Në kuadër të festës së 17 Shkurtit, Ditës së Pavarësisë së Republikës së Kosovës, Ambasada e Kosovës në Izrael organizoi pritje zyrtare dhe program artistik. Me këtë rast u hap edhe ekspozita e titulluar “Kosova dhe Izraeli përmes syve të njëri-tjetrit”, një projekt i përbashkët i të dyja vendeve.
Në shënimin e 17-vjetorit të pavarësisë së Kosovës, për herë të parë Kosova dhe Izraeli kanë hapur një ekspozitë të përbashkët në Tel Aviv.
Ekspozita e fotografit kosovar, Naser Thaçi dhe izraelites Ella Waldman paraqet një moment historik në bashkëpunimin kulturor mes dy vendeve.
Në ceremoninë e hapjes morën pjesë përfaqësues të korit diplomatik në Izrael, të institucioneve shtetërore izraelite, politikanë, miq të Kosovës dhe bashkëkombës të profileve të ndryshme.
Pjesëmarrësit patën mundësinë të shohin Kosovën përmes objektivit të një fotografeje izraelite dhe Izraelin përmes objektivit të një fotografi kosovar, duke krijuar një dialog të veçantë mes dy kulturave.
Ekspozita synon të promovojë vlerat kulturore dhe historike të të dyja vendeve, si dhe të forcojë lidhjet mes Kosovës dhe Izraelit përmes artit dhe fotografisë./rtk/ KultPlus.com
Një djalë 12-vjeçar shtrihet i heshtur në skenë, ndërsa audienca endet mes rreshtave duke kërkuar vendet e tyre. Në krahun e majtë, një grua me vështrim të humbur qëndron e palëvizur—më vonë zbulohet se ajo ka humbur djalin e saj gjatë emigrimit.
Shfaqja sjell një dramë tronditëse, duke pasqyruar realitetin e ashpër të vendeve të varfra, ku njerëzit enden në kërkim të një jete më të mirë, shpesh midis shpresës dhe humbjes.
Mbrëmë u dha premiera e dramës “Kufiri”, në regji të Sovran Nrecaj një shfaqje ku emigrimi shfaqet në kompleksitetin e tij nëpërmjet fateve të ndryshme të personazheve.
Për një jetë më të mirë – ky është motivi fillestar kur qytetarët vendosin të emigrojnë. Ëndrrat e parealizuara në vendet e tyre shndërrohen në shtysë drejt largimit.
Një kufi që shkëlqente në dritë neoni, ku polici kufitar, me sjelljet e tij dominuese, disiplinonte dhe kontrollonte, duke marrë vendime sipas gjendjes së tij emocionale për të lënë apo jo kalimin përtej vijës ndarëse.
Përshkrimi i natyrës në sjelljen e njeriut dhe lëvizjen e tij përtej tokës së vet arsyeton determinizmin biologjik, sipas të cilit njeriu, në thelb, nuk mund të ndahet nga baza e tij fillestare – natyra. Ngjalat me udhëtimin e tyre 10 mijë kilometërsh apo fluturimi i lejlekut drejt vendeve të ngrohta ilustrojnë me një perfeksion artistik arsyen e lëshimit të vendit. Por, çuditërisht, vetëm lisi nuk lëviz, sepse ai lëshon rrënjë. Simbolika të tilla natyraliste lënë në duart e njeriut vendimin për të zgjedhë në mes të qiellit apo tokës!
“Kufiri” është një dramë që trajton temën e emigrimit, një fenomen i përhershëm që ka ndikuar thellësisht në jetën dhe identitetin e njeriut. Kufiri nuk është vetëm një vijë gjeografike që ndan territoret, por edhe një përvojë e dhimbshme, një sprovë që vë njeriun përballë pasigurisë, humbjes dhe transformimit.
Në dramën “Kufiri”, ky koncept shfaqet si një hapësirë ndarjeje dhe bashkimi. Ai është pengesë për disa, por portë mundësish për të tjerët. Kufiri simbolizon frikën e së panjohurës, por edhe dëshirën për një fillim të ri. Personazhet përballen me dilemat e emigrantit: A është largimi zgjedhja e duhur? A mund të ruajnë identitetin e tyre në një tokë të huaj? A do të mund të rikthehen ndonjëherë?
“Kufiri” bëhet një histori universale që prek çdo zemër që ka përjetuar ndarjen dhe kërkimin e një jete më të mirë. Midis ndarjes dhe bashkimit, mes humbjes dhe shpresës, kufiri mbetet një provë e njeriut – një vijë që mund të përcaktojë fatin, por edhe një mundësi për të rindërtuar jetën, pavarësisht vështirësive.
Ikja e njeriut
Që nga fillesat e tij, njeriu ka qenë në kërkim të një jete më të mirë. Herë si aventurier, herë i detyruar nga rrethanat, ai ka kaluar kufij për të shpëtuar nga luftërat, varfëria, shtypja politike apo për të ndjekur ëndrrat e tij. Por kalimi i kufirit nuk është vetëm një akt fizik; ai përfaqëson një ndarje shpirtërore, një përplasje mes së kaluarës dhe së ardhmes, mes nostalgjisë dhe nevojës për të ecur përpara.
Emigrimi shoqërohet me dilema të mëdha. Njeriu largohet me shpresën për një jetë më të mirë, por përballjet me pasiguritë e një bote të re, të ftohtë e të panjohur, e bëjnë atë të ndihet i huaj. Ai përpiqet të përshtatet, të mbijetojë, të pranohet, duke kaluar përmes një krize identitare.
Emigrimi në fakt është një manifestim i lirisë së njeriut, por edhe një përballje me kufizimet ekzistenciale. Sipas Jean-Paul Sartre, njeriu është i detyruar të marrë vendime të vështira dhe të përballojë pasojat e tyre. Emigrimi është një zgjedhje e tillë: një akt lirie, por njëkohësisht një sfidë e vazhdueshme.
Hannah Arendt, në veprën e saj të njohur “Origjina e Totalitarizmit”, flet për emigrantët si një kategori që shpesh humb të drejtën për të pasur të drejta. Claudio Magris shkruan “Emigranti është gjithmonë një njeri i dyzuar, me një këmbë në të shkuarën dhe tjetrën në të ardhmen”.
Emigrimi mbetet një provë e vështirë për njeriun dhe shoqërinë, ku kufijtë nuk janë vetëm gjeografikë, por edhe psikologjikë dhe shoqërorë. Siç shkruan Milan Kundera “Të jesh emigrant do të thotë të jetosh mes dy realiteteve, pa qenë kurrë plotësisht pjesë e asnjërit”.
… Dhe emigrimi i njeriut kosovar?!
Emigrimi ka qenë dhe mbetet një plagë e hapur për kosovarët. Nga dekadat e fundit të shekullit të kaluar e deri më sot, kosovarët janë detyruar të braktisin shtëpitë e tyre, të shtyrë nga lufta, varfëria dhe mungesa e perspektivës ekonomike. Në çdo familje kosovare, historia e emigrimit ka lënë gjurmë të thella—qoftë përmes mungesës së një të afërmi, rrëfimeve për sakrificat e rrugëve të rrezikshme apo lotëve të derdhur në telefonatat me ata që jetojnë larg.
Në vitet e 90-ta, për shumë kosovarë emigrimi ishte shpëtim, një ikje e domosdoshme nga represioni serb dhe vuajtjet që solli regjimi i atëhershëm. Pas luftës, ndonëse Kosova fitoi lirinë dhe pavarësinë, mungesa e zhvillimit ekonomik, papunësia e lartë dhe mungesa e shpresës për një të ardhme më të mirë detyruan mijëra të rinj të largohen nga vendi. Në vitet e fundit, valët e emigrimit kanë marrë një formë të re—jo më vetëm si pasojë e konflikteve, por si një ikje nga zhgënjimi dhe mungesa e mundësive.
