Muzeu Historik Kombëtar kujtoi sot në 227-vjetorin e lindjes ideologun e parë të Rilindjes Kombëtare Shqiptare, Naum (Bredhi) Veqilharxhin (1797-1854).
Veqilharxhi ishte mendimtar i shquar, illuminist e veprimtar i shkollës shqipe. Lindi në Vithkuq të Korçës, ku kaloi fëmijërinë. Para vitit 1806 mërgoi me familjen në Moldavi (Kishinjev). Më 1821 mori pjesë në kryengritjen e eteristëve në Rumani kundër robërisë osmane si një nga udhëheqësit e saj, bashkë me shqiptarë të kolonisë së atjeshme.
Iu kushtua çështjes së çlirimit të Shqipërisë, duke u udhëhequr nga ideja themelore iluministe se një popull mund të dalë nga prapambetja vetëm po të shkruajë gjuhën amtare dhe po të përhapen arsimi dhe kultura kombëtare.
Më 1824 nisi punën për përpilimin e një alfabeti të veçantë të shqipes me 33 shkronja, të pranueshëm nga të gjithë, për të kapërcyer dasitë që lidheshin me alfabetet e tjera. Synoi që sistemi shkrimor t’u përshtatej veçorive të fonetikës së shqipes. Me këtë alfabet botoi më 1844 të parën abetare të shqipes, “Evëtarin”. Abetarja u prit me entuziazëm dhe u përhap në krahinat Jugore të Shqipërisë. Për të plotësuar kërkesat e shumta që pati, e ribotoi më 1845 me titullin “Fare i ri Evëtar shqip”, të shoqëruar me një “E parathënme për djemtë e rinj shqiptarë”. Përgatiti gjithashtu një gramatikë dhe libra e dorëshkrime të tjera që nuk janë ruajtur. Më 1846 hartoi një “Letër qarkore” (enciklikë) greqisht, drejtuar bashkatdhetarëve ortodoksë në Shqipëri. Largpamësia e Naum Veqilharxhit qëndron, jo vetëm në shtytjen që i dha lëvizjes së popullit shqiptar kundër robërisë shekullore osmane, por edhe në faktin se është i pari që dalloi e paralajmëroi rrezikun që do t’i vinte kombit nga qarqet shoviniste greke e nga politika e Patrikanës.
Shqiptarët i shihte si komb me karakter të veçantë, me gjuhën e zakonet e veta, me një thesar kulturor të trashëguar. Kishte besim tek aftësitë dhe virtytet e popullit të vet dhe fshikulloi ata që ishin vënë në shërbim të të huajve.
Naum Veqilharxhi e kuptoi rrezikun e madh të shkombëtarizimit që vinte nga shkollat e huaja dhe punoi për një shkollë shqipe me përmbajtje laike dhe për të gjithë fëmijët. E pasuroi shqipen me një varg termash të kulturës e të dijes. Naum Veqilharxhi u përpoq gjithashtu të krijonte një shoqëri kulturore që të bashkonte atdhetarët e tjerë. Vdiq në Stamboll, i helmuar nga Patrikana. Me veprën e tij u bë shprehës i një kthese me rëndësi në historinë e kombit shqiptar./ KultPlus.com
Ministri i Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Blendi Gonxhja, falënderoi të gjitha shtetet pjesëmarrëse në edicionin e tretë të Javëve Kulturore Ndërkombëtare.
“Faleminderit çdo shteti pjesëmarrës, institucioneve vendore, ambasadave, përfaqësive diplomatike e bashkëpunëtorëve të shumtë, për vlerat, energjinë, pasionin dhe kontributin e jashtëzakonshëm për të realizuar këtë shkëmbim kulturor”, u shpreh ministri Gonxhja në rrjetet sociale.
Me sloganin “Shqipëria mikpret botën”, Javët Kulturore Ndërkombëtare organizuan më shumë se 250 aktivitete, nga 21 shtete, ku performuan mbi 360 artistë të huaj, që sollën kulturë, art dhe emocion të jashtëzakonshëm jo vetëm në Tiranë, por pati shpërndarje edhe në qytete të tjera.
“Ky ka qenë një rrugëtim i paharrueshëm i bashkimit të kulturave dhe shprehjes artistike nga mbarë bota”, tha ministri i MEKI-t, Blendi Gonxhja./ KultPlus.com
Ideologu i parë i Rilindjes Kombëtare Shqiptare, mendimtar i shquar, iluminist e veprimtar i shkollës shqipe. Lindi në Vithkuq të Korçës, ku kaloi fëmijërinë.
Para vitit 1806 mërgoi me familjen në Moldavi (Kishinjev). Më 1821 mori pjesë në kryengritjen e eteristëve në Rumani kundër robërisë osmane si një nga udhëheqësit e saj, bashkë me Shqiptarë të kolonisë së atjeshme. Iu kushtua çështjes së Çlirimit të Shqipërisë, duke u udhëhequr nga ideja themelore iluministe se një popull mund të dalë nga prapambetja vetëm po të shkruajë gjuhën amtare dhe po të përhapen arsimi dhe kultura kombëtare.
Më 1824 nisi punën për përpilimin e një alfabeti të veçantë të shqipes me 33 shkronja, të pranueshëm nga të gjithë, për të kapërcyer dasitë që lidheshin me alfabetet e tjera. Synoi që sistemi shkrimor t’u përshtatej veçorive të fonetikës së shqipes. Me këtë alfabet botoi më 1844 të parën abetare të shqipes, “Evëtarin”. Abetarja u prit me entuziazëm dhe u përhap në krahinat Jugore të Shqipërisë. Për të plotësuar kërkesat e shumta që pati, e ribotoi më 1845 me titullin “Fare i ri Evëtar shqip”, të shoqëruar me një “E parathënme për djemtë e rinj shqiptarë”.
Përgatiti gjithashtu një gramatikë dhe libra e dorëshkrime të tjera që nuk janë ruajtur. Më 1846 hartoi një “Letër qarkore” (enciklikë) greqisht, drejtuar bashkatdhetarëve ortodoksë në Shqipëri. Largpamësia e Naum Veqilharxhit qëndron, jo vetëm në shtytjen që i dha lëvizjes së popullit shqiptar kundër robërisë shekullore osmane, por edhe në faktin se është i pari që dalloi e paralajmëroi rrezikun që do t’i vinte kombit nga qarqet shoviniste greke e nga politika e Patrikanës.
