një artikulli të botuar në platformën e udhëtimeve “ITB Berlin”.
Po sikur të ekzistonte një perlë të fshehur që pret për t’u eksploruar?
Dimri magjepsës në Shqipëri: Atmosfera e Krishtlindjeve dhe arratisjet me borë
Mirë se vini në Shqipëri, një vend me peizazhe mahnitëse, kulturë të pasur dhe turizëm dimëror në rritje – që premton një alternativë komode dhe më pak të mbushur me vizitorë krahasuar me destinacionet tradicionale të pushimeve.
Vendi i mrekullive dimërore
Malet e thyera dhe qytetet e bukura të Shqipërisë shndërrohen në një vend të çudirave të dimrit kur vijnë muajt e ftohtë.
Rajonet malore të Shqipërisë ofrojnë mjedisin perfekt për adhuruesit e dimrit që kërkojnë borë, qetësi dhe pak aventura.
Vizitoni Alpet Shqiptare në veri për të eksploruar pamjet e mahnitshme të majave të mbuluara me borë dhe peizazheve të pacënuara.
Vendet e njohura si Bjeshkët e Nemuna ofrojnë një strehë për vizitorët dimëror dhe skiatorët që kërkojnë eksperienca të paparashikuara.
Për një eksperiencë më të qetë, Voskopoja në lindje dhe Brezovica përtej kufirit në Kosovë ofrojnë pista skish të vogla por të lezetshme, perfekte për një arratisje të qetë në natyrë.
Atmosfera e Krishtlindjeve
Fryma festive e Shqipërisë po rritet çdo vit, veçanërisht në kryeqytetin e gjallë, Tiranë.
Me afrimin e sezonit të festave, sheshi Skënderbej dhe Sheshi Nënë Tereza ndriçohen me drita vezulluese të Krishtlindjeve, pemë të larta të Krishtlindjeve dhe dekorime festive që krijojnë një atmosferë të ngrohtë dhe mikpritëse.
Ndonëse nuk do të gjeni tezgat e shumta të tregjeve tradicionale të Krishtlindjeve, ju mund të shijoni ende atmosferën e panaireve sezonale dhe pazareve lokale ku mund të blini vepra artizanale të punuara me dorë, ushqime lokale dhe ushqime festash.
Veriu i Shqipërisë, me rajonin e tij të Shkodrës, i cili ka një traditë katolike, sjell një atmosferë tjetër hijeshie.
Këtu do të gjeni festa më të vogla, më intime, me kishat që ofrojnë shërbime të bukura dhe vetë qytetin e mbushur me hijeshi lokale.
Atmosfera e Krishtlindjeve në Sarandë u rendit si një nga 15 më të mirat në Evropë nga “Forbes”, “Conde Nast Traveler” dhe “European Best Destinations”, për periudhën 2023-2024.
Nëse jeni duke kërkuar për diçka unike shqiptare, mos humbisni shijet rajonale të festave që mund të zbuloni në tregjet lokale.
Provoni byrekun – e mbushur me djathë ose mish, pini një gllënjkë raki të ngrohtë – pije alkoolike raki tradicionale dhe shijoni me bakllavanë – të gjitha perfekte për t’u çlodhur në një mbrëmje të ftohtë.
Një ndërthurje e kulturës, natyrës dhe festave
Një nga aspektet më tërheqëse të kalimit të pushimeve tuaja dimërore në Shqipëri është mundësia për të përjetuar traditat festive dhe bukurinë natyrore.
Ndërthurja e traditave unike të krishtera dhe myslimane të Shqipërisë rezulton në një kulturë të pasur festash – ku shërbimet e natës së Krishtlindjeve pasohen nga festa të përzemërta dhe tubime familjare.
Festimet e Krishtlindjeve Ortodokse në qytetet jugore si Gjirokastra, ofrojnë një përvojë edhe më të thellë, me tradita të veçanta të mbajtura më 7 janar sipas kalendarit Julian.
Klima e butë bregdetare e Shqipërisë e bën edhe më të lehtë të ftohtin e dimrit. Qytetet e Durrësit dhe Vlorës, megjithëse nuk janë aq të zhurmshëm në dimër, janë perfekte për shëtitje dimërore përgjatë bregdetit të Mesdheut.
Me më pak turistë, ju mund të shijoni bukurinë e qetë të detit, të eksploroni rrugët e vjetra magjepsëse dhe të përjetoni një pamje të Shqipërisë që nuk ofrohet gjatë muajve të ngarkuar të verës./atsh/ KultPlus.com
Kapiteni i Forcës së Sigurisë së Kosovës, Vedat Shatri ka përfunduar me rezultate të larta Kursin Bazik për Oficer të Inxhinierisë (EBOLC), në Missouri të Shteteve të Bashkuara të Amerikës.
Për këtë sukses, Shatri u shpërblye me çmimin “Honor Graduate”, çmim i cili jepet për rezultate të larta akademike, transmeton Klankosova.tv.
“Ky kurs fokusohet në përgatitjen e oficerëve për detyrat e tyre si udhëheqës të inxhinierisë ushtarake deri në nivel kompanie, duke u ofruar atyre njohuri dhe aftësi të nevojshme për udhëheqjen, menaxhimin e operacioneve, planifikimin dhe zbatimin e projekteve inxhinierike”, thuhet ndër të tjera në njoftimin e FSK-së.
