Aziz Nesin: Vendi po shkon drejt humnerës

Posted on by Kult Plus

Nga Aziz Nesin

Përktheu: Fatijona Bajraj

Në kafene u dëgjua një goditje shpulle, shkllap. U ndal gjithçka, tallva, domino, loja e letrave dhe bisedat. Kokat u kthye kah tavolina prej nga u dëgjua zëri i shuplakës. Ai i cili u godit ishte njeri i madh dhe i trashë. Kurse ai që e goditi, të kundërtën e tij, i hollë, i ligsht dhe i vogël. Gishtat e të dobëtit kishin lënë shenjën e pesë gishtave në faqen e majtë të të trashit. Po të donte, polici nëpërmjet shenjës së gishtërinjve lehtë mund ta gjente kush i ka rënë.

Burrat në kafene menduan se burri trashaluq do ta kapë të hollin dhe do ta shkelë si shajak rruge, por nuk u bë ashtu, por vetëm bërtiti: Jam paditës! Nuk doli zë nga askush. Më pas tha: E patë të gjithë. Dhe duke iu kthyer të dobëtit, i cili nuk i vinte as deri të krahët, i tha: Ec, drejt në stacion policor.

Goditësi në vend të përgjigjes bëri një gjest sikur ta trembte mizën. Më pas lëshoi një zë si avull nga goja: Psss!

I trashi doli jashtë.

Burrat e kafenesë iu kthyen përsëri lojërave e muhabeteve. Trashaluqi më pas u kthye me një polic pranë. Ia tregoi policit të dobëtin. Ja, ky është! Më pas i tregoi edhe të ulurit si dëshmitarë, duke thënë: Edhe këta e kanë parë!

Polici i dërgoi në stacionin policor të trashin, goditësin dhe katër persona të tjerë që ishin ulur pranë tavolinës së tyre.

I trashi duke mbajtur ende faqen e majtë, tha: Zotëri komisar, jam paditës ndaj këtij burri. Më goditi. Janë dëshmitarë edhe këta.

Komisari shkroi me makinë shkrimi të dhënat e paditësit, të paditurit dhe dëshmitarëve. Paditësi thoshte se nuk e njeh atë që e goditi. Edhe dëshmitarët ashtu, duke thënë se ne nuk dimë gjë.

Paditësi pyeti: A e keni dëgjuar zhurmën e shuplakës?

Dëshmitarët thanë: Jo, as nuk kemi parë e as dëgjuar gjë.

I padituri tha: Unë nuk e mohoj që e kam goditur këtë burrë.

Komisari e pyeti: Përse e ke bërë? A ka diçka që nuk shkon mes jush? A ju ka fyer?

– Jo, s’ka gjë mes nesh. Nuk e njoh atë.

E si ndodhi?

I dobëti filloi të rrëfejë: Mbrëmë erdha nga puna në shtëpi. Kur pashë na e kishin shkëputur rrymën elektrike. Nuk e kishim paguar. E kaluam tëre natën në errësirë. Natën nuk fjeta fare. Veç kësaj, edhe nëna është e sëmurë tash dy vjet. Vuan nga dhimbja e lukthit. Mjeku i jep një ilaç. Kur e merr atë, i pushon dhimbja. Mirëpo, ku është tani ilaçi se? Kur u bë mëngjes u ngrita nga shtrati, po më ishte mpirë ana e majtë. Xhami i dhomës në të cilën rashë është thyer tre muaj më parë. Nuk po gjejmë xham. As ai vetë nuk po vjen. I vendosem jastëk e çarçaf dritares. Mirëpo nuk pati dobi. Deri në mëngjes hyri brenda të ftohtit. Më ishte mpirë ana e majtë. U ngrita nga shtrati, më falni, shkova në tualet. Uji ishte ndalur. Jashtë binte shi i furishëm. Në çezme nuk kishte ujë. Hyra në dhomë. Po dridheshim. Kishin marrë pak dru. Por, u harxhuan. Tani nuk po gjejmë dru. S’ka. Gazetashitësi e kishte lënë gazetën. Çdo mëngjes pa shkuar në punë lexoj gazetë. Shikova gazetën. Kishte tituj si “Garë bukurie”, “Gallatasaraji u bë kampion i ligës”. Desha ta hedh shpirtin jashtë shtëpisë. Kur po dilja në derë, erdhi nëpunësi ekzekutiv me përmbaruesin. Për shkak që nuk e kemi paguar qiranë, pronari na ka paditur. Nuk gjetën gjëra për t’i marrë në shtëpi. Nuk dua asnjëherë që në shtëpi të me vijnë nëpunësi ekzekutiv dhe përmbaruesi. Nuk gjetën gjë për të marrë. Njeriu turpërohet.

Përmbaruesi tha: Ta marrim këtë kanape.

Me ta çuar dorën në kanape dolën në pah mbi sëndukët e vjetër të sheqerit, pantallona, copëza zhelesh e jorganë të grisur.

Përmbaruesi këtë herë tha: Radion.

Sikur ta marrin këtë dreq radioje dhe të shpëtoj. Dhjetë muaj të vitit është te mjeshtri. Fito, fito, e jepja rregullimit të radios. Zaten radio na ka sjellë në këtë gjendje.

Duke dalë nga dera, gruaja më tha: Vajza nuk po shkon në shkollë.

E pyeta pse?

Mësuesi i ka kërkuar uniformë sportive. Pa të nuk e lejon të hyjë në mësim.

Mirë, mirë…

Nuk ka as vaj ulliri.

E hodha vetën rrugëve. Sido që të jetë, në punë nuk kisha mbetur vonë. Nuk shkoj as sot, thashë.

Shi i rrëmbyeshëm.

Tramvajin aty te ne e kanë hequr. Autobusi vjen çdo gjysmë ore. Nuk ka mundësi të hip. Është i stërmbushur. Minibusët edhe ata të mbushur plot.

Veturat kalojnë një pas një, mirëpo asnjëra nuk ndalon. Uji me hynë në këpucë. Sikur shiu ra me kove. U bëra qullë. Po dridhem. Një djalosh më erdhi afër dhe më tha: Më falni xhaxha!

Mendova se do të më pyeste për orën.

Më tha: A keni dijeni për ndeshjen e djeshme?

Hë, Zoti im… Vazhdova të ec. Aty gjendet një kafene. Hyra në kafene. Uji më rridhte nga çdo anë. E porosita një çaj. Pranë meje ishte i ulur ky burri që i meshova shuplakë. Lexonte gazetë.

Unë duke thënë me vete: More çka do të bëhet kjo gjendja ime? Si do të jetë fundi ynë?

Teksa unë po mendoja kështu, ky burri me mllef e gjuajti gazetën që mbante në duar dhe bërtiti: More vendi po shkon drejt humnerës!

Mendova që edhe ai ishte me brenga si unë, dhe thashë të flasim e t’i rrëfehemi njëri-tjetrit. I thashë: Përse zotëri? Më falni, mos të jetë sikur po përzihem, përse jeni tendosur?

Ai përsëri me mllef: Çka të jetë më shumë! Ej, në këtë vend nuk ka arbitër! Nuk ka arbitër, i poshtër qofsha. Në ndeshjen e djeshme arbitri përsëri ka gjykuar duke mbajtur anën..

Më pas nuk e di se çfarë më ndodhi mua. Për besë as unë nuk e kuptova, zotëri komisar. Në jetën time nuk e kam qëlluar askënd asnjëherë. Sikur në trupin tim më është shtypur një sustë, sikur është ngritur me forcën elektrike, u ngre përnjëherë lart kjo dora ime e djathtë. I mëshova një shpullë në fytyre këtij herifit. Unë nuk po e mohoj. E godita. Mirëpo, jo qëllimisht. Për besë nuk e kisha me qëllim. Ishte diçka jashtë vullnetit tim. Më pas me erdhën mëndtë. U frikësova, madje thashë se ky njëri do të më bëjë copë-copë tani. Mirëpo, u bë një herë. Zoti, duke ma dhënë në krahun e djathtë forcën e mundësit Zalolu Rrystemit, i mëshova shuplakë këtij herifit.

Komisari e shikoi burrin e trashë i cili e kishte hëngër shpullën. I shtrëngoi dhëmbët, bëri sikur u çua në këmbë. Filloi ta kruante dorën e këmbën e djathtë, dhe i tha paditësit: Hajde më! Pajtohuni mos e zgjatni!

I godituri u rebelua dhe tha: Nuk pajtohem!

Komisari i zemëruar, iu drejtua policit që shkruante në makinë: Shkruaj! “Paditësi, duke thënë vendi po shkon drejt humnerës, interesat e mëdha të vendit, personalitetin shpirtëror të qeverisë…”

Iu kthye burrit të trashë edhe një herë: Hajde pajtohuni!

Burri i trashë, duke fërkuar me dorën e majtë faqen në të cilën ende qëndronte shenja e shpullës, tha: Mirë zotëri, pajtohemi.

Marrë nga numri i pestë i revistës “Akademia”/ KultPlus.com

We Don’t Talk about Bruno – Mbi letërsinë e Ballsor Hoxhës

Posted on by Kult Plus

Emrin e Ballsor Hoxhës, për herë të parë, e kam hasur në ExLibris, ku ai tashmë është një kontribues i rregullt dhe gjerësisht i pëlqyer. Që në fillim, më pati bëri përshtypje thellësia e mendimit, njohuritë josipërfaqësore, si dhe ndërthurja e fjalës që përshkonte çdo kontributin të tijin në këtë botim periodik. Fillova ta përcjell me ëndje, pasi shkrimet ‘shijonin’ dhe nxisnin mendimin, si ndodh me autorët cilësorë dhe të ditur. Pra, me një qasje, dukshëm, perëndimore në mbrujtje, artikujt e Ballsorit nuk ishin rastësisht të mira; ato përmbushnin standardet bashkëkohore të studimeve letrare.

Edona Llukaçaj

Vlerësimi për Ballsor Hoxhën m’u shtua kur lexova dy romanet “Përbri jetës” (2025, Onufri) e “Bora dhe unë” (2024, Onufri), si dhe përmbledhjen “Ish-gruaja ime është piktore” (ende dorëhshkrim), tregimet e së cilës janë më mbresëlënës se titulli (e një pjesë të të cilave pata shansin të përkthej e mezi pres të botohen në gjuhën angleze). Ndryshe nga shumica dërrmuese e atyre që prodhojnë studime të arritura letrare, Ballsor Hoxha e ka edhe letërsinë krijuese mjaft cilësore. Nuk i përkiste kategorisë së atyre që qëllon dhe sjellin diçka të kënaqshme një herë në sa kohë apo kategorisë së atyre që me mirësjellje i quajmë të talentuar dhe shkruajnë, si i bien adoleshentët ndonjë vegle muzikore, me vesh. Për këtë u binda kur lexova përmbledhjen me shtatë novela “Sytë e zinj të Borës” (2025).  Ashtu si u binda se – pak rëndësi ka nëse përmes përkthimit tim a jo – letërsia e B. Hoxhës, me doemos, të përkthehej në të ashtuquajtarat gjuhët e mëdha të botës, si një mënyrë përfaqësimi e spikatur e letërsisë bashkëkohore shqipe.

 Sidomos “Borërat” e tij, që janë tjetërsoj e prap njëlloj ngrirëse sa “Bora” e nobelistit O. Pamuk, të cilit Ballsori i referohet jo rrallë. Ndoshta prej faktit se si letërsia e Pamukut, që është e ngulur thellë në vendin e tij të lindjes, edhe motivet e B. Hoxhës, veçanarisht në përmbledhjen “Sytë e zinj të Borës” janë thellësisht shqiptare. Madje do guxoja të thoja, fort prishtinase. Në këto novela krijuar përgjatë një dekade, herë dimrash që hedhin borë mbi çadra të zeza e herë verës zhuritëse, Ballsori e shoqëron lexuesin e vet në rrugët e Prishtinës. E çon gjithandej, por qëllimshëm eviton të lavdishmen dhe (post)luftën. E çon në lagjet më pak pompoze, në hotele të veçuara, në bar-kafene ku shërbejnë kamarierë që tërheqin veç vëmendjen e tij, në varreza, në qendra që nuk duam të na bie rruga, në katet përdhese të ndërtesave të braktisura. E çon në skutat e qytetit dhe të njeriut urban të ditëve tona, me një tregimtari dhe stil postmodernist në shumë aspekte.

