Me gurë të mëdhenj harrimin shtypi Keopsi. Mbi gjoks të shkretëtirës, Një piramidë ngriti lart. Që nga maja e saj, larg në kohërat tona moderne, Hodhi sytë e shuar dhe pa.
Pa qytetet tona të çuditshme me antenna dhe mjegull, Mumjen e mjerë të tij. Të vënë në muze. Trupin, që blloqet dhe rojat e tmerrshëm e ruanin, Mjaftojnë ca grosh për ta pare secili nga ne.
Piramida mbeti atje, Te dielli dhe rëra përvëluese. Bijë e shkretëtirës, Mbi gjoks shkretëtirës i rëndon. E ngritur mbi rërë nga njerëz të panumërt e pa emër, si rëra. E të gjithëve është ajo dhe e askujt.
Borova lindi në qytetin e Korçës më 22 shkurt 1947. Në qytetin e tij të lindjes ndoqi arsimin bazë dhe atë të mesëm, ndërsa do të përfundonte studimet e larta në Institutin e Lartë të Arteve.
Menjëherë pas diplomimit të tij në specialitetin aktor, ai emërohet pranë trupës profesioniste të teatrit A.Z.Cajupi për 10 vjet dhe më vonë do të kthehej sërish në Akademinë e Arteve, por këtë herë për të dhënë mësim si pedagog i “Mjeshtrisë së Aktorit”.
Aktori ka pasur një karrierë të gjatë dhe ka qenë pjesë e skenës dhe e kinematografisë duke u shquar për talentin e tij dhe aftësitë e jashtëzakonshme interpretative.
Profili i tij si aktor lirik dhe romantik e bënë atë që të spikaste në fushën e aktrimit ku gjatë karrierës së tij do të vlerësohej disa herë si aktori më i mirë i festivaleve të ndryshme, si në teatër ashtu edhe në kinema.
Në teatër aktori numëron mbi 50 personazhe të interpretuara, kurse në kinema rreth 20 role.
Disa nga më të suksesshmit janë në produksionet: “Montatorja”, 1970, “Mëngjese lufte”, 1971, “Rrugë të bardha” 1974, “Udhëtim në pranverë” 1975, “Pylli i lirisë” dhe “Përballimi” më 1976, “Shoku ynë Tili” 1981, “Rrethimi i vogël” 1986, “Botë e padukshme” 1989.
Në fillim të viteve ’90 aktori emigroi në Argjentinë, vend ku do të vazhdonte të ushtronte profesionin e aktorit dhe të merrte pjesë në festivale ndërkombëtare. Në Buenos Aires të Argjentinës ai do të jetonte deri më 30 qershor 2013, kohë ku edhe u nda nga jeta për shkak të një sëmundjeje./ KultPlus.com
Monodrama “42nd Street” nga Diar Xani përzgjidhet mes shumë pjesëve konkurruese në festivalin e njohur të teatrit në Nju Jork, përcjell KultPlus.
Në këtë festival konkurron autori, regjisori dhe aktori Diar Xani i cili merr pjesë i vetëm me shfaqjen “42nd Street”.
Festivali me famë u ofron artistëve e trupave të ndryshme që të konkurrojnë për çmime të ndryshme.
Shfaqja “42nd Street” do të shfaqet tre herë në skenën e Teatrit.
Monodrama është titulluar “42nd Street”, sipas rrugës së famshme të 42-të, në Manhattan, që shquhet për ndriçimin e reklamave që projektojnë luks dhe mirëqënie, ku vërshojnë turistë, por edhe një rrugë që ka tërhequr historikisht, të pastrehë dhe krimin ordiner. Kjo është rruga nga nis sheshi i famshëm Times Square i festave tradicionale të ndërrimit të viteve si dhe i stacioneve të mëdhenj të autobusëve dhe trenave të MetroNorthit.
Ky koncept është pëlqyer nga juria përzgjedhëse e Festivalit të Nju Jorkut që e ka pranuar monodramën “42nd Street” si një nga konkurrueset e reja.
Shfaqja do mbahet më 26 shkurt në Hudson Guild Theater në Nju Jork nga ora 16:00.
Reprizat mund t’i ndiqni edhe të premten më 28 shkurt nga ora 18:30 si dhe ditën e dielë më 2 mars nga ora 13:00./ KultPlus.com
Qyteti i lashtë romak i Pompeit, një sit i Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s që nga viti 1997, u ”varros” nga shpërthimi i Vezuvit në vitin 79 pas Krishtit dhe në fillim të shekullit III perandori Alexander Severus (i cili mbretëroi midis viteve 222 dhe 235) u përpoq ta kthente atë në dritë, por projekti u braktis për shkak të shtresës së trashë të hirit dhe lapilit, shkruan focus.it.
Shumë shekuj më vonë, midis viteve 1594 dhe 1600, gjatë ndërtimit të një kanali uji, disa punëtorë gjetën mbetje ndërtesash, mbishkrime dhe monedha të epokës romake. \
Megjithatë, askush nuk i lidhi këto gjetje me ngjarjet e Pompeit.
Gërmimet aktuale filluan në 1748 me urdhër të Charles of Bourbon (mbret i Napolit nga 1734 deri në 1759).
Megjithatë, këto hetime fillestare ishin joshkencore.
Metoda e hetimit e përdorur vazhdoi me gërmimin e tuneleve të gjata nëntokësore (të ashtuquajturat “tunelet e Burbonit”). Një mënyrë e veprimit e diktuar nga vullneti i sovranit: të rikuperohen gjetjet dhe veprat e artit për t’u grumbulluar në Muzeun e Vilës Mbretërore të Portici.
Më pas, në shekullin XIX, Carolina Bonaparte, motra e Napoleonit dhe gruaja e Gioacchino Muratit (të cilit iu besua udhëheqja e Mbretërisë së Napolit në 1808) dhe një dashamirëse e madhe e arkeologjisë, përshpejtoi punën e gërmimit dhe u bënë të mundura zbulime të rëndësishme.
Carolina Bonaparte ishte e pasionuar pas arkeologjisë dhe i mori me shumë seriozitet gërmimet.
Ajo shtoi numrin e punëtorëve dhe gërmuesve dhe i nxiti me shpërblime të vazhdueshme financiare, ndërkohë që menaxheri i ri, antikuaristi Michele Arditi, zëvendësoi teknikën e vrimave të rastësishme në kërkim të gjërave të rralla, me një plan gërmimi racional që ndiqte rrugët, shtëpi më shtëpi./ KultPlus.com
Skiatorja Lara Colturi ka zhvilluar një paraqitje të shkëlqyer në garat që po zhvillohen në Itali.
Në Sestriere të Italisë, në Sllallomin Gjigand, skiatorja që garon për Shqipërinë ka realizuar kohën e 6-të më të mirë të ditës.
Lara Colturi e ndali kronometrin në kohën 1:04:14, ndërkohë që edhe kjo garë është dominuar nga italiania Brignione që konsolidon vendin e parë në klasifikimin e përgjithshëm.
Të dielën do të zhvillohet Sllallomi Special dhe Lara Colturi synon pozicionimin mes 10 më të mirave të botës./ KultPlus.com
Filmi i fundit i kineastit norvegjez Dag Johan Haugerud (Dreams: Sex Love) ka fituar “Ariun e Artë” në Festivalin e Filmit të Berlinit të këtij viti.
Filmi është i bazuar në një trilogji nga Haugerud. Filmat e tjerë në trologji janë të dy të publikuar në vitin 2024.
Fitues të tjerë të dalluar përfshinin Andrew Scott dhe Rose Byrne, të cilët morën nderime në aktrim gjatë ceremonisë së mbylljes. Scott fitoi “Performancën më të Mirë Mbështetëse” për rolin e tij në titullin e konkurrencës së Richard Linklater, “Blue Moon”, ndërsa Byrne fitoi “Performancën më të Mirë Kryesuese” për “If I Had Legs I’d Kick You.”
Regjisori kinez Huo Meng fitoi regjisorin më të mirë për “Living The Land” dhe regjisori rumun Radu Jude fitoi skenarin më të mirë për “Kontinental ’25.”
Festivali i këtij viti ishte i pari në krye të Tricia Tuttle. Ngjarjet filluan më 13 shkurt me shfaqjen e filmit më të fundit të Tom Tykwer, “The Light”. Ceremonia e hapjes pati gjithashtu një fjalim të zjarrtë dhe politik nga fituesja e nderit të Ariut të Artë, Tilda Swinton.
Më herët gjatë ditës së sotme, festivali shpalli fituesit në konkursin e panelit anësor Panorama. “Sorda” nga Eva Libertad u zgjodh filmi më i mirë artistik ndërsa “The Möllner Letters” nga Martina Priessner fitoi dokumentarin më të mirë. “Sorda” është shkruar dhe drejtuar nga Eva Libertad, një vazhdim i filmit të saj të shkurtër të nominuar për çmimin Goya 2023 me të njëjtin emër, ku luajti motra e saj, Miriam Garlo.