Shqiptarët i shihte si komb me karakter të veçantë, me gjuhën e zakonet e veta, me një thesar kulturor të trashëguar. Kishte besim tek aftësitë dhe virtytet e popullit të vet dhe fshikulloi ata që ishin vënë në shërbim të të huajve. Naum Veqilharxhi e kuptoi rrezikun e madh të shkombëtarizimit që vinte nga shkollat e huaja dhe punoi për një shkollë shqipe me përmbajtje laike dhe për të gjithë fëmijët e popullit. E pasuroi shqipen me një varg termash të kulturës e të dijes. Naum Veqilharxhi u përpoq gjithashtu të krijonte një shoqëri kulturore që të bashkonte atdhetarët e tjerë. Vdiq në Stamboll, i helmuar nga Patrikana. Me veprën e tij u bë shprehës i një kthese me rëndësi në historinë e kombit shqiptar. / KultPlus.com
Mendime mbi romanin “Livia” të shkrimtarit Mark Pashku Lucgjonaj botuar nga “Botimet Fishta”, përcjell KultPlus.
Romani “Livia”, sjellë një përvojë letrare që nuk është thjesht një histori e zakonshme, por edhe një përjetim i thellë filozofik, shoqëror, njerëzor. Shkrimtari Mark Pashku Lucgjonaj përmes veprës së tij ofron një rrëfim që shpërfaq detajet intime të jetës individuale dhe mendime mbi fatin e njerëzimit në rrugëtimin e kohës sonë. Romani i shkrimtarit shqiptar nga Tuzi është një vepër postmoderne, me temë postmoderne, për kohë postmoderne dhe normalisht për lexues postmodern.
Shkruan: Gjergj Anton Filipaj
Në zanafillën e romanit “Livia”, Mark Pashku Lucgjonaj shpalos një narracion që nuk është thjesht rrëfim, por një ftesë për reflektim, ku kufijtë ndërmjet përditshmërisë dhe thellësive filozofike treten për të krijuar një botë letrare sa intime, aq edhe universale. Si penë që lëviz ndërmjet dritës dhe territ autori e paraqet botën e ndërlikuar të Lekë Bardhit, një profesori historie që lufton me zhgënjimin dhe dilemën e ekzistencës, në një shoqëri të krymbur nga korrupsioni dhe zbrazëtia shpirtërore.
Që në faqet e para, lexuesi përballet me një udhëtim që sfidon bindjet e zakonshme dhe hap dyert drejt një bote të mbushur me simbole, kujtime dhe mistere, ku çdo fjali mban peshën e një pyetjeje të heshtur mbi kuptimin e qenies.
Pikërisht këtu ngjizet natyra e dytë të romanit, ku çdo fjali lexohet jo vetëm si histori por edhe si refleksion i thellë mbi ekzistencën, vazhdimësinë, dhe mentalitetin e popullit shqiptar dhe të popujve përreth. Një nga veçoritë kryesore të romanit “Livia” është ndërlidhja e vazhdueshme ndërmjet përditshmërisë dhe mistereve universale. Personazhet e Lucgjonajt nuk janë vetëm njerëz, ata janë ide, dilema dhe kontradikta që të gjithë njerëzit, në një mënyrë a tjetër i përjetojnë në jetën e përditshme.
Mark Pashku Lucgjonaj në “Livia” e paraqet botën e komplikuar të personazhit kryesor, Lekë Bardhit, ku eksplorohen temat e ekzistencializmit, gjendjes së brendshme të individit, të shoqërisë, apo thënë më mirë turmës. Mendimet filozofike janë të thurura mjeshtërisht në roman. Përmes përfytyrimeve të personazheve dhe atmosferës, autori e orienton lexuesin drejt një udhe që sfidon bindjet për botën materiale, shpirtërore, në kërkim të ideales.
Shkrimtari nga Tuzi në romanin të tij të fundit rrëfen për konfliktin e përhershëm të njeriut me veten dhe botën përreth, ku gruaja e personazhit kryesor, Livia nuk është thjesht një karakter letrar por përbën simbolin e marrëdhënieve që e lidhin njeriun me tjerët dhe botën. Përmes përshkrimeve të jetës së përditshme të Lekë Bardhit dhe sfidave të tij, romani fton në rimendimin e lidhjeve të njeriut me të kaluarën, me të tanishmen, por dhe për të ardhmen së bashku me të panjohurat që i sjellë jeta.
Në romanin “Livia” rrëfehet edhe mbi pabarazitë, prirjet materialiste dhe zbrazëtinë që në jo pak raste e shoqërojnë botën moderne. Në këtë vepër letrare shtrohen pyetje mbi drejtësinë, rëndësinë e familjes, dhe sfidat lidhur me ruajtjen e vlerave tradicionale në një kohë ndryshimesh të vrullshme. Përshkrimet që Mark Pashku Lucgjonaj ia bën jetës së përditshme janë të përpikta, ndërsa ndërlidhja me kujtimet dhe gojëdhënat e pasqyrojnë trashëgiminë kulturore që autori e trajton me respekt, duke i dhënë lexuesit ndjenjën e fortë të lidhjes me origjinën dhe identitetin.
Lekë Bardhi është profesor historie që ndjen zhgënjim dhe neveri ndaj realitetit të kurthuar nga korrupsioni dhe e kaluara e deformuar nga pushtetet e mëparshme, që papritmas përballet me dilema jetësore të ndryshimit të tërësishëm të jetës. Ngjarja zhvillohet në një mjedis të përshkruar me simbolika historike dhe shpirtërore, ku realiteti ndërthuret me elemente misteri, sidomos në fillim kur ndodh shfaqja e një krijese misterioze të panjohur për Lekën dhe tjerët përreth. Është pikërisht kjo pjesë që ngjarjes i jep sharm të errët, ku shpaloset tronditja e brendshme e Lekës dhe lufta e tij me sfidat e jetës së përditshme që nisin nga kërkesa e gruas për divorc.
Narracioni në romanin e Mark Pashku-Lucgjonajt nuk e ka një kronologji të qartë, por ndërtohet mbi rikthime në kohë dhe kujtime të kaluara, duke evokuar kështu një përvojë të ndërgjegjshme dhe introspektive që është stil i shkrimtarëve postmodernë. Në zemër të këtij narracioni është kërkimi për kuptimin e qenies, përmes arsyetimit të brendshëm të personazhit kryesor.
Një nga aspektet interesante të romanit “Livia” është përshkrimi i rrebesheve dhe stuhive që përshkojnë qytetin e Holtës, që shndërrohen në metafora të natyrës së egër dhe pasigurisë së ekzistencës njerëzore. Erërat e fuqishme, për shkak të cilave largohen banorët janë ato sfidat dhe forcat e pamposhtura me të cilat njeriu përballet gjatë jetës, që Pashku i përforcon përmes gjuhës së mprehtë letrare dhe filozofike.