Po si Pamuku, në këtë mënyrë, B. Hoxha i jep letërsisë së vet një tjetër dimension; e bën atë pjesë të një lëvizjeje në thelb perëndimore (postmodernizmi është një lëvizje dhe qasje veçse Perëndimore, ende me ndikim në shekullin XXI-të); dhe, kështu, arrin të krijojë ura mes vendases/lokales dhe botës, duke ngulmuar për mbijetesë dhe dinjitet. Spiranca të qënies sonë, shpesh të dobët.

Me fjalë të tjera, B. Hoxha, dukshëm ndjek me fanatizëm atë që Kadare e përkufizonte si “të shkruash letërsi normale në një vend anormal”. Po ashtu, edhe Ballsori përpiqet të shkruajë letërsi bashkëkohore, në përputhje me dinamikat dhe trendet përtej trojeve shqipfolëse, në gjuhën e një populli që – qoftë këtej a andej kufirit – viktimizimin e ka të shenjuar në gjene. Kjo bashkërenditje letrare është ndoshta elementi më i rëndësishëm që përshkon librat e tij, të cilët po bëhen gjithnjë e më të guximshëm e po thonë gjithnjë më shumë. Veçanarisht përmbledhja e novelave, botuar rishtazi, mund të karakterizohet pa droje si një mozaik letrar pa squllje e filtra. Në këtë libër, autori sjell në vëmendje një sërë temash tabu që, haptazi, shoqëritë në zhvillim, sidomos e jona, kanë tendencën t’i fshehin, të bëjnë kinse se nuk janë aty. Si duket, besojmë se kështu do dukemi më bukur, do jemi më të pranueshëm, më të dashur, duke harruar se kjo na bën të huaj me veten dhe botën që na rrethon. Dukemi si fotot e riformësuara a deformuara që disa vendosin në rrjete sociale, që duket se shfaqin gjithçka por, sigurisht, jo ata vetë.

Për më tepër, Ballsori e bën edhe këtë me terma tabu: me një gjuhë që shumë do e quanin vulgare, të papërshtashme, të panevojshme, bezdisëse e kështu me radhë. Shpesh e ndërmarrë përmes një ironie therëse dhe humorit të zi (black humor), në sytë e mi, tronditja e lexuesit është një prej taktikave të Ballsorit për të rrëmbyer vëmendje, për të çmitizuar, si një thirrje (në fakt, çjerrje) që na bën të arsyetojmë dhe reflektojmë dhe kërkon minimalen empati për të palavdishmit në rutinën, rënien dhe rikthimin e vet. I tiji është arti i ferrit, që nuk kursen as qefinin e gjyshit, as domatet (patlixhanat), as virgjëreshat, as të përdalat, madje as veten.     

Për të ilustruar këtë dimension të novelave të tij po sjell pasazhin e mëposhtëm nga novela “Të duash”:

E ti, prapë po të pyes: a ke frikë? Megjithëse e di se ka raste kur të gjithë të dhunojnë, si të gjymtin, të pafjalin, të palëvizshmin në kufi të Kosovës dhe Maqedonisë së Veriut, dhe në këtë të gjithë kënaqen me të dhunuarit ty, si ata policë maqedonas, megjithëse e di që edhe dhunimi është i kalueshëm, dhunim i kalueshëm, megjithatë kam frikë dhe shpresoj kurrë të mos kthehet, si që është varësimi  nga heroina dhe të varësuarit tënd nga tjetri pikërisht në heroinë. E ti: derisa përqafon fëmijën tënd, ti derisa adhuron mjekrën e babait tënd dhe mendon si do ta bëje pallto, ti derisa djali ta ka blerë edhe një shtëpi, ti derisa u këndon miliona njerëzve, ti derisa mbanë fjalim, ti derisa gjuan molotovin e radhës, ti derisa je duke vdekur nga kanceri, ti derisa je duke lindur, ti derisa je duke lexuar, a ke frikë? (fq. 245-6)

Prandaj, Ballsor Hoxha mua më kujton Brunon e Encanto, filmit të animuar të Disney-t të vitit 2021.  Një prej këngëve të këtij filmi titullohet “We don’t talk about Bruno” (Ne nuk flasim për Brunon), e cila u bë më e famshme se filmi. Në fakt, konsiderohet kënga më e famshme në mesin e të gjithë kolonave zanore të filmave të Disney-t deri më sot. Fama e saj, me sa duket, nuk lidhet vetëm me ritmin. Teksti, veçanërisht refreni duket se shfaqë në mënyrë të goditur natyrën njerëzore.

Prej kësaj kënge, në mbarë botën, “Bruno” është kthyer në simbolin e sekreteve dhe të pathënave në familjet tona, që dihen nga të gjithë por gjoja nuk i flasin dhe kinse i harrojnë. Bruno është simboli i çdo çështjeje që njerëzit shmangin ta trajtojnë, çdo problemi të paadresuar që, megjithatë, me kokëfortësi e bën të ndihet prania e tij. Bruno është, gjithashtu, çdo sukses i anashkaluar, çdo mundësi e humbur.

Në Encanto, Bruno është anëtari i ditur i familjes që nuk e harron të kaluarën dhe mund të parashikojë të ardhmen – një version kolumbian i Kassandrës, do thoja. Kjo është arsyeja pse fjalët e tij na shqetësojnë, prishin status quo-në, trazojnë qetësinë dhe paqen e imagjinuar, bezdisin bekimin fluid që fal padija. Mbi të gjitha, Bruno ka një të metë të madhe: ai thotë të vërtetën. Kjo është arsyeja pse ai përjashtohet e shmanget me bezdi.

Si e dini nga përvoja, as në kulturën tone” Brunot” nuk parapreferohen. Ne nuk flasim për to. Nuk i përmendim. Prej kësaj, mua shpesh Ballsori më duket si një farë “Brunoje”. Më duket si një Bruno trazues i letrave tona, që mund ta shmangim si muzikën e lartë kur mbyllim veshët, që do bëjmë se nuk e dëgjojmë por do i kthehemi letërsisë së tij, të bindur se do na thotë brutalisht të vërtetën.

Prandaj më pëlqen ta shoh botën përmes syve të Ballsorit –a syve të zinj të Borës-. Më pëlqen prej faktit se letrat shqipe kanë edhe një tjetër përfaqësues bashkëkohor letrash që shkruan pa filtra, që me artin e tij multidimensional, letërsinë e tij të guximshme në fjalë dhe ide na bezdis staus quo-në. Më pëlqen prej faktit se ndërton ura stilistike me perëndimin duke çmuar traditën, dhe, mbi të gjitha, për vërtetësinë këmbëngulëse dhe brutale deri në tronditje.      

Autorja e këtij shkrimi është PhD në Letërsi Krahasimtare./KultPlus.com

Gjuha shqipe

Posted on by Kult Plus

Poezi nga Gjergj Fishta

Porsi kanga e zogut t’verës,
qi vallzon n’blerim të prillit;
porsi i ambli flladi i erës,
qi lmon gjit e drandofillit;
porsi vala e bregut t’detit,
porsi gjâma e rrfès zhgjetare,
porsi ushtima e nji tërmetit,
ngjashtu â’ gjuha e jonë shqyptare.
Ah! po; â’ e ambël fjala e sajë,
porsi gjumi m’nji kërthi,
porsi drita plot uzdajë,
porsi gazi i pamashtri;
edhè ndihet tue kumbue;
porsi fleta e Kerubinit,
ka’i bien qiellvet tue flutrue
n’t’zjarrtat valle t’amëshimit.
Pra, mallkue njai bir Shqyptari,
qi këtë gjuhë të Perëndis’,
trashigim, që na la i Pari,
trashigim s’ia len ai fmis;
edhe atij iu thaftë, po, goja,
që përbuzë këtë gjuhë hyjnore;
qi n’gjuhë t’huej, kur s’asht nevoja,
flet e t’veten e lèn mbas dore.
Në gjuhë shqype nanat tona
qi prej djepit na kanë thânun,
se asht një Zot, qi do ta dona;
njatë, qi jetën na ka dhânun;
edhe shqyp na thanë se Zoti
për shqyptarë Shqypninë e fali,
se sa t’enden stina e moti,
do ta gzojn kta djalë mbas djali.
Shqyp na vete, po pik’ mâ para,
n’agim t’jetës kur kemi shkue,
tue ndjekë flutra nëpër ara,
shqyp mâ s’pari kemi kndue:
kemi kndue, po armët besnike,
qi flakue kanë n’dorë t’shqyptarëvet,
kah kanë dekë kta për dhè të’t’Parvet.
Në këtë gjuhë edhe njai Leka,
qi’i rruzllim mbretnin s’i a, xûni,
në këtë gjuhë edhe Kastriota
u pat folë njatyne ushtrive,
qi sa t’drisë e diellit rrota,
kanë me kênë ndera e trimnive.
Pra, shqyptarë çdo fès qi t’jini,
gegë e toskë, malci e qyteta,
gjuhën t’uej kurr mos ta lini,
mos ta lini sa t’jetë jeta,
por për tê gjithmonë punoni;
pse, sa t’mbani gjuhën t’uej,
fisi juej, vendi e zakoni
kanë me u mbajtë larg kambës s’huej,
Nper gjuhë shqype bota mbarë
ka me ju njohtë se ç’fis ju kini,
ka me ju njohtë për shqyptarë;
trimi n’za, sikurse jini.
Prandaj, pra, n’e doni fisin,
mali, bregu edhe Malcija
prej njaj goje sod t’brohrisim:
Me gjuhë t’veten rrnoftë Shqypnia!/KultPlus.com

Cirku italian në Berat, akrobatët dhurojnë spektakël për fëmijët e të rritur

Posted on by Kult Plus

Prej disa ditësh qyteti i Beratit është ndriçuar nga dritat magjike të cirkut italian “Marina Ofrei”.

I pozicionuar në fushën e lumit Osum, ky cirk me animatorë dhe akrobatë italianë ka dhuruar prej disa netësh të qeshura, emocione dhe spektakël për familjet beratase.

Aktorët nga shteti fqinj kanë performuar çdo natë në skenën e cirkut, ku për rreth 1-orë e 30 minuta, spektatorët kanë parë numrat ajrorë dhe akrobaci të ndryshme, kanë parë tigrat të ngjiten në skenë, ndërkohë që fëmijët janë argëtuar pa fund me dy kllounët “Banana e Briciola”.

Regjizori i cirkut Ricardo Zafatta ka pohuar në fund të shfaqjes se ata e kanë zgjedhur Beratin për të dhënë shfaqjen e tyre pasi është një qytet shumë i bukur, me një shtrirje të gjerë dhe se duke qenë një qytet turistik për ta ishte zgjedhja më optimale për të ardhur këtu.

“Publiku është shumë i ngrohtë, qyteti është shumë i bukur, po ndihemi shumë mirë. Spektakli është i kompletuar me kafshë, ekuilibristë, akrobatë dhe kllounët veçanërisht për fëmijët”, tha Zafatta për medien.

Ndërsa dy kllounët “Banana e Briciola”, Roberto Riva dhe Alex Spada janë shprehur se publiku beratas ka qenë mjaft i ngrohtë e sidomos fëmijët që janë argëtuar pa masë me ta./atsh/KultPlus.com

‘Të pashë, më pe, dhe tash, zhveshur nga keqkuptimi, ti, amazonë mbi shkrepëtimë, regëtin nga e fundmja e papritura mbërrimë’

Posted on by Kult Plus

Poezi nga Pedro Salinas


“[XII]
S’më duhet kohë
të di sesi je:
të njihesh me dikë është xixëllimë.
E kush mund të t’njohë
aty ku ti hesht, a në
fjalë me të cilat hesht?
Ai që ti mëton në at’jetë
që rron, s’di gjë rreth teje
veç nënkuptimeve, shkaqeve
të rreme pas të cilave fshihesh.
Dhe të t’ndjeki së prapthi
në bëmat e tua, të kaluara,
të mbledhë veprim a gëzim,
mote dhe emra, do të qe
si të t’humbiste. Une jo.
Të njoha në shtrëngatë.
Të njoha, të beftë,
n’atë çarje mizore
mugëtire dhe drite,
atje ku përshfaqet thelli
q’ikën ditës dhe natës.
Të pashë, më pe, dhe tash,
zhveshur nga keqkuptimi,
nga rrjedha, nga e shkuara,
ti, amazonë mbi shkrepëtimë,
regëtin nga e fundmja
e papritura mbërrimë,
imja je prej qindra motesh,
prej kaq kohësh që të njoh,
sa në dashurinë tënde sytë i mbyll,
dhe bëj përpara pa e humbur,
krejt qorrazi, pa kërkuar gjëkafshë
tek ajo dritë e ngadaltë dhe e bindur
me të cilën shfaqen shkronja
e trajta dhe mbyllen hesape
me besimin se kthjellohet
cila je ti, e padukshmja ime.