Filmat që luhen në konkursin kryesor këtë vit në Berlin përfshinin filmin më të fundit artistik të Richard Linklater, “Blue Moon”, me aktorë Ethan Hawke, Margaret Qualley, Bobby Cannavale dhe Andrew Scott. Titulli i fundit i kineastit meksikan Michel Franco, “Dreams”, me Jessica Chastain, debutoi gjithashtu së bashku me Radu Jude “Kontinental ’25” dhe “Hot Milk” të Rebecca Lenkiewicz me Emma Mackey, Fiona Shaw dhe Vicky Krieps.
Programi special i Berlinit paraqiti gjithashtu premierat ndërkombëtare të “A Complete Unknown” dhe filmin më të fundit të Bong Joon-ho, “Mickey 17.”
Shikoni listën e plotë të fituesve të kësaj mbrëmjeje më poshtë:
Çmimet e Jurisë Ndërkombëtare
Ariu i Artë – Ëndrra (dashuri seksuale) nga Dag Johan Haugerud
Çmimi i Jurisë Ari i Argjendtë — Mesazhi nga Iván Fund
Çmimi i madh i jurisë Ariu i Argjendtë – Gjurma Blu (O último azul) nga Gabriel Mascaro
Performanca më e mirë kryesore – Rose Byrne, Nëse do të kisha këmbë, do të të shkelmoja
Performanca më e mirë mbështetëse – Andrew Scott, Blue Moon
Ariu i argjendtë për kontributin e jashtëzakonshëm artistik – Kulla e Akullit nga Lucile Hadžihalilović
Regjisori më i mirë – Living The Land nga Huo Meng
Ariu i Argjendtë për skenarin më të mirë – Kontinental ’25 nga Radu Jude
Çmimi GWFF për filmin më të mirë të parë
Çmimi i parë i filmit GFF – Djalli pi duhan (dhe i ruan ndeshjet e djegura në të njëjtën kuti nga Ernesto Martínez Bucio
Çmimi për Dokumentarin Berlinale
Holding Liat nga Brandon Kramer
Ariu i Artë Filmi më i mirë me metrazh të shkurtër – Lloyd Wong, Papërfunduar nga Lesley Loksi Chan
Çmimi i jurisë Ariu i Argjendtë (Film i shkurtër) — Jeta e zakonshme (Futsu no seikatsu) nga Yoriko Mizushiri
Çmimi CUPRA Regjisori — Quenton Miller për Koki, Ciao/ KultPlus.com
Derisa numërimi i votave për kandidatët që garuan në zgjedhjet e 9 shkurtit për deputetë të Kuvendit të Kosovës, të premten mbrëma përfundoi në tërësi, në 38 Qendra Komunale të Numërimit, një tjetër proces po shkon drejt fundit. Fjala është për vlerësimin e pakove me fletëvotime nga jashtë.
“Nga data 9 shkurt, kur ka filluar vlerësimi apo verifikimi i pakove me fletëvotime nga votimi jashtë Kosovës dhe deri më 21 shkurt, këtij procesi i janë nënshtruar 54,409 pako, prej të cilave janë aprovuar 51,140 ndërkaq janë refuzuar 3,269”, tha për RTKlive, zëdhënësi i KQZ-së, Valmir Elezi.
I ka bërë të ditura edhe arsyet se përse janë refuzuar këto dërgesa.
“Ato janë dërguar nga persona që janë anuluar gjatë regjistrimit si votues jashtë Kosovës, u mungon dëftesa e regjistrimit, janë dërguar më shumë se një herë, kanë dërguar më shumë se një fletëvotim”, tha zëdhënësi, Elezi.
Siç ka bërë të ditur ai, procesit të vlerësimit do t’i nënshtrohen edhe 14 mijë e 306 pako me fletëvotime.
Gjatë periudhës së regjistrimit, nga 104 mijë e 924 shtetas të regjistruar për votim jashtë Kosovës, 84 mijë e 600, ishin regjistruar për të votuar përmes postës dhe 20 mijë e 324 të tjerë ishin regjistruar për votimin fizik në përfaqësitë diplomatike.
“Nga 20,324 në përfaqësi diplomatike kanë votuar 15 mijë e 352 votues, ndërkaq në votimin përmes postës KQZ ka pranuar rreth 69 mijë pako me fletëvotime”, tha Elezi.
Njoftoi se procesit të vlerësimit do t’i nënshtrohen edhe 14 mijë e 306 pako me fletëvotime.
Ndërkohë, një tjetër proces që pritet të fillojë gjatë javës së ardhshme është edhe ai i numërimit të votave me kusht dhe të personave me nevoja të veçanta.
Janë gjithsejtë 12 mijë e 801 fletëvotime me kusht që do t’i nënshtrohen procesit të numërimit, derisa vota që u dhanë nga persona me nevoja të veçanta me 9 shkurt, janë 2 mijë e 597, numërim i cili do të behet në Qendrën e Numërimit dhe Rezultateve./ KultPlus.com
Ministrja e Turizmit dhe Mjedisit, Mirela Kumbaro ishte sot në Gjirokastër ku vizitoi familjen e Asim Rondos, gjirokastritë me breza, fëmijët e të cilit, profesionistë të vyer pas përvojave në emigracion, po blejnë shtëpi të vjetër për ta kthyer në bujtinë.
Kumbaro u shpreh e sigurt që Selami, një nga djemtë e shtëpisë dhe mjeshtër i gurit dhe kalldrëmeve do ta kthejë bujtinën në një model të mikpritjes gjirokastrite.
“Nuk e fsheh dot gëzimin që projektet e mëdha të rijetëzimit dhe iniciativave si kjo e familjes Rondo, po i shtojnë dita-ditës kalldrëmeve të qytetit gjallërinë, identitetin, traditën, duke krijuar një zinxhir ekonomie dhe po i japin Gjirokastrës një pozicion të sigurt si destinacion turistik nga tregjet e rajonit deri tek ato të vendeve të largëta”, theksoi Kumbaro.
Gjirokastra me vlerat historike, ndërtimore, trashëgiminë kulturore, resurset e pasura si dhe mikpritjen e banorëve gjithmonë e më tepër është një vlerë e spikatur në hartën kombëtare dhe ndërkombëtare të turizmit të qëndrueshëm dhe cilësor.
Ndërsa numri i turistëve vijon të rritet nga viti në vit, shtohet nevoja për akomodim çka ka nxitur ngritjen e bizneseve të reja./ KultPlus.com
Ambasadori i Bashkimit Evropian, Silvio Gonzato zhvilloi një vizitë në ekspozitën e çelur tek Piramida “Udhëtime të papritura të jetës”.
Gonzato u shpreh se kjo ekspozitë është një kujtesë e fuqishme se përse ruajtja e kujtesës historike është thelbësore për një shoqëri demokratike dhe kohezive.
Vizita në ekspozitë, organizuar nga Instituti për Demokraci, Media dhe Kulturë, ishte një përvojë thellësisht prekëse.
Historitë e 40 burrave dhe grave – ish-të burgosur politikë – flasin për vuajtje të pamasë por edhe për qëndrueshmëri të jashtëzakonshme. “Portretet dhe dëshmitë e tyre na kujtojnë se ndonëse nuk mund ta ndryshojmë të kaluarën, ne kemi për detyrë të mësojmë prej saj dhe të sigurojmë që padrejtësi të tilla të mos ndodhin më kurrë”, tregoi Gonzato përshtypjet nga ekspozita.
“Bashkimi Evropian qëndron fort pranë Shqipërisë në ruajtjen e kujtesës historike dhe forcimin e demokracisë. Një shoqëri që përballet me të kaluarën e saj me ndershmëri dhe guxim është ajo që ndërton një të ardhme më të fortë dhe më të drejtë”, u shpreh ambasadori i BE-së, Silvio Gonzato./ KultPlus.com
E sheh? Edhe Drini, plak i struket dimrit, bahet se fle me një sy çel, Tek tund një grua si arushë flokët mbi kemishë me lulka!
Është stinë e bardhë, i thonë të vonuarit, Që harruan me bë dashuri nën shelgjet vajtuese në prillin e egër!
Te e vona, ajo mban duart n’gji kemishën me lulka mos t’ia marrë era, Se bardhë bëhet gjithçka andej e këndej lumit
Deri sa majë mali, dy zogj afrohen edhe më afër dhe puthitin sytët.
Është edhe një stinë kjo, simfonia me fjollë t kristalta, trumcak trokasin preken me krahë…
Një urë shikon vëngërr akullin nëpër këmbë, E pret me afshë, me rrjedhë trofta, me pika të kuqe, njajte si kemishë e saj me lulka.
2. Mos e fsheh! ( grua )
A t”kam ba me u nie gjall’ Me vesh petka t”harrume Qe ke pertu me ja qiten vetit si duvak i fshehur n’arken me ftonjë
A t’kam ba me mendue se bota e dashnis’ nuk asht e sosun, ska kufi ka nejt prush diku ne rafte kandil i dhezun!