Edhe sot, për shumë kosovarë, rruga e emigrimit është e vetmja mundësi për të ndërtuar një jetë më të mirë. Shumë të rinj largohen në kërkim të edukimit cilësor, të punës dhe të një jete me më shumë stabilitet. Ata që mbeten, shpesh ndihen të braktisur, ndërsa ata që largohen përballen me vështirësi të shumta për të ndërtuar një ekzistencë të re në një vend të huaj.
Shfaqja “Kufiri” na kujton se emigrimi nuk është thjesht një statistikë; ai është një rrëfim njerëzor i dhimbjes, shpresës dhe sakrificës. Dhe derisa Kosova të ofrojë kushte më të mira për qytetarët e saj, ky cikël i largimeve e mallëngjimit do të vazhdojë, duke na lënë gjithmonë mes dy botëve, pa e ndier asnjërën plotësisht si shtëpi./ KultPlus.com
Në shtegun natyror “Ish-Rezervati –Liqeni i Bovillës”, rreth 15 km larg Tiranës, vijon puna për rehabilitimin e tij.
Kjo ndërhyrje është pjesë e projektit “Shtigjet në rrjetin e Zonave të Mbrojtura”, të ndërmarrë nga AKZM dhe që ka për synim studimin, përmirësimin, mirëmbajtjen, markimin dhe hapjen e shtigjeve të reja.
Agjencia Kombëtare të Zonave të Mbrojtura ndau në rrjetet sociale momente nga puna për rehabilitimin e këtij shtegu, që frekuentohet nga turisë të shumtë vendas e të huaj.
“Liqeni i Bovillës është ndër destinacionet më të frekuentuara nga turistët, pjesë e Parkut Kombëtar “Mali i Dajtit”. Për të ofruar një eksperiencë sa më cilësore dhe çlodhëse, Agjencia Kombëtare e Zonave të Mbrojtura është duke aplikuar ndërhyrje në zonë, të cilat synojnë në përmirësimin e infrastrukturës, ngritjen e një pike informuese për vizitorët dhe ngritjen e mjediseve çlodhëse dhe argëtuese”, thekson AKZM.
Sipas këtij projekti, në këtë shteg do të krijohen ballkone panoramike, pikë informimi, shtim i sinjalistikës dhe markimi përkatës për të ofruar orientim dhe eksperiencë sa më cilësore për vizitorët.
Zonat e mbrojtura gjithnjë e më shumë po vizitohen nga turistët vendas e të huaj. Për t’i bërë më lehtësisht të aksesueshme këto zona, punonjësit e 12 Administratave të Zonave të Mbrojtura në të gjithë vendin vijojnë punën për shënjimin e shtigjeve turistike.
Liqeni i Bovillës është kthyer në një nga zonat më të frekuentuara për të gjithë ata që duan ajrin e pastër, natyrën dhe pse jo sportet e aventurës./atsh/ KultPlus.com
Teatri i Gjilanit ka njoftuar se kanë nisur punimet për shfaqjen “God Bless America”, (“Zoti e bekoftë Amerikën”) me tekst dhe regji nga Fatos Berisha.
Shfaqja është një parabolë dramatike që flet për katër shitës të Biblës që udhëtojnë derë më derë duke lëvizur nëpër ëndrrën kapitaliste, duke takuar njerëzit e margjinave të shoqërisë moderne bashkëkohore, të cilëve tentojnë t’u shesin Biblën përmes ‘ëndrrës Amerikane’. Drama është inspiruar nga dokumentari ‘Salesman’ i viteve ’60.
Gjatë ditëve në vijim Teatri i Gjilanit do të jep më shumë detaje rreth premierës dhe procesit krijues!/ KultPlus.com
Të hënën mbrëma, në ambientet e Menzës “Ramiz Sadiku” është bërë promovimi i monografisë dhe albumit muzikor “Gjurmë të Qamilit të Vogël në Muzikë” nga autorët Krenar Doli dhe Bestar Vula, shkruan KultPlus. Kjo monografi erdh në ditëlindjen e tij të 102-të, si dhuratë në nderim të veprës madhore të kolosit të madh shqiptar, krijimtaria e të cilit edhe pas 90-të vitesh vazhdon të jetë prezente anembanë trojeve shqiptare.
I konsideruar si një prej figurave më të veçanta të muzikës popullore shqipe, Qamili i Vogël përbën një figurë poliendrike në shumë dimensione, si: krijues, interpretues, mbledhës i traditës muzikore shqiptare, zbulues i talentëve të rinj dhe përkrahës i tyre. Si një artist i tillë ai la gjurmë të pashlyeshme në muzikë dhe në traditën e trashëguar të saj, dhe përmes botimit të monografisë “Gjurmët…” ai u bë “i prekshëm” edhe nga një gamë më e gjerë njerëzish.
Libri është i ndarë në katër pjesë. Në pjesën e parë të librit trajtohet tema e zhvillimit të ahengut në qytetin e Gjakovës, pjesë e të cilit ndër të tjerë ishte edhe vetë artisti. Në pjesën e dytë trajtohet figura e Qamilit të Vogël, duke filluar nga fëmijëria e tij e deri te veprimtaria e gjerë artistike. Kurse, pjesa e tretë përmban përshtypjet e 10-të personaliteteve të shquara për këngëtarin, dhe pjesa e katërt përmban aktivitete të rëndësishme që janë organizuar në shenjë respekti dhe nderimi ndaj artistit të jashtëzakonshëm.
Në ceremoninë promovuese u prezantua edhe një program artistik nga grupi muzikor “Rilindja”, me perla të artistit të madh. “Fol se m’ke në dorë”, “Pasha sytë e mi” ishin veprat e para që u interpretuan në këtë mbrëmje të veçantë me tinguj margaritarë duke krijuar një atmosferë të jashtëzakonshme për të gjithë pjesëmarrësit në promovim. Dominojnë tema të dashursisë, jetës, lirisë etj. Aktori Jahja Shehu ka shtuar edhe më tej përjetimet emocionale pas interpretimit plot ndjesi të vargjeve “Vjersha ime” nga krijimtaria e Qamilit të Vogël.
Etnomuzikologu Bekim Ramadani ka thënë se autorët e monografisë me hulumtimin e tyre kanë shpërfaqur ndërtimin muzikor të këngëve.
“Autorët kanë arritur të shpërfaqin dhe të hulumtojnë këto këngë edhe nga ndërtimi i tyre muzikor, nga aspekti etnomuzikologjik. Shpërfaqin gjithë elementet e bukura që karakterizojnë këngët e bukura shqipe me vibratot, ornamentet, mënyrën e këndimit e të tjera, por duke folur gjithashtu edhe për aspektin monotik dhe për aspektet e tjera të karakterit heterofonik”, ka thënë Ramadani.
Më tej, Ramadani ka kujtuar edhe përulësinë me të cilën Qamili i Vogël ka përkujtuar mësuesit e tij muzikorë, me theks të veçantë Ymer Rizën.
“Kujtonte ata të cilët në një mënyrë e kishin edukuar. Ai kujtonte me shumë respekt dhe dashuri mësuesin e tij, Ymer Rizën, të cilit madje i ka dedikuar këngën: “Më ka marrë malli me ndigju”. Një këngë, vargjet e së cilës kemi vargje të ndjera dhe unë sa herë që kujtoj dhe evokoj për kohët e kaluara përplot dashuri, sinqeritet e muzikë të pastër shqipe, them: më ka marrë me dëgju mjeshtrit e mëdhenj të muzikës shqipe të cilët në njëfarë mënyre krijuan identitetin tonë”, ka thënë Ramadani.
