Aktori ishte më i njohur për punën e tij në telenovela si “Santa Barbara”, “General Hospital” dhe “Guiding Light”. Krahas punës së tij në telenovela, ai u shfaq edhe në serialin “The Morning Shoë”.
Gruaja e Joe, Jean Marinelli konfirmoi në një deklaratë për The Hollywood Reporter se ai kishte vdekur të dielën në moshën 68-vjeçare pas një beteje me kancerin në stomak, transmeton Klankosova.tv .
Midis viteve 1980 dhe 2000, Joe u shfaq në një numër serialesh të ndryshme, duke bërë fillimisht emër për veten si Bunny Tagliatti në “Santa Barbara”. Kohët e fundit, aktori luajti rolin e Donny Spagnoli në The Morning Shoë të Apple TV+ së bashku me Reese Witherspoon dhe Jennifer Aniston.
Michael Joseph Jackson, lindi më 29 gusht 1958 në Gary, Indiana.
Ai ishte muzikant, këngëtar, autor, producent, kompozitor, koreograf, prodhues, valltar amerikan. I pagëzuar si Mbreti i Popit, apo siç kanë dëshirë ta quajnë adhuruesit e kësaj muzike, King of Pop, ai njihet si një nga artistët më të mëdhenj të të gjitha kohërave. Kontributet e Jackson në muzikë, kërcim, modë, e kanë bërë atë një figurë globale në kulturën botërore për më shumë se katër dekada.
Michael Joseph Jackson vdiq më 25 qershor 2009 në Los Anxhelos, Kaliforni./ KultPlus.com
Deputetët e Kuvendit të Kosovës do të mblidhen sërish sot, në përpjekjen e 37-të me radhë për ta konstituar legjislaturën e nëntë të këtij institucioni.
Procesi vazhdon të mbetet i bllokuar në votimin e Komisionit për votim të fshehtë për zgjedhjen e kryetarit të Kuvendit: PDK, LDK, AAK dhe Lista Serbe deri më tani nuk kanë propozuar as anëtarë për Komisionin për votim të fshehtë dhe as nuk kanë marrë pjesë në votim. Si pasojë, sa herë që kjo çështje është hedhur në votim, ka dështuar për shkak të mungesës së kuorumit. Në seancën e fundit, propozimi për themelimin e Komisionit nuk arriti të kalojë, pasi 53 vota ishin për, një kundër dhe asnjë abstenim.
Letërsia botërore ka tituj dhe autorë, të cilët kanë vënë gurthemele të mëdhenj të mendimit dhe shprehjes, të idesë dhe filozofisë, të mesazhit dhe figurshmërisë, alegorisë dhe groteskut… të gjithë atij ansambli vlerash dhe qëllimsishë. Në këtë univers të parrokshëm, “Ferma e Kafshëve” e George Orwell ka ardhur për të mbetur një shënjim të atij misioni të lartë që pena mëton, urtësisht, artistikisht dhe kurajshëm.
“Ferma e Kafshëve” është një novelë alegorike nga George Orwell. Ajo u botua s’pariherë në Angli më 17 gusht 1945. Sipas shkrimtarit, libri reflekton ngjarjet që çuan në Revolucionin Rus të vitit 1917 dhe më pas në epokën staliniste të Bashkimi Sovjetik. Orwell si një socialdemokrat, ishte një kritik i ashpër i Josif Stalin, gjithashtu dhe armiqësor ndaj Moskës, drejtuar stalinizmit. Qëndrim, i cili ishte formuar në mënyrë kritike nga përvoja e tij personale gjatë Luftës Civile Spanjolle. Ai besonte se në Bashkimi Sovjetik ishte instaluar një diktaturë brutale, e ndërtuar mbi një kult të personalitetit dhe i zbatuar nga një sundim terrori. Në një letër drejtuar Yvonne Davet, Orwell e përshkroi librin “Ferma e Kafshëve” si një përrallë satirike kundër Stalinit. Në esse-në e tij “Pse unë shkruaj ” (1946), George Orwell shkroi se “Ferma e Kafshëve” ishte i pari libër, në të cilin ai u përpoq, me vetëdijen e plotë të asaj që po bënte, “për të bashkuar qëllimin politik dhe qëllimin artistik në një tërësi”. “Ferma e Kafshëve” ka fituar statusin si një prej 100 romaneve më të mira në gjuhën angleze, sipas “Time Magazine.
Idenë e këtij libri ai e kristalizoi në kohën kur ai detyrohej që të ikte nga spastrimet e komunistëve në Spanjë, e kishte inspiruar atë që të kuptojë se “sa lehtë propaganda totalitare mund ta kontrollojë mendimin e njërzve të ditur në vendet demokratike”.
Për këtë ‘përrallë satirike në fermë’ Orwell u inspirua pasi që e pa një djalë të vogël që e rrahte kalin çdo herë kur ai nuk e merrte drejtimin që i thoshte djaloshi. “E kuptova se nëse edhe kafshët e kuptojnë fuqinë e tyre ne njerëzit nuk do kishin fuqi mbi ta, dhe se njerëzit i shfrytëzojnë kafshët njëjtë si të pasurit që e shfrytëzojnë proletariatin”. Orwell fillimisht kishte shumë vështirësi në marrjen e dorëshkrimit për këtë libër, e kryesisht kjo frikë ishte për shkak të ndjenjave të tij anti-ruse. Libri më në fund u pranua për t’u botuar nga botuesi britanik, Jonathan Cape. Mirëpo edhe kësaj kompanie nuk i’u deshtë shumë për të ndryshuar mendje. Kjo sepse botuesi u kërcënua nga Peter Smollet, një zyrtar i qeverisë ruse.
Bota përball këtij libri u nda më dysh. Kritika nuk u kursye ta fshikullojë. E megjithatë ai pati një sukses të padikutueshëm. Ai vërtetë nuk arriti të rrëzonte stalinizmin nga sundimi gjakatar dhe mizoritë që ushtroi ndaj popullit rus, por ama e denoncoi atë botërisht. Si pakkush, ai guxoi të sulmonte me penë një armik dhe një barbar. Gjithashtu ai i dha botës një mësim të vyer. “Ferma e Kafshëve” është alegoria politike më e famshme e shekullit të XX. /Albert Vataj/ KultPlus.com
Në majin e vitit 2025, Shqipëria ka përjetuar një fluks të lartë vizitorësh, sipas të dhënave të fundit të Agjencisë së Statistikave të Shqipërisë (INSTAT). Gjatë këtij muaji, në vend kanë hyrë mbi 1,6 milion shtetas shqiptarë dhe të huaj që shënon një rritje prej 4,3 për qind krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit 2024.