He moj, ma thuj A t’kam ba me fole vetëmevete ninulat e harrume! Edhe ato kangët qe gulqojshe n’gushen e bardhë tuj la petka n’Dri!
A t’kam ba me nie veten gjall’ me prek gjinjtë me que pak përpjete tufen e flokut mbi vesh E me prek vathin me ka’shue buzën!
Se reja e dimrit kur gjun As nje strehë nuk jet pa i’u dridh çatisë!
A t’kam ba Me tund xhubleten n’rreze dielli e dritë hane E me i thane k’tij vendi: Ja, ata jane djemt tanë ardhur n’jetë nga dashnia E dashni e kane dhen e Nan’s cep me cep!
3. Ra, edhe nji dimën, i hirtë argjend n’flokun tan! copë-copë akull i thyem. Me duar mban gjunjtë, me çelë parmakun n’dritë, me pa lule Ajkunën e fjetun dymijë vjet! E masanej, kur pranvera nis me trokitë n’zemër, zgjohet shpresa, asht fllad që fryn mbi dheun e lagët, tuj dhanë jetë asaj që dukej e vdekun. Dashnia merr frymë ma thellë, e kupton se Pashkët janë me dashtë pa frikë, me falë pa kushte, me ringjallë prej kujtimeve t’vjetra. Prej heshtjes me shpërthye n’kangë për nji përqafim t’ngrohtë, ani pse kanë shkue do vjet, ndrijnë diell i ri.
Mercedes do të unifikojë gjuhën e tij të projektimit midis veturave me motor me djegie dhe EV-ve.
Në atë që është ndoshta lajmi më i mirë që do të dëgjoni nga industria automobilistike, modelet e ardhshme me yllin me tre cepa do të adoptojnë një “gjuhë koherente dizajni”.
Marka e dytë më e madhe e luksit në botë premton se nuk do të ketë asnjë kompromis që rezulton nga kjo qasje e re: “BEV dhe modelet e elektrizuara të teknologjisë së lartë ICE do të shfrytëzojnë pikat e tyre të forta përkatëse, pa sakrifikuar hapësirën, elegancën, komoditetin ose efikasitetin”.
Këtë e pamë kur Mercedes prezantoi konceptin elektrik CLA dhe premtoi se do të kishte versione me motorë me djegie, përcjell Telegrafi.
Disa modele gazi dhe elektrike tashmë duken kryesisht të njëjta – GLA/EQA dhe GLB/EQB.
Të dy crossover-at ndajnë të njëjtën platformë, ashtu si G-Class i ri elektrik është shumë i lidhur me veturën me benzinë për terrene të vështira.
Ndërsa njoftimi i sotëm sugjeron lidhje më të ngushta midis modeleve ICE dhe EV.
Raportohet se marka luksoze synon të prezantojë “dhjetëra modele të reja ose të rifreskuara” deri në vitin 2027, duke përfshirë një “varg EV”./ KultPlus.com
Në esenë e tij, Maurice Blanchot, për inspirimin dhe mitin e Orfeut, ai thotë se Orfeu e braktisë edhe të dashurën e tij për të cilën hyn në shpellën e vdekjes. Sepse, nuk mund ta braktisë inspirimin e tij. Nuk mund ta braktisë jo vetëm dëlirin e frymëzimit, por edhe dëlirin e helmit nga inspirimi. Epo, kjo është arti, ai – thrill – i çarjes tutje, përtej vdekjes dhe përtej dashurisë, pa ndonjë cak as qëllim.
Çka ka të bëj, në të vërtetë, vdekja me artin? Apo, inspirimi me artin? Apo vdekja me kufijtë?! Ndoshta, është edhe fuqia edhe pafuqia e njeriut që të bie thellë në shpellën e fundme, një obsesion për të gjetur atë që është prapa perdes së artit, prapa pëlhurës së artit, prapa fletës së bardhë të letërsisë. Apo, është varësia nga helmi i inspirimit/frymëzimit.
Ka një këngë të Thom Yorke – Hearing Damage, që i kushtohet skizofrenëve në masën më të madhe, etj, e që në refren përsëritet vargu “you can do no wrong… in my eyes”, gjë që pjesa e dytë e këtij vargu (in my eyes) është thënie identike me një nga pikturat e Blertës. Por, thënë shkurt, identikja në mes këtyre dy veprave të artit, muzikë e pikturë, është një konfuzion krejtësisht i ardhur nga gjuha, në pafuqinë e saj për të depërtuar në thellësi të pikturës, dhe aq më shumë, në fuqinë e saj për të riorientuar përshtypjen si dhe shprehjen e pikturës, nga vetëm një titull. Që do të thotë është riorientim apo edhe konfuzion për shkak të gjuhës, nëse ajo që shohim në këtë pikturë të Bervenikut, është menduar si shikim prej syve të autores, apo nëse Berveniku e ka menduar të njëjtën sikur edhe kënga, pra një thënie (së paku)mbrojtëse për atë që është përballë pikturës. Diçka si “të shoh me sytë e mi, të një shoqeje, nëne, motre, bashkëshorte etj.
Kjo që u tha është në një mënyrë edhe droja përballë pikturave të Bervenikut për t’i bërë ato të thëna, por edhe bukuria e shthurjes së kufijve të gjuhës për të marrë përshtypje të papërkufizueshmeprej saj. Dhe, aq më shumë, është saktë, kodi i zanafillës sëpërjetimit të tyre. Që në të vërtetë, është lufta e Bervenikut me kornizën e pikturës. Piktura e Bervenikut është luftë e vazhdueshme me kornizën e pikturave të saj, e që do të thotë luftë me kapërthimin dhe ngulitjen e një të bukure në kornizë, e që është vetë realiteti.
Pastaj, piktura e Bervenikut është edhe përpjekje e vazhdueshme për të gjetur një baraspeshë të emocionit dhe të inspirimit të saj, që nuk e lë të përfundojë vetë veprën e saj, dhe nuk e lë të etiketojë po këtë bukuri/estetikë. Kjo karakteristikë e pikturave të Bervenikut do të thotë dy gjëra, edhe naivitet si autore, që do të thotë se pavarësisht dhembjes dhe absurdit të përfundimit të një emocioni me inspirim aq të thellë skema është e paikshme, apo po i njëjti emocion/inspirim bie në një skemë, që është e paikshme nga realiteti/korniza.
Në të vërtetë, duke u nisur pikërisht nga një prej pikturave të para të publikuara të saj, pra “In my eyes”, dhe ndonjë përshkrimi aty këtu nga vetë piktorja për pikturat e saj, gjejmë përpjekjen e saj për të elevuar (ngritur) hapësirën dhe për të lënë artin e saj të bie në zonat e asaj që në anglishte quhet “hue”, e që në një përkthim të lirë mund të jetë – nuancë, ton e tonalitet.
Por me gjetjen e nuancës së emocionit që ajo merr përsipër ta prezantojë në pikturën e saj, ajo, si Junky (e varur nga Heroina), për të mirën tonë, nuk di të shkëputet prej kësaj nuance. Duke krijuar dhe fshehur, duke krijuar dhe duke u përpjekur që të lirojë latenten e saj, dhe duke krijuar dhe duke ikur nga forma, për të mbetur vetëm me shpërfaqjen, hapjen dhe rezonimin e këtij inspirimi. Është sikur piktorja kalon në nimfë të zbulimit, shpërfaqjes dhe kumtit që ajo e sheh të notojë në pikturat e saj mu sikur peshqit në po të njëjtat piktura, dhe si një motiv i përhershëm në këto piktura.
Por me të cekurit e motivit (jo vetëm lajtmotiv) të peshqve, me të pas zbuluarit të kësaj, le ta quajmë latente të saj, zbulohen edhe shumë simbolika, apo edhe metafora, apo t’i quajmë strehë të këtij inspirimi/emocioni, siç janë rezonancat dhe spiralet me kah për thellësitë, si dhe gruan në shumë prej pikturave të saj, që më së shumti i afrohet koncepteve brenda po të njëjtave.
Kisha thënë se këto së bashku, katër fenomene në të cilat Blerta është tejet e shquar në pikturat e saj, pra: rënia e saj në hue(tone, nuanca), notimi i thellë i saj në këto; rezonancat që si strehë hapin dhe mbyllin dyer për inspirimet/emocionin e saj të pikturës, të gjithave, e që në të vërtetë janë sikur strehë të fshehta për të strehuar dhe për të liruar më tutje po këtë inspirim, apo edhe vetë psiken e saj; pastaj spiralet me kah për thellësitë më të mëdha që janë sikur reflekse të saj psikike për të gjurmuar, eksploruar dhe të gjahut të saj, që gjithmonë mbesin të hapura për thellësi më të mëdha; si dhe gruaja si zanafillë e konceptit të saj, apo edhe të depersonalizimit të saj artistik në këto fenomene që shfaqen në pikturën e saj, ngjajnë sikur të jenë gjuhë femërore (megjithëse për mua ndarjet: gjuhë femërore dhe mashkullore janë absurde).
