Etiketë: sanije gashi

Pazari i Grave, të martat dhe ardhja e janjevalive (FOTO)

Posted on by KultPlus

Pjesë e kësaj lagjeje asokohe ishte edhe Pazari i Grave ose pazari i plaçkave, që mbahej të martave, herë në hapësirat e garazheve të sotme të RTK-së e herë në brendi të lagjes në të djathtë të Muzeut Etnologjik, e herë në hyrje të sokakut.

Aty shitej gjithçka, që nga penjtë për qëndisje të ndryshme, rruazat e kërkuara, pëlhura e llojit të veçantë për këmishë, që shërbenin për përgatitje nusërie, deri te teshat e bajtura.


Pazari i Grave – Pejë

E, në mes të atij kallaballëku, rëndom qëndronte salepçiu me salepin e nxehtë, që nxirrte avull… po kështu shërbehej edhe kungulli i Misirit, i pjekur dhe i vendosur në tepsi, që mbahej lart me njërën dorë ose mbi kokë të shitësit.

Por, të ndalemi te dita e pazarit: karakteristikë e së martës ishte ardhja e janjevasve (ose janjevalive, siç u thoshin), zanatçinj të mrekullueshëm të punimit të bizhuterive, të cilët e ekspozonin mallin e tyre shtrirë në tezga. Jo vetëm për atë kohë punimet e tyre kanë qenë të njohura dhe të kërkuara. Mjerisht, tashmë janjevalitë dhe prodhimet e tyre nuk shihen të vijnë në këtë qytet e më gjerë, jo se malli i tyre u harrua, por pse, të rinjtë, si duket, nuk e ndoqën traditën e të parëve.

Burimi: Sanije Gashi


Pazari i Grave – Pejë, 1959


Pazari i Grave – Prizren, 1912

Shfaqja e parë e luajtur në Prishtinë dhe fuqia e disa aktoreve (FOTO)

Posted on by KultPlus

Në Prishtinë, teatri profesional (sot Teatri Kombëtar) është themeluar përfundimisht më 1948, ndërsa me 1949 ka filluar programi i rregullt, me dy-tri premiera shqip e serbisht.

Shfaqja e parë e luajtur në teatrin e Prishtinës është “Personi i dyshimtë” i Nushiqit, e përkthyer. Nushiqi nënën e ka pasur shqiptare, të grabitur prej një serbi të Maqedonisë. Serbët thonë se është serb, maqedonasit se është maqedonas, ne themi se e ka marrë mbiemrin e së ëmës – Nushës, një bareshë e bukur, e re, e rrëmbyer nga kaçakët, – rrëfen Vehap Shita, kritiku më i njohur i teatrit, që nga ditët e para të themelimit të tij, gazetar shumëvjeçar dhe përkthyes.


Lajde Sopi, Meli, Meribane Shala, Katarina Josipi

– Unë, kur kam shkruar për zhvillimin e teatrit, e kam marrë vitin 1930. Edhe atëherë janë dhënë shfaqje teatrale në gjuhën shqipe nëpër shtëpi nëpër oborre, kopshte.. Teatro amatore ka pasur edhe gjatë okupacionit. Në Prizren, për shembull, kanë qenë Tajar Hatipi, Mysafere Gjinali, Nuhi Sherifi, Xhemil Doda…

Në Prishtinë, rolin e parë kryesor e ka luajtur Shani Pallaska, amator i thjeshtë i ardhur nga Gjakova. Shaniu ka kënduar bukur dhe i ka rënë kitarës. Aktorët Abdurrahman Shala e Muharrem Qena kanë ndjekur Shkollën e Teatrit në Beograd, me profesorë shumë të zotët. Fillimisht regjisorët vinin nga Beograd. Muharrem Qena, në fakt, aktrimit ia ka nisur në Mitrovicë, mandej ka ardhur në gjimnazin e Prishtinës, shkruan KultPlus.