“Daily Express” ka botuar, të premten e 7 shtatorit 1928, në faqen n°9, intervistën ekskluzive asokohe me Mbretin Zog I në Shqipëri, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Deklarata e drejpërdrejtë e Mbretit të Shqipërisë
Burimi : Daily Express, e premte, 7 shtator 1928, faqe n°9
Planet për të ardhmen e vendit të tij
Nga G. E. R. Gedye,
Korrespondenti special i “Daily Express”.
Tiranë, e enjte, 6 shtator.
Sapo jam kthyer nga një audiencë e gjatë që më dhuroi Mbreti Zog I i Shqipërisë. Ishte e vetmja intervistë që i është dhënë një përfaqësuesi të një gazete evropiane nga monarku më i fundit (i ri) i Evropës.
Ishte një përvojë e çuditshme të ecja nga hoteli im i vogël, i veshur në stilin Perëndimor – kapele dhe xhaketë – nëpër rrugët e këtij fshati të vogël turk, i cili ka luftuar trimërisht për dy vjet për t’u bërë një qytet mjaft i denjë për t’u bërë kryeqyteti i Shqipërisë.
Kalova nëpër dyqanet ku poçarët me çallmë ishin ulur këmbëkryq, duke i dhënë formë argjilës si në kohën e Omar Khayyam-it dhe kalova sheshin ku javën e kaluar trupat e katër burrave të dënuar për komplot për të vrarë mbretin Zog u varën gjatë gjithë ditës në një trekëmbësh si një paralajmërim për të gjithë përreth, deri në pallatin ku ishin vendosur burra që i përkisnin truprojës së famshme të mbretit të ri.
Roje piktoreske
Vetë pallati është një ndërtesë piktoreske, e ulët, një lloj shtëpie njëkatëshe gjigante. Anëtarë të tjerë të truprojës dhe rojeve, të veshur me uniformën piktoreske flakë të kuqe me bishtalecë të zinj, të veshur me kapele gëzofi dhe të armatosur me pushkë të mbushura, ruanin paradhomën ku më priti kolonel Sareggi, shefi i kalorësisë së Mbretit të Malit.
Kolonel Sareggi më çoi nëpër një kopsht, përmes një paradhome të mbuluar me qilim të trashë dhe sixhade, në një dhomë të gjatë, me tavan të ulët, me qilima madhështorë orientalë dhe të zbukuruar me një pikturë të vetme — atë të nënës së mbretit Zogu, — për të takuar njeriun karriera e të cilit ka pushtuar imagjinatën e botës.
Ishte një figurë e hollë pothuajse djaloshare, e veshur me një uniformë të thjeshtë kaki me jakë flake të kuqe dhe bishtalecë ari, e cila ngrihej me mirësjellje nga një karrige e lartë prej lisi e kurorëzuar me dy shqiponja për të më pritur. Kisha përshtypjen e syve të kaltër tërheqës, të shpejtë për të buzëqeshur ose të ngushtë në përqendrim kur diskutonim çështje serioze, një gojë të fortë e të drejtë që tregonte vendosmërinë dhe një aftësi për të marrë vendime të menjëhershme, ndërsa Mbreti Zog doli përpara për të më takuar duke më shtrënguar dorën, duke më treguar një karrige dhe duke më thënë : “Përshëndetje. A pini duhan ?”
Flet rrjedhshëm gjermanisht
Ishte një përshëndetje tërësisht angleze, megjithëse e folur në një gjermanishte të rrjedhshme, teksa më kaloi një kuti cigaresh.
“Ju e kuptoni, — fillova unë, — që Daily Express më dërgoi në Tiranë sepse ngjitja juaj në fron ka ngjallur interes të madh në vendin tonë. A mund t’ju kërkoj të na jepni disa detaje rreth karrierës suaj ?”
Këtu takova refuzimin e vetëm gjatë bisedës një orëshe. “Nuk e konsideroj formë të mirë të flas për veten time. Le të flasim për diçka më të rëndësishme ndoshta për vendin tim”, — tha Mbreti Zog.
Askush nuk mund të kundërshtojë mbretërinë.
“Cili do të jetë, në vija të përgjithshme, efekti në Shqipëri i shpalljes suaj Mbret ?” — e pyeta unë.
“Para së gjithash, – u përgjigj ai, – shpresoj ta çliroj vendin nga betejat e kota partizane. Presidenti i Republikës ishte detyrimisht njeri partiak, i detyruar të favorizonte partinë që e kishte zgjedhur, ndërsa partitë e tjera luftonin vazhdimisht për ta zëvendësuar me kandidatët e tyre. Mbreti do të jetë mbi partitë, në shërbim të vendit në tërësi, i cili do t’i shpëtojë zgjedhjeve presidenciale periodike dhe destabilizuese.”
“Njerëz të prapambetur.”