Dhe, ne do të ishim ndalur pikërisht në këtë kyç të pikturës së Blerta Bervenikut: nëse Jacques Lacan është i saktë në thënien e tij, se gjuha femërore nuk ekziston, dhe se ka vetëm një gjuhë ajo mashkullore e cila është rrënjosur në njerëzim në fillet e saj, kur mashkulli ishte superior ndaj femrës (supozuar kështu) dhe deri më tani, të gjitha fenomenet që shfaqen në pikturën e saj, janë në të vërtetë ajo gjuha kurrë e pazhvilluar femërore, kurrë e pa fjalëzuar, kurrë e pa sublimuar (sipas Freud, edhe Jung), gjuha e habisë filozofike e piktores Blerta.
Sepse, nëse njerëzimi flet të vetmen gjuhë, atë të mashkullit, kjo do të thotë se femra/t flasin të druajtura, në tërësinë e gjuhës, dhe duke iu nënshtruar kësaj gjuhe të mashkullit (Lacan).
Atëherë, gjuha që gjen personalisht në artin e saj Blertës, kalon në gjuhë çudibërëse, dhe gjuhë të habisë filozofike të piktores të cilën as nuk e lejon konteksti, dhe as nuk e ka fjalën për të përshkruar këtë shpërfaqje në pikturën e saj, qoftë përmes formave apo teknikave të tjera skematike të pikturës.
Po të marrim për shembull pikturat e Blertës, nga perspektiva psikanalitike, duke e subjektivizuar veten përballë këtyre pikturave në vetë Bervenikun, gjejmë, pikë së pari, habinë e saj, ardhur nga forma më e pastër e inspirimit, duke kaluar në druajtje të vetë saj (shih paragrafin e dytë në fillim) ndaj ngjyrës, ngjyra duke asocuar në jetë, e jeta në, saktë, mungesën njerëzore (Lacan). Pastaj gjejmë edhe natyrën e Anime sipas Freud, që është forma e parë, dhe ndoshta e vetme e, së pari, lojës me habinë ndaj jetës dhe universit, e pastaj edhe të shprehjes, apo bërit të thënë të inspirimit.
Në të vërtetë, në tërë këtë tekst inspirimi është fjala më e përdorur, por jo edhe shpërdorur, sepse, jo vetëm që piktorja në fjalë është në këtë fazë të saj (sipas përshtypjes sime të druajtur), që do të thotë do të na japë edhe shumë më shumë në të ardhmen cilido që të jetë prezantimi i tij; por inspirimi është, sipas Maurice Blanchot (The Gaze of Orpheus, ese i shkurtë i tij për inspirimin), dhe sipas kësaj që u tha më lartë, ajo ndjesi, ai helm, ajo bukuri që vazhdon të na fascinoj (habisë) jo vetëm pasi që kemi zgjuar të dashurën tonë (pra gjithnjë si gjuhë mashkullore), por edhe kur e dimë dhe edhe me vullnet tonin vazhdojmë tutje të dashurës së ringjallur si motiv, për të ndjekur inspirimin tutje e tej vdekjes.
Blanchot e thotë, duke u përpjekur të shpjegojë natyrën e gjuhës (së folur dhe të shkruar, e tutje), (në esenë e tij The TwoVersions of the Imaginary) se qoftë gjuha, qoftë piktura, apo vetëm një guri i transformuar në objekt estetik, në cilëndo formë të tij, me automatizëm ai, pra guri është i vjedhur nga realiteti, me ç’rast, prodhojmë së paku dy kuptime të realitetit, prodhojmë/krijojmë një pafundësi të fjalëve (apo gurëve të prezantuar me gjuhë të pikturës apo të letërsisë) që në të vërtetë e zhvleftësojnë vetë realitetin, apo krijojmë një gurrë të interpretimeve për të njëjtin send.
Thënë këtë, Blerta është tërësisht e habitur (fascinuar) nga perspektiva nga ku pikturon. Është Anime e Freud, faza fillestare e njerëzimit, pas të të qenit me Omnipotencë të Olimpit paraprakisht, apo edhe pas.
Dhe, duke iu kthyer fillimit të këtij teksti, po nuk arritëm të zbresim në këtë shpellë, në këtë thellësi të asaj që e bartim në çdo gjë që shikojmë dhe përjetojmë, e që është zanafilla e përjetimit të njeriut, ne do të mbesim përballë disa ngjyrave bukur të sajuara dhe teknikisht të arritura, por kurrë të para si zbulim i një gjuhe personale femre që respekton inspirimin e saj përtej pushtetit të njerëzimit, e që është kjo gjuhë mashkulli.
Por ku është Blerta artistja, në këtë mes, në qoftë se nuk është e frymëzuar, përtej gjuhës së burrit, përtej gjuhës së sistemit, në ato honet ku buron naivja, të cilën Blerta e njeh aq mirë, e që nuk të lejon të dalësh jashtë kësaj shpelle, në tërë të vërtetën e saj të botës, e të panjohurës nxënë nga ankthi ynë nga vdekja./ KultPlus.com
El Ojo, i njohur gjithashtu si Ishulli i Syrit ose Rrethor, është një ishull i pazakontë dhe misterioz që ndodhet në Lumin Parana, në veriperëndim të Argjentinës.
Ky ishull ka një diametër prej 120 metrash dhe rrotullohet ngadalë, duke krijuar një formë të përsosur rrethore. Ishulli lëviz mes ujërave të pastra dhe të ftohta të lagunës.
Ishulli rrotullohet vazhdimisht dhe shkencëtarët e lidhin këtë lëvizje të çuditshme me praninë e burimeve natyrore të mëdha që krijojnë rryma ujore që mund të lëvizin ishullin.
Ishulli u zbulua në vitin 2016, megjithatë sipas regjistrimeve nga imazhet satelitore ky ishull ka ekzistuar për 20 vjet./ KultPlus.com
Jo, s’ka vdekje . As ky gur s’është i vdekur. S’ka vdekur fruti që u këput: gjithçka në jetë kthehet me prekje gishtash, gjithçka frymon me ritmin e gjakut tim dhe të erës që e fshik. edhe kur dora ime do të thahet, ajo do të jetojë në kujtimin e një dore tjetër, dhe e heshtur goja do të ruajë shijen e gojës që puthi.
Në dhjetorin e vitit 2024 orkestra “Amadeus” është pranuar të jetë pjesë si garuese në festivalin botëror të orkestrave në Vjenë: “World Orchestra Festival 2025”. Orkestra e fëmijëve të Prishtinës, në muajin korrik të këtij viti do të përfaqësojë Kosovën, në garat botërore të orkestrave në Vjenë, shkruan KultPlus.
Për KultPlus, Orkestra ka bërë të ditur se mënyra se mënyra e aplikimit është bërë përmes dërgimit të videove nga paraqitjet e ndryshme që kanë pasur vitin e fundit. Videot janë kërkuar të jenë nga koncertet live që kanë pasur.
Aplikimi i tyre pastaj ka kaluar përmes një komisioni tejet profesional dhe Orkestra tashmë ndjehet tejet krenare që është përzgjedhur si pjesëmarrëse në mesin e shumë orkestrave të tjera nga e gjithë bota.
Festivali botëror i Orkestrave në Vienë është Festival prestigjioz i cili organizohet tash e 11 vite, dhe përveç garimit, nxënësit orkestrantë do të kenë mundësi të koncertojnë në sallat më prestigjioze koncertale të Vjenës, siç është Golden Hall, aty ku edhe vetë Filharmonia e Vienës i mbanë koncertet. Pastaj salla e House of Strauss (Shtëpia e kompozitorit Shtrauss), Viena City Hall Square dhe Muth Concert Hall.
Përveç garimit, nxënësit orkestrantë do të kenë mundësinë të mbajnë edhe punëtori me dirigjentët dhe instrumentistët të njohur, në Universitetin e Muzikës dhe Arteve Performuese të Vienës.
Kjo do jetë përvojë e jashtëzakonshme për nxënësit e rinj muzicientë dhe gjithashtu një vlerë e madhe për vet Kosovën ku edhe do të përfaqësohet për herë të parë ndërkombëtarisht në një festival prestigjioz nga këta nxënës.
Ky përfaqësim dhe projekt me shumë vlerë për vendin, ka nevojë të përkrahet nga të gjithë, përfshirë institucionet shtetërore, organizatat biznesore dhe fondacionet e shoqëritë kulturore-artistike.
Që nga themelimi i saj në vitin 2015 me një grup të vogël muzikantësh të rinj, aspirues, Orkestra e Fëmijëve “Amadeus” ka lulëzuar në një shembull të ndritshëm të talentit të pasur muzikor të Kosovës. Në vitin 2022, Orkestra e Parë e Fëmijëve e Kosovës u themelua zyrtarisht me mbështetjen e shkollave të muzikës të Prishtinës dhe Komunës së Prishtinës.