Përktheu: Edon Qesari / KultPlus.com

Frida Kahlo, artistja që pikturoi jetën e saj

Posted on by Kult Plus

Ajo donte të ndryshonte botën, duke filluar nga bota e saj dhe e përkushtuar me gjithë shpirt.

Jeta e Frida Kahlos u zhvillua me një intensitet të fortë emocional, një grua me tundime kontroverse; e mbushi biografinë e saj me dashuri, luftë dhe shpresë, duke i treguar botës se mund të jetohet edhe një jetë tjetër, përveç asaj “të shkruar”.

U shqua për aftësinë e jashtëzakonshme në pikturë dhe poezi, sidomos për dashurinë e trazuar me atë që do ishte burri i saj në dy martesat: po aq i famshëm, Diego Rivera. Kemi të bëjmë me një grua që theu konvencionalitetin, qe në gjendje të përfaqësonte veten dhe të shndërrohej në një mrekulli. Kishte aftësinë të paraqitej mashkullore, të dilte në krah të feminizmit në një kohë kur bota ishte zemëruar përmes mbishkrimit të maskilizmit mbizotërues. Refuzoi nënshtrimin ndaj universit mashkullor, u vetëmjaftua, u shndërrua në simbolin e feminizmit dhe barazisë gjinore. Me veprimet dhe krijimet e saj, mbështeti idenë se të gjitha qeniet njerëzore kanë të njëjtin pozicion në piramidën e jetës.

Thuhet se ka realizuar mbi 150 piktura, të paktën 55 prej tyre janë autobiografike. Gjithë shtegtimi i jetës së saj përfaqësohet në këto piktura enigmatike, që vijojnë të magjepsin audiencat mbarë. Arti i saj është i sinqertë dhe i thellë, ashtu siç ishte edhe ajo vetë. Aktualisht një nga pikturat e Frida Kahlos mban rekordin si më e shtrenjta e shitur ndonjëherë nga një artist i Amerikës Latine, pikërisht “Raices”, e cila u ble për më shumë se 5 milionë dollarë në 2006. Po ashtu ishte artistja e parë meksikane që shiti një nga veprat e saj në Muzeun e Luvrit.

Andre Breton, themeluesi i surealizmit dhe një nga admiruesit e saj më të mëdhenj, e klasifikoi  punën e saj si surealiste. Sidoqoftë, Frida Kahlo këmbëngulte se ajo pikturon jetën e saj, jo ëndrrat, për këtë arsye nuk mund të konsiderohej e tillë. Kur Bretoni e vizitoi atë në Meksikë, pranoi se kishte gabuar. Surealiste nuk ishte Frida, por i gjithë vendi i saj. Jeta dhe vepra e Frida Kahlos janë të pandara, njëra nuk mund të kuptohet pa tjetrën. Piktorja magjepsëse ishte asokohe një artiste interesante, por mbi të gjitha gruaja e Diego Riveras, piktorit të famshëm meksikan. Me kalimin e viteve, ndryshoi edhe situata. Rivera kujtohet shpesh si burri i Frida Kahlos, piktores së madhe.

Kahlo ishte vajza e një fotografi gjerman dhe një gruaje meksikane. Lindi në Meksiko Siti më 6 korrik 1907, megjithëse më vonë u përpoq t’i bënte njerëzit të besonin se kishte lindur në vitin 1910, vitin e revolucionit meksikan. Kur ishte 6-vjeç, e zuri poliomeliti, çka i shkaktoi probleme në ecje. Për t’u rehabilituar, i ati e inkurajoi të merrej me aktivitete të rënda fizike si futbolli dhe boksi. U shërua pjesërisht, po sëmundja e bëri një fëmijë të vetmuar, e cila kalonte ditë të tëra e mbyllur në dhomën e saj. Në shkollë e quanin “Frida këmbëdruri”, sepse njërën këmbë e kishte më të hollë e më të dobët se tjetra, madje shumë prej pikturave i nënshkroi me këtë pseudonim. Ndërkohë pësoi edhe një aksident tjetër të rëndë, çka bëri që t’ia ndryshonte përgjithmonë jetën. Filloi të pikturonte, ndërsa ishte e lidhur me shtratin dhe që prej nuk ndali kurrë. Me Diego Riveran i prezantoi një mik i përbashkët dhe dashuria e tyre qe me shikim të parë: ai ishte 43-vjeç, kurse ajo 22. Babai e paralajmëroi se po bëhej “një demon”, kurse e ëma i thoshte se dukej si shkrirja e një elefanti me pëllumbin. Ai e tradhtonte, ajo e donte marrëzisht. Ai e adhuronte, por nuk ishte në gjendje t’i ofronte një jetë të përbashkët që të ishte ekskluzive. Megjithatë, ata evoluan si bashkërisht, ashtu edhe veçmas, duke skalitur hapësirën e tyre në historinë e një bote të paanë. Dy artistët jetuan një marrëdhënie pasionante, të shënuar nga tradhti reciproke dhe vuajtje fizike të Fridës. Ndërkohë, puna e saj rritej dhe bëhej gjithnjë e më interesante. Ekspozoi në qendra të ndryshme arti në Shtetet e Bashkuara dhe Evropë. Episod shumë i dhimbshëm ishte zbulimi i marrëdhënies së Riveras me të motrën e saj, e cila kishte qenë e besuara e Fridës. Ngjarja çoi në divorc, për t’u rimartuar pas një viti. Mësimet e dashurisë pasqyrohen në vuajtjet që burojnë në artin e saj, veçanërisht në autoportretet. Piktura e saj projekton vështirësitë, njeh ekspozimin ndaj jetës dhe përshkruan rrugën e vetëpranimit, hap pas hapi. Në përgjithësi, jeta e saj qe një kalvar fatkeqësish dhe sëmundjesh që minuan pjesën më të madhe të jetës dhe aspiratave që ajo kishte. Frida pohoi se vuajtja është një gjendje e vetëdijes, përmes një fraze që do të mbetet përgjithmonë në kujtesën tonë: “Unë pi për të mbytur dhimbjet, mirëpo ato kanë mësuar të notojnë”.

Frida Kahlo vdiq më 13 korrik 1954, në moshën 47-vjeçare. Dy vjet më vonë, vdiq Diego, i cili kërkoi që të varrosej pranë saj. Sidoqoftë, dëshira e fundit nuk iu plotësua.

Pra, jeta e saj na jep një mësim të madh: “Duhet ta duam veten mbi gjithçka”; duhet t’u themi “Mjaft!” vuajtjeve tona, vetëm kësisoj do të jemi në gjendje të kultivojmë esencën dhe të shpalosim me fisnikëri stilin tonë personal. / KultPlus.com

Thënie për librat: Gjurmët e një kulture a qytetërimi që më së shumti i rezistojnë kohës janë librat

Posted on by Kult Plus

Këto janë disa nga shprehjet më të veqanta për librin:

1. Shoku më besnik kur mbetem vetëm është libri, tek ai gjejë ngushëllimin kur të tjerët më tradhtojnë.
2. Prindërit, që t’i edukojnë mirë fëmijët, duhet t’i rrethojnë me libra.
3. Librat janë thesari i deponuar i botës dhe trashëgimia më me vlerë e gjeneratave dhe popujve.
4. Koleksionimi i librave është në fakt koleksionim i lumturisë.
5. Libri është dritare prej nga ne e shohim botën.
6. Leximi pa meditim është thjesht sikur ngrënia e ushqimit pa marrë frymë (pandërprerë).
7. Lexoje një libër të mirë tre herë sepse është më e dobishme për ty se të lexosh tre libra të mirë. Abbas Akkad
8. Më i rrallë se libri i mirë është lexuesi i mirë.
9. Kush shkruan, lexon dy herë.
10. Gjurmët e një kulture a qytetërimi që më së shumti i rezistojnë kohës janë librat.
11. Më thuaj çfarë lexon të të them se kush je.
12. Krenaria e një tregtari është në mallin që posedon, krenaria e një dijetari në librat që posedon.
13. Libri është shok që nuk të bën hipokrizi, nuk mërzitet duke qëndruar me ty, nuk të qorton nëse e anashkalon dhe nuk të përhap sekretet kurrë.
14. Prapa çdo libri ka një ide e parapa çdo ideje ka një hap përpara.
15. Në përfundim të leximit të një libri të mirë ndihemi sikur po i japim lamtumirën një shoku të çmuar.
16. I urituri nuk ia di vlerën ushqimi pa mos u ngopur më parë. Kështu është puna edhe me lexuesin që lexon librin e parë që i ka rënë në dorë.
17. Proverbat popullor janë libër enciklopedik në të cilin lexon me lehtësi moralin dhe kulturën e një populli.
18. Të mbushësh raftet me libra është më e dobishme se të mbushësh portofolin me para.
19. Edukatorët të thonë: “Lexoje librin që të bën dobi!”, ndërsa unë të them: përfito nga ajo që lexon!
20. Dija është ndër shkaqet më të rëndësishme të lumturisë, andaj bëje librin, mjetin e dijes, shoqërues tëndin të përhershëm.
21. Trupi nuk zhvillohet pa ushqim, po kështu as mendja pa lexim dhe meditim.
22. Dashuria për leximin është mirësi e përshpejtuar për besimtarin në këtë botë.
23. Nuk ka anije si libri që na bartë sa në një vend sa në tjetrin!
24. Dashuria për leximin nënkupton shndërrimin e monotonisë në dëfrim.
35. Libri është drita që na udhëheq drejt qytetërimit.

Përktheu: Dr. Sedat Islami/ KultPlus.com

Franca mbyll centralet bërthamore për shkak të valës së të nxehtit

Posted on by Kult Plus

 Kompania shtetërore franceze e energjisë, EDF ka mbyllur termocentralin e saj bërthamor ”Golfech”, në jug të vendit në përgjigje të nxehtësisë ekstreme në zonë.

”Mbyllja u krye për të parandaluar mbinxehjen e lumit Garonne, nga i cili termocentrali merr ujë ftohës”, tha sot EDF-ja.

Për shkak të motit të mesit të verës, lumi Garonne pritej të arrinte një temperaturë prej 28 gradësh Celsius.

EDF-ja nuk specifikoi se sa kohë do të mbetej impianti i mbyllur.

Vala e të nxehtit në Francë, me temperatura që arrijnë 40 gradë Celsius, pritet të vazhdojë deri në mesjavë.

Ndërkohë, termocentrali bërthamor ”Blayais” në Francën perëndimore po redukton prodhimin për të parandaluar mbinxehjen e grykëderdhjes së Gironde.

Termocentrali bërthamor ”Bugey” në jug, i cili merr ujë ftohës nga lumi Rhone, po shqyrtohej gjithashtu për mbyllje.

”Kufizimi ose mbyllja e centraleve bërthamore gjatë valëve të të nxehtit ka çuar në një ulje mesatare të prodhimit vjetor të energjisë elektrike prej 0,3 për qind që nga viti 2000”, theksoi kompania./atsh/ KultPlus.com

 Rihapet për notarët lumi Sena

Posted on by Kult Plus

Lumi Sena në Paris është rihapur publikisht për notarët, për herë të parë që nga viti 1923 pas një ndalimi shekullor, sipas BBC-së.

Hapja sezonale e Senës për not shihet si një trashëgimi kyçe e Lojërave Olimpike Paris 2024, kur notarët dhe triatlonistët në ujëra të hapura garuan në ujërat e saj, të cilat u pastruan posaçërisht për ngjarjen.

Dje në mëngjes, në orën 08:00 sipas orës lokale disa dhjetëra notarë mbërritën përpara hapjes dhe u zhytën në ujë.

Në Senë ka tre zona të caktuara për not publik, një pranë Kullës Eiffel, një tjetër pranë Katedrales Notre Dame dhe një e tretë në Parisin lindor.

Zonat kanë dhoma zhveshjeje, dushe dhe mobilie në stil plazhi, të cilat lejojnë deri në 300 persona të shtrojnë peshqirët e tyre.

Deri në fund të gushtit, tre vendet e notit do të jenë të hapura falas në orare të planifikuara për këdo me një moshë minimale prej 10 ose 14 vjeç, varësisht nga vendndodhja.

Rojet bregdetare do të jenë gjithashtu të pranishëm për të mbajtur nën vëzhgim ata që janë në lumë.

Premtimi për të hequr ndalimin e notit daton që nga viti 1988, kur kryetari i atëhershëm i bashkisë së Parisit dhe më pas president, Jacques Chirac, mbështeti për herë të parë anulimin e tij.