E para aktore e Teatrit të Prishtinës ka qenë Meriban Shala, mandej Katarina Josipi, Melihate Ajeti, Musherefe Preka. / KultPlus.com

Burimi: Sanije Gashi – “Prishtina e fëmijërisë sime”

Vahide dhe Fadil Hoxha, me paramilitarët e Serbisë te dera

Posted on by KultPlus

Vahide Hoxha është një ndër gratë më të njohura kosovare në kohën e saj, jo vetëm për faktin se ishte bashkëshorte e Fadil Hoxhës, politikanit dhe udhëheqësit më të njohur kosovar, por sepse kreu funksione të shumta, që nga profesoresha e Normales në Prishtinë deri te kryetarja e Bashkësisë së Kulturës.

Nga Prishtina nuk u nda për rreth gjysmë shekulli.

Vahide Hoxha tregon shumë në librin –“Ecje nëpër kujtesë” të Sanije Gashit, por ne po e sjellim sot vetëm një pjesë kur ajo tregon për kohën e NATO-s dhe hyrjen e paramilitarëve serb në shtëpinë e saj.

– Intervenimin e NATO-s e kaluam në Prishtinë. Ditët e para në shtëpinë tonë, përderisa një mesditë erdhën paramilitarët. Hynë në oborr, trokitën gjatë, ndonja 10 minuta në derën tonë të mbyllur, ndërkohë që Fadili, unë, motra Nahirja dhe Veton (Surroi) qëndronim të përgatitur. Fati deshi që u tërhoqën vazhduan te fqinji pranë, të cilit ia thyen derën. Pas asaj dite, e lëshuam shtëpinë dhe për dy muaj të tjerë, qëndruam në dy shtëpi të tjera.


E marrë nga Besnik Pula / Facebook

Vahidja tregon për një jetë të lumtur krahas bashkëshortit. Pas Demonstratave ´81, Fadil Hoxha atakohet nga ana e komunistëve dhe funksionarëve shtetëror të Republikës Socialiste të Serbisë të cilët më vonë nxisin luftën ballkanike të viteve ´90. Nga mesi i viteve ´80 ai tërhiqet nga jeta politike dhe publike.
Vahidja tregon për bashkëshortësinë me Fadilin.


Oral History Kosovo

– Sinqerisht them se kam kaluar një jetë të lumtur. Jemi marrë vesh për çdo gjë, kemi qenë si shokë. Prandaj, nuk e kam pasur lehtë që pas 56 vjetësh të ndahem prej tij. Ishte vështirë. Por, jam munduar të mbahem. Në cdo skutë të shtëpisë sime janë kujtimet, që më lidhin me të.

Vahide Hoxha (1926-2013) punoi si edukatore gjatë tërë jetës, ishte reformuese dhe aktiviste. E lindur në Prizren në familjen e ngritur Kabashi, së bashku me motrën Rahmije ishin gratë e para shqiptare në Prizren që kishin përfunduar studimet universitare. Gjatë Luftës së Dytë Botërore, Vahidja u bë aktive në lëvizjen e të rinjve anti-fashiste, shkruan KultPlus.

Pas luftës, Vahidja përfundoi studimet në degën e historisë dhe u aktivizua si mësuese, hulumtuese dhe aktiviste në emancipimin e gruas. Si presidente të Këshillit Kulturor të Kosovës, ajo mbikëqyri krijimin e serive të institucioneve edukative dhe kulturore kudo në Kosovë. Para vdekjes ishte kryetare e Shoqatës së Veteranëve së Luftës Nacionale Anti-fashiste të Kosovës. / KultPlus.com

Luçie Miloti pati jetë me shqetësime, vuajtje, dhimbje…

Posted on by KultPlus

Një prej këngëtareve më të mira që shqiptaria ka dëgjuar e ka parë, Luçie Miloti ka çuditur gjithmonë publikun me fuqinë e saj hyjnore të vokalit.

Luçie Miloti lindi në një familje me tradita muzikore. Për herë të parë ka dalë në skenë në moshën 12-vjeçare dhe çuditi spektatorët shkodranë duke kënduar përkrah me Bik Ndojën, File Gjeloshin, Pjetër Gjergjin etj.

Në vitin 2004, dy vite para se të vdiste, ajo flet me Sanije Gashin në librin “Ecje nëpër kujtesë”, ku tregon për jetën e saj, për pesimizmin e saj edhe pse thotë se nga jashtë duket e lumtur, por është e zbraztë. Luçia sot nuk jeton më por megjithatë, këngët e saj flasin vetë për talentin dhe trashëgiminë që ajo i la shqiptarëve.