Koncerti i tyre përurues fitoi vlerësime të mira dhe tërhoqi vëmendjen e drejtuesve të kulturës, mediave dhe zyrtarëve qeveritarë. Orkestra ka vazhduar të lulëzojë, duke shfaqur talentin e saj të jashtëzakonshëm në Kosovë dhe ndërkombëtarisht./ KultPlus.com
Është koha për të vendosur Shqipërinë në radarin tuaj nëse jeni në kërkim të një vendpushimi mahnitës dhe me çmim të arsyeshëm, shkruan Ethan Howick në një artikull të botuar në të përditshmen britanike “Travel Radar”.
Futurimet direkte nga Londra në Tiranë kushtojnë deri në 15 paund. “Wizz Air” po e bën më të lehtë se kurrë zbulimin e kësaj perle ballkanike.
Shqipëria, tani është lehtësisht e aksesueshme për turistët britanikë që kërkojnë një ndërthurje të brigjeve mahnitëse, historisë magjepsëse dhe kulturës së gjallë – falë 21 fluturimeve javore.
Pak më shumë rreth Tiranës
Tirana është një zgjedhje e përshtatshme për një pushim të gjatë veror ose një pushim në fundjavë në qytet – pasi fluturimet nga Londra në Tiranë zgjasin rreth tre orë.
Fleksibiliteti është thelbësor me nisjet ditore. Orari i rregullt i “Wizz Air” garanton një eksperiencë udhëtimi pa shqetësime – pavarësisht nëse jeni duke organizuar një pushim të shkurtër apo një udhëtim më të gjatë në Rivierën befasuese të Shqipërisë.
Pse Shqipëria është destinacioni që duhet vizituar?
Shqipëria po fiton popullaritet në mënyrë të vazhdueshme dhe po krahasohet me fqinjët e saj më të njohur mesdhetarë, megjithëse çmimet janë shumë më të ulëta.
Nuk është për t’u habitur që turistët kanë filluar t’i kushtojnë vëmendje vendit ballkanik – duke pasur parasysh kombinimin e plazheve të pacenuara, fshatrave nga epoka osmane dhe kuzhinës së shijshme.
Plazhe të bukura pa turma vizitorësh: Edhe pse nuk është prekur ende nga turizmim masiv, Riviera Shqiptare është e krahasueshme me brigjet e Greqisë dhe Kroacisë.
Eksploroni bukurinë e pacënuar të plazhit të Gjipesë, një liman sekret i rrethuar nga shkëmbinj të lartë, ose udhëtoni në Ksamil, një parajsë me plazhe me rërë të bardhë dhe ujëra bruz.
Tirana, një qytet në zhvillim: Tirana, kryeqyteti i Shqipërisë, është një ndërthurje e kafeneve moderne, arkitekturës dhe jetës së gjallë të nates.
Bëni një shëtitje në qendër të qytetit, Sheshin Skënderbej, ose vizitoni Bunk’Art, një bunker i Luftës së Ftohtë – i kthyer në muze.
Për të shijuar një pamje të mrekullueshme të qytetit, mos humbisni mundësinë për të hipur në teleferikun e “Dajti Express”.
Historia dhe thesaret kulturore: Nga eleganca e monumenteve të ruajtura mirë osmane të Beratit – “Qyteti i një mbi një dritareve” – deri te rrënojat e listuara në UNESCO të Butrintit, një qytet i lashtë grek dhe romak, Shqipëria është një parajsë për adhuruesit e historisë.
Panorama e veçantë kulturore është krijuar nga ndërthurja e ndikimeve greke, romake dhe osmane.
Një arratisje e përballueshme: Ndryshe nga vendet e tjera evropiane, Shqipëria ka ende çmime shumë të arsyeshme.
Një darkë fantastike me produkte deti kushton më pak se 10 paund – ndërsa akomodimi në plazh më pak se 50 paund nata.
Shqipëria është pozicionuar si një ndër destinacionet më emocionuese këtë verë – falë peizazheve të saj mahnitëse, vendasve miqësorë dhe fluturimeve me çmime më të arsyeshme se kurrë më parë.
A do të jetë Shqipëria udhëtimi juaj i radhës”? Zbuloni këtë thesar ballkanik përpara se të mbipopullohet nga turma vizitorësh! /atsh/ KultPlus.com
Filharmonia e Kosovës ka njoftuar se kanë nisur përgatitjet për një koncert të veçantë, nën drejtimin e dirigjentit brazilian Marcio da Silva, dirigjent i Hastings Philharmonic Orchestra. Ky koncert do të sjellë interpretimin e oratoriumit të njohur Messiah nga Handel.
Sipas një njoftimi për media në faqen zyrtare të Filharmonisë ky koncert do t’i dedikohet dirigjentit të parë të Kosovës, Bahri Çela, njëherësh themelues i Filharmonisë së Kosovës.
Shfaqja do të shënojë gjithashtu 20-vjetorin e interpretimit të Messiah nga Bahri Çela me Korin e Studentëve të Fakultetit të Arteve dhe Orkestrën e Profesorëve të Fakultetit të Arteve – DAM, së bashku me studentët e atij viti.
Koncerti do të zhvillohet në dy shfaqje, më 9 dhe 10 maj 2025, në Pallatin e Rinisë, nga ora 19:30./ KultPlus.com
Producentja Pamela Cederquist dhe drejtori i ekzekutiv i Catalyst Story Institute, Philip Gilpin Jr., dy amerikanë të angazhuar në industrinë e filmit, të cilët kanë themeluar qendrën e tyre të trajnimit për talentet e reja në Shqipëri, ishin të ftuarit e radhës të kryeministrit Edi Rama në podkastin “Flasim”.
“Catalyst Story Institute”, e ngritur në ambientet e ish-Kinostudios është një mundësi për të gjithë ata që duan të hyjnë në botën e kinemasë jo thjesht si regjisorë, aktorë apo skenaristë, por edhe për të gjithë të tjerët që janë të përfshirë në zinxhirin e shërbimeve.
Në podkastin “Flasim”, producentja Pamela Cederquist tregoi se si e zbuloi Shqipërinë nga një pikë në hartë, ndërsa gjithçka ndryshoi pas vizitës së saj këtu në vitin 2022, pikërisht për shkak të energjisë dhe historisë që ofron vendi.
Ndërsa për drejtorin ekzekutiv i Catalyst Story Institute, Philip Gilpin Jr., “ky vend është një terren pjellor talentesh të pashfrytëzuara, në pritje që industria ta ndezë e të shpërthejë njësoj si një raketë që është gati të niset në platformën e lëshimit”.
“Lista e mrekullive fatlume shqiptare që na kanë ndodhur këtë vitin e fundit është e jashtëzakonshme ndaj mendoj se jemi në vendin e duhur”, u shpreh ai.
Por sipas tyre, ndikimi i industrisë së filmit shkon përtej interesit së një kategorie të caktuar profesionistësh të cilët përfshihen direkt.
Pamela shpjegoi se si kjo industri kërkon të mbështetet nga një zinxhir i tërë shërbimesh në vendin ku zhvillohet, që do të thotë më tepër ekonomi.
“Nëse ndërtojmë një skenografi filmi dhe supozohet të jetë një banjë, më duhen punimet hidraulike, që të shkarkoj ujë. Nëse është kuzhinë, më duhet energji elektrike. Nëse më duhet ta ndërtoj, më duhen marangozët, nëse më duhet një mur guri, kam nevojë për muratorë, nëse më duhet një kamion, kam nevojë për shofer. Është gjithëpërfshirëse”, tha ajo.
Ndërkohë impakti që krijon kjo industri, për Philip është më i gjerë akoma, pasi ka ndikim edhe në ekonominë e vendeve.
“Turizmi i filmit është një nga më të fuqishmit ekonomikisht dhe jo vetëm ekonomikisht dhe gjithçka për të cilën po flisni janë ndikimet ekonomike. Megjithatë, është edhe krenari, ka një nivel krenarie. Ka të bëjë me vendosjen e flamurit tuaj në skenën globale dhe thua, “pa na shiko në ekran, jemi këtu”. Ka një fuqi kur sheh një vend në ekran që të bën ta vizitosh apo të mendosh për të. Mund të jetë për pak, sa për të bërë pushimet e radhës atje apo mund të zhvendosesh aty. Ka gjithashtu një lloj fame që vjen me bashkë me këtë”, shtoi ai.