Përmirësimet gjatë 20 viteve të fundit kanë çuar tashmë në një ulje të ndjeshme të baktereve fekale që hyjnë në lumë.

Për 100 vjet, noti në lumë ishte i ndaluar për shkak të niveleve të ndotjes së ujit, që mund të shkaktonte sëmundje te njerëzit.

Përpara Lojërave Olimpike të verës së kaluar, më shumë se 1,4 miliardë euro u investuan në pastrimin e Senës. Por, në prag të lojërave kishte dyshime nëse lumi Sena do të ishte gati për Lojërat Olimpike, pasi u zbulua se nuk i kaloi testet e cilësisë së ujit. Organizatorët fajësuan reshjet e shiut për ndotjen në rritje, e cila kufizoi aftësitë e atletëve për t’u stërvitur për triatlonin, notin maratonë dhe paratriatlonin.

Korrikun e kaluar, kryetarja e bashkisë së Parisit, Anne Hidalgo, dhe anëtarë të tjerë të Komitetit Olimpik shkuan në Sena për të provuar se ishte e sigurt të notohej në të./atsh/ KultPlus.com

Casares: Dy tregime

Posted on by Kult Plus

Adolfo Bioy Casares (1914 – 1999), shkrimtar, gazetar, diarist dhe përkthyes argjentinas.

LUNDRUESI KTHEHET NË ATDHEUN E TIJ

Nga A. B. Casares

Mendoj se e pashë A passage to India ngase vendi im ishte në titullin e filmit. Pasi dola nga teatri mora transportin nëntokësor – ose metronë, siç e quajnë këtu – që të shkoja në ambasadë, ku punoj çdo ditë për pak orë. Ajo çka fitoj këtu më mundëson të blej ca gjëra ekstravagante të cilat ma ndriçojnë jetën time si student i skamur. Dyshoj se për shkak të këtyre gjërave ekstravagante, nganjëherë bie pre e një lloj somnabulizmi që zakonisht më shkakton situata trazuese. Ja një shembull: me ta kujtuar udhëtimin nëntokësor, e shoh veten të ulur rehatshëm, edhe pse kam dëshmi se isha në këmbë, pranë derës, duke u mbajtur për shtyllës së hekurt dhe gati duke u rrëzuar saherë që treni ndalet ose niset. Nga aty shikoj, me një përzierje përbuzjeje dhe keqardhjeje, mbi një student kamboxhian krejt të rreckosur, në një ulëse në mes të vagonit, duke u kotur me kokën e mbështetur në dritare. Flokët e tij, të bollshme aq sa të palara, tregojnë një rreth tullac dhe me rrudha dhe mjekra e tij tri a katër ditësh është e shpupurishur. Buzëqesh në gjumë, i lëviz buzët shpejt dhe njerëzishëm, si të ishte duke bërë një muhabet miqësor me vetveten duke pëshpëritur.

Mendoj: “Ai duket i lumtur, megjithëse ai s’ka asnjë arsye të jetë i lumtur. Ai jeton, si unë, në mesin e evropianëve armiqësorë. Sado që të mundohen ta fshehin, ata janë armiqësorë ndaj atyre që gjykojnë se janë ndryshe. Në këtë kuptim ne indianët kemi ca përparësi, se jemi më pak ndryshe, po kush s’e ka një përparësi ndaj këtij djaloshi, që duket kaq i veçantë? Edhe po të ishte perëndimor dhe nga veriu, prapë do të konsiderohej përfaqësues i llumit të shoqërisë. Bile as unë, që e konsideroj veten njeri pa paragjykime, s’do të futesha në aventura t’i besoj atij.

Zbrita në stacionin La Muette dhe menjëherë ia beha në Rue Alfred-Dehodencq, ku ishte vendosur ambasada. Sado e pabesueshme që të duket, derëtari nuk më njohu dhe refuzoi të më linte të kaloja. Teksa po ziheshim me duar të zbrazëta, burri bërtiti: “Ik nga këtu! Ik!” disa herë. Herën e fundit, britma u kthye në një “Sour-sday” miqësore, që në gjuhën kamboxhiane do të thotë “Mirë mëngjesi.” I hapa sytë dhe ende i trandur pashë shokun tim, shoferin e taksisë, një bashkëatdhetar, që po më shkundte të zgjohesha dhe i cili ma përsëriti përshëndetjen dhe shtoi: “Duhet të dalim. Po mbërrijmë te stacioni ynë.” U ngrita dhe gati mora në thua teksa po dilja nga vagoni; e ndoqa bashkatdhetarin përgjatë platformës, pa e pyetur asgjë, nga frika se mos po bëj ndonjë gabim dhe po e bëja të mendonte se jam i çmendur, ose droguar. Para se të ngjiteshim shkallëve, pata një fanitje, jo më pak të dhimbshme sado që e parashikuar. E kam fjalën pra për atë se pasqyra reflektonte flokët e mia të pista, mjekrën time të shpupurishur tri a katër ditësh; po ajo që merakoste me tamam ishte po ashtu të kuptoja në po atë moment se po lëvizja buzët dhe, çka është edhe më keq, po buzëqeshja si të isha duke folur vetmevete, si një idiot.

FITIMI I DASHURIË

“Më fol për të”, ma kërkoi ai.

S’e di mirë si nisi as ku jemi. Kur Virxhinia pyeti:

“A e mban mend çka ke premtuar?” unë s’e kam guximin t’i them, edhe njëherë, se javën tjetër do të drekojmë së bashku, por se po më presin prindërit e mi. Llomotis së koti si të doja të shmangia tensionin duke i pështjelluar gjërat në një muhabet vërdallisës.

Me gjasë me anë të asociacioneve të ideve unë flas rreth një restoranti të hapur në një mansion të vjetër dimrin e kaluar nga një kuzhinier francez ne emrin Pierre – në San Isidro? apo San Fernando? Apo mos Pierre në të vërtetë qëndroi në Southside? Pas ca belbëzimesh mezi e mbaj në mend vagullt emrin dhe adresën – shkarjet e mia të kujtesës mund të nënkuptojnë se për ta bërë veten të dukem i rëndësishëm po e hapja një restorant të cilin mezi e njihja; dhe për të treguar se jam njohës vazhdoj të përshkruaj në hollësi delikatesat që i shërbejnë atje – një përshkrim që me gjasë duket i pa vend për një njeri me qiellëz të thjeshtë si imja. Nuk po mundohem të sajoj ndonjë shfajësim nga të qenët zemërlepur apo nga inercia, apo të pranoj një kompromis me qëllim që të shpëtoj fytyrën. Jam i trishtuar, ma ha mendja, saktësisht ngase kam vepruar kundër dëshirsë sime – për të sajuar një shfajësim, jo për të pranuar ndonjë kompromis. 

Meqë s’po ia dal dot të çlirohem nga Virgjinia, atëherë më duhet gjej një mënyrë t’ua bëjë me dije prindërve të mi se nuk do të drekojmë së bashku. Për t’i bërë gjërat edhe më keq, mamaja ime tashmë është duke më pritur në Rosedale Gardens. E përfytyroj të ulur në stol, e buzëqeshur dhe e gjallë, si të ishte në një fotografi të zbërdhulur të shkrepur për të në po ato ato parqe dhe tash mua më duket e trishtë. Duke ecur përgjatë vereandës së shtëpisë sonë në fshat mbërrij te studioja e vjetër me suvanë e leckerosur. Më merr goxha kohë ta zgjoj tim atë, i cili po pushon në një pozicion krejt i kruspullosur në kauç. “Nuk kam fjetur mirë mbrëmë,” thotë ai, që të shfajësojë veten. Është shumë i lumtur që po më sheh. I them menjëherë: “Nuk do të ha drekë me ju.” Babai im nuk e kupton fillimisht, ngase nuk është krejtësisht zgjuar dhe unë ngutem t’i kërkoj t‘ia “bëjë me dije mamasë”. Dua të largohem para se të zgjohet tamam, sepse është ende i lumtur dhe e di se shumë shpejt do të trishtohet.

Ua shkaktoj këtë dhimbje atzre dhe vetes sime që të mos e zhgënjej një grua për të cilën takimi me mua do të thotë (si ta them këtë pa qenë i lig?) thjesht ashtu, një takim dreke.

Ai ma dha interpretimin e tij:

“Çka do të thotë kjo është se ti nuk dëshiron t’i takosh ata tash.”

“Ishim aq shokë të mirë,” i thashë.

Nuk kisha energji t’ia shpjegoja.

/ Adolfo Bioy Casares, ‘A Russian Doll&Other Stories’ New Directions, 1992

/Gazeta Express

‘National Geographic’: Riviera Shqiptare mbetet perfekte për një udhëtim me makinë

Posted on by Kult Plus

 Nisuni për një udhëtim me makinë përgjatë një prej zonave më piktoreske të bregdetit të Shqipërisë, duke iu drejtuar fshatrave në kodra dhe plazheve që mund të zëvendësojnë lehtësisht tropikët, shkruan sot Dom Tulett për prestigjiozen “National Geographic”.

Duke u shtrirë përgjatë krahut jugperëndimor të vendit, nga qyteti i Vlorës në veri deri në fshatin Ksamil, Riviera Shqiptare është shpallur ”Maldivet e Evropës”. Është e vërtetë që plazhe të panumërta me rërë të bardhë gjenden pranë një vije bregdetare me ujëra të kaltra verbuese, nga zona të mbushura me njerëz dhe të mbështetura nga vendpushime moderne deri te gjiret e izoluara.

Por, Riviera është më shumë sesa thjesht det; ka fshatra tradicionalë të shtrirë pas shpateve të kodrave të mbuluara nga ullishte shekullore dhe rrënoja të lashta së bashku me mbetjet e së kaluarës komuniste të vendit.

Mbërritja në zonë tani është më e lehtë se kurrë falë një numri në rritje të fluturimeve direkte që lidhin Mbretërinë e Bashkuar me kryeqytetin e Shqipërisë, Tiranën, një udhëtim dyorësh nga Vlora. Pastaj mund të shkoni në jug përmes rrugës kryesore bregdetare të Rivierës, duke e mbajtur detin Jon në shikimin tuaj periferik pothuajse gjatë gjithë rrugës. Pikat kryesore të rajonit mund të eksplorohen gjatë një fundjave, por ndaloni për më gjatë për të zbuluar më shumë nga thesaret e tij arkeologjike dhe kaloni pasdite të qeta duke u çlodhur në plazhet e tij më pak të njohura.

Dita e parë: Historia dhe vendet e fshehura në kodra

Mëngjesi: Filloni në Vlorë, qyteti i tretë më i madh i Shqipërisë dhe vendlindja e kombit modern. Në Sheshin e Flamurit, Monumenti i Pavarësisë qëndron pranë vendit ku flamuri shqiptar u ngrit për herë të parë në vitin 1912, duke shënuar fundin e shekujve të sundimit osman. Për të mësuar më shumë, shkoni poshtë bulevardit ‘’Ismail Qemali’’, i emëruar sipas kryeministrit të parë të Shqipërisë, drejt Muzeut Kombëtar të Pavarësisë, i cili ju tregon ngjarjet dhe aktorët kryesorë pas vetëqeverisjes së vendit.
Pastaj, drejtohuni shtatë kilometra për në jug përgjatë bregut të detit, duke kaluar pikën në të cilën detet ndryshojnë nga Adriatiku në Jon dhe drekoni në Qendrën e Peshkimit në fshatin Radhimë. Zgjidhni nga peshku i freskët i kapur dhe shijojeni atë me pamje nga porti i vogël.

Pasditja: Shëtitni pas drekës në Parkun Kombëtar të Llogarasë, një orë me makinë në jug të Vlorës. Shtegu i Qafës së Cezarit fillon jashtë hotelit ‘’Sofo Llogara’’ dhe ndjek rrugën që thuhet se ka ndjekur Jul Cezari në ndjekje të Pompeut, një gjeneral romak dhe rivalit të betuar të Cezarit. Ngjitja gjysmë ore gjarpëron përmes pyllit me pisha, duke kulmuar në një platformë me pamje mbi Gjirin e Vlorës.
Rruga që del nga malet ofron pamjen e parë të plazheve, por rezistojini tundimit të tyre dhe vazhdoni drejt gjirit të Porto Palermos. Një fortesë, e ndërtuar në vitin 1804 nga Ali Pashë Tepelena, që ruan hyrjen në portin natyror të gjirit. Do të shihni korridore dhe dhoma të zymta, duke përfshirë një burg të frikshëm të errët.