Po e sjellim këtu një pjesë nga libri i Sanije Gashit, ku flet edhe Luçie Miloti dhe vajza e saj Nora.

Thonë se për të depërtuar në botën shpirtërore të Luçies, duhet ta njohësh për së afërmi, se ka huqet e saj, është shumë e ndjeshme… sit ë gjithë artistët.

“Është e njohur si tip me temperament të panënshtruar, por e çiltër, zor del nga natyra e vet” – do të shkruajë me një rast muzikant I I njohur Ramadan Sokoli. Luçia pati jetë të ndërthurur me shqetësime, zhgënjime, vuajtje, dhimbje, kundrejt gëzimeve të pakta, por gjeti forcë në vetvete për ti përballuar.
Luçies i pëlqen ti përmendë këngëtarët me të cilët kaloi vitet më të bukura të jetës, që shumë prej tyre tani nuk janë më në jetë.
Uh, mos ma përmend Fitnete Rexhën e ndjerë, e kam pasur shumë shoqe… me Bik Ndojën nuk kontaktojmë, por dëgjohemi ndonjëherë përmes telefonit, se ai jeton në Shkodër, flet mallëngjyeshëm, sikurse edhe për qytetin e saj të lindjes.
Shkodrën e kujtoj me mall të madh, aty jam lindur, jam rritur, aty kam filluar me File Gjeloshin, me Pjetër Gjergjin, me Bik Ndojën. Skam më shëndet, forcë të shkoj – thotë. Luçia këndoi shumë këngë, por pak kanë mbetur të incizuara. Sot, herë pas here, dëgjohen në valët e Radio Tiranës 3-4 sosh.. E bija Nora është përkujdesur që ti mblidhte disa dhe të botonte një kasetë. Kaq.

Luçia me të bijën, mbrëmjeve shpesh ia thonë këngës, “duete për qejf, kemi sa të duash” – qeshet Nora tek i kthehet së ëmës: “T`ia falim një këngë Sanijes, hë?”. – Pa fije nazesh, që të dyja formojnë një duet që u shkon bukur, nisin këngën “Syrin tënd larush, moj cikë”… Pyetjes se ka ndonjë këngë që në çastet kur ndihet e mallëngjyer, do ta këndonte me qejf, Lucia i përgjigjet pa u kujtuar: “Kam. “Në Zaman t`njasaj furie” është jare, përpunim shumë i mirë i Çesk Zadesë”, shpjegon.
Këngëtarja tani e ndien veten të mënjanuar, të harruar, të lodhur nga jeta. Është diçka e brendshme që e ngacmon të flasë: “Nuk kam shoqëri, nuk dal, jam e mbyllur, si të them, më janë prerë këmbët, ndonëse më merr malli. Jam shumë pesimiste, ani që së jashtmi dukem alegro. Rri në penxhere, shikoj lulet shoh zogjtë. Jeta kalon”… / KultPlus.com

https://www.youtube.com/watch?v=734xlCMTJoc

Nexhmije Pagarusha: Nuk i ka kënduar kurrkush këngët e mia

Posted on by KultPlus

Për herë të parë, Nexhmije Pagarusha në Tiranë shkon në vitin 1971. Pak vonë për këngëtaren shqiptare por megjithatë kjo ishte koha kur rrethanat e mundësuan një udhëtim të tillë.

“Atëherë kur hapen pakëz rrugët, kur takohet me këngëtarë në zë të asaj kohe, sidomos me Vace Zelën, me të cilën thotë se e lidhin shumë gjëra të përbashkëta, se kanë shumë ngjashmëri shpirti” tregon Nexhmija kur flet për këtë përvojë në librin e shkruar nga Sanije Gashi – “Ecje nëpër kujtesë”, shkruan KultPlus.