“Ministria, ushtria dhe xhandarmëria do të qëndrojnë në komunikim të drejtpërdrejtë me monarkun pa asnjë ndërhyrje të palës së tretë. Ne jemi një popull primitiv dhe i prapambetur, i mësuar me parimin trashëgues dhe i paaftë për të vlerësuar domethënien e republikës. Fiset malore janë qeverisur gjithmonë nga një prijës trashëgues.”
“A do të ndryshojë shumë dinjiteti mbretëror mënyrën tuaj të jetesës ?” — e pyeta.
“Shumë pak”, u përgjigj ai. “Si gjithmonë, unë do të ngrihem në pesë, do të filloj punën në shtatë dhe do të vazhdoj deri në shtatë të mbrëmjes, me një interval nga mesdita deri në tre.”
“Ju vetë e dini se sa urgjente është të arrihen gjërat në Shqipëri. Mbi të gjitha, ne kemi nevojë për paqe dhe një regjim të qëndrueshëm, që duhet të na japë një monarki. Financiarisht, një mbret nuk do t’i kushtojë vendit asnjë qindarkë më shumë se një president.”
“Detyra ime do të jetë t’i siguroj vendit tim të sprovuar, Hirushes së Evropës, hekurudha, të cilat nuk i kemi ende, rrugë të përshtatshme, shërbime postare e telegrafike dhe arsim praktik.”
“Nuk kam ndërmend të bëj gabimin duke krijuar një ushtri burokratësh gjysmë të arsimuar. Brezi ynë i ri do të kalojë nga shkolla fillore në shkolla praktike të përshtatura për nevojat e vendit, ku do të mësojë bujqësi, gërshetim (tjerrje) apo përpunim të metaleve.”
“Tashmë kemi themeluar tre kolegje për djem dhe për vajza. Çdo nënprefekturë ka nga 100 deri në 150 shkolla dhe ne kemi shpenzuar paratë e marra nga kreditë e jashtme për sistemin ujitës dhe përmirësime të tjera bujqësore, si dhe për importimin e racave më të mira të bagëtive.”
“Shumë kritikë të huasë suaj në Itali,” i thashë, “sugjerojnë se ajo po përdoret për t’i krijuar asaj një urë për pushtimet e saj në Ballkan.”
Mbreti qeshi.
“Marrëzira keqdashëse dhe qesharake,” — tha ai.
Mbreti Zog vazhdoi të diskutojë zakonet luftarake të nënshtetasve të tij malësorë dhe të shpjegoi se si synon të merret me to.
“Sado e rrënjosur thellë që mund të jetë tradita e hakmarrjes familjare,” tha ai, “tradita e paprekshmërisë së miqësisë pasi të jetë shtrirë dora është aq e thellë sa një ceremoni e thjeshtë e kremtuar në praninë time nga udhëheqësit e mi besnikë do t’i japë fund përgjithmonë këtyre grindjeve të tmerrshme. Më pas pushkët që mban çdo malësor do të hidhen tutje.”
“Njerëzit e mi do të kenë akses të lirë tek unë në çdo kohë, brenda kufijve të lejuar nga punët e shtetit.”
“Ju po e çoni popullin tuaj drejt qytetërimit perëndimor,” — i thashë.
“Jam i bindur për këtë,” deklaroi Mbreti Zog. Dhe jam i bindur se vendi im tani do të jetë vërtet i bashkuar nën një regjim që e kërkon karakteri i popullit.”/ KultPlus.com
Sot bëhen 26 vite nga rënia heroike e Komandant “Kapuçit”, Mujë Krasniqit.
Mujë Krasniqi (6 Qershor1967 – 14 Dhjetor 1998) i njohur si Komandant Kapuçi ishte njëri nga komandantët dhe luftëtarët më të shquar të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK-së).
Lindi më 6 qershor 1967 në fshatin Çabiq të Klinës dhe ra dëshmorë më 14 dhjetor 1998 së bashku me 41 ushtarët e tij në kufirin Kosovë–Shqipëri, pasi ranë në një pritë të organizuar nga forcat ushtarake serbe.
Pas luftës, ai u shpall Hero i Kosovës. Mujë Krasniqi ishte njëri ndër projektuesit e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, luftëtar i radhëve të para të kësaj ushtrie, koordinues i veprimeve luftarake dhe ndihmës reciprok në mes të Drenicës, Dukagjinit e Pashtrikut, në etapën e parë të zgjerimit të veprimeve të fshehta kundër pushtuesit serb. Ai ishte edhe shoku i luftës i legjendarit Adem Jashari dhe komandant emblematik i luftës për liri. Ai i përket bërthamës së parë çlirimtare të trimave të komandantit legjendar Adem Jashari./ KultPlus.com
Presidenti i zgjedhur i Shteteve të Bashkuara, Donald Trump tha të premten se Partia Republikane “do të bëjë përpjekjet e saj më të mira” për t’i dhënë fund praktikës së ndryshimit të orës, të cilën ai e quajti “të papërshtatshme dhe shumë të kushtueshme për vendin”.
Praktika që synon një përdorim më të mirë të orëve me dritë e kursim të energjisë – duke i lëvizur akrepat një orë përpara gjatë gjysmës së vitit në verë, për të shfrytëzuar sa më shumë mbrëmjet – ka qenë në fuqi pothuajse në të gjithë Shtetet e Bashkuara që nga vitet 1960. Por kjo çështje ka qenë një temë debati vitet e fundit.