Ndërkaq, recenzenti Albin Sadiku, ka thënë se monografia “Gjurmë të Qamilit të Vogël në Muzikë” ka një rëndësi të veçantë për shkencën, muzikologjinë dhe etnomuzikologjinë.
“Ata kanë shfrytëzuar metodat e të menduarit logjik që janë: analiza, sinteza, induksioni, deduksioni, ebstragimi, krahasimi për të arritur deri te përfundimi teoriko-shkencor dhe kësaj pune ia kanë dalë me sukses të plotë. Meqë ky hulumtim ka të bëjë me një temë të karakterit etnomuzikologjik”, ka thënë Sadiku, duke potencuar se monografia është realizuar në mënyrë të përkushtuar.
Kurse, Ministri i Kulturës, Hajrulla Çeku, ka thënë se është detyrë e institucioneve që të mbështesin dokumentimin e veprës së atyre që kanë kontribuar në vlerat dhe krijimtarinë artistike të vendit.
“Është një nga ato momentet kur kurorëzohet një punë e madhe serioze, në këtë rast e dy autorëve të cilët na kanë sjellë këtu edhe librin edhe albumin e njërit prej emrave më të shquar, më të mëdhenj, atë të Qamilit të vogël, Qamilit jo vetëm interpretues, por edhe krijues, e mbi të gjitha hulumtues e dokumentues i traditës dhe trashëgimisë sonë muzikore”, ka thënë Ministri Çeku.
Autori Krenar Doli me këtë rast shprehu mirënjohje për të gjithë në pjesëmarrësit që ishin të pranishëm në promovim.
“Faleminderit që keni gjetur kohë t’i ndani këto momente me ne. Sa i përketë librit, mendoj se të gjitha u thanë nga parafolësit e mij. Unë vetëm dua të falënderoj Ministrinë e Kulturës, Rinisë dhe Sportit, konkretisht ministrin Çeku, i cili bëri të mundshme që puna jonë të realizohet me sukses”, ka thënë Doli duke i falënderuar edhe personat tjerë që e kishin ndihmuar gjatë procesit.
Ndërsa vajza e Qamilit të Vogël, Shqipe Muhaxheri, ka thënë se ndihet krenare që kënga e babait të saj vazhdon të dëgjohet edhe pas 90 vitesh, nga koha kur disa prej tyre janë realizuar.
“A ka më krenari për mua si familjare kur i dëgjoj këta breza të rinj që ripërtërijnë këngët e vjetra, kur shoh që shkruajnë, nxjerrin nga harresa. Kjo është krenaria. Babai im pusho në paqe! Ne jemi krenarë që, pas sa e sa vjetësh, e shpresoj që do të kalojë edhe një kohë e gjatë, që këto këngë do të këndohen dhe do të mbesin dokument për muzikën e mirëfilltë shqipe”, ka thënë Muhaxheri.
Botimi i monografisë dhe albumit muzikor “Gjurmë të Qamilit të Vogël në Muzikë” është mundësuar nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit.
Qamili i Vogël (Muhaxhiri)- ka lindur më 1923 në Gjakovë. Qysh në fëmijërinë e tij i ishte vërejtur talenti për muzikë, veçanërisht për muzikën tradicionale shqiptare. Ishte mjeshtri i këngës dhe sharkisë Ymer Riza ai që në mënyrë profesionale spikati talentin e tij, që më pas e ftoi në grupin e tij artistik. Kushtet e rënda ekonomike e detyruan të emigronte në Tiranë, ku edhe kishte arritur të mblidhte këngë nga anembanë rajonit. Ndërkaq, depërtimi i tij në Radio Prishtinë më 1952 ishte fillimi i një karriere të jashtëzakonshme. Nga ajo kohë Qamili i Vogël me zërin e tij tingëllues ishte shëndrruar në një këngëtar shumë të kërkuar, zëri i të cilit vazhdon të jehojë edhe sot. Ai vdiq më 23 shkurt të vitit 1991./ KultPlus.com
Papa Françesku pushoi mirë gjatë natës së tij të 11-të në një spital në Romë, tha sot Selia e Shenjtë.
Me gjithë një gjendje të përmirësuar paksa, kreu 88-vjeçar i Kishës Katolike mbetet në gjendje kritike.
Sekretari kardinal i Shtetit, Pietro Parolin vizitoi sot sërish Papën.
Sipas Vatikanit, të dy diskutuan për lumturimet dhe kanonizimet.
Françesku u shtrua në spitalin ”Gemelli” të Romës me një infeksion të frymëmarrjes dhe më vonë u diagnostikua me pneumoni të dyfishtë.
Në 12 ditë, qëndrimi shënon më të gjatë në spital dhe deri më tani nuk ka një datë të caktuar për lirimin e tij.
Të dielën, një deklaratë tha se ai kishte zhvilluar gjithashtu një insuficiencë të lehtë të veshkave, megjithëse Vatikani tha se kjo nuk është arsye për shqetësim.
Zhvillimi pasoi një krizë akute të frymëmarrjes të shtunën, gjatë së cilës atij iu dha oksigjen.
Mijëra besimtarë nga e gjithë bota morën pjesë dje në një lutje me rruzare për shërimin e Papës.
”Për 2 000 vjet populli i krishterë është lutur për Papën, kur ai ishte në rrezik apo i sëmurë”, tha Parolin gjatë lutjes.
Si sekretar i shtetit, Parolin është përgjegjës për diplomacinë e Vatikanit.
Emri i tij gjithashtu përmendet vazhdimisht kur bëhet fjalë për pasardhësin e Françeskut.
Argjentinasi, i cili është Papa i dytë më i moshuar në histori, ka udhëhequr Kishën Katolike që nga marsi i vitit 2013.
Paraardhësi i tij, Benedikti XVI, papritur dha dorëheqjen dhe jetoi një jetë të izoluar në Vatikan deri në vdekjen e tij në fund të vitit 2022./ atsh/ KultPlus.com
Sot është botuar libri “Mali i qumështit” nga autorja Ervina Halili, shkruan KultPlus.
Libri është një rrëfim me kujtime nga ngjarje të vërteta nga jeta jashtëletrare.
“Udhëtimi i vetes sonë metafizike nëpër botën që na pret krahapur me dashuri e sherim si një nënë e madhe, ndonëse ngjan fantastik, është po aq i realtë, pavarësisht çfarë pamje merr i reflektuar nga imagjinata jonë”, ka bërë të ditur autorja Halili.
Sipas saj në libër, mali përveç një hapësirë e realtë përjetimesh është poashtu një hapësirë utopike qe jeton në zemrën e secilës grua./ KultPlus.com
Më 25 shkurt të vitit 1877, lindi studiuesi dhe albanologu i shquar austriak, prof. dr. Norbert Jokl.
Mbaroi shkollimin e tij shkëlqyeshëm (“summa cum laude”) dhe do të konsiderohej që në rini, si një nga studiuesit më të mirë të kohës në fushën e gjuhësisë e kryesisht në lëmin e gjuhëve indo-evropiane.
Albanologu do të hidhte vëmendjen e tij studimore në gjuhën tonë, duke kryer studime të kalibrit botëror. Në mbështetje edhe të studimeve të Gustav Majerit e të Pedersenit, Jokli do e cilësonte shqipen si vazhdimësi të ilirishtes dhe të trakishtes.