Gjithashtu, një temë tjetër që prek thellësisht është ajo e përkatësisë dhe identitetit kulturor. Përmes përshkrimit të Holtes dhe kujtesës kolektive së ruajtur përmes gojëdhënave dhe trashëgimisë kulturore, romani evokon një ndjenjë të fortë të traditës. Autori e përshkruan historinë e Holtës me një sy kritik, duke e lidhur atë me realitetet e largimit dhe kthimit të përhershëm, një temë kjo mjaft e hasur në kulturën shqiptare.
Tema e thyerjes së embrionit të familjes në botën moderne përbën shtyllën kryesore të romanit “Livia” përmes sfidës së përhershme në shoqërinë bashkëkohore, ku lidhjet familjare dobësohen për shkak të ndjekjes së pushtetit dhe parasë. Lekë Bardhi është personazhi që e ngre zërin kundër kulturës së konsumimit dhe korrupsionit. Konflikti i tij me të shoqen, Livian, është një reflektim mbi ndarjet e nxitura nga prioritetet materiale në botën moderne, duke përshkruar mjeshtërisht dehumanizimin që ndodh kur lidhjet shpirtërore bien në rend të dytë në emër të karrierës dhe suksesit. Autori e përdor letërsinë si mjet për të ngacmuar lexuesin, dhe për të vënë në pah kontradiktat e thella brenda shoqërisë. Romani “Livia” i shkrimtarit Mark Pashku Lucgjonaj është një vepër që kërkon të lexohet me vëmendje, dhe që do të vazhdojë të rezonojë gjatë me lexuesin./ KultPlus.com
Balerini dhe koreografi i njohur shqiptar Eno Peçi është figura e edicionit të shtatë të mbrëmjes artistike “Ta zbardhi ftyrën”, mbrëmje kjo që organizohet nga gazeta online për art dhe kulturë “KultPlus”, e që do të mbahet nesër në Teatrin Oda, duke filluar nga ora 20:00.
“Ta zbardhi ftyrën” këtë vit do të shënojë edicionin e shtatë, dhe ky edicion do të ketë emocione skenike me balerinin shqiptar Eno Peçin, balerin që shkëlqen nëpër shumë skena të mëdha të teatrove prestigjioze, duke u prezantuar edhe si balerin por edhe si koreograf shumë i suksesshëm.
Mbrëmja e veçantë e “Ta Zbardhi Ftyrën” që ka për qëllim prurjen e artistëve shqiptarë nga vende të ndryshme të botës, përpos bashkëbisedimit audienca do të ketë rast që për së afërmi të përjetojë edhe magjinë skenike të këtyre artistëve, e që këtë vit do të kenë rastin të dëgjojnë rrëfimin e balerinit Eno Peçit, por që të shijojnë edhe performancën e tij të jashtëzakonshme.
Ardianë Pajaziti, drejtoreshë e KultPlus dhe organizatore e kësaj mbrëmje të madhe artistike është shprehur të jetë e lumtur që për gjithë këto vite janë prezantuar emra kaq të mëdhenj nga skena të mëdha botërore, e që nëpër vite, protagonistë të këtyre mbrëmjeve kanë qenë: Sislej Xhafa, Imer Kutllovci, Flaka Goranci, Erza Muqolli, Gjon’s Tears, Gëzim Myshketa dhe Elbenita Kajtazi.
“Eno Peçi vetëm sa po e vulos edhe më tutje rëndësinë e kësaj mbrëmje artistike, e që nëpër vite ka pas figura dhe profile shumë të rëndësishme, që janë inspirim për shumë artistë të rinj, që nëpërmjet kësaj mbrëmje mund të marrin edhe shkëndijat skenike”, ka thënë Pajaziti.
Ajo është shprehë tejet e vlerësuar që bashkë me ekipin e KultPlus po sjellin artistë të këtij kalibri, gjithnjë duke pas parasysh agjendat e tyre të stërmbushura.
Eno Peçi është balerin në Operën Shtetërore të Vjenës dhe është balerini i parë shqiptar që ka performuar në koncertin e përvitshëm të Filharmonisë së Vjenës që prezantohet më 1 janar. Është i dekoruar me Dekoratat: “Kalorës i urdhrit të Skënderbeut“, dekoratë që i është dhënë nga presidenca e Shqipërisë dhe “Kurora e Nderit të Austrisë për Shkencë dhe Art”, titull që i është ndarë në vitin 2019.
Edicioni i sivjetmë i “Ta Zbardhi Ftyrën” mbështetet nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sporteve, Radio Telvizioni Publik i Kosovës dhe Ujë Rugove./ KultPlus.com
Më 28 tetor, u bë promovimi i librit “Jeta me laps e Nehat Islamit”, të autorit Xheladin Rexhepit, në ambientet e KultPlus Caffe Gallery. Ndërkaq, pas këtij udhëtimi, libri po ashtu është promovuar edhe në Tiranë më 2 dhjetor, nën kujdesin e veçantë të Unionit të Gazetarëve Shqiptarë, shkruan KultPlus.
“Jeta me laps e Nehat Islamit” është libër- intervistë i autorit Xheladin Rexhepit i cili ka realizuar një bashkëbisedim me gazetarin e njohur Nehat Islami, i cili nëpërmjet 500 pyetjeve ka treguar rrugëtimin e tij në profesionin e gazetarit, brenda dhe jashtë Kosovës.
Fëmijëria e tij, studimet, puna si korrespodent në Liban, intervistat me figura të njohura, realizimi i dokumentarëve, roli i tij gjatë luftës së fundit në Kosovë dhe shumë e shumë tema të tjera janë përfshirë në këtë libër, duke mos përjashtuar edhe shkrimet e të tjerëve që kanë shkruar për Nehat Islamin.
Për librin gjatë këtij promovimi të mbajtur në Qendrën Kombëtare të Librit në Tiranë, ka folur edhe kreu i Unionit të Gazetarëve Shqiptarë, Aleksandër Çipa.
Çipa vlerësoi figurën e Nehat Islami si gazetarin e parë të luftës nga hapësira mbarëshqiptare. Islami u kujtua për kontributin në vite si gazetar në Lindjen e Mesme, veçanërisht në kohën e Intifadës. Çipa i dedikoi fjalë edhe vlerës së librit të Xheladin Rexhepit, të ndërtuar si intervistë me personazhin, duke spikatur kontaktet me figura historike shqiptare, kontributet e tyre.
“Është një botim me vlera të rralla, nga ata që ti njeh jo vetëm jetën dhe përpjekjet e gazetarit, por shumë të pathëna të punës së tij, që janë sot një udhërrëfyes edhe për gazetarët e rinj”, ka thënë ai.