Disa ligjvënës duan të qëndrojnë me orën lokale gjatë gjithë vitit, ashtu siç është, pa ndodhur ndryshimi, një pjesë kërkojnë që ndryshimi të ndodhë gjatë gjithë vitit, të tjerë duan të ruajnë status quo-në. Presidenti Joe Biden nuk ka mbajtur kurrë një qëndrim publik mbi këtë çështje.
Në mars të vitit 2022, Senati amerikan votoi njëzëri për ta bërë të përhershme çështjen e ndryshimit të orës, por përpjekja ngeci në Dhomën e Përfaqësuesve, për shkak të mungesës së konsensusit mbi këtë çështje.
Në mars një grup dypartiak senatorësh bëri një përpjekje të re në këtë drejtim.
Mbështetësit e ndryshimit të orës argumentojnë se kjo gjë sjell pasdite më me shumë dritë dhe më shumë aktivitet ekonomik gjatë muajve të dimrit. Kritikët thonë se një gjë e tillë i detyron fëmijët të shkojnë në shkollë në errësirë, pasi lindja e diellit vonohet me një orë.
Përkrahësit e eliminimit total të ndryshimit të orës thonë se ndryshimi dy herë në vit i saj, shkakton shqetësime të gjumit dhe probleme shëndetësore.
Kongresi nuk ka mbajtur asnjë seancë dëgjimore të re për këtë çështje për më shumë se dy vjet dhe Senati do të duhet ta shqyrtojë këtë çështje sërish, shkruan VOA, transmeton Klankosova.tv.
Ndryshimi i orës për gjatë vitit u përdor gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe u miratua përsëri në vitin 1973 në një përpjekje për të reduktuar përdorimin e energjisë për shkak të një embargoje ndaj naftës, por vendimi nuk ishte popullor dhe u shfuqizua një vit më vonë.
Që nga viti 2015, rreth 30 shtete kanë prezantuar ose miratuar ligje për t’i dhënë fund ndryshimit të orës dy herë në vit. Disa shtete kanë propozuar që ta bëjnë këtë vetëm nëse shtetet fqinje bëjnë të njëjtën gjë.
Në zgjimin tim të heshtur të më ngurosin në flijimin tim të begatshëm të verës në nisjen time në fillimin tim të ri në gjumë shekujsh me ndërrime të më zgjojnë le të më puthë rrezja e qartë ngazëllyese e druvarit të fjetur në rudinë myshku le të jetë gjithmonë i blertë mbi gurë emër të mos ketë e shkronja le të flasë në gjuhën e vjetër të kafshës së zezë guaca e kërminj le të vijnë për dasmë mbi rrasën time le të shtrihen edhe ata si dy yje ftohtë le të bëjë dimrit e verës verë e me një pikë ujë verdhësisë së barit tim le t’i mëshirohen vërmeni atje tek do të tregojë guri për udhën deri te shtëpia ime bërë me dru e kashtë le të thyhet çdo pasqyrë që ka ballsamosur ballin tim e mërrolën e çastit plot mllef se ja tek po zgjohet er’ e re e dashurisë së tokës se jam i parrezikshëm kaq i pafuqishëm mumje përfytyrim që krahasohet me rrahun tek do të më vini përsëri ju pas le të më lënë të fle qetë si pranë stufe dimrit të madh të dashurisë sime nuk do të përpëlitem s’do të rrotullohem s’do të shplohem natën nuk do të kollitem me fjalët e mia le të më mallkojnë në rrasën time atë rrasë të zezë të ftohtë në duart që i kam prekur le të më lëshojnë rrjedhës të qetë të fatit që pret shigjet e mërisë le të bjerë mbi dhe në shkretëtirën e moskuptimit le të fiket kurrë të mos vijnë kur unë nuk i pres ata që tërë jetën i prita, të dashurit ç’po flas kështu pash’ zotin?/ KultPlus.com
Turistët vendas e të huaj gjithnjë e më shumë po shfaqin interes për t’u njohur me historinë e popullit shqiptar.
Ministri i Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Blendi Gonxhja, bën me dije se përgjatë periudhës janar-nëntor 2024, muzetë kombëtarë në Shqipëri kanë mirëpritur 455 267 vizitorë, duke shënuar një rritje prej 21% krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit 2023.
Ndër këto institucione, Muzeu Kombëtar “Gjergj Kastrioti Skënderbeu” në Krujë ka vijuar të thyejë rekorde, duke mirëpritur vetëm gjatë muajit nëntor 10 003 vizitorë.
Kjo rritje e ndjeshme e vizitave reflekton interesin në rritje për trashëgiminë kulturore shqiptare dhe përpjekjet për promovimin e muzeve si destinacione të rëndësishme për turizmin kulturor. /atsh/ KultPlus.com
Shtëpia e futbollit evropian, UEFA, e ka dënuar të premten Federatën e Futbollit të Serbisë për sjellje raciste të tifozëve serbë në dy ndeshje të Ligës së Kombeve, përfshirë për përpjekjet e tyre për ta djegur flamurin e Shqipërisë në Zvicër.