“Unë kam nisur të punoj në industri për HBO-në. Kam punuar në serialet Six Feet Under, Sex in the City, Sopranos,Curb your Enthusiasm. Isha një prej analistëve për çështjet e biznesit në HBO, në fillim të viteve ‘2000 dhe kjo më dha njohuri sesi të merresha me pjesën e biznesit. Kështu, një nga gjërat për të cilat jam më i interesuar dhe ajo që do të duhet nëse Shqipëria do të shndërrohet në një qendër afatgjatë për industrinë, është puna me profesionistët aktualë të biznesit dhe financave në vend që të mësojnë – ndoshta tani janë investues në pasuri të paluajtshme – sesi investohet në pronësi intelektuale, si të investosh në aktive jomateriale, pse të investosh në filma dhe televizion, cili është modeli i biznesit për këtë, ku janë paratë, ku është fitimi prej tyre dhe si funksionon qarkullimi financiar faktik i ndërtimit të kësaj industrie. Kjo është ajo që e bën Hollivudin Hollivud, sepse ai ishte vendi që nisi të investonte privatisht në industri që para 100 vjetësh”, theksoi ai.
Sudani jugor njoftoi të enjten mbylljen e të gjitha shkollave për dy javë për shkak të një vale ekstreme të vazhdueshme të të nxehtit që ka shkaktuar kolaps te disa nxënës.
Kjo është hera e dytë që vendi – i cili përballet me efekte ekstreme nga ndryshimet klimatike, duke përfshirë përmbytjet gjatë sezonit të shirave – mbyll shkollat gjatë një vale të nxehtit në shkurt dhe mars, shkruan The Independent, transmeton Klankosova.tv.
Zëvendësministri i Arsimit, Martin Tako Moi tha të enjten “mesatarisht 12 studentë ishin alivanosur në qytetin Juba çdo ditë”.
Arthur Schopenhauer (22 shkurt, 1788 – 21 shtator, 1860) ishte filozof gjerman.
Ai më së shumti është i njohur për veprën e tij të famshme “Bota si vullnet dhe përfaqësim”, e cila u botua në vitin 1818.
Shkrimet e tij mbi estetikën, moralin dhe psikologjinë ushtruan ndikim të rëndësishëm mbi mendimtarët dhe artistët e shekullit XIX dhe XX.
1- Secila dashuri, sado qiellore të duket, rrënjët e saj i ka në instinktin seksual.
2- Kur blini një libër, ju në mënyrë optimiste mendoni se po blini edhe kohën për ta lexuar atë.
3- E gjithë e vërteta kalon nëpër tri faza. Në fillim e përqeshin. Pastaj e kundërshtojnë me dhunë. Në fund e pranojnë si të vetëkuptueshme.
4- Talenti godet një objektiv që askush tjetër nuk mund ta godasë; Gjeniu godet një objektiv që askush tjetër nuk mund ta shohë.
5- Miku i të gjithëve nuk është miku i askujt.
6- Një njeri mund të jetë vetja për aq kohë sa ai është vetëm.
7- Çdo ditë është një grimë jetë: çdo zgjim dhe ngritje është një grimë lindje, çdo mëngjes i ri është një grimë rini, çdo pushim dhe gjumë është një grimë vdekje.
8- Një njeri mund të bëjë atë që ai dëshiron, por nuk mund të dojë atë që ai dëshiron.
9- Urrejtja është një çështje e zemrës; përbuzja është një çështje e kokës.
10- Çdo njeri i merr kufijtë e fushës së tij të vizionit për kufij të botës.
11- Vullneti minus intelekt përbën vulgaritet.
12- Mërzitja është vetëm ana e kundërt e magjepsjes: të dyja varen në të qenit më shumë jashtë sesa brenda një situate, dhe njëra çon tek tjetra.
13- Paraja është lumturia e njeriut në formën abstrakte; ai, pastaj, që nuk është më në gjendje të gëzojë lumturinë njerëzore në formën konkrete ua kushton veten krejtësisht parave.
14- Mëshira është baza e moralit.
15- Të mençurit kanë thënë gjithmonë të njëjtat gjëra, dhe budallenjtë, të cilët janë shumica, kanë bërë gjithmonë të kundërtën.
16- Feja është kryevepra e artit të trajnimit të kafshëve, sepse i stërvit njerëzit se si ata duhet të mendojnë.
17- Pasuria është si uji detit, sa më shumë kemi pirë, aq më shumë kemi etje. Dhe e njëjta gjë vlen edhe për famën.
18- Të jetuarit në vetmi është fati i të gjithë shpirtrave të mëdhenj.
19- Njerëzi e Mëdhenj janë si shqiponja, dhe për të ndërtuar folenë e tyre iu duhet një vetmi e madhe.
20- Burrat janë nga natyra thjesht indiferent ndaj njëri-tjetrit; por gratë nga natyra janë armike.
21- Gjumi është interesi që ne duhet të paguajmë mbi kapitalin i cili quhet vdekje; dhe sa me e lartë norma e interesit dhe sa më rregullisht bëhet pagesa, aq më tej shtyhet data e shpagimit.
22- Çdo komb përqesh kombet e tjera, dhe të gjithë kanë të drejtë.
23- Arritjet më të mëdha të mendjes së njeriut janë pranuar përgjithësisht me mosbesim.
24- Sa më i mençur është një njeri, aq më pak misterioze i duket atij ekzistenca.
25- Ne humbim tri të katërtat e vetes në mënyrë që të jemi si njerëzit e tjerë.
26- Miqtë dhe të njohurit janë pasaporta më e sigurt ndaj fatit.
27- Është një fitore e qartë të sakrifikosh kënaqësinë në mënyrë që të shmangësh dhimbjen.
28- Këmbëngulja është rezultat i vullnetit për të detyruar veten të futet në hapësirën e intelektit.
29- Më e madhja marrëzi është të sakrifikosh shëndetin për çdo lloj tjetër të lumturisë.
30- Në pjesën tonë monogame të botës, të martohesh do të thotë të përgjysmojmë të drejtat dhe të dyfishojmë detyrat e dikujt.
31- Nuk ka asnjë dyshim se jeta na është dhënë, jo për ta gëzuar, por për ta tejkaluar, për ta kapërcyer.
32- Nderi nuk fitohet, por vetëm nuk duhet humbur.
33- Nëse ju doni të dini opinionin tuaj të vërtetë ndaj dikujt, shihni efektin e prodhuar tek ju me shikim të parë një letër e dërguar prej tij.
34- Martirizimi është e vetmja mënyrë që një njeri mund të bëhet i famshëm pa pasur ndonjë aftësi.
35- Fjala e njeriut është më e fortë se të gjitha metalet./bota.al/ KultPlus.com
Gjithë jetën time më kanë ngjallur interes monomanët, të cilët i sundon ideja e një pasioni të vetëm, sepse sa më të kufizuar të jenë njerëzit, aq më tepër i afrohen infinitit.