Me ardhjen në fuqi të nazizmit në Austri, studiuesi do të përndiqej për shkak të origjinës së tij hebraike. Kundërvënia ideologjike ndaj prejardhjes së tij do t’i kushtonte edhe jetën. Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave disponon një sërë letërkëmbimesh me albanologun mbi fusha të ndryshme të studimit të kulturës shqiptare.
Pati lidhje të pandërprerë edhe me intelektualë shqiptarë të kohës së tij, si për shembull me Fishtën, Konicën, Xhuvanin, Koliqin e shumë të tjerë. Më 1937 vizitoi për herë të parë e të fundit Shqipërinë, ku me rastin e 25-vjetorit të shpalljes së pavarësisë, Jokli u nderua me çmimin “Urdhni i Skënderbeut”.
Kryeministri i vendit, Albin Kurti është takuar sot me ambasadorin e Finlandës në Kosovë, Matti Nissinen.
Sipas komunikatës për media, marrëdhëniet bilaterale Kosovë-Finlandë, bashkëpunimi ndërmjet ambasadës finlandeze dhe qeverisë, zgjedhjet e 9 shkurtit dhe hapat drejt formimit të institucioneve pas certifikimit të rezultateve, ishin temat qendrore të bashkëbisedimit.
Gjithashtu në takim u diskutua rreth çështjeve të sigurisë së rajonit dhe kontinentin tri vjet pas fillimit të agresionit ushtarak rus dhe luftës në Ukrainë.
Më tej, Kurti shprehu falënderimin e tij për rolin, kontributin dhe mbështetjen e vazhdueshme të Finlandës ndaj Kosovës.
Lugut t’qiellit fluturojne rete hijeranda vedrat e territ tue derdhe mbi rruget e plasarituna- Nata e erret horizontet i mbylli…
Qiella tash bahet si cerep’i zi… Dhe pikat e para t’shiut hovshem leshohen mbi rruge e pullaze.
…Diku, nji za i piklluem, si ai i nanes mbi kufomen e birit t’vetem; thirrje e prekshme e dikujt, si ofshame, ne shushurimen e erret t’shiut- si klithje e femise t’humbun ne furtune…
Bie me rreshek…Shiu end pej t’panumert…Bie pika si plumbi, si kazmat e randa t’puntoreve… -O, si me dashte me shembe cdo gja ne ket nate t’merrshme!
Kujisin bagllamet e ndryshkuna ne kapaket e dritareve ku me hov sulmon shiu, frushkullon ere e furishme…Lebetisin kunorat e pemeve, ulurojne me za vajtues… E drita e zbehte dridhet ne dhomezen e erret plot myk, ku gurbetqaret t’rrasun fishek, nder skuta ku nuk pikon, andrrojne shtretnit e ngroht, trupat e lodhun me i clodhe…
Era terbueshem uluron mbi pullazet e came t’shtepive, dridhen trupat e ngrime nen leckat e mbulojes ne skutat e erreta t’dhomes, ne vorr per s’gjalli – te denuem per shfarosje…
Ferri i kesaj bote doren ua shtrin t’mjereve para se me hy ne parajsen e jetes s’amshueme!./KultPlus.com
Ekspozita e titulluar “Mediterranea. Vizionet e një deti të lashtë dhe kompleks” prej nesër do të jetë gati për publikun artdashës të Tiranës dhe gjithë vizitorët e kryeqytetit.
Drejtori i Institutit Italian të Kulturës në Tiranë, Alessandro Ruggera, prezantoi ekspozitën multimediale në rrjetet sociale, ku tha se ekspozita ka harta gjeografike, dokumente historike, fotografi satelitore e regjistrime audio e video, të gjitha për të treguar bukurinë dhe madhështinë e Mesdheut, detit që lag brigjet e vendeve tona dhe që ka qenë djepi i qytetërimit modern.
Ekspozita e ngritur në mjediset e Galerisë së Artit Bashkëkohor GOCAT, është mbështetur nga Ministria e Punëve të Jashtme dhe Bashkëpunimit Ndërkombëtar, të Italisë dhe e kuruar nga Viviana Panaccia.
Ekspozita përdor imazhe të marra nga teknologjia më e avancuar hapësinore, e zhvilluar nga Agjencitë Hapësinore Italiane dhe Europiane, si dhe nga Telespazio/e-Geos. Ekspozita “Mediterranea” ka imazhe të jashtëzakonshme, krahas hartave dhe veprave të lashta të artit, në një sintezë kulture, arti dhe shkence, mes të shkuarës dhe së tashmes./atsh/KultPlus.com
Filmi “Krejt e thërrasin Rexhon”, premiera e të cilit është shfaqur me datë 23 janar në Shkup dhe me 30 janar në Cineplexx në Prishtinë, ka nisur rrugëtimin ndërkombëtar, duke marrë pjesë në një festival në Itali.
Filmi është përzgjedhur që të marrë pjesë në BIF&ST – Bari International Film Festival, që do të mbahet mars 2025 në Bari, Itali.
“Ky festival është një nga ngjarjet më të rëndësishme të kinemasë mesdhetare dhe filmi do të shfaqet në seksionin garues “MERIDIANA”, ka njoftuar regjistori i filmit, Ibër Deari.
“REXHA” do të jetë në garë për disa nga çmimet kryesore të festivalit. Ky është një hap i madh për filmin dhe një mundësi e jashtëzakonshme për ta prezantuar atë para një publiku të ri ndërkombëtar.
Filmi po vazhdon të shfaqet në kinemanë “Cineplexx”.
Aktorët që luajnë në film janë Afrim Muçaj, Adriana Matoshi, Ledion Mulaku, Adem Karaga, Bereda Reshit, Mirsad Abazi dhe Adrian Aziri.
“Të gjithë e thërrasin Rexhon” është një film i realizuar me regji të Ibër Dearit, producent i filmit është Sasho Pavlovski dhe skenari është shkruar nga Ibër Deari dhe Artin Selmani./KultPlus.com
Në shtegun natyror “Ish-Rezervati –Liqeni i Bovillës”, rreth 15 km larg Tiranës, vijon puna për rehabilitimin e tij.
Kjo ndërhyrje është pjesë e projektit “Shtigjet në rrjetin e Zonave të Mbrojtura”, të ndërmarrë nga AKZM dhe që ka për synim studimin, përmirësimin, mirëmbajtjen, markimin dhe hapjen e shtigjeve të reja.
Agjencia Kombëtare të Zonave të Mbrojtura ndau në rrjetet sociale momente nga puna për rehabilitimin e këtij shtegu, që frekuentohet nga turisë të shumtë vendas e të huaj.
“Liqeni i Bovillës është ndër destinacionet më të frekuentuara nga turistët, pjesë e Parkut Kombëtar “Mali i Dajtit”. Për të ofruar një eksperiencë sa më cilësore dhe çlodhëse, Agjencia Kombëtare e Zonave të Mbrojtura është duke aplikuar ndërhyrje në zonë, të cilat synojnë në përmirësimin e infrastrukturës, ngritjen e një pike informuese për vizitorët dhe ngritjen e mjediseve çlodhëse dhe argëtuese”, thekson AKZM.
Sipas këtij projekti, në këtë shteg do të krijohen ballkone panoramike, pikë informimi, shtim i sinjalistikës dhe markimi përkatës për të ofruar orientim dhe eksperiencë sa më cilësore për vizitorët.
Zonat e mbrojtura gjithnjë e më shumë po vizitohen nga turistët vendas e të huaj. Për t’i bërë më lehtësisht të aksesueshme këto zona, punonjësit e 12 Administratave të Zonave të Mbrojtura në të gjithë vendin vijojnë punën për shënjimin e shtigjeve turistike.