Vetëm turistët e huaj kanë qenë mbi 987 mijë, që përfaqëson një rritje prej 1,4 për qind krahasuar me majin e vitit të kaluar. Ndër ta, 95 për qind kanë qenë shtetas nga vendet e Europës, konkretisht 72 për qind nga Europa Jugore dhe 14 për qind nga Europa Perëndimore, raporton Trt global, transmeton Klankosova.tv.
Qëllimi kryesor i vizitave ka qenë turizmi. Hyrjet për pushime përbëjnë 98 për qind të rasteve, me një rritje prej 0,9 për qind krahasuar me majin e vitit 2024.
Gjithashtu, gjatë periudhës janar–maj 2025, Shqipërinë e kanë vizituar gjithsej 3,4 milionë turistë të huaj – 3,9 për qind më shumë se në të njëjtën periudhë të vitit të kaluar.
Pritshmëritë e turoperatorëve mbeten të larta, veçanërisht për muajt e verës, kur Shqipëria zakonisht regjistron flukset më të mëdha turistike.
Akademiku i njohur shqiptar Rexhep Qosja sot feston datëlindjen e 88-të. Ai ka lindur më 25 qershor 1936 në Vuthaj te Kelmendit, Malit të Zi, shkruan KultPlus.
Katër klasat e para të fillores i kreu në Vuthaj, kurse gjysmëmaturën në Guci.Shkollën normale e mbaroi në Prishtinë. Më 1964 diplomoi në degën Gjuhë-letërsi të Universitetit të Prishtinës. Studimet pasuniversitare i kreu në Universitetin e Beogradit, Beograd ku në vitin 1971 mori titullin “Doktor i shkencave filologjike” me temën “Asdreni-jeta dhe veprat”. Ishte punonjës shkencor në Institutin Albanologjik të Universitetit të Prishtinës dhe drejtor i këtij Instituti prej vitit 1972 deri më 1981.
Është autor i mbi tridhjetë librave me studime për letërsinë dhe kritikë letrare, prozë artistike, tregime, romane dhe drama, publicistikë e shkrime polemike Ka botuar recensione, vështrime, artikuj, sprova, trajtesa e studime në revista shkencore e letrare, duke trajtuar në to çështje të veçanta të letërsisë shqipe dhe të krijimtarisë letrare në përgjithësi. Disa punime dhe vepra të tij janë përkthyer në gjuhë të tjera.
Për krijimtarinë shkencore e letrare është çmuar me: Shpërblimin e qytetit të Prishtinës, më 1968; me Shpërblimin Krahinor të Dhjetorit më 1969; me dy shpërblime të SHSH të Kosovës, më 1972 dhe 1974 dhe me Shpërblimin e RS të Serbisë – 7 Korriku, më 1975, me Çmimin “Pjetër Bogdani”, 2010 për romanin “Bijt e askujt”, Gjilani Çmimin letrar- Beqir Musliu, më 22 qershor 2012 ia dorëzoi akademikut Rexhep Qosja . Ai është marrë edhe me veprimtari politike; në periudhën 1998-2000 drejtoi një parti politike në Kosovë. Në vitin 2000 kryetari i Republikës së Shqipërisë i dha çmimin “Nderi i Kombit”. Qosja është anëtarë i rregullt i ASHA të Kosovës./ KultPlus.com
Alvaro Vitali, aktori dhe komediani italian shumë i dashur për rolin e tij si Pierino dhe personazhet e tij të shumtë në filmat e zhanrit komedi vdiq sot pasdite në Romë në moshën 75-vjeçare, sipas “ilsole24ore”.
I lindur më 3 shkurt 1950, Vitali ishte shtruar në spital dy javë më parë për bronkopneumoni të përsëritur.
Alvaro Vitali lindi në një familje të klasës së mesme, babai i tij ishte pronar i një kompanie të vogël ndërtimi ndërsa nëna e tij drejtonte një fabrikë të vogël “Titanus”.
Pasi mbaroi klasën e tetë, ai la shkollën dhe pasi punoi për një periudhë si elektricist, talenti i tij si komedian u zbulua nga Federico Fellini gjatë një audicioni.
Në vitin 1969, Vitali bëri debutimin e tij në kinema me një rol të vogël në filmin “Fellini Satyricon”.
Më pas ai u shfaq në “I clowns” (1971), në filmin “Roma” (1972), në të cilin ai luan rolin e një balerini, një rol që ai e luajti edhe në vitin pasardhës në filmin “Polvere di stelle”, me regji dhe protagonist Alberto Sordi, dhe në filmin “Amarcord” (1973), me Ciccio Ingrassia.
Fama e Vitali është e lidhur ngushtë me komedinë italiane. Pasi luajti në filmin “La poliziotta” (1974), me regji të Stefano Vanzina, Vitali tërhoqi vemendjen e producentit Luciano Martino. Që nga ai moment, Vitali filloi të punojë me kompaninë e prodhimit të filmave “Dania-Film”.
Alvaro Vitali ka luajtur në mbi 150 filma. Në vitet 2004-2005, ai u rikthye në “Striscia la Notizia” në rolin e Jean Todt, atëherë drejtor i Scuderia Ferrari.
Në vitin 2006, ai mori pjesë në edicionin e tretë të reality show-t “La Fattoria”, por iu desh ta braktiste për shkak të problemeve me astmën./KultPlus.com
Është e çuditshme, por të jetosh do të thotë të krijosh kujtime të së ardhmes; pikërisht tani , këtu përballë detit, di që jam duke përgatitur kujtime të vogla, që ndonjëherë do më sjellin melankolinë dhe zhgënjimin. Jeta është kaq e shkurtër dhe zanati i të jetuarit kaq i vështirë saqë sapo njeriu fillon ta mësojë, i duhet të vdesë.