Sipas tij, rasti i Nehat Islamit është një rast unik sepse ndau një pjesë të veprimtarisë së vetë si reporter në zonën e luftës, dhe në pikëpamjen e historisë së gazetarisë shqiptare, ai ishte reporteri i parë i luftës në hapësirën shqiptare dhe si i tillë ai përbën një model për referencë ndaj të cilit do të duhej të mbaheshin kumtesa të posaçme.
“Dua të flas edhe për librin sepse libri pavarësisht se mishëron kontributin e gazetarit Islamit dhe shumë aspekte të profesionit në një forme interviste, libri është organizuar me një kujdes dashuri e kulturë profesionale nga Xheladin Rexhepi. Ky libër është strukturuar në një mënyrë të tillë që gjithkush prej gazetarëve që janë marr me botime monografike, duhet ta marrin si një model i cili sjell disa risi. Së pari, risinë e mënyrës së depërtimit të informacionit për jetën, veprimtarinë dhe kohën e raportimeve që ka pasur gazetari si personazh i gjallë real, dhe pjesa tjetër e konteksteve dhe investimit që ai ka sjellë në dijeninë publike, në dijen e shoqërisë shqiptare”, ka thënë Çipa.
Ai tutje ka treguar se personazhi i këtij libri prej katër vitesh e ushtroi veprimtarinë e reporterit në Lindjen e Mesme, një raportim që mbante 20 shtete të botes arabe. Pra, Nehat Islami ka pasur të bëjë me një përvojë ndërkulturore, ndëretnike, ndërcivile, për të sjellë atë çka vlente për audiencën shqiptare.
“Ajo që mund të konsiderohet si “faji” që e udhëheq personazhin e këtij libri, ishte kultura kombëtare, dashuria për kombin. Në këtë këndvështrim ai konsiderohet një reporter unik sa i përket historisë së ekspresionit kulturor shqiptar në Lindjen e Mesme. Kontribut tjetër është mënyra sesa me aftësi komunikate, ai komunikon në libër. Gazetari Islami pati mundësinë që në arkivin e televizioneve shqiptare të shënojë një rast unik e të rrallë (tri ditor) të komunikimit me poetin e njohur francez, Jacques Prévert, me të cilin ndau tri ditë qëndrimi në hapësirat parisiene ku pati mundësinë që të fliste me të ndonëse autori asokohe kishte refuzuar që të komunikonte me gazetarë francezë”, përfundon ai.
Në anënt tjetër, autori i librit Xheladin Rexhepi kujtoi punën e Islamit për evidentimin e punës në Lindjen e Mesme të figurave si Vaso Pasha, Filip Shiroka, shkrimtarëve Mahfuz dhe Pervert e Eftimiu. Personazhi, i pranishëm në aktivitet, Nehat Islami falenderoi të pranishmit, për nderin që iu bë me librin dhe këtë eveniment.
Kujtojmë që botuese e librit është Zyrafete Shala. / KultPlus.com
Mezzosopranoja Elikona Hysaj Shala, sopranoja Adelina Paloja dhe kompozitori e pianisti Genc Tukiçi, së shpejti do të interpretojnë në një ngjarje filantropike në Paris, përcjell KultPlus.
Ky event kulturor do të mbahet më 19 dhjetor, duke filluar nga ora 19:00 në La Fabrique Marais.
Ngjarja mbështetet nga Ambasada e Republikës së Kosovës në Paris, Ministria e Punëve të Jashtme dhe Diasporës, dhe Action for Health./ KultPlus.com
Në kishën e Shën Mëhillit që gjendet në pjesën e sipërme të fshatit Vuno, ka nisur projekti restaurues që synon rikthimin e kishës në një gjendje funksionale si dhe mbrojtjen e vlerave të saj historike dhe arkitektonike.
Kisha është shpallur monument kulture i kategorisë së parë në vitin 2015.
E ndërtuar me gurë të lidhur me llaç gëlqereje, ajo i përket tipit të kishave me një nef, me apsidë të rrumbullakët dhe afreske të vitit 1783. Deri më tani nuk kishte pasur ndërhyrje restauruese.
Pikat kryesore të projektit restaurues: çati e re me tjegulla vendi; restaurim dhe konsolidim strukturor i muraturave prej guri; pastrim dhe fugatim i murit; restaurim i kornizave dhe dyshemesë me gurë; ringritje e kambanares dhe ndërtim trotuari me kalldrëm; F.V. dyer dhe dritare druri./ KultPlus.com
Artistja shqiptare me famë botërore, Dua Lipa, së fundi ka folur shqip në një intervistë për revistën prestigjioze, Vogue.
Ajo pikërisht në rubrikën “What’s in my Bag”, që njihet tejet shumë për emrat e njohur të botës së showbizit, e ka thënë një fjali në gjuhën shqipe.
“Hej Vogue, unë jam Dua Lipa, edhe qe çka kena në çantë sot”, tha artistja me origjinë nga Kosova, në një pjesë të intervistës, teksa tregonte se cilat gjuhë të tjera është duke i mësuar.
Lipa pjesën tjetër të intervistës e ka dhënë në anglisht, duke treguar se “çfarë ka në çantë”.
Nuk është hera e parë që këngëtarja flet shqip në intervista të huaja, ajo ka rastisur t’i tregojë botës për gjuhën tonë edhe në disa emisione tejet të shikuara në Amerikë dhe më gjerë./ KultPlus.com
Karl Gurakuqi, i përkiste të njëtit trung familjar me Luigj Gurakuqin.
Lindi në Shkodër dhe mësimet fillore i bëri në shkollën Françeskane ku filloi edhe të mesmen, të cilën e mbaroi në Salzburg ndërsa fakultetin e filozofisë e kreu në Gratz. 53 vite më parë u nda nga jeta në Palermo të Italisë.
Shërbeu vijimisht në arsimin kombëtar që nga viti 1917. Djaloshi 22-vjeçar shërbeu në radhët e arsimit për 27 vjet rresht, më të shumtën si profesor gjuhësije. Ishte inspektor arsimi në Vlorë, Shef Seksioni në Ministrinë e Arsimit, drejtor liceu, anëtar i Komisionit Teknik, profesor i shqipes dhe i latinishtes në Institutin femëror “Nana e Skandërbeu”, në Tiranë, etj.
Veproi edhe si qortues librash shkollorë dhe Sekretar i Përgjithshëm i Federatës “Atdheu” (Vlorë, 1921-1922), si Inspektor Epror pranë Ministrisë së Arsimit dhe ishte pjesëtar efektiv i Institutit të Studimeve Shqiptare me cilësi letrari dhe lëvruesi të gjuhës shqipe deri më 1944.