Liqeni i Bovillës është kthyer në një nga zonat më të frekuentuara për të gjithë ata që duan ajrin e pastër, natyrën dhe pse jo sportet e aventurës./atsh/KultPlus.com
Në mjediset e Qendrës “Sotir Kolea”, stafi i Bibliotekës Kombëtare zhvilloi një trajnim me qëllim aftësimin në përdorimin e Bibliotekës Digjitale, që ofrohet për të gjithë lexuesit në website-n e BKSH-së.
Qëllimi i këtij trajnimi është stimulimi i përdorimit të materialeve të digjituara dhe aftësimi i lexuesve në përdorimin e tyre. Në Bibliotekën Digjitale të BKSH-së gjenden të skanuara, në cilësi tepër të lartë, dorëshkrime, harta, libra, antikuare dhe periodikë të vjetër në gjuhën shqipe, të gatshme për t’u aksesuar nga kudo.
Ndërkohë, për të gjithë lexuesit të cilët duan të aftësohen në kërkimin bibliotekar, BKSH ua ofron këtë mundësi çdo të enjte në ambientet e Bibliotekës Kombëtare, në trajnimin “Ora e Bibliotekës”./atsh/KultPlus.com
Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit, përmes një njoftimi kanë bërë të ditur se mbrëmë, në teatrin Oda, u dha premiera e shfaqjes “Kufiri”, me regji nga Sovran Nrecaj.
“Në Teatrin Oda, mbrëmë u dha premiera e shfaqjes “Kufiri”, me regji nga Sovran Nrecaj, një eksplorim teatror mbi migrimin, zhvendosjen dhe politikat e përkatësisë”, thuhet në njoftimin e ministrisë.
Tutje, në njoftim thuhet se shfaqja solli në skenë realitetet e ndërlikuara të udhëtimeve të migrimit nga policia kufitare te trafikantët, nga media te vetë emigrantët.
“E mbështetur në përvoja të vërteta emigrantësh, shfaqja solli në skenë realitetet e ndërlikuara të udhëtimeve të migrimit, nga policia kufitare te trafikantët, nga media te vetë emigrantët. “Kufiri” trajton njërën nga krizat më urgjente të kohës sonë, migrimin masiv nga Ballkani, duke ngritur pyetje të forta mbi pabarazitë globale dhe politikat kufizuese të Evropës”, thuhet tutje në njoftim./KultPlus.com
Të kam dashtë… Dashunia nuk ka të tashme. Dashunia nuk ka të ardhshme. Ajo ka vetëm të kaluemen. Të kam dashtë…
Dashunia asht e lirë si dorë mbi ranë. Dashunia asht e verbët si dorë e zhvoshkun nga lkura. Dashunia asht e çmendun si dorë mbi mish. Dashunia vdes kur i mbarohen fjalët. Dashunia vdes kur i shërohen plagët. Dashunia fillon prap prej fillimit…
Dashunia i beson të gjitha. Dashunia i shpreson të gjitha. Dashunia i “ha” të gjitha. Dashunia i fal të gjitha. Dashunia banon te duert…
Të kam dashtë… Dashunia nuk ka të tashme. Dashunia nuk ka të ardhshme. Ajo ka vetëm të kaluemen. Të paskam dashtë, pra…/ KultPlus.com
Shqipëria do të mirëpresë botën si vendi i nderit në panairin më të madh global të turizmit ITB Berlin më 4 deri më 6 mars.
Ministrja e Turizmit dhe Mjedisit, Mirela Kumbaro ndau sot në rrjetet sociale videon promovuese të Shqipërisë në këtë panair.
“Së bashku me Kryeministrin Edi Rama, partnerë, turoperatorë dhe hotelierë përmes performancave artistike dhe paneleve të diskutimit, ofertave turistike dhe takimeve B2B do të prezantojmë përvojat, emocionet dhe shijet unike që e bëjnë Shqipërinë një destinacion turistik të shumëdëshiruar”, shkruan Kumbaro.
Ministrja Kumbaro u shpreh se “me 190 vende pjesëmarrëse dhe 5.600 ekspozues në ITBBerlin, Shqipëria Turistike do të jetë sërish në qendër të vëmendjes globale”.
Në fokus të panairit do të jenë agroturizmi, kulinaria, pijet tradicionale, tradita në veshje e muzikë, kultura shqiptare e sjell si instrument tërheqës në ofertën turistike shqiptare gjithëvjetore. Po ashtu, pjesë e panairit do të jetë dhe turizmi i aventurës përmes shtigjeve piktoreske që ofron natyra shqiptare. Në fokus do të jetë dhe Riviera e mrekullueshme e vendit tonë. Në total parashikohen 19 zëra të ofertës turistike shqiptare./atsh/KultPlus.com
Teatri Kombëtar i Operas dhe Baletit solli dy balete në një natë. Mbrëmjen e djeshme u vu në skenë shfaqja “Frymë” e përbërë nga “La Stravaganza” dhe “Intricate Threads Of Humanity”.
Baletet janë krijime të dy emrave të shquar të skenës ndërkombëtare, Angelin Preljocajt dhe Erion Krujës.
Këto dy vepra artistike janë një eksplorim i thellë i përvojës njerëzore, ku baleti bëhet gjuha universale që shpreh ndjenjat, kontrastet dhe kompleksitetin e jetës.
Angelin Preljocaj është një nga koreografët më të njohur bashkëkohorë me origjinë shqiptare.
Vepra e tij “La Stravaganza” ka të ndërthur elementet e traditës me ato të modernitetit i cili ka një vërshim të së shkuarës në të ardhmen, njësoj sikur koha të ishte një rreth pa mbarim, një përjetësi.
Me një koreografi të fuqishme dhe ekspresive, ky balet trajton temën e përplasjes midis kulturave të shekullit të 17-të dhe asaj moderne, duke eksploruar konceptet e emigracionit dhe ndërveprimit midis së kaluarës dhe së tashmes.
Një balet Muzika përfshin vepra të Antonio Vivaldit, si dhe kompozime elektronike nga artistë bashkëkohorë si Evelyn Ficarra, Robert Normandeau dhe Åke Parmerud.
Preljocaj krijoi “La Stravaganza” për New York City Ballet si pjesë e projektit “Diamond Project III”, me premierën më 22 maj 1997. Që atëherë, baleti është interpretuar nga trupa të ndryshme në mbarë botën.
Ndërkohë, koreografi Erion Kruja, një tjetër artist shqiptar me karrierë të suksesshme ndërkombëtare, solli në skenën e TKOBAP-së “Intricate Threads of Humanity”, si një premierë absolute. Vepra zhytet në thellësitë e sjelljes dhe emocioneve njerëzore.
Me një qasje të guximshme ndaj koreografisë dhe një ndjeshmëri të veçantë ndaj muzikës dhe skenografisë, Kruja krijoi një eksperiencë të paharrueshme për publikun./atsh/KultPlus.com
Teatri “Muharrem Qena” në Mitrovicë, ka njoftuar se të enjten, me datë 27 shkurt, do të prezantohet premiera e shfaqjes “Menaxheria e Qelqtë”me regji të Ilir Bokshit, nga Tennessee Williams.
“Menaxheria e Qelqët” është një histori e mbushur me emocione dhe dramë, që trajton tema universale si konflikti mes realitetit dhe ëndrrave, sfidat e marrëdhënieve familjare dhe përpjekja për të kapërcyer kufizimet personale. Me një ekip artistik të përkushtuar dhe një vizion të fuqishëm, ne synojmë ta sjellim këtë histori në mënyrën më të ndjerë dhe të jashtëzakonshme.