Mbrëmja: Vazhdoni të shkoni drejt jugut për një shëtitje përgjatë shëtitores së ndriçuar nga llambat midis bareve të ndritshme dhe plazhit me guralecë të fshatit Qeparo Fushë. Bari i koktejleve ‘’Sunset Boulevard’’ bën një mojito të jashtëzakonshme me limona vendas dhe është një vend i shkëlqyer për të parë perëndimin e diellit përtej ishullit grek të Korfuzit, i cili shtrihet pak në perëndim të bregdetit shqiptar.
Një udhëtim i shkurtër me makinë nëpër kodra të çon në Qeparo Fshat, i cili paraqet një mënyrë jetese më tradicionale. Pas rënies së komunizmit, ai u tkurr, por zemra e tij mbetet e paprekur. Në restorantin ‘’Ida & Xhorxhi’’, Ida Thanasi ofron çdo gjë të freskët dhe të stinës për klientët për të ngrënë në verandën e mbuluar me hardhi, ndërsa burri i saj Xhorxhi ju shërben raki.

Dita e dytë: Shkoni pranë ujit

Mëngjesi: Pas një mëngjesi me petulla të buta dhe kafe turke, kthehuni në restorantin ‘’Ida & Xhorxhi’’, shëtitni nëpër rrugicat e pjerrëta të Qeparo Fshatit. Shumë nga shtëpitë e rrënuara po rindërtohen duke përdorur materiale të rikuperuara nga prona të tjera të braktisura, për të ruajtur estetikën origjinale të fshatit. Rrugicat të çojnë në pamje panoramike, me pamje nga bregdeti ose luginat malore. Kthehuni dhe shkoni në plazhin e Bunecit. Ujërat e buta këtu janë ideale për t’u zhytur nga skela prej guri ose për të eksploruar me kajak ose dërrasë me vozitje më këmbë.

Pasditja: Ndiqni shtegun përgjatë Bunecit deri në jug për një drekë me kocë deti të pjekur në skarë nën çatinë prej kashte të tavernës ‘’Nikolas’’. Pastaj, largohuni nga bregu drejt burimit të Syrit të Kaltër. Ai del nga thellësia poshtë lumit Bistricë, duke krijuar një pellg të errët si iris brenda blusë dhe jeshiles së rrethinave më të cekëta. Dikur, vetëm ish-diktatori Enver Hoxha dhe zyrtarë të lartë të Partisë Komuniste lejoheshin ta vizitonin, por tani është një nga vendet më të njohura të Shqipërisë. Një shëtitje 20-minutëshe nga parkingu i makinave të çon në një platformë vëzhgimi që ofron pamjet më të mira poshtë humnerës. Noti në Syrin e Kaltër nuk lejohet, por mund të përballeni me lumin e ftohtë vetëm gjatë një shëtitjeje të shkurtër poshtë rrjedhës së lumit.

Mbrëmja: Kthehuni drejt bregdetit, duke shkuar drejt Liqenit të Butrintit. Ujërat e tij të cekëta dhe të kripura janë perfekte për rritjen e midhjeve, dhe fermeri Soraldo Nebo organizon ture me varkë për të demonstruar se si janë mbledhur molusqet këtu për shekuj me radhë. Më pas, shikojeni atë duke përgatitur molusqet – të ziera në avull në një lëng hudhre ose të kripura dhe të pjekura në skarë – dhe provoni disa, të shoqëruara me një gotë verë të bardhë shqiptare.
Më pas shkoni gjysmë ore larg me makinë në plazhin privat të resortit ‘’Kep Merli’’, të fshehur në periferi të fshatit të zhurmshëm të Ksamilit. Vetëm një numër i caktuar vizitorësh ditorë lejohen në barin e plazhit; Rezervoni paraprakisht për të shijuar kokteje duke u relaksuar në rërën më të butë të Rivierës.

Tri vende arkeologjike për t’u vizituar

Orikumi

Në rrugën për në Orikum, në skajin jugor të Gjirit të Vlorës, ka pak gjëra që sugjerojnë se një vend historik ndodhet pak përpara. Fragmente bunkerësh të epokës komuniste gjenden në anë të rrugës, të ripërdorur si mbrojtje bregdetare; kuajt kullosin pranë kazermave të braktisura. Por, kjo harrohet shpejt ndërsa kthehesh në park, dikur një port i rëndësishëm tregtar, ku perandoritë e njëpasnjëshme kanë lënë gjurmët e tyre që nga shekulli VI. Blloqet e rrënuara të një porti helen zhyten në lagunë, të mbështetura nga mure perimetrale të përforcuara gjatë epokës bizantine. Shtigjet në kodër lidhin shtëpitë romake me një teatër grek. Edhe Jul Cezari ishte këtu në vitin 48 para Krishtit duke mbikëqyrur postin gjatë fushatës së tij të luftës civile kundër Pompeut.

Finiqi

Duke zënë një pozicion në majë të kodrës pranë qytetit të Sarandës, me pamje nga luginat dhe fushat përreth, Finiqi ishte një qendër e madhe e mbretërisë së lashtë greke të Epirit. Ka më pak vizitorë sesa parqet e tjera arkeologjike në zonë, por është i bekuar me bukuri natyrore, me një shtresë lulesh të egra që çelin të verdhë, rozë, të bardhë dhe blu midis blloqeve të lashta. Një teatër helen i lakuar ndodhet brenda një kodre, dikur i pozicionuar në mënyrë perfekte akustike; sot, ai i bën jehonë tingullit të zilkave të dhive nëpër lugina. Në kontrast me mbetjet e antikitetit, një kompleks i vogël bunkerësh të epokës komuniste, të lidhur nga një rrjet tunelesh, krijon një ‘’përleshje’’ interesante nëntokësore.

Butrinti

Mbi 2 500 vjet histori janë të shtresuara mbi këtë qytet të lashtë, një Vend i Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s në skajin jugor të Rivierës. Siç është rasti me Orikumin, perandoritë pushtuese ndërtuan mbi atë që kishte qenë më parë, duke krijuar një përzierje kulturash dhe stilesh. Ndërtesat e lashta greke, romake, bizantine dhe veneciane janë të gjitha të shpërndara brenda mureve të mëdha rrethuese prej guri gëlqeror, me shumë të tilla që zbulohen çdo vit. Në kulmin e saj, deri në 16 000 banorë jetonin këtu, duke përdorur banjot romake, një forum dhe një nimfe. Më mbresëlënëse janë mbetjet e ujësjellësit romak, i cili dikur shtrihej shumë larg liqenit të Butrintit, duke sjellë ujë burimi nga kodra të largëta./atsh/ KultPlus.com

Pse Frida Kahlo vazhdon të na frymëzojë edhe pas vdekjes së saj

Posted on by Kult Plus

Nga Jonathan Wright

Sot të gjithë e ndeshim diku vështrimin e Frida Kahlos. E kudondodhur në posterat, printimet, kopertinat e librave, gotat apo bluzat, imazhi i saj është më i njohur sot se sa ishte gjatë jetës së saj të shkurtër. Ndonjëherë ajo shfaqet më tipare mashkullore, dhe ndonjëherë femërore dhe delikate.

Megjithatë ekziston gjithmonë ndjenja e një gruaje që e kuroi me kujdes imazhin e saj publik. Nuk është çudi që Kahlo përshtatet kaq lehtë në ikonografinë e botës së shekullit XXI që ka shpikur idenë e influencuesit, duke e personifikuar jo pak, pasi ky version i Kahlospërfaqëson një përzierje midis bohemizmit, heroinës tragjike dhe të jetuarit sa më mirë.

Nga ana tjetër ajo na tregon shumë Frida Kahlo-n historike, një artiste me talent të rrallë e cila u rrit në mesin e trazirave të Revolucionit Meksikan, duroi dhimbjet kronike dhe shëndetin e brishtë gjatë gjithë jetës së saj në vazhdën e martesës me artistin e famshëm meksikan, Diego Rivera, dhe nën shoqërinë e disa prej figurave më të rëndësishme të shekullit XX-të?

Historia e saj nis në vitin 1907 në Kojoakan, asokohe një fshat i vogël në periferi të Meksiko Siti, kur Kahlo lindi si e treta nga 4 vajzat e emigrantit gjerman Guilermo Kahlo (1871–1941) dhe Matilda Gonzalez (1874-1932), vajza e një babai indigjen dhe një nëne me origjinë spanjolle.

Guilermo ishte një fotograf i talentuar dhe i suksesshëm, edhe pse shpërthimi i Revolucionit Meksikan në vitin 1910 kjo ndikoi negativisht në punën e tij, pasi ai mbështetej tek porositë që merrte nga qeveria e përmbysur. Ndërsa marrëdhënia e Fridës me nënën e saj konservatore ishte shpeshherë e tensionuar, ajo ishte e afërt me të atin, sidomos pasi Kahlo u sëmur nga poliomieliti kur ishte 6-vjeçe.

Ajo sëmundje e la me këmbën e djathtë më të dobët dhe më të shkurtër. Kjo mund të shpjegojë pjesërisht edhe dashurinë e saj për fustanet e gjata tradicionale, sepse ato e mbulonin defektin e saj fizik. Sipas biografisë së historianit të artit Hajden Herrera, përvoja e vetë Guilermos me sulmet epileptike, ndihmoi babë e bijë të krijonin një lidhje shumë të ngushtë bazuar në përvojën e përbashkët të sëmundjes.

Guilermo i mësoi vajzës së tij fotografinë dhe pikturën. Më vonë ajo do të shkruante në ditarin e saj mbi “butësinë” e tij dhe “mirëkuptimin për të gjitha problemet e mia”. Në vitin 1922, Kahlo hyri në shkollën prestigjioze “Escuela Nacional Preparatoria” (Shkolla Përgatitore Kombëtare), një nga vetëm 35 vajzat mes 2000 studentëve.

Autoritetet e shkollës përqafuan ‘indigenismo’-n, një qasje antikoloniale ndaj identitetit meksikan që luajti një rol të veçantë krijimin e një imazhi të veçantë publik nga Kahlo. Ajo filloi të pretendonte se kishte lindur në vitin 1910, se ishte “një bijë e revolucionit”.

Së bashku me shokët dhe shoqet e saj krijuan një grup të vogël të quajtur “Los Cachuchas” për shkak të kapeleve të larta që mbanin. Ato ishin rebele dhe të angazhuara politikisht dhe intelektualisht. Frida Kahlo mendonte të bëhej mjeke, derisa një aksident i tmerrshëm ndryshoi trajektoren e jetës së saj. Më 17 shtator 1925, Kahlo dhe dashuria e saj e parë, Alehandro Arias, udhëheqësi jozyrtar i “Los Cachuchas”, po udhëtonin në një autobus kur ai u përplas nga një tramvaj. Disa pasagjerë vdiqën. Kahlo u ngjesh pas një parmaku prej hekuri, duke pësuar çarjes të legeni. Po ashtu iu shpua barku dhe mitra, pati disa kocka të thyera dhe shtypje të këmbës së saj të djathtë.

Mjekët dyshonin nëse ajo do të arrinte të mbijetonte. Pas rikuperimit të saj fillestar, ajo u diagnostikua se kishte 3 rruaza të zhvendosura në shtyllën kurrizore, ndaj duhej të vishte një korse prej gipsi dhe të kalonte edhe 3 muaj të tjerë shtrirë në shtrat. Marrëdhënia e saj me Ariasin, të cilën prindërit e tij nuk e miratuan, do të përfundonte pasi ai u dërgua në një turne në Evropë.

Kur po i nënshtrohej një rikuperimi të dytë të gjatë – beteja e saj me poliomielitin e kishte izoluar për 9 muaj – Kahlo nisi ta merrte seriozisht artin. Nëna e saj i dha asaj një kavalet të projektuar posaçërisht në mënyrë që Frida të mund të pikturonte në shtrat. Më vonë ajo shkroi: “Unë pikturoj veten shpesh, sepse jam subjekti që njoh më mirë”.

Në fundin e vitit 1927, megjithëse do të jetonte me dhimbje kronike për pjesën tjetër të jetës së saj dhe do t’i nënshtrohej shumë operacioneve, Kahlo ishte mjaftueshëm mirë për t`u rikthyer tek përditshmëria. Miqtë e saj, tani në universitet, ishin përfshirë në politikën studentore.

Kahlo iu bashkua Partisë Komuniste Meksikane (PCM), anëtarët e së cilës përfshinin figura të tilla radikale si fotografja italo-amerikane Tina Modoti (1896-1942). Në një nga mbrëmjet argëtuese të organizuara nga Modoti, Kahlo u njoh me Diego Riverën (1886-1957), një artist i njohur tashmë.