Ishte sekretar i “Komisis Letrare” (1914-1917) dhe Inspektor arsimi në Vlorë (1921-1922). Mbas përfundimit të Luftës së dytë Botërore, Karl Gurakuqi u largua për në Itali. Këtu bashkëpunoi me revistën “Shêjzat” të Koliqit. Në 1944 shkoi për pushime në Austri, por nuk u kthye në Shqipëri me vendosjen e regjimit komunist.
Më pas shkoi në Itali (Palermo) ku shërbeu si profesor në Universitetin e Palermos. Bashkëthemeloi Qendrën Ndërkombëtare të Studimeve Shqiptare me R. Petrotten e G. Valentinin që e bëri Palermon qendrën më të rëndësishme albanologjike të kohës me konferencat e botimet.
Ai vetë ishte i pakënaqur nga regjimi i ri dhe njëkohësisht i padëshirueshëm prej tij. Prej këtij viti jetën e mërgimtarit e derisa vdiq e kaloi në Austri dhe në Itali. Megjithëse jetoi 27 vjet larg atdheut, Karl Gurakuqi nuk mori nënshtetësinë e asnjë shteti të huaj.
Më 1957 emërohet këshilltar i Komitetit “Shqipëria e Lirë” drejtuar nga Rexhep Krasniqi, bashkë me Mehdi Frashërin dhe Ali Këlcyrën. Kohët e fundit i kaloi pranë të birit, Gilbert në Bressanone (Bolzano) dhe vdiq në Palermo, më 6 dhjetor 1971.
Në Austri për 4-5 vjet që qëndroi aty, Gurakuqi iu kushtua, kryesisht leksikografisë. Këtu bashkëpunoi me studiuesin Ndue Paluca. Në Austri mori pjesë në hartimin e skedarit të madh të fjalorit të shqipes me shpjegime në gjermanisht për Akademinë e Shkencave të Austrisë.
Karl Gurakuqi ka qenë ndër bashkëpunëtorët më të zellshëm dhe produktiv të revistës “Shejzat”, një e përkohshme kulturore, shoqërore që qarkulloi jashtë atdheut, gjatë gjysmës së dytë të shekullit të kaluar e që vazhdoi pa ndërprerje nga viti 1958 deri në vitin 1974. Pati edhe një numër përkujtimor në vitin 1978
Ishte anëtar i këshillit drejtues të kësaj reviste që botohej në Romë. Gurakuqi botoi në këtë organ rreth 100 shkrime. Së pari autori ka trajtuar probleme me karakter leksikologjik dhe leksikografik. Kështu në shkrimet që kishin lidhje me sinoniminë e fjalëve dhe me kuptimin e tyre e që nuk janë pak, Gurakuqi jo vetëm konstaton, por jep edhe zgjidhje, sipas mendimit të tij.
Tek “Shêjzat”, ai nuk ka lënë pa kujtuar ata dijetarë shqiptarë dhe të huaj që kanë dhënë një ndihmesë për zhvillimin e kulturës shqiptare, si dhe ngjarjet dhe botimet më me vlerë të kohës dhe të retrospektivës.
Mund të përmendim shkrimet, kryesisht, përkujtimore për Marko la Pianën. G. Petrotën, A. Xhuvanin, K. Kamsin, J. Rrotën, Gj. Fishtën, M. Lambercin, M. Sirdanin, A. Leotin, De Radën, Z. Sqiroin, për Kongresin e Manastirit, shoqërinë “Bashkimi” etj./ KultPlus.com
Në kuadër të platformës edukative “Mësojmë nga e Kaluara (1944-1991)”, Autoriteti për Informimin mbi Dokumentet e Ish-Sigurimit të Shtetit zhvilloi sot një takim frymëzues me nxënësit dhe mësuesit e shkollës 9-vjeçare “Hamdi Muça”, Shkallnur, Durrës.
Ky ishte takimi i katërt në kuadër të turit të leximit, një nismë e mbështetur nga Këshilli i Europës (KiE), e cila do të vazhdojë deri në maj 2025, dhe u hap nga dr. Ornela Elezi, drejtore e Kërkimit Shkencor dhe Edukimit Qytetar dhe Vilma Kadesha, eksperte e KiE në Tiranë.
Libri “Dielli lind në Spaç”, i shkruar nga Rovena Rrozhani, u përdor si një udhërrëfyes për të zbuluar periudhën e errët të komunizmit në Shqipëri. Përmes moderimit të Elona Riskës, specialiste pranë AIDSSH, nxënësit reflektuan dhe diskutuan mbi një kohë që ata nuk e kanë përjetuar, por që mbart mësime të rëndësishme për dinjitetin dhe të drejtat e njeriut. Ata u njohën me realitetin e kampit-burg të Spaçit, një vend ku të burgosurit politikë përjetuan vuajtje dhe represion të papërshkrueshëm.
Dorian Zanaliu, pjesë e grupit të punës që mblodhi mbi 60 dëshmi audiovizuale të ish-burgosurve politikë të Spaç, solli një punim audivizual, i cili tërhoqi vëmendjen e nxënësve, përmes dokumenteve fotografike, mjete të propagandës së regjimit, si materiale indoktrinuese që justifikonin shkeljen e të drejtave të njeriut, burgosjen e tyre dhe dënimet kapitale.
Takimi vijoi edhe me shfaqjen e dokumentarit “3 ditët e lirisë”, një bashkëprodhim i AIDSSH dhe KiE, i cili dokumenton revoltën e Spaçit si simbol i rezistencës ndaj diktaturës.
Kërshërisë të nxënësve dhe mësuesve për t’u njohur edhe mbi dokumentet arkivore ku është mbështetur libri “Dielli Lind në Spaç”, sektori i edukimit drejtuar nga dr. Brunilda Çërraga, iu përgjigj me një vizitë informuese në një nga sallat e arkivit të AIDSSH, ku ruhen dokumente origjinale që pasqyrojnë historinë dhe vuajtjet e të burgosurve.
Drejtori i Arkivit, Anton Dukagjini dhe eksperti i kërkimit shkencor dr. Edlir Orhani folën mbi rëndësinë që ka dokumenti arkivor për të qartësuar fakte historike. Nxënësit plotësuan një pyetësor që do të përdoret si bazë për të ndërtuar materiale mësimore më të qarta dhe më të përshtatshme për platformën digjitale.
Ky tur leximi synon të ndihmojë nxënësit dhe mësuesit të kuptojnë të kaluarën e errët të komunizmit dhe të nxjerrin mësime për të ndërtuar një të ardhme më demokratike.