“Me vetë paraqitjen e saj në skenë, Vaçja ka pasur diçka madhështore, ka qenë një mrekulli. Kur e kam parë së afërmi- kam menduar – s’ka krijesë më të bukur, me fjalët që fliste, me atë pasurinë shpirtërore. Fatkeqësisht, nuk kemi mundur të rrinim gjatë së bashku, se, siç e dimë, ishte kohë pa kohë. E kam vizituar edhe në Zvicër, kisha takuar edhe Luçie Milotin, edhe Fitnete Rexhën, tani që të dyja të ndjera. Fitnetja ka qenë një shpirt i madh, këngëtare e madhe, por ka pasur një jetë të rëndë, gjithë vuajtje… Po më vjen mirë që sot këngët e Vaçes po i këndojnë të gjithë këngëtarët. Se, ka pasur vërtet, repertor të pasur! Unë kam një repertor shumë të larmishëm, por s`i ka kënduar kurrkush këngët e mia, nuk e di c`është puna, ndoshta pse nuk kam CD, pse nuk më kanë dëgjuar shumë, veç “Bareshës” e cila ka qenë në long play, e incizuar shumë herët nga Lidhja Turistike e Kosovës (Botim i Beogradit) dhe më vonë, në një audiokasetë të botuar në Shtëpinë e kasetave në Prishtinë, para shumë vjetësh. Përzgjedhjen e atyre këngëve e kanë pas bërë ata të radios, natyrisht që nuk më ka pas pëlqyer, por edhe ka qenë ndaluar shitja e saj! Eh” tregon Nexhmija në një pjesë të bisedës së saj realizuar brenda librit.

Marrë nga “Ecje nëpër kujtesë” – Sanije Gashi.

Si e humbi zërin Nexhmije Pagarusha në Sarajevë, në vitin 1984?

Posted on by KultPlus

Këngëtarja e madhe shqiptare, Nexhmije Pagarusha, ka një karrierë disavjeçare për tu lakmuar dhe kësisoj ka hyrë përgjithmonë në zemrat e shqiptarëve.

Këngëtarja e “Bareshës”, megjithatë, dikur u zhgënjye për faktin se humbi zërin dhe nuk dha maksimumin e saj në skenë. Kjo do të ndodhte kur kulmi arriti në Sarajevë, në një performancë të sajën kur ajo u kritikua për performancën e saj.

Historinë e tregon vetë Bilbili i Kosovës – Nexhmije Pagarusha.

“Kisha disa vështirësi me zërin kohët e fundit, për çfarë edhe e kisha konsultuar një mjek në Beograd, i cili sa herë që mbaja koncerte atje, vinte bashkë me të shoqen e më nderonte me buqetë lulesh. Më pati preferuar: zonjë, juve ju nevojitet një periudhë qetësie, s`kemi nevojë për ilaçe. Ndërprerja definitive e zërit, ndërkaq, ndodhi në Sarajevë, në Lojërat Dimërore Olimpike 1984. Radio Prishtina më çoi bashkë me orkestrën që të këndoja për mysafirët e ardhur nga e gjithë bota. Këndoja në një lokal që i thonin Hamam Bar, përnatë, dhjetë ditë. Kjo ishte e tepërt për mua, në atë tym duhani. Pastaj, isha nervoze, ngase orkestra zbavitëse nuk dinte të më shoqëronte. Kur erdhi Ansambli Shota, bashkë me Luan Hajrën, u gëzova. Këndova dhe të nesërmen mbrëma me këtë ansambël, gjë që askush në botë nuk do të dilte të këndonte me atë zë që pata atë natë! Por, më vinte keq t`i lija, se ndërmjet pikave kur unë dilja, ata të ansamblit ndërronin gardërobën për paraqitjen e radhës. Ajo natë për mua ka qenë e tmerrshme, disa tone mund ti këndoja, disa jo, ndërsa djersët më shkonin, salla ishte përplot, megjithëkëtë duartrokitnin” tregon Nexhmija në librin e Sanije Gashin – Ecje nëpër kujtesë, derisa flet se si nisi zëri i saj të marrë ngjyrim tjetër shkaku i disa viteve performanca por edhe paraqitjeve në lokacione ku zëri i saj përzihej me tymin e duhanit.