Stefan Cvajg
Shahu është një lojë strategjike që luhet nga dy lojtarë në një fushë shahu. Kjo e fundit përbëhet nga tetë rreshta dhe tetë kolona, gjithsej janë 64 katrorë të zinj dhe të bardhë. Është një nga lojërat më të njohura në botë, e luajtur nga miliona njerëz në shtëpi, klube, në internet, në korrespondencë dhe në turne të shumtë. Çdo lojtar ka nga 16 gurë: një mbret, një mbretëreshë, dy torra, dy oficerë, dy kuaj dhe tetë ushtarë. Secili gur lëviz në drejtime të ndryshme. Gurët përdoren për të sulmuar dhe për të kapur gurët e tjerë të kundërshtarit. Objektivi i lojës është “shah mat”, kur mbreti i lojtarit tjetër është nën kërcënimin e pashmangshëm të kapjes. Loja mund të fitohet edhe nga dorëzimi i vullnetshëm i njërit prej lojtarëve, gjë që ndodh zakonisht kur shumë gurë janë humbur, ose kur shah mati është bërë i pashmangshëm. Një rezultat tjetër i pranueshëm i lojës është dhe barazimi, në të cilin asnjë prej lojtarëve nuk fiton. Kursi i lojës është i ndarë në tri faza: hapja, zhvillimi dhe mbyllja e lojës. Vilhem Steinitz është i pari kampion i shahut, i nderuar në vitin 1886. Kampioni aktual është indiani Visëanathan Anand. Ekzistojnë shumë kampionate botërore shahu, si për shembull ai femëror, për të rinj, i zotërinjve (ku marrin pjesë persona mbi 60 vjeç) në korrespondencë, në internet dhe kampionati i shahut të shpejtë. Ka shumë variante të shahut me rregulla, figura dhe me tabela të ndryshme. Loja e shahut është programuar për t’u luajtur në kompjuter që prej gjysmës së dytë të shekullit të 20. Kompjuteri “Deep Blue” është i pari që mundi kampionin botëror të shahut Geri Kasparov në vitin 1997. Rregullat zyrtare të shahut vendosen nga Federata Botërore e Shahut dhe gjenden të publikuara në libra apo rregullore të nxjerra prej saj. Në rreshtin e parë të tabelës nga të dyja anët vendosen torrat, kuajt, oficerët, mbreti dhe mbretëresha, ndërsa në rreshtin e dytë të gjithë ushtarët. Lojtari i parë që lëviz është ai që ka zgjedhur fushën e bardhë, pas lëvizjes fillestare çdo lojtar lëviz nga një herë. Gurët lëvizen pavarësisht nëse katrori është i zënë apo jo, kur ky është i zënë atëherë guri i kundërshtarit kapet dhe del nga loja. Lojtarët lëvizin nëpër fushë duke “ngrënë” figurat e njëri-tjetrit. Asnjëri prej tyre nuk është i detyruar të bëjë lëvizje që ta vënë mbretin në rrezik. Nëse njëri prej lojtarëve nuk ka më lëvizje të mundshme, atëherë loja mbaron. Secili gur shahu ka lëvizjen e tij të veçantë. Loja e shahut mund të luhet edhe nën kontrollin e kohës, këtë e përdorin zakonisht klubet ose profesionistët e shahut. Nëse njërit prej lojtarëve i mbaron koha përpara se loja të përfundojë, ai humbet. Gjatësia e lojës varion nga shtatë orë për lojërat e rëndësishme, deri në tridhjetë minuta ose një orë për lojërat normale. Akoma më i shkurtër është “shahu i shpejtë”, me një mundësi kohore nga 3-15 minuta për lojtar. Në turnetë e shahut, përdoren orët që janë të ndara në dy pjesë, duke treguar sesa kohë i ka mbetur secilit lojtar. Qëllimi i lojës së shahut është marrja e figurës së mbretit të kundërshtarit. Taktikat e shahut janë lëvizje në kohë të shkurtër, por që llogarisin veprimet në të ardhmen e afërt të kundërshtarit. Aftësia për të formuluar taktika të suksesshme varet nga inteligjenca dhe përqendrimi i lojtarit. Gjatë hartimit të strategjisë, lojtari duhet të marrë në konsideratë jo vetëm veprimet e mundshme të kundërshtarit, por edhe vlerën e gurëve në lojë, kontrollin e qendrës dhe gurëve kyç për fitoren, sigurinë e mbretit, dhe strukturën e ushtarëve. Vlera e gurëve ndryshon në varësi të titullit që mban secili prej tyre, për shembull ushtarët vlejnë një pikë, oficerët dhe kuajt tri pikë, torrat pesë pikë dhe mbretëresha nëntë pikë. Mbreti ka vlerën më të madhe nga të gjithë, nëse ai kapet, atëherë loja mbaron. Një tjetër fakt me rëndësi në lojën e shahut është edhe struktura e ushtarëve në tabelë. Kjo strukturë formëson strategjinë e lojtarëve dhe mundësinë e tyre për të fituar.
Historia e shahut
Mendohet ta këtë origjinën nga India Veriperëndimore gjatë Perandorisë Gupta, e cila në shekullin e gjashtë njihej si Chaturanga. Ajo përbëhej nga katër divizione ushtarake: këmbësoria, kalorësia, elefantët dhe chariotry (lloj transporti me kafshë), të cilat respektivisht i përkasin ushtarëve, kuajve, oficerëve dhe torrave. Sipas historianëve, fillesat e shahut gjenden në Perandorinë Kushan në Afganistanin e lashtë, ku fjala shah ka kuptimin e një fosili të gjallë. Prova më e hershme e shahut gjendet në Persi rreth vitit 600, ku loja quhej “chatrang”. Chatrang u huazua nga myslimanët pas pushtimit të Persisë prej tyre në vitet 633-644, nga ku u quajt “shatranj”, por emrat e gurëve nuk u ndryshuan dhe shumica mbetën me origjinë persiane. Secili nga shtetet që e adoptoi këtë lojë i dha asaj një emër të përshtatshëm për vendin ku luhej, në Europë mbizotëroi zëvendësimi nga fjala persiane “shah” që do të thotë mbret, në “chess”. Tregtarët e Lindjes mbërritën në portet europiane me gurët orientalë të mbretit të shahut, përpara se ata të sillnin lojën e plotë. Loja u përhap në Europën Perëndimore dhe Rusi në fillim të shekullit të nëntë. Në vitin 1000, loja e shahut ishte shpërndarë në të gjithë Europën. Rregullat e lojës filluan të ndryshojnë në vitin 1200 nga Europa Jugore, duke marrë ngadalë formën që kanë sot. Ato u formuan plotësisht në shekullin 19, në mënyrën sesi shahu luhet sot në mbarë botën. Nga shekulli 10 deri në shekullin 15, mbretëresha u bë guri më i rëndësishëm i lojës, duke zëvendësuar kështu figurën e vezirit. Për këtë arsye e gjejmë shpesh të quajtur shahun modern si “Shahu i mbretëreshës”.
Librat për teorinë e shahut filluan të shkruhen në shekullin e 15. Autorë të shumtë nga Spanja, Italia, Greqia dhe vende të tjera, kanë shkruar analiza dhe teori të shumta për mënyrën sesi shahu duhet të luhet apo fitohet. Turneu i parë i shahut u mbajt në Londër në vitin 1851 dhe u organizua nga kryetari për shahun në Angli. Ky turne u fitua nga gjermani Adolf Andersen, i cili shquhej për mjeshtërinë në shah, për mendjen brilante dhe për energjinë e sulmit, e cila më pas u njoh si strategji. Pol Mërfi ishte një lojtar i ri shahu, i cili fitoi ndaj të gjithë kundërshtarëve të tij profesionistë. Karriera e Mërfit shquhej për kombinimin brilant të sulmit dhe mbrojtjes, për aftësinë e tij të jashtëzakonshme në përgatitjen e sulmeve të befasishme. Vilhem Steinitz e revolucionarizoi lojën duke shpjeguar sesi të shmanget dobësia e pozicioneve të ndryshme dhe si të vërehet kjo dobësi në pozicionet e kundërshtarit. Ndërmjet luftërave botërore, strategjitë e shahut u zhvilluan edhe më shumë nga “hipermodernistët”. Këta filluan ta kontrollonin qendrën e fushës së shahut jo më me ushtarë të thjeshtë, duke e sulmuar kundërshtarin në pikën e tij të dobët.
Titujt në shah janë të ndryshëm dhe të shumtë, në varësi edhe të kategorive për të cilat bëhet fjalë. “Mjeshtër i madh” është titulli më i lartë që një lojtar shahu mund të mbajë. Përpara se Federata Botërore e Shahut të mund t’i japë një lojtari këtë titull ai duhet të jetë klasifikuar në sistemin ELO të numërimit të pikëve të një shahisti. “Mjeshtër ndërkombëtar”, për t’u kualifikuar për këtë titull duhet që lojtari të këtë të paktën 2400 pikë në sistemin ELO të pikëve. “Mjeshtër i federatës”, për këtë titull lojtari duhet të këtë mbledhur 2300 pikë për arritjet e tij në federatë. “Mjeshtër kandidat”, është titull i përafërt me “Mjeshtrin e federatës”, por hierarki më poshtë këtij, për të marrë këtë titull duhen të paktën 2200 pikë. Titujt janë të hapur për meshkujt dhe femrat. Titujt si “Mjeshtër i madh” merren edhe nga femrat që prej vitit 1978. Në vitin 2011 numërohen rreth 1363 “Mjeshtër të mëdhenj” dhe 3153 “Mjeshtër ndërkombëtarë”. Tre vendet me numrin më të madh të “Mjeshtërve të mëdhenj” janë 208 Rusia, 78 Ukraina dhe 76 Gjermania.
Psikologjia e shahut
Në tezat e tij, Ardian de Groot tregon se mjeshtërit e shahut mund të perceptojnë shumë shpejt tiparet kryesore të një pozicioni. Sipas studiuesit, kjo aftësi e shpejtë perceptimi arrihet si pasojë e viteve të tëra praktikë e studim. De Groot ka provuar se mjeshtërit në shah mund të memorizojnë pozicionet e gurëve të treguar vetëm për pak sekonda. Kjo aftësi për të mbajtur mend nuk është thjeshtë e lidhur me aftësitë në shah, por edhe për shkak se kur mjeshtërit e shahut përballen me një rregullim të çfarëdoshëm të një fushe shahu, ata e lidhin atë pamje me qindra e mijëra kujtime ekuivalente të mëparshme. Kur pozicionet e lojës janë kopjuar nga një lojë e caktuar, të cilën mjeshtërit e njohin, atëherë pozicionet e gurëve regjistrohen në tru automatikisht. Të tjera kërkime shkencore i referohen shahut si stërvitje e mendjes dhe si zhvillim i diturisë. Talenti dhe praktika ecin së bashku kur bie fjala për shahun. Shkencëtarët diskutojnë ndërmjet tyre faktin se a është e mjaftueshme një praktikë e madhe për të arritur nivele të larta në shah, apo gjenitë e deritanishëm të shahut e kanë pasur aftësi të lindur mënyrën sesi ata arrinin të fitonin.