Nxënësit dolën nga ky takim me një pasqyrë më të qartë mbi njërën nga periudhat më të vështira të historisë sonë kombëtare.
Ky tur është pjesë i iniciativës së përbashkët me projektin e Këshillit të Evropës “Forcimi i Edukimit për Qytetari Demokratike”./atsh//KultPlus.com
Poezia nga Leon Felipe, përkthyer nga Aurel Plasari.
S’kam ardhur të këndoj, mund ta merrni kitarën. As të mbush dosjen time s’kam ardhur, Që pas vdekjes shenjtor të më bëjnë. Kam ardhur të shoh fytyrën time në lotët që rrjedhin Drejt detit Me lumin E me retë. Në lotët që fshihen në fund të pusit Nëpër natë E nëpër gjak.
Kam ardhur të shikoj fytyrën time në gjithë lotët e botës Të vë një pikël zhive, vajtimi, një pikël hequr prej lotëve të mi Mbi këtë pasqyrë të pa skaj ku të mund të më shohin e vetveten Të njohin ata që do të vijnë. Kam ardhur të dëgjoj sërish atë sentencë të vjetër në terr: Me djersën e ballit bukën ta fitosh Dhe dritën me dhimbjen e syve të tu.
Burim lotësh e burim drite janë sytë e tu./ KultPlus.com
Një studim shkencor i porositur nga Konfederata Ndërkombëtare e Shoqatave të Autorëve dhe Kompozitorëve (ICSA) tregon se inteligjenca artificiale mund të kërcënojë ndjeshëm të ardhurat e punonjësve në industrinë e muzikës.
Anketa u krye nga agjencia e kërkimit dhe konsulencës PMP Strategy. Sipas raportimeve, punonjësit në sektorin e muzikës do të humbasin pothuajse një të katërtën e të ardhurave të tyre gjatë katër viteve të ardhshme për shkak të inteligjencës artificiale gjeneruese (GAI). Përveç muzikantëve, edhe punonjësit në sektorin audioviziv do të përballen me një rënie të të ardhurave me më shumë se 20 për qind, paralelisht me rritjen e tregut të VGI nga tre miliardë në 64 miliardë euro të parashikuara në vit, deri në vitin 2028. Përfundimet e hulumtimit u shpallën nga ICZAC dje në Paris të Francës.
Konfederata përfaqëson më shumë se pesë milionë autorë në mbarë botën.
Nënkryetari dhe skenaristi i MKZAK, Ángeles González-Cinde Reg, tha se mjetet e inteligjencës artificiale mund të mbështesin dhe përmirësojnë punën e kineastëve, por ekziston gjithashtu një “shqetësim i jashtëzakonshëm që në nxitimin për të shfrytëzuar dhe për të fituar para nga AI, krijuesit do të trajtohen si “me prapavijë. “, pa të drejtën e përdorimit të autorizuar të veprave të tyre.
– Hulumtimi nxjerr në pah nevojën për politika të qëndrueshme etike dhe ekonomike që vendosin të drejtat e krijuesve në qendër të botës së AI. Krijuesit njerëzorë duhet të jenë në qendër të politikëbërjes dhe rregullimit, tha ai.
Nga ana tjetër, sipas pretendimeve, rritja e shpejtë e AI do të pasurojë ndjeshëm kompanitë e mëdha të teknologjisë. Raporti thotë gjithashtu se pa mbrojtje rregullatore, mbajtja e të drejtave të autorit dhe të ardhurat do të reduktohen në mënyrë drastike.
Presidenti i MKZAK-ut dhe ish-anëtar i “ABBA”, Björn Ulveus vuri në pah Australinë dhe Zelandën e Re si vende lider në formësimin e politikave për mbrojtjen e krijuesve nga VGI. Politikat e këtyre vendeve, sipas vlerësimit të tij, mund të sigurojnë që AI të shërbejë si një mjet për të rritur kreativitetin njerëzor, jo për ta zëvendësuar atë./KultPlus.com
Walter Elias Disney lindi më 5 dhjetor të 1901. Ishte një animator, producent filmash dhe sipërmarrës amerikan.
Një pionier i industrisë amerikane të animacionit, ai prezantoi disa zhvillime në prodhimin e filmave vizatimorë. Si producent filmash, ai mban rekordin për shumicën e çmimeve Oscar të fituara dhe nominimet nga një individ, duke fituar 22 Oscar nga 59 nominime.
Ai u nderua me dy çmime speciale Golden Globe dhe një Emmy Award, ndër të tjera nderime. Disa nga filmat e tij janë përfshirë në Regjistrin Kombëtar të Filmit nga Biblioteka e Kongresit dhe gjithashtu janë cilësuar si disa nga filmat më të mirë ndonjëherë nga Instituti Amerikan i Filmit. Disney ishte personi i parë që u nominua për Academy Awards në gjashtë kategori të ndryshme.
I lindur në Çikago në vitin 1901, Disney zhvilloi një interes të hershëm për vizatimin. Ai mori klasa arti si djalë dhe mori një punë si ilustrues komercial në moshën 18-vjeçare.
Më pas u transferua në Kaliforni në fillim të viteve 1920 dhe ngriti Studion Disney Brothers me vëllain e tij Roy. Me Ub Iwerks, ai zhvilloi personazhin Mickey Mouse në 1928, suksesi i tij i parë shumë popullor; ai gjithashtu dha zërin për krijimin e tij në vitet e para.
Ndërsa studioja u rrit, ai u bë më aventurier, duke prezantuar tinguj të sinkronizuar, Technicolor me tre shirita me ngjyra të plota, filma vizatimorë me metrazh të gjatë dhe zhvillime teknike në kamera. Rezultatet, të parë në tipare të tilla si Borëbardha dhe Shtatë Xhuxhët (1937), Pinocchio, Fantasia (të dyja 1940), Dumbo (1941) dhe Bambi (1942), çuan më tej zhvillimin e filmit të animuar.
Filma të rinj të animuar dhe live-aksion pasuan pas Luftës së Dytë Botërore, duke përfshirë filmin e suksesshëm kritikisht Hirushja (1950), Bukuroshja e Fjetur (1959) dhe Mary Poppins (1964), i fundit prej të cilëve mori pesë çmime Oscar. /KultPlus.com
Agjencia Kombëtare e Zonave të Mbrojtura njoftoi organizimin e konsultimit të parë publik, në kuadër të nisjes së procesit të punës për “Hartimin e Planit të Integruar të Menaxhimit të Parkut Kombëtar Mali i Tomorit”.