Në jetë janë më të rëndësishme iluzioni, imagjinata, dëshira dhe shpresa. Tek mirësia fshihen të gjitha llojet dijes. Me masën që i afrohemi vdekjes, njëkohësisht i afrohemi tokës… copëzës së tokës në të cilën rrodhi fëmijëria jonë, në të cilën kemi luajtur… magjia e parikuperueshme e të parikuperueshmes fëmijëri.
Çfarë maske vendosim, apo çfarë maske ka për të na mbetur kur të jemi vetëm, kur të besojmë që askush, askush nuk na sheh, nuk na kontrollon, nuk na dëgjon, nuk na kërkon, nuk na lutet, nuk na detyron, nuk na sulmon? Zoti im, Zoti im. Vdekja as nuk është tipi im, megjithëse shpesh herë më tërheq.
E kam thënë edhe më parë dhe e rikonfirmoj: kërkimi i një jete humane, duhet të fillojë nga edukimi. Atëherë, të privuar nga afërsia e një përqafimi, apo e një tavoline të përbashkët, do na mbeten “mjetet e komunikimit”./KultPlus.com
Galeria e Arteve Digjitale në Korçë u kthye në një pikë referimi bashkëpunimi artistik mes Shqipërisë dhe Francës, duke sjellë ekspozita interaktive dhe projekte digjitale.
Hapësira moderne dhe teknologjikisht e avancuar e galerisë u vu në funksion të artit bashkëkohor francez, ku artistë nga studio Pil’z në Chambery sollën krijime që ndërthurin vizualen me teknologjinë.
Videoprojektime në mur e shumë elementë interaktivë e transformuan galerinë në një botë virtuale arti dhe ndjesish.
“Jemi këtu për të sjellë këtë projekt, veçanërisht dy videot e Damien Traversaz, që sjell dy përvoja unike. Ne realizuam këto video në mur. Përdorëm këtë dhomë të magjishme. Për mua është vërtet kënaqësi të jem këtu. Edhe qyteti është shumë miqësor’, tha Julien Cuny, artist.
Ky bashkëpunim, në kuadër të Javës së Kulturës Franceze, nuk solli vetëm prezantim të teknologjisë artistike franceze, por edhe një frymëzim për të ardhmen e artit digjital në Shqipëri, shkruan shqiptarja./KultPlus.com
Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani, priti sot në takim Ambasadorin e Republikës Federale të Gjermanisë në Kosovë, z. Jörn Rohde.
Në fokus të takimit ishin zhvillimet e fundit politike në vend, me theks të veçantë te procesi i konstituimit të institucioneve të reja. Me këtë rast, u diskutua edhe për implikimet e moskonstituimit të institucioneve në procese të tjera të rëndësishme për vendin.
Gjatë diskutimit, u trajtuan gjithashtu mundësitë për thellimin e mëtejshëm të marrëdhënieve bilaterale ndërmjet Kosovës dhe Gjermanisë, në dritën e një qeverie të re në Gjermani, si dhe për angazhimin e përbashkët në fusha të ndryshme me interes të ndërsjellë.
Presidentja Osmani falënderoi Gjermaninë për mbështetjen e vazhdueshme ndaj Kosovës dhe rikonfirmoi gatishmërinë për thellimin e mëtejshëm të bashkëpunimit në dobi të të dyja vendeve./KultPlus.com
Qendra Kinematografike e Kosovës fton të gjithë gjithë filmbërësit, artistët, autorët, punëtorët e filmit dhe industrisë audiovizuale të marrin pjesë në diskutimin publik ‘Hartimi i çmimores së re të industrisë së filmit’, përcjell KultPlus.
Diskutimi do të mbahet më 1 korrik 2025 në Amfiteatrin e Teatrit Kombëtar të Kosovës.
Në vijim gjeni njoftimin e QKK-së:
Ftesë për diskutim publik: Hartimi i çmimores së re të industrisë së filmit
Qendra Kinematografike e Kosovës fton të gjithë filmbërësit, artistët, autorët, punëtorët e filmit dhe industrisë audiovizuale, si dhe të gjithë të interesuarit, të marrin pjesë në diskutimin e parë publik drejt hartimit të çmimores së re, si dokument udhëzues për mbështetjen financiare të projekteve filmike dhe formave të ngjashme audiovizuele.
QKK-ja si fondi kryesor publik për filmin në Kosovë, synon që përmes këtij procesi të hapur dhe gjithëpërfshirës, të ndërtojë një çmimore që pasqyron realitetin aktual të punës krijuese dhe të prodhimit në këtë fushë, duke garantuar barazi, transparencë dhe qëndrueshmëri.
Deri tani është pranuar një propozim për çmimoren e re nga Shoqata e Producentëve, e cila do të ndahet me pjesëmarrësit për diskutim dhe reflektim të përbashkët.
Diskutimi do të mbahet më 1 korrik 2025, nga ora 13:00 deri në 15:00, në amfiteatrin e Teatrit Kombëtar në Pallatin e Rinisë, Prishtinë.
Në poezinë e Sadri Ahmetit të bën përshtypje realizimi dhe thellimi në dramën e jetës njerëzore, përpjekja për të mos i ngjarë askujt tjetër, veç vetes. Poezia e tij e ndjerë dhe e ngrohtë, përsërit vetë jetën, një oshtimë e fuqishme e vetë asaj.
Fantazia e poetit, nuk fluturonte nëpër qiejt e trëndafilta të ëndërrimeve romantike e të zbrazëta, madje nuk mbyllej as në guaskën e egocentrizmit për t’u bërë jehonë e dhimbjeve dhe e gëzimeve të qenies së tij të vetmuar.
Veten Sadriu e vështronte gjithnjë të lidhur me hallka të pazgjidhshme, me fatin e mijëra njerëzve të tjerë, që vërtiteshin nën të njëjtën kube të qiellit ballkanik e që përjetonin çdo ditë fatin e hidhur, që banorëve të këtij gadishulli të lashtë, ua gatoi historia e tyre gjithë luftëra e përpjekje mbinjerëzore për liri, demokraci e diplomaci, si dhe intrigat e Fuqive të Mëdha, të cilat deshën që Ballkani të ishte gjithmonë një mollë sherri, një fuçi baroti në bri të Evropës.