Vendimi u bë i ditur të premten, pak orë para se shorti i FIFA-s i vuri Serbinë dhe Shqipërinë në të njëjtin grup kualifikues për Kupën e Botës 2026 – që nënkupton se ato do të përballen ndërmjet veti dy herë, vajtje-ardhje.
Të hënën, komiteti ekzekutiv i UEFA-s pritet të konfirmojë se Serbia dhe Shqipëria do ta organizojnë bashkërisht Kampionatin Evropian të futbollit për nën 21-vjeçarët në vitin 2027.
Gjatë ndeshjes Zvicër –Serbi në nëntor, tifozët serbë u xhiruan duke tentuar t’ia vënë zjarrin një flamuri të Shqipërisë.
Kombëtarja zvicerane ka futbollistë që kanë lidhje familjare me Shqipërinë apo Kosovën, përfshirë kapitenin e saj, Granit Xhaka.
UEFA tha se komiteti i saj disiplinor e akuzoi Federatën e Serbisë për “sjellje raciste dhe/apo diskriminuese” në Zvicër, më 15 nëntor, si dhe në shtëpi kundër Danimarkës tri ditë më vonë.
UEFA tha se ia ndaloi federatës serbe të shesë bileta për dy ndeshjet e ardhshme të kombëtares jashtë vendit në garat e UEFA-s, si dhe e urdhëroi t’i mbyllë pjesë të stadiumit për dy ndeshjet e ardhshme në shtëpi.
UEFA gjithashtu e ka gjobitur federatën serbe me 173.000 euro në total.
Serbia është dënuar nga UEFA edhe në të kaluarën për incidente të ngjashme.
Ndeshjet mes Serbisë dhe Shqipërisë në kualifikimet e vitit të ardhshëm për Kupën e Botës do të jenë të parat prej se ato u takuan në kualifikimet për Kampionatin Evropian të vitit 2016.
Ndeshja në Beograd në tetorin e vitit 2014 u braktis në mënyrë kaotike, pas futjes së një droni që barte një flamur nacionalist shqiptar mbi fushë./REL/ KultPlus.com
Zvicra planifikon të rinovojë rrjetin e saj të bunkerëve të vjetër që u rezistojnë sulmeve bërthamore, që gjithnjë e më shumë po vlerësohen sidomos tani kur pasiguria në botë është rritur, veçanërisht pas sulmit në shkallë të gjerë të Rusisë ndaj Ukrainës.
Falë një ligji të vitit 1963, Zvicra është tashmë përpara fqinjëve si Gjermania. 9 milionë banorëve të saj, duke përfshirë të huajt dhe refugjatët, u garantohet një vend në një bunker për t’i mbrojtur nga bombat dhe rrezatimi bërthamor.
“Në vitet e ardhshme, Konfederata Zvicerane dëshiron të heqë disa nga kufizimet nga rregullat aktuale dhe të rinovojë disa nga bunkerët më të vjetër”, tha për agjencinë e lajmeve Reuters, Louis-Henri Delarageaz, komandant i mbrojtjes civile për kantonin Vaud.
Në muajin tetor, qeveria nisi konsultimet për të bërë të mundur “sigurinë” e Zvicrës “në rast të një konflikti të armatosur”dhe planifikon një përditësojë strukturat e vjetra me një buxhet prej 250 milionë dollarësh.
“Kjo nuk do të thotë se po përgatitem për konflikt, jo, nuk është ky mesazhi, por duam që të kemi një rrjet strehmi të sigurtë dhe ne duhet t’i mirëmbajmë bunkerët dhe të sigurohemi që janë funksionalë”, thotë Louis-Henri Delarageaz.
Në fshatin Bercher, të kantonit Vaud, oficerët e mbrojtjes civile, kontrolluan një bunker që gjendet poshtë një blloku apartamentesh, në kuadër të inspektimit të detyrueshëm, çdo dhjetë vjet.
Pas kontrollit, kreu i grupit të inspektimit Gregory Fuhrer vlerësoi se në gjendjen që ishte, bunkeri ishte i papërdorshëm. “Pronarit të bllokut të apratamenteve do t’i jepet një afat një vjeçar për të rregulluar defektet, përndryshe duhet të paguajë 900 dollarë për çdo banor në një bunker publik”, u shpreh ai.
Që në 1815 kur u njoh neutraliteti i Zvicrës, ky vend nuk është përfshirë në luftra të huaja.
Ajo u pushtua nga Franca në shekullin e 18-të dhe pësoi disa bombardime ajrore gjatë Luftës së Dytë Botërore.
Komandanti i mbrojtjes civile për kantonin Vaud, Louis-Henri Delarageaz tha se pasi Rusia sulmoi Ukrainën në vitin 2022, zyra që ai drejton u përball me një rritje të thirrjeve telefonike nga banorë të shqetësuar, që kërkonin informacion mbi bunkerët.
“Papritur shumë njerëz na merrnin dhe na pyesin se “ku janë bunkerët, ku është vendi im, a është gati streha ime?” tha ai, duke shtuar se kërkesat nga ana e qytetarëve francezë për një vend në bunker, u desh të refuzohen.