Producent i shfaqjes është Sabit Sheremeti, ndërsa aktorët janë Irena Aliu, Eshref Durmishi, Qendresa Kajtazi dhe Mehmet Preteni.
“Ju falënderojmë për përkrahjen e vazhdueshme dhe për dashurinë që tregoni ndaj artit dhe kulturës. Së bashku, do të ndërtojmë edhe një përvojë tjetër të paharrueshme në Teatrin “Muharrem Qena”, thuhet në njoftimin e teatrit./KultPlus.com
“Dashunija ndaj prindëve” është një poezi e shkruar nga poeti i njohur shqiptar Ndre Mjeda. Poezia, sikurse e shpreh edhe titulli, tregon dashurinë që prindërit kanë derdhur mbi autorin në veçanti, por në plan më të gjerë, shpreh dashurinë e çdo prindi për fëmijën e vet.
Poezia përfshin tre stadet e jetës së një individi. Nis në strofën e parë me fëmijërinë, ku prindërit e rrisin fëmijën që në djep. Vazhdon në strofën e dytë me rritjen ku prindërit bëjnë maksimumin që ta rrisin në mënyrën e duhur fëmijën dhe përfundon në strofën e tretë, me momentin kur fëmija është i rritur dhe e kupton realisht çdo sakrificë që kanë bërë prindërit (Ju ma ndez’t nji flakë në zemër për punë t’nalta e për lumni.).
“Dashunija ndaj prindëve”
Me sy çilun afër djepit, Me kujdes e me dashtni, Për vaj tem tue hjekun zi, Tue shëndue kur m’shifshi n’shend.
Babë e nanë sa keni derdhë Mbi shteg tem e hire e dritë; Ah, sa mirë m’keni gatitë Për çdo kohë e për çdo vend.
Ju ma ndez’t nji flakë në zemër Për punë t’nalta e për lumni Për ju pra, o prind’t e mi, Mend e zemra më lakmon. / KultPlus.com
Norbert Jokli (25 shkurt 1887 – maj 1942) ishte albanolog austriak me prejardhje hebreje. Njihet si një ndër themeluesit e albanologjisë. Por, para se të njihej si albanolog i madh ai ishte i çmuar si studjues i filologjisë balto-sllave dhe si bibliotekar (Oberstadtsbibliothekar) i Universitetit të Vjenës.
Jeta dhe karriera
Lindi në Bzenec (asokohe Bisenz), Moravia e Jugut, sot Republika Çeke si biri i vetëm i një tregtari hebre. Përfundoi shkollën e lartë me nota të shkëlqyera dhe hyri në fakultetin e drejtësisë në Universitetin e Vjenës. Mori këtu gradën e doktorit të drejtësisë summa cum laude më 23 qershor, 1901. Disa kohë veproi si stazhist ligjor, por më vonë vendosi t’i përkushtohej gjuhësisë. Studioi gjuhët indo-evropiane te P. Kretschmer, gjuhët sllave te V. Vagic dhe gjuhët romane te G. Meyer-Lübke; u gradua me lavdërim në këto lëme. Në vjeshtën e vitit 1903, ai u bë stazhist në bibliotekën e Universitetit te Vjenës ku punoi deri në vitin 1938. Në moshën 30 vjeçare, mësoi gjuhën shqipe, e cila gjer në atë kohë kishte qenë shumë pak e studiuar.
Mësoi shqipen duke ndjekur kursin që asokohe udhëhiqej nga Dr. Gjergj Pekmezi, i cili ishte lektori i parë i shqipes në Universitetin e Vjenës. Më pas forcoi njohuritë si autodidakt më ndihmën e studentëve dhe shqiptarëve të atëhershëm në Vjenë. Ishte meritë e tij që më 1914 në Vjenë u kryen, për qëllime studimi, regjistrimet e para zanore në gjuhën shqipe me subjekte shqipfolës.
Në prill të 1933, paleontologu dhe albanologu Franz Nopcsa (Ferenc Nopcsa) vrau sekretarin dhe veten e tij. Ai i la trashëgim Norbert Joklit punen e tij albanologjike. Ernest Koliqi, duke përshkruar një vizitë të bërë së bashku me Aleks Budën në shtëpinë e Joklit në dhetor të 1937, shkruante një vit më vonë te «Demokratia» e Vangjel Koçës:
“E më çoi fíll ke nji raft librash […] Botime të vjetra e të reja: Toskësh e Gegësh e Shqiptarësh t’Italís; të gjithë auktorët, të mëdhej e të mesëm e të vegjël fare; kolekcjone së përkohëshmesh shti për bukurí në kartuç, radhiteshin të dendun n’at bibljotekë të smirueshme. Shum prej atyne botimeve sot nuk gjinden mâ, sado me i pague. Sejcili vëllim mâ së miri i lidhun mbante të shkruem me gërma ari në shpinë titullin e vet. Sýt e mij shetitshin plot lakmi mbi ato tituj e zemra më ndrydhej. Paska qenë dashtë të shkojshëm larg Shqipnije, në nji vend të huej, për të gjetun bibliotekën ideale shqipe”.
Është autor i librave Studime mbi etimologjinë dhe fjalëformimin e shqipes dhe Kërkime gjuhësore – kulturore historike nga fusha e shqipes. Jokli pat krijuar një bibliotekë albanologjije e indogjermanistike me rreth 3000 ekzemplarë libra, prej të cilëve sot kanë shpëtuar më pak se 200 copë. Ndër të tjera ai ruante dorëshkrimin e një Fjalori etimologjik të gjuhës shqipe, i cili ishte vazhdimi ideal i punës së nisun prej G. Meyer-it. Mjerisht gjurmët e atij dorëshkrimi kanë humbur qysh në pranverën e vitit 1942. Duhet thënë se dëshira e tij ishte që biblioteka e vet t’i përkiste Shqipërisë. Sipas historianëve të sotëm, ka qenë pikërisht kjo dëshirë fisnike e Prof. Norbert Joklit që ka shenjuar fatin e tij mizor[1]. Kishte lidhje të ngushta me intelektualë shqiptarë të asaj kohe si Faik Konica, Aleksandër Xhuvani, Ernest Koliqi dhe Gjergj Fishta, si edhe pati nxënës shqiptarë. Admirues i madh i Fishtës, Konicës, Sqiroit, Naimit dhe traditës bektashjane, njohës i De Radës dhe i arbëreshëve, simpatizues i Shantojës dhe i Koliqit, Jokli pati një letërkëmbim të dendur me shumë personalitete kulturore dhe politike shqiptare.
Në vitin 1937 kishte vizituar një herë të vetme Shqipërinë ku me rastin e 25-vjetorit të shpalljes së pavarësisë, u prit me nderime dhe u nderua me çmimin “Urdhni i Skënderbeut”.
Kalvari dhe Përpjekjet për ta shpëtuar
Kalvari i Joklit zë fill në maj të vjetit 1938, atëherë kur nacionalistët e ekstremit të djathtë nazist nisën ta persekutonin e t’i mohonin të drejtat profesionale. I shtyrë prej disa miqsh – ai vendosi t’i drejtohej në vjeshtën e vitit 1939 një lutje Gauleiter-it Bürckel, komisarit të Rajhut për zonën e Ostmarkut, duke i kërkuar njohjen e të drejtave të barabarta me “racat e përziera të gradës së parë”. Lutja nuk u pranua e kështu që Joklit iu mohua e drejta që të konsultonte deri edhe bibliotekën dhe iu revokuan të gjitha privilegjet akademike. Më 1938 Lasgush Poradeci i drejton një letër qeverisë së kohës[3].