Ajo i kërkoi Riverës të shikonte veprat e saj të artit dhe të gjykonte nëse ajo kishte ndonjë talent. “Vepra e saj rrezatonte një energji të pazakontë shprehëse, një përcaktim të saktë të karakterit. Shumë shpejt, ajo u bë gjëja më e rëndësishme në jetën time”- do të shkruante më vonë Diego.

Të dy u martuan në gushtin e vitit 1929. Matilda nuk ishte dakord që Kahlo të martohej me një bohem radikal, 20 vjet më i madh se vajza e saj, një burrë, jeta personale e të cilit ishte shumë e ndërlikuar. Ndërkohë Guilermo, i vetëdijshëm për pasurinë e Riveras dhe nevojën e së bijës për për trajtime mjekësore të kushtueshme në vitet në vijim, kishte një pikëpamje të kundërt.

Ata e quajtën çiftin me nofkën “elefanti” dhe “pëllumbi”, i tillë ishte ndryshimi në fizikun e tyre. Lajmi mbi martesën e tyre bëri bujë edhe në media ndërkombëtare. Në vitet që pasuan, Rivera nënshkroi kontrata shumë fitimprurëse për realizimin e muraleve të paguara nga industrialistët dhe financierët si Ford dhe Rokfeler.

Gjatë viteve 1930 dhe deri në vdekjen e saj në 1954, ajo e mbështeti këtë ide me një seri kanavacash, shpeshherë çuditërisht të vogla kur i shihni në ndonjë galeri, por që janë bërë të famshme në mbarë botën. Ajo hapi një ekspozitë në vitin 1938 në qytetin e Nju Jorkut, ndërsa i shiti tablonë “The Frame” Muzeut të Luvrit në vitin 1939.

Vepra e saj u ndikua shumë nga arti popullor meksikan, i pasur me simbolika, si para–kolumbiane ashtu edhe të krishtera. Shpesh ai ishte thellësisht politik dhe përballej me çështjet rreth gjinisë, klasës dhe racës. Marrëdhënia e saj e stuhishme me Riverën, e ndërprerë nga divorci në vitin 1939, vazhdoi sërish. Çifti u pajtua dhe u martua përsëri, edhe pse asnjëri nuk e mësoi kurrë aftësinë e besnikërisë.

Gjatë rrjedhës së marrëdhënies së tyre, Kahlo kishte lidhje me burra dhe gra, përfshirë këngëtaren e lindur në Kosta Rika, Chavela Vargas. Në prill 1953, Kahlo organizoi ekspozitën e saj të parë personale në Meksikë në Galería Arte Contemporaneo.

Pakkush priste që ajo të merrte pjesë personalisht. Por, duke injoruar këshillat e mjekëve, ajo mbërriti në ceremoninë hapjes së ekspozitës me një ambulancë përpara se të çohej me barelë në shtratin e saj me katër postera, të cilin ajo e kishte rregulluar që ta zhvendoste nga shtëpia e saj në galeri. Vdiq më 13 korrik 1954 në moshën 47-vjeçare. Shkaku zyrtar i vdekjes ishte embolia pulmonare, edhe pse disa besojnë se ajo mund të ketë vrarë veten. / “History Extra” – Bota.al/KultPlus.com

Kumbaro: Hapësira të përmirësuara publike në plazhin e Velipojës

Posted on by Kult Plus

Me një shtrirje prej mbi 14 km, plazhi i Velipojës mbetet ndër më të preferuarit për vizitorët vendas dhe të huaj.

I cilësuar si një ndër plazhet ranore me shtrirjen më të gjerë në Shqipëri, Velipoja këtë sezon turistik ka një përmirësim të dukshëm në hapësirat publike.

Ministrja e Turizmit dhe Mjedisit, Mirela Kumbaro ndau në rrjetet sociale përshtypjet e disa pushuesve për këtë plazh.

“Velipoja këtë sezon veror sjell një përvojë të përmirësuar me hapësirat publike, rregullin dhe pastërtinë në plazhe për të gjithë pushuesit, veçanërisht ata të Kosovës që janë vizitorët më besnikë të saj”, theksoi Kumbaro.

Një pushues nga Kosova u shpreh se “vij prej 16 vitesh në plazhin e Velipojës, hapësirat publike i kanë përmirësuar shumë”.

Një tjetër pushues u shpreh se këtë vit është më mirë se vitet e tjera. “I kam parë të gjitha plazhet, por Velipoja është më e mirë se të tjerat”, tha ai.

“Këtu çmimet janë më të lira, çadrat variojnë nga 500 lekë deri në 700 lekë. Ambienti është shumë i mirë, pse mos ta shfrytëzojmë këtë mundësi. Ushqimi është shumë i mirë”, tha një tjetër pushues nga Kosova.

Shtimi i plazheve publike dhe menaxhimi më i mirë i hapësirës bregdetare edhe këtë vit kanë sjellë rritje të numrit të pushuesve që frekuentojnë këtë plazh.

Velipoja njihet për ndërthurjen me hijeshi të detit, lumit, delta me ishuj, kodrat, pylli, laguna e fusha, që tërheqin çdo vit e më shumë pushues.

Cila është gruaja misterioze së cilës i madhi Ludwig van Beethoven i shkruante këtë letër, më 6 korrik 1806?!

Posted on by Kult Plus

Nga Albert Vataj

Ludwig van Beethoven (1770-1827), ishte dhe mbeti në historinë e muzikës si një nga kompozitorët më të famshme të historisë. Ai vdiq në moshën 57-vjeçare duke marrë me vete në varr një sekret të madh, atë të gruas misterioze, së cilës ai i shkruan me kaq pasion dhe zjarr dashurie.

Pas vdekjes së tij, një letër dashurie është gjetur në gjërat e vlefta që kanë lënë si testament. Ajo letër është shkruar për një grua të panjohur që Beethoven thjesht e quante “e pavdekshmja dashuri.”

Bota dhe adhuruesit e Beethoven nuk do të mund të njohin kurrë, as të përfytyrojnë dot profilin e gruas misterioze, asaj gruaje, së cilës kompozitori i madh i shkruan me kaq zjarr dhe pasion, gruas që kishte mundur të hynte kaq thellë në zemrën e tij, dhe kishte trazuar kaq keqaz këtë shpirt të stolisur me virtytet e një hyu.

Një dashuri e tillë e rrethuar me mantelin e ngrohtë të ndjenjave dhe e mbetur qëllimisht jashtë vëmendjes së publikut dhe kyçur në mister, duket se kishte ardhur jo dhe aq si një manifestim hiresh dhe pasioni, se sa si një trandje e themeltë e këtij kurmi që gjithë jetën e tij i’a kishte kushtuar asaj, muzikës, të vetmes gjë të hyjshme që Zoti kishte pranuar të zbriste në tokë.

Ludwig van Beethoven e jetësoi këtë dashuri mes notash e fletëve të pentagramit, mes vijash ngjethëse muzikore, mes gjëmimit të ojmt të larushisë së ngjyrave që ai derdhi në kompozimet e veprave të tij monumentale. Kompozime të tilla si Moonlight Sonata si dhe shumë simfoni të Beethoven kanë shprehur me elokuencë tragjiken e një marrëdhënie të mbetur përgjithmonë sekret.

Letra

Engjëlli im, gjithësia ime, ti, vetvetja ime! Po të them vetëm pak fjalë sot, e po i shkruaj me lapsin tënd. Boshllëku që më le nuk do të mbushet deri nesër; ç’humbje e pavlerë e kohës!

Përse është i nevojshëm gjithë ky trishtim?

Nuk ka tjetër gjë veç sakrificës dhe kufizimeve për dashurinë tonë?

A bën dot ti të mos jesh në gjithçka e imja, apo unë mos jem i gjithi i yti?

Zot!

Shiko këto bukuri të natyrës dhe ngroh shpirtin me atë që duhet të jetë.

Dashuria kërkon gjithçka dhe kjo me plot të drejtë, sepse është me mua tani, njësoj siç je edhe ti. Nëse trupat tonë do ishin të bashkuar, ti do të ndjeje të njëjtën dhimbje si dhe unë.

Tani një ndryshim, nga ajo që shohim jashtë, te ajo që jemi brenda. Me siguri to të shihemi disi më shpesh. Nuk mund të t’i them dot të gjitha ato që kam vënë re në jetën time këto ditë të fundit.

Nëse zemrat tona do ishin pranë e pranë, sigurisht nuk do mund të shihja asgjë ç’kam parë.

Zemrën e kam plot me ato që dua të të them, por ka momente kur mendoj se fjalët nuk thonë dot asgjë. Por gëzohu!

Qëndro thesari im i vërtetë, gjithçkaja ime ashtu siç jam unë i yti.

Zotat më pas do na japin atë që ata mendojnë se do jetë më e mira për ne./ KultPlus.com

Miku i madh i shqiptarëve George Bush feston 79-vjetorin e lindjes

Posted on by Kult Plus

George Bush lindi më 6 korrik të vitit 1946 në New Haven, Connecticut. Bush ishte presidenti i 43-të i vendit. Është djali më i madhi i ish presidentit amerikan George H. W. Bush. Para se te zgjidhej si president ka qenë governatori i 46-shtë i Teksasit qe prej 1995. Bush u rizgjodh president në vitin 2004.

Ndërmjet viteve 1968 dhe 1973, Bush shërbeu si pilot për Rojen Kombëtare Ajrore të Teksasit. Më 1975 ai filloi karrierën profesionale të tij në biznesin e naftës dhe gazit, të cilën e la më 1986. Më 1988 ai u përfshi aktivisht në fushatën e suksesshme të babait të tij për presidencën dhe më 1989, së bashku me një grup investitorësh, bleu ekipin profesionist të bejsbollit Texas Rangers, për të shërbyer si partneri administrues i përgjithshëm i tij deri në nëntor 1994, kur u zgjodh guvernator i Teksasit. Më 1998 Bush krijoi një precedent duke u rizgjedhur për një mandat të dytë katër-vjeçar si guvernator i Teksasit.

Në vitin 2006, Kongresi u rimor nga Partia Demokratike dhe u vështirësua vendimmarrja gjatë 2 vjecarit të fundit. Në Dhjetor 2007 u shfaqën dhe shenjat e para të recensionit dhe krizës ekonomike botërore, gjë që do e kthente George Bush në një nga presidentët më pak të pëlqyer në historinë modern të ShBA-ve. Në kuadër të luftës së tij kundër terrorizmit, Bush i kushtoi rëndësi të madhe dhe aleancave ushtarake, si NATO dhe luajti një rol të rëndësishëm në modernizimin e kapaciteteve të NATO dhe në muajt e fundit të mandatit të tij të dytë, firmosi dhe për zgjerimin e aleancës me Kroacinë dhe Shqipërinë. Rol të rëndësishëm luajti dhe në shpalljen e pavarësisë së Kosovës dhe pranimin e saj nga shtetet perëndimore. Pavarësisht pëlqimit të ulët nga populli amerikan, së bashku me Bill Clinton, George Bush mbetet një nga presidentët e figurat më të dashura për popullin shqiptar. /KultPlus.com

Frida Kahlo, artistja që pikturoi jetën e saj

Posted on by Kult Plus

Ajo donte të ndryshonte botën, duke filluar nga bota e saj dhe e përkushtuar me gjithë shpirt.

Jeta e Frida Kahlos u zhvillua me një intensitet të fortë emocional, një grua me tundime kontroverse; e mbushi biografinë e saj me dashuri, luftë dhe shpresë, duke i treguar botës se mund të jetohet edhe një jetë tjetër, përveç asaj “të shkruar”.

U shqua për aftësinë e jashtëzakonshme në pikturë dhe poezi, sidomos për dashurinë e trazuar me atë që do ishte burri i saj në dy martesat: po aq i famshëm, Diego Rivera. Kemi të bëjmë me një grua që theu konvencionalitetin, qe në gjendje të përfaqësonte veten dhe të shndërrohej në një mrekulli. Kishte aftësinë të paraqitej mashkullore, të dilte në krah të feminizmit në një kohë kur bota ishte zemëruar përmes mbishkrimit të maskilizmit mbizotërues. Refuzoi nënshtrimin ndaj universit mashkullor, u vetëmjaftua, u shndërrua në simbolin e feminizmit dhe barazisë gjinore. Me veprimet dhe krijimet e saj, mbështeti idenë se të gjitha qeniet njerëzore kanë të njëjtin pozicion në piramidën e jetës.