Më fort se kudo, kjo trysni satanike për ta gjymtuar njeriun e për të thyer karakterin e shpirtin e kombit, u ndie nëpër rrathët e ferrit të diktaturës, nëpër burgjet dhe nëpër kampet e përqendrimit. Golio Otoku, ku ndiheshin thikat e dhëmbët kërcënonjëse prej përbindëshi të UDB-së, serbomadhe, ishte pjella më e shëmtuar e shtypjes dhe e poshtërimit njerëzor.
Për çudi, me të përngjasonte mjaft tepër Makronisi grek dhe Spaçi i mijëra viktimave të mjera shqiptare. Ngjet kjo poemë e Sadri Ahmetit me përmbajtjen që na zbulojnë poezia dhe poemat e Ricosit, të Vretakosit dhe të N. Hikmetit. Është po i njëjti realitet i dhimbshëm dhe i llahtarshëm, po e njëjta lëndë jetësore dhe po i njëjti brumë njerëzish, që jetuan këtë ferr të llahtarshëm.
Kujtojmë vetë, ndjejmë frymëmarrjen e një poeti tjetër, që na shfaqet me diçka të veten, jo vetëm në temperament dhe botë të brendshme, por edhe në strukturën e poezisë që na shkruan. Ndihet nëpër këtë poezi shpërthimi i gjakut arbër, më rebeli e më i fismi nga çdo lloj gjaku tjetër, ajo mençuri e filozofi, që në popullin tonë përpunoi jeta e kohërat që jetoi.
Nga fizionomia, poezia e Sadri Ahmetit, është aq brenda frymës së poezisë shqiptare, sa edhe moderne e krejtësisht e tij. Shkrihen nëpër fijezat e nënshtresat folklorike përfitimi nga studimi i poetëve më të dashur për të, ndikimi i De Radës dhe i Mjedës, i Migjenit dhe i Esat Mekulit, por edhe i Ricosit e i Kërlezhës. Sadri Ahmeti nuk pati kohën e mjaftueshme për t’u marrë krejtësisht me poezi, jeta e tij kaloi nëpër mundimet e burgjeve dhe të internimeve, në luftën e përditshme për të fituar bukën e gojës, larg sallave të bibliotekave e të një jete komforte. Poezia e tij përjetoi fatin që përjetoi një popull i tërë dhe ndoshta kjo e afroi më pranë me realitetin tonë dhe e ndihmoi për të mos rënë në kurthin e një poezie thjesht personale dhe egocentrike.
Poeti tregon: “Në vitin1963, kur ndodhesha me punë në Berat, kam shkruar poemën për Golio Otokun, ku u torturuan në mënyrë çnjerëzore dhjetëra mijëra njerëz të pesëmbëdhjetë kombësive. Ata që kishin ngritur këtë kamp të tmerrshëm, donin të përtërinin kampet famëkëqija të nazizmit, ashtu siç u përpoqën dhe në tërë format e politikës me gjithë sloganet e lustrën që mundoheshin t’i jepnin fasadës së jashtme. Njerëzit që vuajtën dhe lënguan në Golio Otok, unë i kam parë me sy, që kur isha çunak, në trevat e vendlindjes sime.
Ata ishin kufoma të gjalla memece, që mund t’i shihje në çdo fshat e qytet të Jugosllavisë. Endeshin si të topitur e zemërvrarë nëpër rrugë dhe mua më dukej, se përmes syve e fytyrës së tyre lexoja si nëpër faqet e një gazete tërë jetën e tyre të pashkruar. U mësova t’i lexoja këto sy e këto fytyra. Përfytyrimi i tyre më ndiqte kudo, zgjuar dhe në gjumë. Në Shqipëri, ku erdha më gëzim, se kisha shpëtuar nga thonjtë e ferrit titist, përjetova me dhimbje pothuaj të njëjtin realitet.
Më vonë, m’u desh të vuaja dhe nëpër galeritë dhe qelitë e ftohta e të tmerrshme të Spaçit. Të tëra këto, më shtynë të shkruaja këtë poemë. Ishte një jetë e tërë, që kërkonte të futej nëpër faqet e vargjet e saj dhe mua m’u desh të vrisja mendjen, se në ç’forma e në çfarë struktura vargëzimi duhej derdhur e gjithë kjo lëndë e bollshme e dhimbshme dhe tragjike, që e përjetoja me vite thellë vetes, e cila s’më linte as edhe një çast të qetë”.
Forma kompozicionale e poemës, që do më pëlqej ta quaj “Dielli nuk lind nga Golio Otoku”, pasi më duket si titull më poetik e më intrigues, ka lindur vetvetiu nën trysninë e vazhdueshme të lëndës jetësore, për të gjetur shtratin, se ku do të derdhej e plotë dhe dramatike, me një ngarkesë të bollshme përshtypjesh e njohje të shumta psikologjie njerëzish, që jetuan këtë ferr të llahtarshëm. Forma e saj është krejtësisht e veçantë. Ajo të kujton më fort strukturën e një romani modern, sesa të një poeme sintezë.
Autorit s’i ka pëlqyer të përmbahej vetëm në kumtimin e një ideje thelbësore, por është munduar të na japë të gjallë gjithë atë tmerr e ato drama të dhimbshme, që ditët luanin për çdo grimcë të kohës nëpër muret e shkëmbinjtë e thiktë e të thatë gëlqeror të Golio Otokut. Nga struktura kompozicionale poema i përgjigjet një mozaiku, por pjesët e këtij mozaiku plotësojnë njëra-tjetrën. Ndeshim nëpër këtë mozaik edhe përshkrime mjedisi e peizazhi, edhe monologë të brendshëm e personazhe të skicuar me mjeshtri e thellësi psikologjike. Lënda jetësore është derdhur me maturi e kursim.
Skëterrës s’iu mbush mendja se ia kish arritur qëllimit.