Kërkoi me ngulm që Jokli të vinte në Shqipëri. Lasgushi shihte një varg të mirash që mund të sillte ardhja e Joklit në Shqipëri dhe donte vënien e tij në krye të një Instituti Albanologjik dhe intensifikimin e punëve në të gjitha disiplinat e studimeve shqiptare, duke ditur përkushtimin e rrallë të albanologut më të madh të kohës për Shqipërinë. Shqipëria ishte pushtuar në 7 prill 1939 nga Italia fashiste. Në 12 prill 1939, Viktor Emanueli III u shpall mbret i Shqipërisë dhe shqiptarëve dhe Francesco Jacomoni (ish ambasador i Italisë në Shqipëri) u bë mëkëmbës i tij me të cilin qeveria e re shqiptare kolaboracioniste nën drejtimin e Shefqet Vërlacit, nënshkroi një sërë marrëveshjesh. Kjo ishte situata në vend kur kërkohej shpëtimi i Joklit. Shqipëria shihej si vend i shpëtimit të tij për shkak të origjinës hebraike. Nga një letër e Fishtës drejtuar Jakomonit mësojmë se Shqipëria ishte vërtet vendi që u tregua i gatshëm ta strehonte, por Jokli kërkonte të nisej drejt Amerikës. Letra drejtuar Jakomonit është e datës 23 shtator 1939.
Megjithatë, në Shqipëri, Prof. Jokli pati gjithmonë dashamirë dhe miq të sinqertë. Me rastin e Kuvendit të parë të organizuar prej Institutit të Studimeve Shqiptare, të zhvilluar në Tiranë prej datës 9 deri me 13 prill 1940, ishte ftuar të marrë pjesë edhe “profesor Jokli, albanologu i njohtun izraelít prej Vjenet” – kujton Francesco Jacomoni (shih: La politica dell’Italia in Albania, Cappelli, Rocca San Casciano 1965, fq. 183). Dihet se organizator i atij tubimi të randësishëm ishte ministri fashist Ernest Koliqi. Në nji letër të shkruar në Tiranë me datën 15 prill 1940, Aleksandër Xhuvani ndër të tjera i kumtonte Joklit: “Kemi pasë këto ditë, si do ta marrish vesh, nji Kuvend të parë të studimeve shqiptare, ku u mblodhën Shqiptarë e Italianë shkencëtarë e studimtarë, ndër të cilët edhe Bartoli e Tagliavini.
Ju kemi zanë n’gojë shumë herë dhe na vinte keq që s’gjindeshit edhe ju në mes t’onë. Ju kemi dërgue të fala me disa kartolina. Gjithë përpjekjet t’ona rrahin që të të sjellin këtu ose gjetiu të veç, për të vijue punën e studimevet t’ueja, dhe shpresojmë që t’ja dalim në krye kësaj dëshire”. (shih: Jokl Nachlass Autogr. 279/114) Në tetor 1941, Ernest Koliqi iu drejtua me një letër konsullit shqiptar Nikollë Rrota në Vjenë, letër në të cilën e njoftonte se kishte angazhuar profesor Joklin si organizator të bibliotekave të Shqipërisë me një rrogë mujore prej 600 frangash ari. Albanologu mendonte të shkonte në Shqipëri e të merrte me vete edhe bibliotekën e tij personale. Në vitin 1972 Ernest Koliqi kujtonte në vëllimet e «Shêjzave» sesi Prof. Carlo Tagliavini, albanolog i Universitetit të Padovës, me një «letër kushtrimore» të datës 14 mars 1941 i kërkonte të bënte diçka për Joklin: “…bahet fjalë me shpëtue njeriun.
Dëshira e tij kishte me qenë, siç e din, me kalue vjetët që i kanë mbetë (tash âsht 64 vjeç) në Shqipni… Un t’i shkruej këto gjana që të jesh në dijeni të plotë dhe n’emën të miqsisë sonë të vjetër të lutem që të bajsh gjithçka âsht e mujtun; bahet fjalë me shpëtue njeriun, me shpëtue albanologun mâ të madh, i cili mundet me i dhanë ende shumë studimeve shqiptare”. Duhet thënë se prof. Tagliavini e kishte këshilluar Joklin që t’ia falë me anë të një akti zyrtar bibliotekën e tij Shtetit shqiptar, në mënyrë që ta ketë më të lehtë të marrë lejen për të shkuar në Shqipëri. Me 15 mars 1941, konsulli shqiptar në Vjenë, dr. Nikollë Rrota i shkruante Koliqit: “Në rasë të konferencës qi mbajti më 27 fruer v.v. miku i jonë, z. Prof. Tagliavini, e informova hollësisht mbi gjendjen e tmershme në të cilën ndodhet sot Prof. Jokl, kurse rryma e sotshme e Nacizmit ka marrë masa tepër të rrepta kundra çëfutënve […] parashifet qi shpejt do t’instradohet për në Poloni pa pasë mundësí as me e marrë me vehte bibliotekën e tij e as me krye mâ ndonji vepër ditunije. Siç dihet, biblioteka e tij âsht nji ndër mâ të pasunat dhe mâ të vlefshmet mbi letratyrën shqipe, sikurse mund t’a vërtetojë edhe z. Prof. dr. Ekrem Çabej”. Konsulli Rrota, siç marrim vesh prej një letre të P. Kretschmerit kishte filluar përpjekjet për shpëtimin e Joklit qysh në prill të vitit 1940. Në ketë kohë personalitete të ndryshme të kulturës e politikës europiane dhe të vetë qeverisë shqiptare po bënin çmos për ta shpëtuar Prof. Joklin – duke e ftuar të jetojë e punojë në Shqipërí.
Këtë gjë e dëshmojnë letrat e profesorëve Krahe, Kretschmer, Tagliavini, Koliqi, F. Ercole, G. Schiro’ jr., e gjithashtu edhe hapat e marrë në rrugë diplomatike prej ministrit Giuseppe Bottai, prej ambasadorit italian Dino Alfieri në Berlin dhe prej konsullit shqiptar në Vjenë, Dr. Nikollë Rrotës, i cili u përpoq me aq sa mundej edhe mbas vdekjes së Joklit për të ditur diçka për rrethanat tragjike të fundit të tij. “Sa mora letrat e Tagliavinit dhe të Rottës, kujtonte E. Koliqi në vitin 1972, unë fola me Kryeministrin z. Shefqet Vërlaci i cili pranoi menjiherë propozimin t’em me e emnue Jokl-in Organizator t’Arkiveve Shtetnore dhe të Bibliotekave shqiptare. Mblodhi Këshillin Ministruer, qi njizâni vendosi at emnim. I a dërgova dekretin përkatës Prof. Jokl-it në Vjenë dhe kumtova njikohësisht Tagliavinin dhe Rottën”. Mbas këtyre orvatjeve fillestare, ministri fashist shqiptar Ernest Koliqi do të shkonte apostafat në Romë për të folur për shpejtimin e çështjes së Joklit me ministrin Bottai.
Ndërkaq ishin duke u bërë traktativa ndërmjet Ministrisë së jashtme italiane dhe asaj gjermane e Bottai e këshillonte kolegun fashist Koliqi të fliste me Ciano-n, në mënyrë që ky t’i shkruante J. Ribbentropit. Edhe Prof. Eqrem Çabej, i cili ndodhej në Romë në korrik të vitit 1941, mbasi ishte emëruar si përfaqësues i palës shqiptare për hartimin e «Atlantit gjuhësor» për pjesën e arbëreshëve, interesohej në mënyrë aktive për fatin e Joklit. Me 18 tetor të vitit 1941 Prof. Tagliavini i shkruente Koliqit se konsulli Rrota dhe Jokli kanë ndeshur në vështirësi të papritura në marrjen e lejes së kalimit dhe se është nevoja që Mëkambësi Jacomoni t’i shkruante një letër urgjente ambasadorit italian Dino Alfieri në Berlin. Jacomoni e shkroi letrën dhe ia nisi menjiherë ambasadorit italian.