“E kisha një koleg të ri, mik, që studionte në Sarajevë, i cili m`u afrua: Nexhi, ti më kështu nuk bën të këndosh! – E di, i thashë. Dhe kurrë më në jetë nuk kam kënduar! Ishte një mbrëmje e ftohtë, e ftohtë, si dimrat e Sarajevës më. Kjo ishte përshëndetja ime e fundit me skenën, me këngën, me zërin” tregon Pagarusha rreth periudhës kur u largua nga muzika për tu rikthyer vite më pas në një tjetër rrethanë dhe ndihmuar nga miqtë e saj këngëtarë. / KultPlus.com

Nadire Dida, mësuesja e një jete plot dashuri e vështirësi

Posted on by KultPlus

Mësuesja nga Prishtina nuk ka pasur një jetë mbushur me lule.

Nadire Dida e ka ditur çka është dashuria, dhimbja, emocioni, gjuha shqipe, vuajtja. Të shkruash për gratë e vyeshme që bënë karrierë e të mos përmendësh Nadire Didën, mbase nuk të falet, shkruan Sanije Gashi në librin ku janë përfshirë gratë që i dhanë shumë shqiptarëve.

E nisi mësimdhënien qysh në moshën 16-të vjeçare, fillimisht në shkollën “Elena Gjika” asokohe Vuk Karaxhiq, me drejtor Hilmi Bërvenikun.

Nga duart e saj do të rriten e dalin gjenerata të ndryshme në Prishtinë, Therandë, Prizren, e në fund në Prishtinë, aty ku edhe do ta mbyllte shekullin e punës prej një pedagogeje të shkëlqyeshme në çdo hap edukimi.
E lindur në vitin 1930, vazhdon si nxënës e gjimnazit “Sami Frashëri” në kryeqytet, me klasën e 38 nxënësve që quhej ndryshe edhe klasa gatimore.

Në vitin 1949 ajo martohet me intelektualin nga Prizreni, Sedat Dida, me të cilin lindë dy fëmijë – Agronin dhe Vetonin.

“Shoku im ka qenë drejtor në gazetën “Rilindja”. Ai ka qenë intelektual, i ri. Më thirrë për drekë te Asllan Fazliu. Ai ka qenë shok me Sedatin, shoku jem Sedati. Unë shkova. Në korzo po dali sa çika, po dalin me noj djalë. E une kërkun s’po dal. Hangrëm drekë, mandej po pysin burrin tem “Sedat bre! Hajde bre Sedat, a ki gjetë noj çikë?” “Jo, jo, jo. Ik, ik ik!” ai burri jem. “Fol, fol hajde. A ke ndoj simpati ktu?” Atij po i vjen marre e dikur thotë, “Osht’ bre nji çikë. Po a e dini çka? Unë po eci sa ma larg prej saj se ajo duhet t’jetë noj borgjeze, se vishet shumë pedante”. A unë babë s’kam pas edhe nuk kam qenë borgjeze, po nime kam qenë pedante. “Uhh… “ ata thojnë, “çfarë borgjeze, paske zgedhë nji çikë shumë t’mirë” thotë Nadire Dida në një intervistë për Oral History në vitin 2014-të.

Tregimi i saj është tregim i përzier, i ndjenjave në të cilat një engjëll si Nadire Dida do të duhej të kalonte herët a vonë, shkruan KultPlus.

Nadire Dida, kjo mësuese e pathyeshme. Në gjeneratën e fundit, tregon ajo, i ka pasur 56 nxënës, të ndarë bashkë me mësuesen Jakute Zherka. Rreth viteve 70-të të shekullit të kaluar del në pension. Në vitin 1973 ajo merr 1 milion dinarë si mësuese e dalluar, me një shpërblim në Beograd.

Më pas dekorohet me Medaljen Mësuese e Merituar, Medalja për kontributin e dhënë në fushën e arsimit, Mirënjohja për punë dhe rezultate të jashtëzakonshme në lëmin e kulturës së përgjithshme arsimore dhe edukative, Mirënjohja në 50-të vjetorin e shkollës “Faik Konica”…

“Sedati ka qenë njeri I mirë, bashkëshort që meriton të kujtohet” i thotë mësuesja Sanije Gashit – kësaj studiuese e cila e viziton para se të shkruajë librin e saj dhe ku natyrisht e inkuadron në disa faqe tregimin për Nadire Didën, gruan që edukoi gjenerata dhe pati jetë me respekt, dashuri e sfida. / KultPlus.com

A ka histori më të dhimbshme se ajo e Hyrie Hanës?