Ishte dashuria e thellë për jetën, për njerëzit që i prisnin përtej mureve me tela gjembash e kulla vrojtimi, ishte malli për nënat që i prisnin të ktheheshin, malli për motrat e për vajzën e zemrës, ishte besimi e përkushtimi ndaj një ëndrre fisnike e një ideali të madh, ajo forcë që i mbante gjallë këta njerëz të torturuar e të munduar në mënyrat më çnjerëzore. Këtë të vërtetë, poeti na e pohon nëpërmes mjaft faktesh bindëse, atë e gjejmë të shprehur në mënyrë simbolike dhe tek “Kënga e ringjalljes”:
Dikush i ka dhënë nënës besën
Dhe po vdiq i varrosur në gropë kolektive,
Do të ringjallet duke e çliruar
Nga ata që e mbulojnë,
Duke shtyrë shumë këmbë e duar,
Duke këputur pastaj telat me gjemba
E duke vrapuar me shpejtësinë e erës,
Drejt motrave që e presin,
Dhe të pashpresa si qyqet baresin.
Poema na skalit me mjeshtri një varg njerëzish, portreti i tyre na mbetet në mëndje, në saje të tipizimit të karaktereve e të intensitetit të ndjenjës e të mendimit filozofik. Ajo na befason me pasurinë e imazheve e me krijimin e skenave aq realiste e të gjalla, me ndërthurjen e dramës, që zotëron nëpër të gjitha faqet e saj, me tonalitetet lirike e epike.
Herë-herë ritmi i vargut gjallërohet dhe merr intonacionet e rapsodive popullore, vargu i nënshtrohet një ritmike më rigoroze e rimave të rregullta. Kjo veçanti krijon një përthyerje në strukturën e saj, përthyerje që lehtëson frymëmarrjen dhe u jep zhdërvjelltësi monologëve e fragmenteve mozaikale.
Gjuha me të cilën është shkruar, është gjuha e njësuar letrare, por, në të, ndihet në mënyrë tepër të dukshme gjallëria e ngjyrave që ka fituar poezia nga shfrytëzimi në mënyrë krijuese i shtresave të fjalorit aq të pasur verior, si dhe të ndikimeve të sintaksës poetike të gurrës folklorike të vendlindjes, të krahinave të Plavës e të Gucisë.
Poeti Sadri Ahmeti pas viteve 1990 botoi “Një e qeshur harbon nëpër errësirë”, “Masakra e Tivarit”, “Ajsbergu i preludit të katastrofës”, “Dielli për në Ballkan nuk kalon nëpër Goli Otok”, “Tek lahem në dritën e hënës” etj. Është vlerësuar me çmimin “Onufri” në vitin 1994 nga Galeria Kombëtare e Arteve dhe Ministria e Kulturës. /konica.al/ KultPlus.com
Në portin e Sarandës mbërriti sot në mesditë anija turistike “National Geographic Orion” me 106 pasagjerë, kryesisht amerikanë.
Një anije autentike ekspeditash, “National Geographic Orion” shërben si një kamp bazë luksoz për udhëtime në Paqësorin Jugor, Azi, Mesdhe dhe rajonet polare.
Kjo anije është ndërtuar posaçërisht për eksplorim, e pajisur me kajakë, një flotë Zodiacs dhe një automjet të drejtuar nga distanca me pajisje të sofistikuara video.
Turistët pas mbërritjes në port u drejtuan për të vizituar në pikat turistike të Sarandës dhe Gjirokastrës.
Çdo nisje e anijes “National Geographic Orion” shoqërohet nga një specialist nënujor, një instruktor fotografie i certifikuar nga “National Geographic-Lindblad”, një ekspert i fotografisë së National Geographic dhe një profesionist mjekësor me kohë të plotë.
Në udhëtimet në Paqësorin Jugor, 2 mjeshtra zhytjeje do t’i bashkohen çdo ekspedite.
Kjo javë nisi dje me mbërritjen në portin e Sarandës edhe të anijes turistike “L’Austral” me 264 turistë./atsh/KultPlus.com
Ansambli kombëtar i këngëve dhe valleve ‘Shota’ do të marrë pjesë në Festiavlin Ndërkombëtar të Folklorit ‘Bota nën Kyczera’ në Poloni, përcjell KultPlus.
Në festivalin i cili do të mbahet nga 27 qershor deri më 6 korrik, ‘Shota’ do të performojë më 30 qershor.
Në vijim gjeni postimin e plotë të Konsullatës së Përgjithshme të Republikës së Kosovës në Varshavë:
ANSAMBLI KOMBËTAR I KËNGËVE DHE VALLEVE NGA KOSOVA “SHOTA” VJEN PËR HERË TË PARË NË POLONI
Ansambli Kombëtar i Këngëve dhe i Valleve “Shota” nga Kosova do të marrë pjesë në edicionin e XXVIII të Festivalit Ndërkombëtar të Folklorit “Bota nën Kyczera”, i cili do të zhvillohet nga 27 qershori deri më 6 korrik 2025 në Legnica, Poloni.
Ky festival është një nga ngjarjet më të rëndësishme kulturore në rajon, i cili mbledh ansamble nga mbarë bota për të prezantuar pasurinë e trashëgimisë popullore përmes këngës, valles dhe kostumit tradicional.
🗓️ Data: 30 qershor, 2025
📍Vendi: Legnica 🇵🇱
Jemi shumë të entuziazmuar që Ansambli “Shota” do të performojë në Poloni trashëgiminë tonë të pasur kulturore, përmes valleve tradicionale, kostumeve autentike dhe muzikës folklorike që rrënjoset thellë në historinë dhe shpirtin tonë kombëtar. 🩰 💃🏼 🕺 🌎./KultPlus.com
Prishtina shënoi dje një moment historik në skenën e saj kulturore teksa u prezantua për herë të parë orkestra e kryeqytetit “Orkestra Prishtina (OPR)”, një ansambël i zgjeruar kamertal që synon të japë një hov të ri zhvillimit të muzikës artistike në kryeqytet, shkruan KultPlus.
E themeluar me iniciativë të Komunës së Prishtinës, kjo orkestër vjen si një përgjigje e kërkesës gjithnjë e në rritje për hapësira të mirëfillta kulturore në qytet. Themelimi i saj është realizuar në bashkëpunim me Organizatën për Bashkëpunime Artistike – EHO, me drejtoreshë Gresa Broqin, e cila është gjithashtu edhe pjesë e orkestrës.
Orkestra e kryeqytetit prezantohet me Genc Salihu, si drejtor i orkestrës, dhe violinisti Visar Kuçi, në rolin e koncertmjeshtrit.