E praninshme në këtë konsultim ishte edhe drejtoresha e përgjithshme e Agjencisë Kombëtare të Zonave të Mbrojtura dhe ekipi i kompanisë fituese që do të hartojë dokumentin e PIM. Në këtë konsultim u prezantuan elementët kyç të strukturës së planit, duke vënë theksin dhe rëndësinë e angazhimit të palëve të interesuara në këtë proces. Hartimi i PIM do të bazohet në një qasje të re gjithëpërfshirëse, pa u kufizuar domosdoshmërisht në aspekte të ndryshme fizike, sociale, ekonomike dhe ekologjike të parkut.
Së bashku me të gjithë palët e interesit, bizneset, organizatat, përfaqësues të pushtetit lokal, komuniteti etj., u ndanë mendime dhe rekomandime për t’u marrë në konsideratë gjatë procesit në vazhdim, me qëllim hartimin e një dokumenti sa më praktik, real dhe të zbatueshëm, për një menaxhim efektiv të parkut./atsh/KultPlus.com
Rini, thueja kangës ma të bukur që di! Thueja kangës sate që të vlon në gji. Nxirre gëzimin tand’ të shpërthejë me vrull… Mos e freno kangën! Le të marri udhë.
Thueja kangës, rini, pash syt e tu… Të rroki, të puthi kanga, të nxisi me dashnu me zjarrm tand, rini… Dhe të na mbysi dallga prej ndjenjash të shkumbzueme q’i turbullon kanga.
Rini, thueja kangës dhe qeshu si fëmi Kumbi i zanit të përplaset për qiellë dhe të kthejë prap te na, se hyjt ta kanë zili E na të duem fort si të duem një diell.
Thueja kangës, Rini! Thueja kangës gëzimplote! Qeshu, rini! Qeshu! Bota asht e jote./KultPlus.com
Beyonce u shpall ylli më i madh i popit të shekullit të 21-të, sipas Billboard.
“Beyonce kryeson listën e hartuar nga redaktorët tanë bazuar në 25 vitet e ndikimit të saj”, tha kryeredaktori Andrew Unterberger.
Gjithashtu, kjo muzikante është e përkushtuar ndaj inovacionit dhe ka vendosur shiritin lart për të gjithë këngëtarët e tjerë të estradës.
Ajo ka deri në 32 Grammy dhe pritet të fitojë më shumë në janar falë albumit të saj të fundit, “Cowboy Carter”.
Kur bëhet fjalë për listat e Billboard, janë nëntë këngë që janë renditur në vendin nr. 1 dhe 24 këngët më të mira në tabelën Hot 100. Tetë nga albumet e saj kanë kryesuar tabelën e Billboard 200 Albums, duke filluar me albumin e saj debutues solo të vitit 2003, “Dangerously In Love”.
Javën e kaluar, Billboard njoftoi se Taylor Swift është ylli i dytë më i madh i popit të shekullit të 21-të, ndërsa Rihanna ishte pas saj./KultPlus.com
E di që po e lexon këtë poezi vonë, para se të lësh zyrën tënde me të vetmen llampë të verdhë dhe një dritare që nxin në plogështinë e një ndërtese të zhytur në qeti kur ora e pikut ka kaluar me kohë. E di që po e lexon këtë poezi në këmbë, në një librari larg oqeanit në një ditë të hirtë fillim pranvere, flokë të lehtë dëbore degdisen mes hapësirave të pamata të rrafshirave përreth. E di që po e lexon këtë poezi në një dhomë ku ka ngjarë shumë më tepër nga ç’mund të durosh ku një lëmsh çarçafësh dergjen amullt mbi shtrat dhe valixhja e hapur flet për arrati por ende s’mund të largohesh. E di që po e lexon këtë poezi ndërsa metroja ngadalëson shpejtësinë, para se të rendësh nëpër shkallë drejt një dashurie të re që jeta kurrë s’ta fali. E di që po e lexon këtë poezi nën dritën e televizorit, ku shfaqen pandalur imazhe pa zë, ndërsa pret lajmet e fundit mbi intifadën. E di që po e lexon këtë poezi në një sallë pritjeje me sytë që ndeshin vështrime të huajsh që të panjohur do mbeten.
E di që po e lexon këtë poezi nën dritën e neonit me mërzitinë e të rinjve që ndihen të përjashtuar, që në moshë shumë të re vetëpërjashtohen. E di që po e lexon këtë poezi me shikim të turbullt: xhamat e trashë të syzeve t’i zmadhojnë gërmat përtej çdo kuptimi e ti prapëseprapë vazhdon të lexosh ngase edhe alfabeti i çmuar është. E di që po e lexon këtë poezi në kuzhinë teksa ngroh qumështin, me një fëmijë që të qan mbi supe dhe një libër në dorë, sepse jeta është e shkurtër dhe ti etje ke. E di që po e lexon këtë poezi që nuk është në gjuhën tënde domethënien e disa fjalëve nuk e di, ndërsa të tjerat të ngasin të vijosh leximin dhe unë dua të di cilat janë. E di që po e lexon këtë poezi në pritje që diç të dëgjosh, e mëdyshur mes hidhësisë dhe shpresës, që mandej t’u kthehesh detyrave që s’mund t’i refuzosh. E di që po e lexon këtë poezi sepse nuk ke tjetër ç’të lexosh, aty ku ke ngecur, lakuriq siç je. / KultPlus.com
Në Durrës vijon puna për rikonstruksionin tërësor të Galerisë së Arteve Pamore “Nikolet Vasia”.
Kryeministri Edi Rama, ndau sot pamje nga punimet që po zhvillohen për rikonstruksionin e galerisë, teksa e cilëson projektin inovativ, që përmirëson cilësinë e kësaj galerie si nga ana teknike, dhe nga ajo funksionale, në shërbim të të gjithë artistëve dhe artdashësve durrsakë
“Galeria e Arteve Pamore “Nikolet Vasia” në Durrës po rilind nga e para, me një projekt inovativ që synon të përmirësojë cilësinë e kësaj galerie si nga ana teknike dhe funksionale në shërbim të të gjithë artistëve dhe artdashësve durrsakë që do të bëhen pjesë e eventeve që do të zhvillohen aty”, shkruan Rama në postimin e tij në rrjetet sociale.Recently Spotted Asteroid Set for Near Miss With EarthKeep WatchingKeep Watching
Më herët, kryetarja e bashkisë së Durrësit, Emiriana Sako u shpreh se “pas rreth 50 ditësh kjo galeri do të mirëpresë në ambientet e saj moderne si artistët ashtu edhe artdashësit durrsakë në eventet e shumta që zhvillohen aty.”