Posted on by KultPlus

Hyrie Hana do të kalonte një jetë të vështirë për shkak të sëmundjeve që i erdhën viteve të fundit.

Siç shkruan Sanije Gashi në librin “Ecje nëpër kujtesë”, Hyrie Hana – kjo aktore e njohur shqiptare, hoqi shumë në jetë nga UDB-ja serbe por edhe ishte veprimtare e njohur dhe e pashoqe.

Një ndër gratë e para aktore në Kosovë, Hyrie Hana ka një histori të mundimshme në ditarin e jetës së saj, shkruan KultPlus.

Ishte e bija e Gjylies dhe e Shyqyri Hanës. Gjatë Luftës së Dytë Botërore ishte pjesëtare e Aradhës Partizane Bajram Curri. Pas përfundimit të Luftës do të filloj punën si spikere në Radio Prishtina dhe nga viti 1947 do të inkuadrohet si aktore në Teatrin Profesional të Prishtinës dhe së bashku me Meribane Shalën dhe Katarina Josipin do të jenë ndër aktoret e para në Kosovë. Në Teatrin Profesional të Prishtinës nuk qëndron gjatë sepse ishte motër e “armikut të popullit” Xheladin Hana. Më 1953, me ndihmën e aktorit Shaban Gashi pranohet aktore në Teatrin e Pakicave në Shkup. Aty luajti “E shoqja e Hasan Agës”, “Besa” e Sami Frashërit – Vahiden, tek Koshtana – nënën etj.
Sanije Gashi, një grua së cilës i detyrohemi për një libër ku janë përfshirë gratë më të njohura dhe të suksesshme shqiptare, tregon për Hyrien dhe për të arriturat e të bëmat e saj.

Në vitin 1945 Hyrie Hana nisë punën si spikere në Radio Prizren, ndërsa më pas transferohet edhe në Prishtinë. Dikur martohet me Ali Boletinin, shkon nuse në shtëpinë e Boletinëve.

Më 1961 e burgosur për herë të dytë, e mban dënimin në Pozharevc deri më 1966, si pjesëtare e Organizatës Lëvizja për Liri dhe Bashkim Kombëtar. Për herë të tretë u burgos më 1970, u dënua dhe e vuajti dënimin në burgun e Pejës. Hyrie Hana ishte “një atdhetare tepër e veçantë, e cila gjatë tërë jetës së saj vetëm i dha dhe asgjë nuk i morri Kosovës. Ajo la në dorëshkrim veprën, “Kujtime – Automonografi”, të cilat u botuan pas vdekjes së saj, në Prishtinë, më 2008.

Në dosjet e saj të fryra me lloj – lloj akuzash, që i kishte të hapura në Prishtinë, Beograd, Pozharevc, Pejë e gjetiu s’kishte asnjë provë të vërtetuar, por e mbanin në burgje. Donin ta thyenin, por kishin hasur në person që nuk përkulej para asnjë sprove. Gjatë hetuesisë dhe seancave gjyqësore, ajo kurrë dhe asgjë s’kishte pranuar. Asnjëherë as që ia kishte përmendur emrin. Ky qëndrim i saj i bënte të tërboheshin hetuesit, të cilët donin ta kryqëzonin.

Hyrie Hana mbyll sytë më 2 korrik të vitit 2004, në moshën 75 vjeçare. Këtu, shkruan Sanije Gashi, përfundon “Jeta ime plot mundime”, një jetë e mundimshme e Hyries.

Posta e Kosovës ka hedhur në qarkullim emisionin e ri të pullave postare në kuadër të tematikës “Femra të shquara kosovare, ku pos Xhevë Krasniqit – Lladrovcit e Katarina Josipit është edhe e pathyeshmja Hyrije Hana, – Populli i Kosovës është krenar me kontributin e jashtëzakonshëm të tyre në çështjen kombëtare dhe të artit skenik. – shkruan në komunikatën e Postës së Kosovës duke vazhduar se të tria kanë lënë gjurmë të pashlyeshme në historinë e vendit tonë. / KultPlus.com