Ndërsa shumica e zviceranëve kanë bunkerë privatë, disa mbështeten tek bunkerët e komunitetit. Pranë zyrës së zotit Delarageaz gjendet një nga 350 bunkerët e tillë të kantonit Vaud. Bunkerët janë mirëmbajtur, me krevate marinari dhe tualete.
Aty pranë është një qendër komandimi nëntokësore, një spital nëntokësor me një sallë operacioni dhe dushe dekontaminimi si dhe një bunker për të mbrojtur veprat e artit. “Ne në Zvicër jemi largpamës”, thotë zoti Delarageaz.“Ka një fjalë të urtë latine që thotë: “Nëse doni paqe, përgatituni për luftë”./VOA/ KultPlus.com
Falë Inteligjencës Artificiale, realiteti është fshirë, kreativiteti është zëvendësuar. Nëse nuk e besoni, dëgjoni këto dy histori.
Një herë e një kohë ishte fotografia, e cila dokumentonte realitetin. Nuk mund ta mohoje të vërtetën, është fotoja që dëshmon të vërtetën. Por një ditë një artist nga Nju Jorku, Philip Toledano, porositi një mrekulli nga inteligjenca artificiale. Ai kishte krijuar projektin e titulluar We Are at War për një festival fotografie, me teste të sajuara në të cilat Robert Capa, fotografi i famshëm, dokumentoi D-day, ditën e zbarkimit legjendar në bregun e Normandisë. Gjithçka dukej e vërtetë, imazhet, fytyrat, telegramet. Por në fakt, asgjë nuk ishte e vërtetë, gjithçka ishte rezultat i një rindërtimi fiktiv të situatave dhe materialeve.
Iluzionizëm i pastër, vepër e të shkruarit në smartphone, me mbështetjen e Inteligjencës Artificiale, ose më saktë punë prej prestigjatorësh digjitalë. Toledano thotë: Ideja e fotografisë si e vërtetë humbet përgjithmonë. Një risi absolute, apo rikthim në epokën para fotografisë kur historia, përfaqësimi mitik, piktural, dëshmia gojore e dhënë duhet të provonte një ngjarje, pa asnjë vërtetim të pakundërshtueshëm. Jemi në surrealizëm historik, thotë artisti.
Tani e tutje imazhet nuk do të dëshmojnë më realitetin e gjërave, ato janë të lakueshme. Nga ana tjetër, mjerisht janë të njohura manipulimet që ndodhin në Internet, në rrjetet sociale, me fytyra dhe trupa, shpesh të të miturve, të cilat përdoren në skena të rreme erotike.
Edhe detyra e vëzhgimit prej policisë bëhet e vështirë, pasi pamjet kalojnë dorë më dorë dhe mund të rimodifikohen, shtrembërohen gjatë rrugës, derisa të humbasin gjurmët e fillesës.
Por duke iu rikthyer fotove false historike: një tjetër goditje vdekjeprurëse për kujtesën historike, për vërtetësinë e fakteve. Siç ka ndodhur tashmë në regjimet totalitare – Stalini bëri që figurat e regjimit të diskredituara dhe të eliminuara fizikisht të zhdukeshin nga fotot – ose siç ndodh në manipulimet e sotme të shërbimeve sekrete dhe dezinformatat filmike apo televizive, sot çdokush mund të manipulojë realitetin historik dhe të përziejë ngjarjet aktuale me ato fallco.
Fotografi është i emocionuar nga kjo mundësi e fshirjes së realitetit ose modifikimit të tij sipas dëshirës. Mund ta kthesh realitetin, thotë Toledano, të hysh në vende të paarritshme, të shohësh gjëra që askush nuk i ka parë dhe nuk mund t’i kishte parë kurrë. “Inteligjenca artificiale është tepër fleksibël, mund të jetë si një ëndërr apo një poezi”. Po, e bukur, por nuk është realitet, as e vërteta. A duhet të gëzohemi sepse realiteti po fshihet?
Meqë jemi tek poezia, Inteligjenca Artificiale arrin të simulojë edhe frymëzimin lirik, gjenialitetin poetik. Revista Scientific Report ka botuar kërkime të kryera nga një ekip studiuesish nga Universiteti i Pitsburgut: një grupi prej 1600 personash iu dhanë të përziera, pesë poezi të shkruara nga poetë të mëdhenj, duke filluar nga Shekspiri, dhe pesë poezi të shkruara nga ChatGpt.
Qëllimi ishte të demonstrohej se lexuesit nuk e vërejnë ndryshimin, ata nuk dinë të dallojnë të vërtetën nga e rremja. Dhe sigurisht eksperimenti ishte i suksesshëm. Por mashtrimi është i dyfishtë. Jo vetëm ai i deklaruar nga vargjet e shkruara nga poeti dhe vargjet e shkruara nga Inteligjenca Artificiale.
Por mashtrimi i vërtetë është krijimtaria e rreme e makinës: ChatGpt gjeneron tekste përmes algoritmeve që mbledhin këngë nga një depo e madhe të dhënash. Ata peshkojnë për vargje në mare magnum-in e universit poetik, nuk ka fare frymëzim krijues.