Galeria e arteve pamore në Durrës që nga viti 2011 mban emrin e piktorit Nikolet Vasia, duke përjetësuar kështu një nga artistët me emër të Durrësit.
Nikolet Vasia la pas një sërë veprash kryesisht në pikturë, një cikël me disa mijëra skica të objekteve arkeologjike të Durrësit, si dhe disa punime mozaikësh në Durrës dhe në Krujë./tema/KultPlus.com
Puna për ndërtimin e Teatrit të Ri Kombëtar në kryeqytet po vijon, ndërsa ky projekt synon të kthehet në një simbol të ri të artit dhe kulturës shqiptare.
Ministri i Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Blendi Gonxhja, së bashku me arkitektët e “Bjarke Ingels Group” dhe nënkryetaren e bashkisë së Tiranës, Frida Pashako, inspektuan sot punimet në këtë kantier.
Gonxhja bëri të ditur se deri tani kanë përfunduar punimet për mbrojtjen e gropës së themeleve, betonimi i pllakës së themelit, pjesërisht elementët vertikalë dhe një pjesë e soletës.
“Godina e re, e konceptuar me standardet më moderne, do të ofrojë hapësira funksionale dhe kreative për artistët, publikun dhe administratën, duke krijuar një përvojë unike dhe gjithëpërfshirëse. Po ashtu, ambiente të dedikuara për aktivitete të ndryshme”, tha ministri.
Sipas tij, “projekti synon të sjellë një dimension të ri në përjetimin e artit skenik”.
Teatri i ri do të ketë disa ambiente të posaçme për shfaqjet dhe aktorët. Më konkretisht, do të ketë një hapësirë prej 750 metrash katrorë auditor dhe me mbi 600 vende, me ballkon. Gjithashtu do të ketë një skenë teatri prej 630 metrash katrorë dhe dy salla Black Box prej 200 metrash katrorë secila.
Për artistët do të ketë një hapësirë prej 200 metrash katrorë që do përdoret si sallë ndërrimi, një sallë provash prej 200 metrash katrorë, tualete dhe dushe, si dhe një dhomë të gjelbër. Në shërbim të shfaqjeve të ndryshme artistike do të ketë një dhomë instrumentesh muzikore, një depo materialesh skenike, një depo dekori, sallë teknikësh, etj. Gjithashtu do të ketë sallë kursesh dhe të gjitha lehtësirat për publikun./atsh/KultPlus.com
Të jetoje vetëm me muzikë pa të ardhura të tjera të tërthorta, për gjeniun e muzikës klasike do të thoshte varfëri. Po, varfëri në kuptimin më të pamëshirshëm të shprehjes.
Gruaja e sëmurë, një fëmijë për të rritur, ishte për të një sfidë e vështirë, një plagë që e mundonte mizorisht shpirtin e tij të drobitur nga vështirësitë. Ngado dyer të mbyllura për mjeshtrin e madh. Kompozitori i oborrit, i emëruar me urdhër perandorak, nuk i siguronte të ardhurat që i duheshin për të shlyer doktorin, farmacistin, kreditorët, jetesën. I kishin shteruar të gjithë mundësitë dhe miqtë.
I vetmi që do ti gjendej gjithnjë pranë ishte miku i tij Johann Michael von Puchberg (21 shtator 1741- 21 janar 1822, Vienna ), një tregtar i thjeshtë vjenez tekstilesh, të cilit më 12 korrik 1789 ai i shkruan një letër mbushur me tragjizëm të thellë dhe brengë, ku citohet:
“Zot, jam në një gjendje të vështirë, të cilën s’do t’ia uroja as armiqve të mi më të këqij, dhe në qoftë se ju vëllai dhe miku im më i mirë, do të më braktisni, unë fatkeqi do të dënohem pa faj bashkë me të mjerën grua time të sëmurë dhe djalin.
Që herën e fundit kur isha te ju, desha t’ju hap zemrën, por me mungoi vendosmëria!
Dhe a do ta kem vallë tani që po ju shkruaj?!
Vetëm duke u dridhur guxoj të hedh këto fjalë në këtë letër. Nuk do të kisha kurajë tu drejtohesha as me shkrim po të mos isha i sigurt se ju më njihni, se ju i dini fort mirë rrethanat e mia, se ju jeni absolutisht i bindur që unë jam pa asnjë faj, që fatkeqësisht kam rënë në këtë gjendje kaq tragjike.
O perëndi!
Në vend të falënderimeve unë do tu mërzis me lutje të reja, me përgjërime mjeruese. Në vend të pagesës që kam të të bëj për borxhin që të kam, po të shkruaj për një borxh të ri, kërkesa të reja.”/ KultPlus.com
– Një model i ri i motit i bazuar në inteligjencën artificiale mund të japë parashikime 15-ditore me saktësi dhe shpejtësi të pakrahasueshme – përmes aplikacioneve që mund të shpëtojnë jetën ndërsa ndryshimet klimatike rriten, tha sot Google.
“GenCast”, i shpikur nga laboratori kërkimor i inteligjencës artificiale me qendër në Londër, “Google DeepMind” shfaqi aftësi më të mira parashikimi krahasuar me modelin aktual, tha sot kompania.
Qendra Evropiane për Parashikimet e Motit me Distanca të Mesme (ECMWF) ofron parashikime për 35 vende dhe konsiderohet si një pikë referimi globale për saktësinë meteorologjike.
Por “DeepMind” tha që “GenCast” e tejkaloi saktësinë e parashikimeve në më shumë se 97% të 1320 skenarëve të botës reale nga viti 2019.
Detajet e gjetjeve të tij u botuan në “Nature”, një revistë kryesore shkencore.
Shefja e ECMWF Florence Rabier tha se projekti ishte një “hap i parë” drejt integrimit të IA-së në parashikimin e motit.
“Ne po përparojmë vit pas viti. Çdo metodë e re që mund të përmirësojë dhe përshpejtojë këtë progres është jashtëzakonisht e mirëpritur në kontekstin e presioneve ekstreme të ndryshimeve klimatike”, tha ajo.
Modeli u testua për katër dekada dhe mund të ofrojë një parashikim 15-ditor në vetëm tetë minuta – krahasuar me orët që duhen aktualisht.
“GenCast” ofron parashikime më të sakta të motit të përditshëm dhe ngjarjeve ekstreme sesa sistemi kryesor operacional deri në 15 ditë përpara”, tha “DeepMind”.
Shkencëtarët kanë paralajmëruar se moti ekstrem po bëhet më i zakonshëm dhe më i rëndë – si rezultat i ndryshimeve klimatike të shkaktuara nga njeriu./KultPlus.com