Mbrëmja e debutimit nisi simbolikisht me nënshkrimin e marrëveshjes mes kryetarit të Komunës së Prishtinës, Përparim Rama, dhe drejtoreshës së EHO, Gresa Broqi, të cilët vulosën zyrtarisht fillimin e rrugëtimit të kësaj orkestre.
Në hapje të kësaj mbrëmje, i pari i Prishtinës, Përparim Rama, u shpreh i lumtur që kryeqytetit i është shtuar një derë e re e artit dhe kulturës.
“Në një kohë kur gjithnjë e më shumë të rinj po e zgjedhin artin si gjuhën e tyre dhe inspirohen me mënyrën e tyre të shprehjes dhe publiku ynë po rritet, kemi menduar që edhe Prishtina ta krijojë orkestrën e vet”, u shpreh Rama i cili mes tjerash shtoi se ky nuk është vetëm një institucion i ri, por edhe një premtim që kultura në Prishtinë do të ketë gjithmonë vendin e merituar.
Ndërkaq, koncerti i parë i OPR-së u karakterizua nga një program i përzgjedhur për të reflektuar diversitetin dhe gjallërinë e muzikës klasike. Mbrëmja nisi me veprën ikonike “Brandenburg Concerto No. 3 in G major” nga Johann Sebastian Bach, e ndarë në tri pjesë: Allegro, Adagio dhe Allegro.
Repertori vijoi me një nga veprat më të njohura të Benjamin Britten, “Simple Symphony”, ku publiku pati mundësinë të shijojë katër pjesët karakteristike të saj: Boisterous Bourree, Playful Pizzicato, Sentimental Saraband dhe Frolicsome Finale.
Në përmbyllje, orkestra solli ngjyrat folklorike të Evropës Lindore përmes veprës “Romanian Folk Dances” të Béla Bartók, me interpretimin e pjesëve: Jocul Cu Baya, Braul, Pe Loc, Buciumeana, Parga Romaneasca dhe Maruntel.
Pas koncertit, drejtori i Orkestra Prishtina, Genc Salihu, u shpreh i lumtur që më në fund u është realizuar një ëndërr që e kanë pasur prej kohësh, themelimi i kësaj orkestre.
“Jam shumë i lumtur që më në fund po realizohet një ëndërr që e kemi pasë tash e një kohë të gjatë, ka kohë që me Visar Kuqin dhe Gresa Broqin që ta bëjmë një orkestër e cila ia bën një contrast muzikës simfonike të cilën e përfaqëson denjësisht Filharmonia e Kosovës, duke luajtur veprat të cilat janë më kompakte, më të vogla, të cilat e turbullojnë atë kufirin midis muzikës kamertale dhe simfonike. Prej janarit fillon sezoni ynë zyrtar, do të kemi një numër të konsiderueshëm të koncerteve dhe të punëtorive në vit për shpresojmë për shumë vite me radhë”, theksoi Salihu.
Ndërkaq, koncertmjeshtri i kësaj okestre, Visar Kuçi, u shpreh për KultPlus, se kjo orkestër synon që ta përfaqësojë Kosovën edhe ndërkombëtarisht.
“Ky është një hap shumë i madh, ideja e kësaj orkestre është që kjo të vazhdojë përjetësisht, do të thotë ne që jemi të parët që po e fillojmë, e kemi për detyrë që të fillojmë dhe ta ngrisim në një nivel sa më të lartë të mundshëm, që të vazhdojë edhe në gjeneratat e ardhshme dhe të ketë edhe njohje ndërkombëtare”, tha Kuçi duke shtuar tutje, se shpresojnë që kjo orkestër t’i japë qytetit dhe shtetit një përfaqësim të denjë dhe profesional.
Për KultPlus foli edhe drejtoresha e EHO, Gresa Broçi e cila shpjegoi rëndësinë e themelimit të kësaj orkestre dhe për planet e saj në të ardhmen.
“Gjithçka sonte ka shkuar shumë mirë, ishte shumë artistike, kishte emocione shumë të bukura. Në prespektivën e instrumentistes, në aspektin profesional, është shumë e rëndësishme që të krijohen sa më shumë orkestra të reja, dhe jo vetëm për mua por për të gjithë kryeqytetin dhe të gjithë artistët është një iniciativë mjaft e mirë që është realizuar me një punë të madhe ekipore dhe që në të ardhmen të ketë mundësi, të jetë një derë e re që të integrohen instrumentistët. Planet janë shumë interesante, kemi përpiluar programin, do të paraqitemi me koncerte në një të ardhme shumë të afërt, do të integrohen solistë, dirigjentë të njohur, por gjithashtu kemi edhe plane edhe në aspektin edukativ ku do të realizojmë edhe punëtori”, tha Broqi./KultPlus.com
Shtatë pjata dhe enë unike qeramike të pikturuara nga artisti i famshëm spanjoll Pablo Picasso, të krijuara midis viteve 1947 dhe 1964, janë shitur në Gjenevë të Zvicrës, për një total prej 290,000 euro.
Qeramika e pikturuar me dorë, e paparë më parë, që paraqet zogj, peshq dhe dhi, u dizenjua në Punëtorinë e Qeramikës Madoura në Vallauris. Ato ishin mbajtur privatisht për gati 40 vjet.
Piguet i Gjenevës i cili drejtoi shitjen, vuri në dukje në një njoftim për shtyp se çmimi i parashikuar për lotet ishte 154,000 euro duke e bërë ankandin një sukses të habitshëm.
Shuma e shitur në ankand, “pasqyron entuziazmin e publikut për veprat e mjeshtrit në të gjitha format e tyre”, deklaroi Piguet.
“Picasso ishte tashmë një artist me famë ndërkombëtare. Ai kishte hapur tashmë një numër të madh rrugësh për të gjithë artistët; veprat e mëdha dhe të njohura ishin krijuar dhe ai po kërkonte mjete të reja shprehjeje për artin e tij”-tha drejtuesja e pikturave dhe skulpturave në Piguet.
Në mediumin qeramik, rekordi për një vepër të Picasso-s është 980,275 paund për prototipin e vazos së artistit të vitit 1950, që u shit në Londër në vitin 2013./KultPlus.com
Me dinjitarë të tjerë Të shërbej përulët, Nga xhelozia vrer Mezi lëvrij buzët. Fjala dot s’e shuan Gojën time eshkë, Pa ty e humb toruan – I zbrazët ajri krejt.