Thuhet se ka realizuar mbi 150 piktura, të paktën 55 prej tyre janë autobiografike. Gjithë shtegtimi i jetës së saj përfaqësohet në këto piktura enigmatike, që vijojnë të magjepsin audiencat mbarë. Arti i saj është i sinqertë dhe i thellë, ashtu siç ishte edhe ajo vetë. Aktualisht një nga pikturat e Frida Kahlos mban rekordin si më e shtrenjta e shitur ndonjëherë nga një artist i Amerikës Latine, pikërisht “Raices”, e cila u ble për më shumë se 5 milionë dollarë në 2006. Po ashtu ishte artistja e parë meksikane që shiti një nga veprat e saj në Muzeun e Luvrit.

Andre Breton, themeluesi i surealizmit dhe një nga admiruesit e saj më të mëdhenj, e klasifikoi  punën e saj si surealiste. Sidoqoftë, Frida Kahlo këmbëngulte se ajo pikturon jetën e saj, jo ëndrrat, për këtë arsye nuk mund të konsiderohej e tillë. Kur Bretoni e vizitoi atë në Meksikë, pranoi se kishte gabuar. Surealiste nuk ishte Frida, por i gjithë vendi i saj. Jeta dhe vepra e Frida Kahlos janë të pandara, njëra nuk mund të kuptohet pa tjetrën. Piktorja magjepsëse ishte asokohe një artiste interesante, por mbi të gjitha gruaja e Diego Riveras, piktorit të famshëm meksikan. Me kalimin e viteve, ndryshoi edhe situata. Rivera kujtohet shpesh si burri i Frida Kahlos, piktores së madhe.

Kahlo ishte vajza e një fotografi gjerman dhe një gruaje meksikane. Lindi në Meksiko Siti më 6 korrik 1907, megjithëse më vonë u përpoq t’i bënte njerëzit të besonin se kishte lindur në vitin 1910, vitin e revolucionit meksikan. Kur ishte 6-vjeç, e zuri poliomeliti, çka i shkaktoi probleme në ecje. Për t’u rehabilituar, i ati e inkurajoi të merrej me aktivitete të rënda fizike si futbolli dhe boksi. U shërua pjesërisht, po sëmundja e bëri një fëmijë të vetmuar, e cila kalonte ditë të tëra e mbyllur në dhomën e saj. Në shkollë e quanin “Frida këmbëdruri”, sepse njërën këmbë e kishte më të hollë e më të dobët se tjetra, madje shumë prej pikturave i nënshkroi me këtë pseudonim. Ndërkohë pësoi edhe një aksident tjetër të rëndë, çka bëri që t’ia ndryshonte përgjithmonë jetën. Filloi të pikturonte, ndërsa ishte e lidhur me shtratin dhe që prej nuk ndali kurrë. Me Diego Riveran i prezantoi një mik i përbashkët dhe dashuria e tyre qe me shikim të parë: ai ishte 43-vjeç, kurse ajo 22. Babai e paralajmëroi se po bëhej “një demon”, kurse e ëma i thoshte se dukej si shkrirja e një elefanti me pëllumbin. Ai e tradhtonte, ajo e donte marrëzisht. Ai e adhuronte, por nuk ishte në gjendje t’i ofronte një jetë të përbashkët që të ishte ekskluzive. Megjithatë, ata evoluan si bashkërisht, ashtu edhe veçmas, duke skalitur hapësirën e tyre në historinë e një bote të paanë. Dy artistët jetuan një marrëdhënie pasionante, të shënuar nga tradhti reciproke dhe vuajtje fizike të Fridës. Ndërkohë, puna e saj rritej dhe bëhej gjithnjë e më interesante. Ekspozoi në qendra të ndryshme arti në Shtetet e Bashkuara dhe Evropë. Episod shumë i dhimbshëm ishte zbulimi i marrëdhënies së Riveras me të motrën e saj, e cila kishte qenë e besuara e Fridës. Ngjarja çoi në divorc, për t’u rimartuar pas një viti. Mësimet e dashurisë pasqyrohen në vuajtjet që burojnë në artin e saj, veçanërisht në autoportretet. Piktura e saj projekton vështirësitë, njeh ekspozimin ndaj jetës dhe përshkruan rrugën e vetëpranimit, hap pas hapi. Në përgjithësi, jeta e saj qe një kalvar fatkeqësish dhe sëmundjesh që minuan pjesën më të madhe të jetës dhe aspiratave që ajo kishte. Frida pohoi se vuajtja është një gjendje e vetëdijes, përmes një fraze që do të mbetet përgjithmonë në kujtesën tonë: “Unë pi për të mbytur dhimbjet, mirëpo ato kanë mësuar të notojnë”.

Frida Kahlo vdiq më 13 korrik 1954, në moshën 47-vjeçare. Dy vjet më vonë, vdiq Diego, i cili kërkoi që të varrosej pranë saj. Sidoqoftë, dëshira e fundit nuk iu plotësua.

Pra, jeta e saj na jep një mësim të madh: “Duhet ta duam veten mbi gjithçka”; duhet t’u themi “Mjaft!” vuajtjeve tona, vetëm kësisoj do të jemi në gjendje të kultivojmë esencën dhe të shpalosim me fisnikëri stilin tonë personal. / KultPlus.com

Berati me turistë në çdo stinë, mbi 370 mijë nga janari deri në maj

Posted on by Kult Plus

Berati mbetet tërheqës për vizitorët e huaj dhe ata vendas, jo vetëm për bukuritë historike, por edhe për ofertat e pasura të agroturizmit dhe përvojat autentike që ofron.

Drejtoresha e Turizmit dhe Aktiviteteve në bashkinë e Beratit, Silvi Merdani tha për ATSH-në se “gjatë periudhës janar-maj 2025 qyteti ka pritur rreth 370 mijë turistë, një rritje e dukshme prej 15% krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar”.

Sipas saj, shifrat e turistëve nuk janë të vetmet që reflektojnë rritje.

“Netqëndrimet gjithashtu janë në rritje, aktivitetet ku turistët përfshihen janë në rritje. Përveç vizitave në monumentet historike, apo turizmit të aventurës, turistët mund të marrin pjesë në degustime vere, ekspozita artizanale dhe ngjarje folklorike që sjellin në jetë traditat e pasura të rajonit”, theksoi Merdani.

Merdani u shpreh se “bashkia e Beratit po organizon një sërë aktivitetesh, të cilat, si çdo vit, ndikojnë në rritjen e fluksit të vizitorëve”.

“Më e bukura është se në Berat nuk ka më nisje dhe as mbyllje të sezonit. Turistët e zgjedhin në çdo ditë të vitit, se kurdoherë ka shumë për të ofruar. Ndër atraksionet më të vizituara vijojnë të jenë Kalaja, lagjet muzeale “Goricë” dhe “Mangalem”, ndërsa në qark më të vizituarat janë Kanionet e Osumit, kantinat e qytetit, muzeumet Onufri, Etnografik etj.”, shtoi Merdani.

Arkitektura interesante e Beratit dhe trashëgimia që mbart e bëjnë këtë qytet vërtetë të rrallë dhe ndër më të vizituarit në vend.

“Thompson” mbledh gjysmë milioni shikues në Zagreb

Posted on by Kult Plus

Kryeqyteti i Kroacisë nuk ka përjetuar kurrë një tension të tillë në prag të një eventi kulturor. Koncerti i këngëtarit nacionalist të djathtë, Marko Perkoviq, i njohur edhe si “Thompson”, që është zhvilluar mbrëmë në Zagreb, tejkalon të gjitha eventet e krahasueshme.

Kjo nuk ka të bëjë vetëm me pikëpamjet ekstreme politike të muzikantit 58-vjeçar, i cili e quan veten sipas mitralozit “Thompson” që përdori në luftën e Kroacisë për pavarësi nga viti 1992 deri në vitin 1995.

E diskutueshme është po ashtu se si qyteti me 800,000 banorë do të përballojë afërsisht 500,000 shikues të koncertit që kanë blerë bileta paraprakisht deri më sot, raporton DW.

Duke pasur parasysh këtë turmë, thuhet se ekziston frika e një kolapsit të trafikut, kujdesit shëndetësor dhe sigurisë publike në skenarin më të keq. Edhe sigurimi i koncertit është një sfidë për Kroacinë, një vend me katër milionë banorë. Kësaj i shtohen shërbimet e emergjencës, parkimi dhe transporti publik.

Në të njëjtën kohë, debati rreth arsyeve të popullaritetit të Perkoviq vazhdon. Është e padiskutueshme që paraqitjet e “Thompson” në festime të ndryshme të fitores së ekipit kombëtar kroat të futbollit dhanë një kontribut të madh në karrierën e tij.

Politikanë kryesorë nga shteti më i ri anëtar i BE-së ishin të pranishëm në disa raste – edhe pse “Thompson” i lavdëron hapur fashistët ustashë kroatë, të cilët ishin aleatë me Gjermaninë e Hitlerit gjatë Luftës së Dytë Botërore, në këngët dhe koncertet e tij.

Ekstremizëm i djathtë i pranueshëm?

“Duke pasur parasysh zhvendosjen e përgjithshme djathtas, jo vetëm në Kroaci, por në të gjithë Evropën dhe botën, popullariteti i Thompson nuk është i habitshëm”, thotë muzikologia dhe historiania Lada Durakoviq në një intervistë me DW.

Në Kroaci, arsyeja e suksesit të këngëtarit ekstremist të krahut të djathtë është më pak lufta midis kroatëve dhe serbëve në vitet 1990 sesa pushtimi serb i një të tretës së Kroacisë në vitin 1992 dhe çlirimi i mëvonshëm i vendit në vitin 1995. Gjatë kësaj periudhe, ekstremizmi i krahut të djathtë u bë i pranueshëm në shoqërinë kroate – me iniciativën e elitave të vendit.

Për shembull, përdorimi i përshëndetjes ustashe “Për atdheun – gati!” (kroatisht: Za dom – spremni) u legalizua. Thompson e përdor përshëndetjen në performancat e tij, për shembull, si hyrje në hitin e tij të parë dhe ndoshta më të madh, “Cavoglave” – ​​emri i fshatit nga vjen këngëtari dhe të cilin e mbrojti kundër luftëtarëve serbë gjatë luftës. Perkoviq demonstron hapur edhe qëndrimin e tij pro-kroat në këngë të tjera, të tilla si “Lijepa li si” (Sa e bukur je), në të cilën ai përshkruan një rajon të Bosnjë-Hercegovinës fqinje si pjesë të Kroacisë.

Reagimi ndaj frustrimit të thellë shoqëror

“Në një vend ku Akademia e Shkencave dhe Arteve e zbardh ikonografinë ustashe, simbolet ustashe në koncertet e Thompson nuk janë një skandal, por pjesë e procesit të normalizimit institucional të revizionizmit historik”, thotë Lada Durakoviq.

Në këtë drejtim, Perkoviq është “pjesë e një politike kulturore të miratuar nga shteti”. Për të paktën një pjesë të audiencës, popullariteti i Thompson është një vendim i vetëdijshëm ideologjik: “Këta njerëz ndajnë narrativen e tij; ata mbështesin banalizimin dhe relativizmin e krimeve fashiste”.

Por është një thjeshtëzim i tepërt të shikosh popullaritetin e këngëtarit ekstremist të krahut të djathtë vetëm nga një perspektivë politike. Muzika e tij është të paktën po aq e rëndësishme: “Modele hard rock ose heavy metal me refrene melodike dhe ritme të forta, tranzicione të thjeshta harmonike, kitara të shtrembëruara, bateri të fuqishme, përdorimi i instrumenteve tradicionale dhe vokale të artikuluara dominuese emocionalisht – ky është thelbi i apelit të Thompson”, thotë Durakoviq.

“Thompson ofron përgjigje për probleme të tilla si pasiguria materiale, çorientimi kulturor, boshllëku simbolik. Kush jemi ne? Çfarë kemi mbijetuar? Për çfarë kemi luftuar? A është kjo Kroacia që ëndërruam? Dhe përgjigjet e tij janë: Vuajtja juaj është legjitime, përkatësia ndaj popullit kroat është e shenjtë, sakrifica juaj është e vërtetë dhe historike”. “Thompson” është “një hartë e qëndrueshme afektive” për shumë njerëz në Kroaci, vazhdon Durakoviq. “E di si ndiheni – dhe muzika ime konfirmon se keni të drejtë”, thotë ai.