Operacion matematik pa inteligjencë, montim i saktësisë së lartë teknologjike, por i pafrymëzuar nga një venë lirike dhe krijuese. Nuk ka asnjë poet të prekur pas atyre vargjeve, megjithëse nuk mund të përjashtohet që ato të prodhojnë emocione tek ata që i lexojnë.
Kemi treguar dy histori paralele ose ndoshta konverguese, në të cilat ndodh një gjë dhe ndodhin tre pasoja. Premisa është që kufijtë midis të vërtetës dhe të rremes, midis autentikes dhe falses, midis reales dhe të shpikurës kanë humbur.
Përdoruesi nuk di më të bëjë dallimin midis dy zonave, gjithçka është në mëshirën e Inteligjencës Artificiale. Pasojat që rezultojnë janë të tre llojeve. E para: realiteti, historia, faktet mund të zëvendësohen. E dyta: krijimtaria, frymëzimi poetik, gjenialiteti, mund të zëvendësohen. E treta: njeriu, si historia dhe si poezia, është i tepërt, ai mund të zëvendësohet. A duhet të gëzohemi apo të shqetësohemi për gjithë këtë, të festojmë apo të frikësohemi, të ekzaltohemi apo të dëshpërohemi? A është ky përparim për njerëzimin, apo një katastrofë?
Inteligjenca artificiale është e çmuar në shumë fusha, ndonjëherë na bën të jetojmë më mirë, zgjeron mundësitë tona të jetës dhe njohurive.
Megjithatë, me tre kushte. E para është se ne mund të dallojmë të vërtetën nga e gënjeshtërta, poezinë nga letrat tarot, poetin nga roboti; domethënë se ka ende mjete për të ndarë të parat nga të dytat.
E dyta është se fuqia e teknologjisë mund të balancohet me njohuri kritike, inteligjencë në shkallë njerëzore, një kulturë të aftë për të kompensuar rritjen e IA dhe njeriu mund të orientojë, filtrojë, kontrollojë dhe drejtojë Teknikën pa u drejtuar prej saj.
E treta është se zgjerimi i Inteligjencës artificiale mund të ndalet kur bëhet shqetësues dhe i rrezikshëm për njerëzimin dhe botën. Pra, njeriu të kalërojë tigrin dhe të mos tërhiqet zvarrë dhe në fund të dërrmohet. / bota.al/ KultPlus.com
Më 25 tetor 1881 lindi Pablo Pikaso, piktor dhe skulptor spanjoll (vdiq më 8 prill në vitin 1973).
Pikaso, Henri Matisse dhe Marcel Duchamp konsiderohen si tre artistët të cilët me mënyrat e tyre origjinale në artet plastike në dekadat e para të shekullit të 20-të, janë përgjegjës për zhvillime të rëndësishme në pikturë, skulpturë dhe artin e qeramikës.
Bashkë me Georges Braque e themeloi Kubizmin. Duke refuzuar të kthehet në Spanjë gjatë regjimit të Frankos, ai e kaloi pjesën më të madhe të jetës në Francë.
Veprat e tij më të shquara janë “Zonjushat e Avinjonit” dhe “Guernika”.
Shpesh herë punët e Pikasos kategorizohen në periudha. Në vitet e parë të shekullit të 20-të e ndante jetën mes Parisit dhe Barcelonës, kur nisi edhe një marrëdhënie me Fernande Olivier, me të cilën u bë objekt i shumë faqeve rozë në gazetat e kohës.
Pasi fitoi famë dhe pak pasuri, Pikaso e la Olivier për Marcelle Humbert, të cilën ai e thërriste Eva. Dashurinë për të ai e shprehu në shumë prej veprave të tij kubiste.
U martua dy herë dhe pati katër fëmijë me tre gra. Në 1918 u martua me balerinën Olga Kholhlova, e cila e integroi piktorin në shoqërinë e lartë. Por jeta e tyre ishte një luftë e vazhdueshme. Jeta e lartë që dëshironte Olga binte ndesh me jetën boheme të piktorit. Gjatë kësaj kohe pati edhe një lidhje të fshehtë me 17-vjeçaren Maria Therese Walter. Gjithsesi qëndruan ligjërisht të martuar deri në vdekjen e balerinës në vitin 1955.
Fotografja dhe piktorja Dora Maar ishte gjithashtu një shoqe dhe e dashur konstante e Pikasos. Pas çlirimit të Francës pati një tjetër lidhje me një studente të re arti Françoise Gillot, me të cilën pati dy fëmijë. Ajo u nda prej tij për tradhti. Më tej pati të tjera të dashura edhe pse në një moshë të thyer.
Gjatë luftërave ai mbajti një qëndrim neutral, duke refuzuar të luftojë në njërën, apo tjetrën anë. Edhe pse nuk e komentonte asnjëherë një gjë të tillë, e grishte ideja e të qenët pacifist.
Pikaso ishte jashtëzakonisht pjellor në artin e tij. Numri i përgjithshëm i veprave që ai ka prodhuar arrijnë në rreth 50 mijë.