Nuk ndjej më xhelozi, Por ty të dashuroj, Vetveten time fli Xhelatit po ia çoj. Të quaj, nuk ma mban, As gaz, as dashuri, Një tjetër, egërshan, Në gjak më kanë shti.
Një grimë koh’ më shumë Dhe do ta them në sy, Jo gaz, por torturë Unë vij të gjej tek ti. Dhe krejt sikur një krim Më ndjell tek ti aq brishtë Gjithë joshje, rebelim, E njoma gojë vishnjë.
Pra, kthehu shpejt tek unë, Pa ty jam i tmerruar, Më fort se kaq kurrë S’të kam adhuruar; Dhe krejt çfarë po kërkoj, E shoh e përmallohem, Xheloz më s’do të jem – Por ty të përgjërohem.
Shfaqja e Teatrit Kombëtar Eksperimental, “Vrasje në Vjeshtë”, u vu në skenën e Teatrit “Migjeni”, ku u prit me interes nga publiku shkodran.
Shfaqja bazohet mbi motivet e romanit “Njeriu i netëve të vjeshtës” të Gjergj Vlashit dhe vjen me regji dhe dramatizim të Stefan Çapalikut.
Tek “Vrasje në vjeshtë” interpretojnë: Mehmet Xhelil, Rafael Hoxhaj, Xhoana Karaj.
Ngjarja e përshkruar në roman bazohet në fakte reale, të cilat kanë të bëjnë më së pari, me momentin kur ushtritë aleate mbas kapitullimit të Italisë fashiste po ndërmerrnin sulme të befasishme veçanërisht mbi prapavijat e ushtrisë gjermane, duke pasur si objektiv kryesor depozitat e karburantit që do të paralizonin lëvizjet e kësaj të fundit.
Në këtë kontekst, shërbimi inteligjent i ushtrisë gjermane ka grumbulluar të dhëna se aleatët mund të bombardonin portin e Durrësit me çisternat e veta të karburantit dhe me këtë rast do shkatërrohej i gjithë qyteti që gjendej pranë. Në këto kusht ushtria merr përsipër evakuimin e gjithë qytetarëve dhe shpalljen e gjendjes së jashtëzakonshme, që presupozonte eliminimin e çdo personi që nuk do i bindej këtij urdhri. Personi i vetëm që nuk do t’i bindet këtij urdhri në romanin e Gjergj Vlashit është Marian Shkoza, një punonjës i thjeshtë i një agjencie detare, beqar.
Ai rri i fshehur fillimisht në shtëpinë e tij dhe më pas edhe në shtëpitë e të tjerëve, të cilat i viziton fshehtazi fillimisht për të realizuar disa nevoja të mbijetesës dhe më pas si dorëzim ndaj një manie për të jetuar jetët e të tjerëve në ato dimensione që nuk ka arritur kurrë t’i përjetojë vetë. Humbja e vetes dhe përmbushja me karaktere të tjera njerëzore e kthejnë atë në një njeri pa identitet dhe me një tjetër sistem vlerash dhe vlerësimesh deri në ditën e “vetëdorëzimit” të tij te një patrullë gjermane që edhe e eliminon fizikisht.
“Vrasje në vjeshtë” do të shfaqet në Teatrin “Migjeni” edhe mbrëmjen e sotme./atsh/KultPlus.com
KultPlus ju sjell njërën nga poezitë më të njohura të Beqir Musliut, ”Mbretëria e rrënuar e Kosovës”.
Zemra kemi mundur t’i nxjerrim në secilin trëndafil Derisa bozhuret të ligjërojnë mbi atë mbretëri Që është rrënuar deri në gurin e fundit të themelit Përse nuk arritën ka krijojnë as pamjen e mykur
Këtu asgjë nuk është në atë vend siç ka qenë As beteja që ka vallëzuar me koka dhe shpata Zllapohet tash gjaku e bozhuret hanë vetveten Në mungesë të bukës që e sosi mbretëria e marrë
Luftëtarët i varëm për degët e historisë Kemi mundur t’i kërkojmë fëmijët tanë nëpër luftëra Të cilët na i mësuan emrat si të stërgjyshërve Apo i ndrydhën në këtë ditë që është jatagan
Nëse prapë zë fill beteja atëherë ku jemi ne Do të ktheheshim në zanafillë apo do të mbylleshim Në zemrat e bozhureve si në zemrat tona robër Të ëndërrojmë parajsën e kuqe si vuajtjen tonë
Por këtu gjithçka tjetër është rrënuar përveç nesh. / KultPlus.com
Gëzimi mbretëronte në fytyrën e tij, dhimbja ishte e pikturuar në fytyrën e tij, skuqja ngjyroste faqet e tij, goja e tij ishte e këndshme, merrte frymë me ndershmëri. Pishtari i mosmarrëveshjes, zëri i nderit, hidra e anarkisë, Dielli i Progresit, fusha e hamendjeve, arsenali i ligjeve, peshorja e drejtësisë, agu i lirive, errësira e injorancës, shpata e Ligjit, tirania e pasioneve, Babilonia moderne, një Kullë e vërtetë Babeli, Albioni i pabesë, Ariu mos-kovit, xha Sami.
Të dyfishoni ngazëllimin tuaj, ta hapni zemrën, të ndjeni një lëmsh në fyt, t’i mbani flokët lidhur majë kokës, të aspironi me magjepsje, të ndillni përzemërsi, të mbillni pemë. Nëna natyrë, mbreti i yjeve, ylli i mbretit, hëna e argjendtë, petalet e kadifenjta, ngjyra e gjallë, kopshti i stolisur. Konflikti luftarak, karroca e Marsit, pozicioni i ri ndërkombëtar. Një eseist fin, një poet fin, një shpirt kulmor. / KultPlus.com
Aristoteli është i fundit nga filozofët e mëdhenj të antikitetit dhe konsiderohet si biologu i parë.
Ai themeloi shkencën e logjikës, shtroi terrenin për metodën shkencore dhe shkroi rreth shumë subjekteve.