Megjithatë, si ministri Bottai ashtu edhe ambasadori Alfieri nuk e përmendin në ditaret dhe kujtimet e veta çështjen e Joklit. Përveç Gestapos, kishte edhe persona të tjerë që nuk donin që Jokli të gjente strehë në Shqipëri, një ndër këta ishte edhe Viktor Christian, dekani i fakultetit të filozofisë në Universitetin e Vjenës. Christian kishte frikë se duke fituar të drejtën të shkonte në Shqipëri, Jokli do të merrte me vete edhe bibliotekën e tij; ndërsa në rastin tjetër, biblioteka e sekuestruar prej nazistëve do t’i kalonte fondit të Universitetit. Në fakt, dekani i filozofisë Christian, që më vonë do të bëhej rektor i Universitetit, i shkruente SS-Hauptsturmführer-it Brunner se në qoftë se Jokli do të shkonte në Shqipni, biblioteka e tij s’do të mbetej në Vjenë, por në rast se autoritetet do ta internonin në Poloni, dekani i lutej oficerit SS, që biblioteka t’i jepej fakultetit të filozofisë.
Nga mbarimi i prillit të vitit 1942, dekani Christian ishte i informuar për internimin e Joklit dhe për faktin që biblioteka e tij – duke i kaluar Universitetit të Vjenës – do të vendosej së shpejti në mjediset e Institutit të Indogjermanistikës ose të atij Oriental. Menjiherë do të interesohej edhe drejtori i përgjithshëm i Bibliotekës Kombtare austriake, Paul Heigl, i cili kërkonte që librat e «çifutit Jokl» të bëheshin pronë e komunitetit të gjerë të studiuesve. Edhe ambasada italiane në Vjenë, në emër të së drejtës që kishte fituar Italia prej pushtimit të Shqipërisë, bënte hapat e saj për marrjen e kësaj biblioteke me përbërje albanologjike. Një ndër gjërat më me vlerë që humbën prej asaj biblioteke, ishte dorëshkrimi i Fjalorit etimologjik të gjuhës shqipe.
Arrestimi dhe vdekja
Fundi i jetës së tij është tragjik. Norbert Jokli u arrestua nga Gestapoja në 4 mars 1942 në banesën e tij Vjenë dy nëpunës të Gestapos e morën profesorin prej shtëpisë së tij në Neustiftgasse 76 dhe e ndryen së pari në Sperrgasse e mandej në kazermën Rossauer në Vjenë. Me një letër tjetër, e cila mban datën 1 prill 1942, Tagliavini i kumtonte Koliqit lajmin e arrestimit të Joklit dhe përpjekjet për të ndërhyrë nëpërmjet kryeministrit fashist Kruja. Shkruan Koliqi: “Unë nga Tirana i telefonova menjiherë Bottai-t në Romë e shkova mandej fíll tu Mustafa Kruja i cili në sý t’em mori telefonin e foli me Ciano-n tue e lutë nxehtësisht me bâ çmos për shpëtimin e Jokl-it. Ciano përgjegji se do të lutte Mussolinin me ndërhy pranë Hitlerit”.
Po ky vit shënohet si vit i vdekjes së albanologut. Si një shkencëtar i vërtetë dhe si njeri i dashuruar mbas librave, ai ndihej prej kohësh i dëshpëruar vetëm prej idesë se mund të ndahej përgjithmonë prej librave të tij të çmueshëm.
Madje, i kishte pohuar gjuhëtarit Carlo Tagliavini, se në rast se do t’i duhej të ndahej prej librave të vet, do të preferonte të vriste veten. Si datë e vdekjes së N. Joklit konsiderohet 6 maji 1942, por përsa i përket rrethanave të vdekjes së tij jepen variante të ndryshme. Ministri fashist shqiptar Ernest Koliqi – i informuar prej konsullit Rrota – tregon se gjatë rrugës për në një kamp përqëndrimit në Riga, Jokli u hodh prej trenit kur po kalonte mbi një urë të lartë rreth 100 metër dhe mbyti veten.
Disa studjues austriakë pohojnë se Jokli vdiq nën tortura në kazermen Roßauer në Vjenë, ndërsa të tjerë pohojnë se vdiq në kampin e përqëndrimit të Maly Trostinec-it, nji lokalitetit rreth 12 km në juglindje të Minsk-ut, në Ruteninë e Bardhë. Ka gjasë që ky variant të jetë më i mundshmi. Kampi i Maly Trostinec-it ishte krijuar qysh në nëntor të vitit 1941 në territorin e ish kolkozit «Karl Marx». Duke qenë se në gjysmën e marsit të vitit 1942 partizanët kishin sulmuar kampin duke vrarë rojet, mbas këtij episodi kompania e rojeve ishte shtuar si numër, duke arritë shifrën 250 ushtarakë.
Zakonisht ekzekutimet në masë në ketë kamp bëheshin me anën e pushkatimit, i cili kryhej në pyllin e Bllagovshçinës. Simbas listave të transportit të Reichsbahn-it (hekurudhat e Reichut III), mbartja e parë e hebrenjve nga Vjena për në të ashtuquajturin «Reichskommissariat Ostland», u bë me datën 6 maj 1942. Nji gjë të tillë e konfirmon edhe një raport i detajuar i komisariatit të policisë vjeneze (95. Pol. Revier), i shkruar më datën 16 maj 1942.
Raporti përshkruan me hollësi «evakuimin» e 1000 hebrenjve nga Vjena, lista e të cilëve, sqaron me një ton të ftohtë burokratik funksionari i policisë, ishte radhitë prej kapitenit SS Brunner. Mbasi përshkruan me hollësi nisjen nga Vjena, itinerarin si dhe ndalesat e ndryshme, raporti vë në dukje faktin se më datën 9 maj – kur treni mbërriti në Kajdanowo, në afërsi të Minskut, kishin vdekë 3 burra dhe 5 gra prej hebrenjve të internar. Emnat e tyne nuk shenjohen, por ka shumë mundësi që njëri prej tyre të ketë qenë albanologu Norbert Jokl[1]. Me 29 prill 1982 Senati i Universitetit te Vjenës vendosi të rradhisë emrin e Norbert Joklit në tabelën e nderit të universitetit.
Rruga “Norbert Jokl” Tiranë
Mbas një pune të zellshme dhe të pandërprerë i shkoi për dore të botojë veprën më titull “Studien zur albanesischen Etymologie und Wortbildung” (Studime mbi etimologjinë dhe fjalëformimin e shqipes). Në këto studime i kushton një rëndësi të posaçme leksikut të trashëguar të shqipes: në 101 faqe trajton fjalët burimore shqipe, ndërsa 13 faqe ua kushton huazimeve të saj. Këtu dëshmon për burimësinë e një numri të madh fjalësh, që G. Meyer i merr për huazime të shqipes.
Kjo vepër merret si arritja më e rëndësishme në fushë të shqipes pas fjalorit etimologjik të Meyerit. Etimologjia zë vendin e parë në gjurmimet e tij në fushë të leksikut të shqipes, kjo qe lëmia ku edhe kontribuoi më shumë, por një rëndësi të tillë i kushtoi edhe morfologjisë dhe fjalëformimit, kurse në fushë të fonetikës për periudhën parahistorike ai hapi shtigje të reja në punë të apofonisë dhe në konsonantizëm.