Punimet e Pablo Pikasos janë ekspozuar prej kohësh në shumë vende nëpër botë, por kurrë në Shqipëri, para vitit 2010, kur pikturat e tij u bënë pjesë e një ekspozite në Galerinë Kombëtare të Arteve në Tiranë.
Koleksioni prej 71 veprash, (me vlerë prej 26 milionë dollarësh), përveç Pikasos, kishte punime në kanvas nga artistë të tillë si; Paul Klee, Renee Magritte, Marc Chagall, Piet Mondrian, Francis Bacon, Anthony van Dyck, dhe Guido Reni, Andy Warhol etj. Këto piktura, pronë e koleksionistit italian Francesko Martani, u ekspozuan në Shqipëri, më 2010, në kuadër të veprimtarive kulturore gjatë muajit të miqësisë italo–shqiptare.
Pikaso është pagëzuar Pablo Diego Jose Francisco de Paula Juan Nepomuceon Maria de los Remedios Cipriano de la Santisima Trinidad Martyr Patricio Clito Ruíz y Picasso, sipas disa të afërmve të tij. Emri Pikaso i vjen nga e ëma, Maria Pikaso y Lopez. Babai quhet Jose Ruiz Blasco.
2- Ai lindi më herët
Pikaso pati një lindje kaq të vështirë dhe ishte një bebe kaq e dobët kur lindi, sa mamia mendoi se mos kishte lindur para kohe. Ajo e la në tavolinë që të kujdesej nëna e tij. Ishte xhaxhai i tij që i vuri emrin Don Salvador, që e shpëtoi. Ai thotë: “Doktorët në atë kohë i thanë se nuk do të mbijetonte, por ai ia doli shumë mirë. I fryva duhan në fytyrë dhe menjëherë ai reagoi”.
3- Fjala e parë: laps
Pikaso duket se ka lindur artist. Fjala e parë ishte laps, “piz”, shkurtimi në spanjisht. Babai i tij, Ruiz, një profesor arti dhe artist, e arsimoi në këtë fushë duke filluar nga mosha 7 vjeçare. Ruiz u zotua se do të hiqte dorë nga piktura, pasi në moshën 13-vjeçare, Pikaso ia kishte kaluar për mjeshtëri.
4- Vizatimi i parë i Pablos
Në moshën 9-vjeçare, Pikaso përfundoi pikturën e parë, “Le Picador”, një burrë që kalëronte një dem. Piktura e parë në moshë madhore quhet “First Communion, ku portretizohet babai, nëna dhe motra e vogël, të gjunjëzuar në altar. Pikaso ishte 15 vjeç kur e përfundoi.
5- Pikaso ishte nxënës i tmerrshëm
Për këtë nuk ka dyshim, Pikaso ishte brilant, nga ana artistike. Ai ishte shumë vite më para se shokët e klasës, edhe pse ishin katër ose pesë vite më të vjetër se ai. Por Pikaso shpesh sillej keq dhe dënohej. Atë e nxirrnin nga klasa dhe e linin të ulur në stol në fund të klasës.
6- Puna e parë e Pikasos
Pikaso e nënshkroi kontratën e parë në Paris me një shitës arti, Pere Menach, i cili ra dakord ta paguante 150 franka në muaj (750 dollarë sot).
7- A e grabiti Pikaso Mona Lizën?
Në të vërtetë, jo, por në vitin 1911, kur Mona Liza u grabit nga muzeu i Luvrit, policia mori shokun e Pikasos, poetin Guillaume Apollinare, në polici. Apollinaire i vuri gishtin Pikasos si të dyshuar, kështu policia e mori në pyetje edhe atë. Të dy më vonë u liruan.
8-Kubizmi: Plot me kuba të vegjël
Në vitin 1009, Pikaso dhe artisti francez, Georges Braque, themeluan lëvizjen e artit, kubizmin. Në të vërtetë, ishte kritiku francez i artit, Louis Vauxcelles, që fillimisht e quajti “kuba të çuditshëm”, pasi vuri re se Pikaso dhe Braque pikturonin piktura “plot me kube të vegjël.
9- Pikaso ishte Don Zhuan
Duke qenë se ishte artist i njohur, Pikaso kishte shumë sukses me vajzat. Në të vërtetë pati shumë të dashura. Ja një liste e shkurtër e më të njohurave. Fernande Olivier, Marcelle Humbert, Marie-Thérèse Walter, Dora Maar, Françoise Gilot.
10- Makina e Pikasos
Kjo nuk është me saktësi makina e tij, por e ka një histori. Para tre vitesh, mekaniku Andy Saunders nga Dorset, Angli, e konvertoi makinën e tij “Citroen 2CV” në një vepër arti të frymëzuar nga Pablo Pikaso. Saunders e quajti makinën “Picasso’s Citroen”, sepse dukej më e bukur nga sa ishte fillimisht. / KultPlus.com
Shqipëria dhe Kosova do të organizojnë një mbledhje të përbashkët të dy Kuvendeve më datë 20 dhjetor në Prishtinë.
Në total do të mblidhen 130 deputetët, nga Kosova 70 ligjvënës dhe 60 të tjerë nga Shqipëria. I pranishëm në këtë takim do të jetë edhe kryeministri Rama./ KultPlus.com