Shahu dhe inteligjenca
Pavarësisht supozimit të lidhjes mes performancës në shah dhe inteligjencës së përgjithshme, kërkuesit deri më tani kanë dështuar në konfirmimin e kësaj hipoteze. Një studim i vitit 2006 zbuloi se nuk kishte ndonjë dallim të madh mes inteligjencës së personave që luanin shumë mirë shah dhe njerëzve normalë. Për këto dhe shumë arsye deri më tani, performanca në shah është e lidhur më tepër me eksperiencën sesa me ndonjë inteligjencë gjeniale të fshehur. Shahistët profesionistë është vlerësuar se kanë të regjistruar në kujtesën e tyre 10,000-300,000 modele pozicionesh shahu. Një studim i vitit 2007, i cili studionte lojtarët e rinj të shahut në Britani zbuloi se fëmijët më të zgjuar prireshin të kishin nivel më të ulët të aftësive në shah. Rezultatet shpjegoheshin prej faktit se kishte një lidhje të zhdrejtë mes inteligjencës dhe praktikës. Studimi këshillonte se praktika është ajo që ngjall më shumë aftësi të mira në shah, sesa vetëm inteligjenca e lindur.
Shahu dhe çmenduria
Shahu e stërvit mendjen deri në cakun e gjenialitetit, pastaj duket se e gremis atë në çmenduri. Shahisti i shquar Bobi Fisher konsiderohet prej shumë personave si lojtari më i mirë i shahut në të gjitha kohërat, ai pati një karrierë brilante, por fundi i tij ishte tragjik, ai u çmend. Pol Mërfi pas debutimit të tij triumfues në turin e Europës në vitet 1858-‘59, u kthye më pas në Amerikë dhe hoqi dorë nga shahu. Disa njerëz shprehen se ai është parë të endet rrugëve të Nju Orlinsit i çmendur duke folur me vete. I madh Vilhem Steinitz pretendon se ka luajtur shah me Zotin, i ka dhënë atij një gur tepër dhe përsëri ka fituar. A është e rastësishme lidhja midis shahut dhe çmendurisë? Ka tri shpjegime të mundshme. Njëri prej tyre e tregon shahun si një monomani, (mania për të pasur një pasion të vetëm dhe për ta zhvilluar atë sa më shumë). Personat e ndjekin pasionin e tyre me një intensitet të lartë ditë e natë që nga fëmijëria, me qëllimin e vetëm për të arritur majat e më të lartëve. Ky përqendrim i madh ndikon në mënyrën sesi e shohin realitetin këta njerëz dhe i bën ata që të kenë çrregullime të shumta. Xhorxh Steiner shprehet se një gjeni shahu është një qenie njerëzore me një qëllim të vetëm dhe rëndësia që ky i jep këtij synimi, e bën atë të dobët ndaj simptomave të shumta të stresit dhe iluzioneve. Nga ana tjetër, shahu është një aktivitet abstrakt dhe i mbyllur, i cili zhvillohet mes teorive të shumta që vërviten në mendjen e personit që e luan. Stefan Cvajg i referohet shahut si matematika që nuk nxjerr asnjë konkluzion, si arti pa një vepër, si arkitektura pa përmbajtje. Shpjegimi i fundit për çmendurinë e shkaktuar nga shahu është fakti se në fushën e lojës, shahistët ndiqen këmba-këmbës nga kundërshtarët e tyre, ata janë gjithnjë në presion dhe në ndjekje të njëri-tjetrit. Kjo ndjenjë e të qënurit i vëzhguar gjithnjë nga dikush, ndikon në çrregullimet mendore që shahistët mund të përjetojnë. Fusha bardhezi për profesionistët e shahut nuk është thjesht një tabelë, por një fushë e ëndrrës dhe paranojës. Sipas Federatës Botërore të Shahut, kampioni shqiptar i shahut është Erald Dervishi, i cili mban titullin “Mjeshtër i madh” dhe numëron 2546 pikë, i dyti është Dritan Mehmeti me 2413, ndërsa i treti është Ilir Seitaj me 2392 pikë. Në Shqipëri ka 48 shahistë aktivë, 1 Mjeshtër të Madh, asnjë femër Mjeshtre e Madhe e Shahut, 3 Mjeshtër Ndërkombëtarë, 2 Mjeshtër të Federatës dhe 1 Mjeshtre Femër të Federatës.
Novela e Shahut- Stefan Cvajg
Kur i hodha librit vështrimin e parë, ndjeva dëshpërim dhe u pezmatova aq sa s’bëhet. Ky libër, të cilin e kisha vjedhur me rrezik të madh e që prisja ta lexoja me padurim, nuk ishte tjetër veçse një tekst shahu që përmbante njëqind e pesëdhjetë lojëra të zhvilluara nga shahistët më të përmendur. Po të mos isha i mbyllur brenda katër mureve do të më kapte zemërimi e do ta kisha hedhur librin nga dritarja. Mbase do të kem mundësi të formoj në qelinë time një lloj fushe shahu dhe do të përpiqem t’i përtërij këto lojëra. Çarçafi m’u duk me katrorthe dhe sikur ishte një dhuratë qiellore. E palosa me mjeshtëri çarçafin e m’u bë sikur pashë një fushë të ndarë në gjashtëdhjetë e katër katrorthe. E grisa faqen e parë dhe librin e fsheha nën dyshek. Pastaj, me tulin e bukës që e hiqja nga goja zura të ngjizja mbretin, mbretëreshën dhe figurat e tjera të shahut, të cilat morën trajtë qesharake, e më në fund, pasi kapërceva vështirësi të mëdha munda të formoja mbi çarçafin me katrorthe pozicionet që ishin shënuar në këtë libër. Ditët e para nuk ia dola dot mbanë, në vend të lojës u bë një rrëmujë: m’u desh ta filloja lojën nga e para, pesë, dhjetë, njëzet herë. Po kush kishte më shumë kohë të lirë se unë skllavi që jetonte në zbrazëtirë? Kush, mund të kishte dëshirë dhe durim aq të madh?
/Shkëputur nga libri me novela, i përkthyer nga Klio Evangjeli. / KultPlus.com
Sitet e trashëgimisë kulturore kombëtare dhe muzetë e vendit tonë janë kthyer ndër më të vizituarit në vend.
Rritja e numrit të vizitorëve në këto site kulturore ka ardhur edhe si pasojë e vizitave falas në fundjavën e fundit të çdo muaji, .
Ministri i Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Blendi Gonxhja në një postim në rrjetet sociale ftoi sot vizitorët të vizitojnë falas këto site kulturore fundjavën e fundit të muajit shkurt.
“Këtë fundjavë lëreni rutinën mënjanë, vizitoni sitet tona kulturore dhe përjetoni nga afër trashëgiminë që na bën krenarë”, shkruan Gonxhja.
Gjatë 2024 sitet kulturore u vizituan nga 1 314 999 persona, 31% më shumë krahasuar me 2023. Pesë sitet më të vizituara në 2024 ishin Kalaja e Gjirokastrës, Parku Kombëtar i Butrintit, Muzeu Gjergj Kastrioti në Krujë, Parku Arkeologjik në Shkodër dhe Parku Arkeologjik në Apoloni.
Në Shqipëri ndodhen një sërë sitesh arkeologjike si Butrinti, Apolonia, Oriku, Amantia, etj, ndërsa nga kalatë përmendim kalaja e Gjirokastrës, kalaja e Lëkurësit, Sarandë, kalaja e Krujës, kalaja e Beratit, Kalaja e Petrelës, Tiranë, Kalaja e Ali Pashës, Tepelenë, kalaja e Rozafës, Shkodër etj.
Ndërsa nga muzetë përmendim Muzeun e Ikonografisë “Onufri” dhe Muzeu Etnografik në Berat, Muzetë Arkeologjikë në Durrës, Tiranë, Korçë, Muzeu i armëve dhe Etnografik në Gjirokastër, Muzeu Etnografik në Sarandë, Muzeu Historik Kombëtar, Tiranë, Muzeu Arkeologjik, Tiranë, Muzeu Historik, Shkodër etj./atsh/ KultPlus.com
Vatikani ka mohuar zërat për një dorëheqje të mundshme të Papës.
Së fundi, Vatikani ka bërë të ditur se Papa ka pushuar dhe gjendja e tij është stabile, transmeton Klankosova.tv
“Papa ka pushuar mirë,” ishte fjalia e vetme që zyra e shtypit e Vatikanit njoftoi në përditësimin e saj të fundit mbi gjendjen e Papa Françeskut, i cili është shtruar në spital prej nëntë ditësh në poliklinikën Gemelli në Romë për shkak të pneumonisë.
Të premten, profesori Sergio Alfieri, i cili ndjek Papën, tha se “Papa nuk është jashtë rrezikut”, duke shtuar se më pas shkoi në kishë për t’u lutur.
“Papa ka dashur gjithmonë që ne të themi të vërtetën,” vazhdoi Alfieri gjatë konferencës për shtyp.