Prandaj, Perkoviq nuk është si “çdo këngëtar, por një qendër emocionale për mijëra, një rregullator i ndjenjës së identitetit, një prodhues i një lloj kohezioni afektiv kolektiv që përcjell një ndjenjë rendi, kuptimi dhe përkatësie në një shoqëri me pasiguri të thellë”.

Rama: Pamje magjepsëse nga Liqeni i Zambakëve në Shkodër

Posted on by Kult Plus

Liqeni i Shkodrës ofron mundësi argëtimi dhe kënaqësie për të gjithë ata që dëshirojnë të shijojnë turizmin aktiv.

Një ndër itineraret më të vizituara të këtij liqeni është ai në pjesën lindore, ku ndodhen edhe zambakët.

Kryeministri Edi Rama ndau sot në rrjetet sociale pamje nga kjo pjesë e liqenit, që për turistët që e vizitojnë mbetet një eksperiencë unike.

“Pamje magjepsëse nga Liqeni i Zambakëve në Shkodër”, shkruan Rama.

Duke qenë se Liqeni i Shkodrës është zonë e mbrojtur, është habitati i disa shpendëve, por edhe i zambakut të bardhë dhe të verdhë, të cilët ndodhen në pjesën lindore të liqenit.

Zambaku si i bardhë ashtu dhe i verdhë shtrihen në një pjesë të konsiderueshme në pjesën lindore të liqenit. E veçantë e këtyre zambakëve është se ata ndryshojnë nga njëri-tjetri, si nga forma, ngjyra gjethja dhe madhësia.

Por e rëndësishme është se zambaku i bardhë është habitati kryesor ku folezon dallëndyshja faqebardhë (Chlidonias hybrida), e vetmja familje e këtij shpendi që folezon në Liqenin e Shkodrës.

Liqeni i Shkodrës është liqeni më i madhi në Gadishullin e Ballkanit dhe shtrihet në kufirin ndërmjet Shqipërisë dhe Malit të Zi. Fauna e liqenit është e shumëllojshme dhe e pasur me 45 lloje peshqish e 270 lloje shpendësh. Këto shpendë përbëjnë 87% të gjithë Ornitofaunës të Shqipërisë. Një perlë e kësaj pasurie është pa dyshim pelikani, zogu më i madh në Europë. Pika më e thellë e liqenit është rreth 45 metra. Në skajin juglindor shtrihet qyteti i Shkodrës, nga i cili ka marrë edhe emrin.

Dalai Lama feston sot 90-vjetorin e lindjes

Posted on by Kult Plus

Dalai Lama feston sot 90-vjetorin e lindjes.

Mijëra besimtarë nga e gjithë bota kanë udhëtuar për në Dharamshala, qytetin e vogël indian rrëzë të Himalajeve ku jeton Dalai Lama, për të shënuar këtë rast.

Këtu përfshihet edhe ndjekësi i tij i hershëm dhe ylli i Hollivudit, Richard Gere, i cili do të flasë gjatë festimeve për laureatin e Çmimit Nobel, i cili konsiderohet si një nga udhëheqësit fetarë më me ndikim në botë dhe adhurohet nga miliona budistë tibetianë si manifestimi i gjallë i Chenrezig, perëndisë budiste të dhembshurisë.

Devotees in their traditional dress wait for the arrival of the Tibetan spiritual leader. Pic: AP/Ashwini Bhatia

Eventet për ditëlindjen e Dalai Lamës filluan të hënën, gjë që shënoi 90-vjetorin e tij në kalendarin tibetian, gjashtë ditë para ditëlindjes së tij në kalendarin gregorian të dielën.

Të shtunën, Dalai Lama tha se shpresonte të jetonte edhe për dekada të tëra, deri në moshën 130 vjeç, transmeton Klankosova.tv.

Devotees wait in the rain for the arrival of the Dalai Lama at an event celebrating his birthday. Pic: AP/Ashwini Bhatia

Fyelli

Posted on by Kult Plus

Poezi nga Naim Frashëri

Pa dëgjo fyellin ç’thotë
Tregon mërgimet e shkreta,
Qahet nga e zeza botë
Me fjalë të vërteta.

Që kur se më kanë ndarë
Nga shok’ e nga miqësija,
Gra e burra kanë qarë
Nga ngashërimet e mija!

Krahërore e kam çpuar
E kam bëre vrima vrima,
Dhe kam qar’ e kam rënkuar
Me mijëra psherëtima!

Dhe me botën e gëzuar
Bëhem shok edhe marr pjesë,
Dhe me njerës të helmuar
Bënem mik me besa-besë.

Puna si do që të bjerë
Unë qanj me mallëngjime,
Më çdo vënt e kur-do-herë
Psherëtin zëmëra ime!

Gjithë bota më dëgjojnë
Po së jashtëmi më shohin,
Dëshirën s’m’a kupëtojnë
Zjar’ e brendëshmë s’m’a njohim.

Njerëzit me mua rrinë,
Unë qanj’ e mallëngjehem,
Po dufn’ e pshehtë s’m’a dinë
Andaj kurrë s’përdëllehem.

Gjith’ ata që janë ndarë
Fyellit shokë ju bënë,
Shkallët’ e tij disa farë,
Na shkalluan mëndjen tënë.

Rrëmet i njerëzisë!
Zër’ i fyellit s’ësht’ erë,
Ky ësht’ zjarr’ i dashurisë
Që i ra kallamit mjerë!

I ra qiellit e ndriti,
I ra zëmrësë e nxehu,
I ra verës e buçiti,
I ra shpirtit, dhe e dehu.

I dha erë trëndafilit
I dha dritë bukurisë,
I dha këngëtë bilbilit,
I dha shije gjithësisë.

Ay zjar i ra në qiej,
Edhe duke përvëluar,
U bënë kaq yj e diej,
Që i mba Zoti ndër duar,

Nga ky zjar Zot’ i vërtetë,
Që ka ngehur gjithësinë,
Hoth një shkëndijë në jetë,
Dhe bëri soje njerinë.

More zjar i bekuar!
Unë me ty jam përzjerë,
Pa jam tretur e kulluar,
Po të kam shpirt, mos më lerë./ KultPlus.com

‘Monologu i të vetmuarit’

Posted on by Kult Plus

Poezi nga Ismail Kadare

Tani unë ngjitem lart dhe s’kam asnjë gëzim.
Këtu ku kam arritur më ftohtë është, me vetmi.
E dija këtë, por padurimi i vdekur
Më shtynte të shpejtoj te ky sinor i kotë.

Krahë grashë të thyera mbi supe si të prera nga një morg
Më japin një gëzim po aq të vdekur.
Më duket ende dimër ndonëse është prill.
Kam ftohtë.
Kam ftohtë./KultPlus.com

‘Një kalimtareje’

Posted on by Kult Plus

– Poezi nga Charles Baudelaire

Rruga rreth e rrotull zjente e zhurmonte.
Veshur në të zeza në dhimbje madhështore,
një grua shkoi duke tundur plot salltanet,
kindet e dantellat e fustanit të saj të gjatë

Po pija në mejhane i përhumbur, tapë e ekstravagant
kur ajo kaloi para meje, me kembë prej statuje e fisnike
si shqiponjë. E, thellë në sytë e saj, qiell gri ku lind urugani,
pashë embëlsinë që magjeps e epshin që vret…

Ish një vetëtimë verbuese e pastaj u bë… natë!
O bukuri kalimtare që më bëre të fluturoj me krahë,
vallë, s’do të shoh më, në këtë jete a në eternitet?

Ajo iku e humbi mes turmës! S’do t’a shihja kurrë!
Nuk dija ku vinte e as ajo s’dinte ku shkoja unë.
Por, oh, qeshë i bindur! Po, qeshë i sigurtë!
Ajo do ish gruaja që do të kisha dashuruar…/KultPlus.com

Thëniet më të bukura nga dramaturgu Henrik Ibsen

Posted on by Kult Plus

Henrik Johan Ibsen ishte një dramaturg norvegjez dhe drejtor teatri.

Si një nga themeluesit e modernizmit në teatër, Ibsen shpesh quhet “babai i realizmit” dhe një nga dramaturgët më me ndikim të kohës së tij.

Për kënaqësinë e lexuesve tanë kemi sjellë një përzgjedhje të thënieve më të bukura të tij:

“Asnjëherë nuk duhet të vishni pantallonat tuaja më të mira kur dilni për të luftuar për lirinë dhe të vërtetën.”

“Eshtë shenja e shpirtit të rebelimit të kërkosh lumturi në këtë jetë.”

“Mendoj se ju nuk do të kundërshtoni faktin se për momentin njerëzit budallenj janë në një shumicë absolutisht dërrmuese në të gjithë botën.”

“E shihni, çështja është se njeriu më i fortë në botë është ai që qëndron më i vetëm.”

“Ti nuk me ke dashur kurre. Ju keni menduar vetëm se është e këndshme të jesh i dashuruar me mua.”

“Një mijë fjalë nuk lënë të njëjtën përshtypje të thellë si një vepër e vetme.”

“E shihni, ka disa njerëz që dikush i do dhe të tjerë me të cilët ndoshta do të preferonte të ishte me ta.”

“Unë duhet të vendos se kush ka të drejtë – shoqëria apo unë.”

“Burrat më të fortë janë më të vetmuarit.”

“Unë besoj se para çdo gjëje jam një qenie njerëzore e arsyeshme, ashtu si ju-ose, në çdo rast, që duhet të përpiqem dhe të bëhem një.”

“Paraja mund të jetë lëvozhga e shumë gjërave, por jo thelbi. Ju sjell ushqim, por jo oreks; mjekim, por jo shëndet; njohje, por jo miq; shërbëtorë, por jo besnikëri; ditë gëzimi, por jo paqe apo lumturi.”

“Nuk është vetëm ajo që kemi trashëguar nga babai dhe nëna jonë që ecën në ne. Janë të gjitha llojet e ideve të vdekura, dhe besimet e vjetra pa jetë, e kështu me radhë. Ato nuk kanë vitalitet, por na ngjiten të gjithë njësoj, dhe ne nuk mund t’i heqim qafe.”

“Opinioni publik është një gjë jashtëzakonisht e ndryshueshme.”

“Me mua mund të ishe një person tjetër.”

“Armiku më i rrezikshëm i së vërtetës dhe lirisë mes nesh është shumica kompakte.”

“Kafazoni një shqiponjë dhe do të kafshojë telat, qofshin ato hekuri ose ari.”

“Është çlirim të dish se një akt guximi spontan është ende i mundur në këtë botë. Një akt që ka diçka të bukurisë së pakushtëzuar.”

“Jeta e një personi është një çmimi i rëndë për të paguar që lindëm.”

“Unë jam në revoltë kundër gënjeshtrës shekullore se shumica ka gjithmonë të drejtë.”

“Ka kaq shumë gënjeshtra si në shtëpi ashtu edhe në shkollë. Në shtëpi nuk duhet të flasësh, dhe në shkollë duhet të qëndrojmë dhe t’u themi gënjeshtra fëmijëve.”

“Unë do të rrezikoj gjithçka së bashku me ty.”

“Ka njerëz që i do dhe të tjerë me të cilët të pëlqen të flasësh.”

“Mos më thuaj që hëna po shkëlqen; më trego dritë që shkëlqen në xhamin e thyer.”

“Kushdo që e ka shitur veten për dikë tjetër nuk do ta bëjë përsëri.”

“Njerëzit duan vetëm revolucione të veçanta, në ato të jashtme, në politikë, etj. Por kjo është vetëm ngatërrim. Ajo për të cilën vërtet kërkohet është një revolucion i mendjes njerëzore.”

“Çdo gjë që prek duket se është e destinuar të kthehet në diçka të poshtër dhe farsë.”

“Idhulli i Autoritetit duhet të thyhet në këtë qytet.”

“Shumica gabon gjithmonë; pakica ka rrallë të drejtë.”

“Janë humbjet e vogla në jetë që e prenë zemrën.”

“Burrat janë personazhe qesharakë, ata gjithmonë duhet të kenë diçka për t’i habitur.”

“Ti ke bërë një vend bosh brenda meje; dhe duhet të përpiqem ta mbush me diçka – me diçka që është paksa si dashuria.”

“Mendova se e kuptove se ku e kisha humbur atë që ti e quaje zemrën time në atë kohë.”

“Sado i mjerë të ndihem, dua të zgjas agoninë sa më gjatë që të jetë e mundur. Të gjithë pacientët e mi janë të tillë. Dhe kështu janë ata që janë të sëmurë moralë ..”

“Zot i mirë, njerëzit nuk bëjnë gjëra të tilla!”/KultPlus.com