Aristoteli ishte gjithashtu mentori i Aleksandrit të Madh për disa kohë. Ai ka pasur influencë të madhe në mendimin e Tomas Akuinit dhe për rrjedhojë mbetet një ndër influencat kryesore në edukimin dhe teologjinë katolike.
Aristoteli, një nga mendjet më të ndritura dhe më të thella të të gjitha kohëve, shkroi mbi shumë probleme dhe nga më të ndryshmet.
Me përjashtim të matematikës, lëroi të gjitha fushat e dijes, si politika, shkencat e natyrës, artin etj.
Rreth 120 veprat e tij formojnë një lloj enciklopedie, ku përfshihen njohuri nga të gjitha fushat e diturisë. Në të gjitha veprat e Aristotelit të bie në sy dashuria për të mirën dhe të vërtetën. Megjithëse e adhuronte dhe e nderonte shumë mësuesin e tij, filozofin Platon, në mjaft pikëpamje filozofike dhe estetike nuk ishte në një mendje me të. Në një nga veprat e tij thotë se midis miqve dhe së vërtetës është gjë e shenjë të duash më shumë të vërtetën.
Aristoteli, besonte se gjithçka ndodh për një arsye, gjithmonë. Dhe se çdo eksperiencë në jetën tënde, vjen për të të formuar dhe për të të sjellë në versionin tënd më të mirë. E vetmja gjë që e pengon këtë, është të kesh zgjuarsinë për ta parë.
50 thëniet më të bukura të Aristotelit
1- Është e vështirë që të ndodhë diçka pa një arsye apo pa një parim.
2- Fillimisht ki një objektiv të qartë. Së dyti, gjej mjetet për ta arritur. Së treti përshtat mjetet.
3- Demokraci është atëherë kur sundues janë të varfërit dhe jo të pasurit.
4- Shtresat e ulëta ngrenë krye për të qenë të barabartë, dhe të barabartët ngrenë krye sepse duan të jenë shtresë sunduese. Kjo është gjendja mendore që i krijon revolucionet.
5- Njerëzit i krijojnë zotat sipas vetes, jo vetëm për nga pamja, por edhe për nga mënyra e jetesës.
6- Edukimi i mendjes pa edukimin e zemrës nuk është aspak edukim.
7-Miku i të gjithëve nuk është miku i askujt.
8- Një qytet i madh nuk duhet ngatërruar me një qytet të populluar.
9-Miku i vërtetë është një shpirt në dy trupa.
10- Të gjitha veprimet njerëzore kanë një ose më shumë prej këtyre shkaqeve: fati, natyra, detyrimi, zakoni, arsyeja, pasioni, dëshira.
11- Në më të mirën e tij, njeriu është më fisniku i të gjitha kafshëve; po të mos ishin ligji dhe drejtësia ai do të ishte kafsha më e keqe.
12- Ka vetëm një mënyrë për të shmangur kriticizmin: mos bëj asgjë, mos thuaj asgjë dhe ji thjesht asgjë.
13- Gabimi vjen në shumë mënyra, ndërsa për të bërë gjërat siç duhet ka vetëm një rrugë.
14- Familja është shoqata e krijuar nga natyra për të siguruar nevojat e njeriut.
15- Dinjiteti nuk matet me titujt që zotëron, por me vetëdijen që i meriton.
16- Mirë është që në jetë ashtu si në gosti, të mos dalësh as i etur as i dehur.
17- Të këqijtë binden prej frikës, të mirët prej dashurisë
18- Droja është një stoli për të rinjtë, por një turp për të moçmit.
19- Trimëria është cilësia e parë njerëzore, sepse ajo është cilësia që i garanton të gjitha cilësitë e tjera.
20 -Demokraci është atëherë kur sundues janë të varfërit dhe jo të pasurit.
21- Shkollimi është parapërgatitja më e mirë për pleqërinë.
22- Ashtu si sytë e lakuriqëve janë të verbuar nga drita, për të njëjtën arsye edhe shpirtrat tanë janë të verbër përballë gjërave të cilat shihen më qartë se gjithçka.
23- Sikurse një dallëndyshe e vetme nuk sjell pranverë, sikurse si një ditë e vetme nuk sjell pranverë; ashtu një ditë, një kohë e shkurtër nuk e bën njeriun të bekuar e të lumtur.
24- Sikurse ne i duam sa të vërtetën aq edhe miqtë tanë, nderi na thotë që të parën ta respektojmë të vërtetën.
25- Lumturia varet nga ne.
26- Ai që ka shumë miq, nuk ka asnjë.
27- Ai që do të ishte një sundimtar i mirë, duhet së pari të ketë qenë i sunduar.
28- Ai që është i paaftë të jetojë në shoqëri, ose ai që nuk ka nevojë ngaqë i mjafton vetvetja, duhet të jetë ose një bishë, ose një perëndi.
29- Homeri i ka mësuar të gjithë poetët e tjerë artin e të treguarit të gënjeshtrave me zotësi.
640px-Aristotle_Altemps_Inv8575
30- Shpresa është një ëndërr që nuk fle.
31- E quaj më të zotin atë që i tejkalon dëshirat e tij se atë që i pushton armiqtë e tij; sepse fitorja më e vështirë është ndaj vetvetes.
32- Për të hartuar një fjalim njeriu duhet t’i studiojë tri pika: së pari, mjetet e arritjes së bindjes; së dyti, gjuha; së treti, organizimi i përshtatshëm i pjesëve të ndryshme të fjalimit.
33- Nga nëntë raste në dhjetë, gruaja shfaq më shumë dashuri sesa ndjen.
34- Shtresat e ulëta ngrenë krye për të qenë të barabartë, dhe të barabartët ngrenë krye sepse duan të jenë shtresë sunduese. Kjo është gjendja mendore që i krijon revolucionet.
35- Është shenja e një mendje të ditur të jetë e aftë që ta mirëpresë një mendim pa u pajtuar me të.
36- Njeriu nga natyra është një kafshë politike.
37- Njerëzit veprojnë më shumë për shkak të frikës se për shkak të respektit.
38- Fatkeqësia i tregon ata që nuk janë miq të vërtetë.
39- Shumë njerëz parapëlqejnë të japin më shumë dashuri se të marrin.
40- Nënat janë më të dashura se etërit për fëmijët e tyre, sepse ato janë më të sigurta se ata janë të tyret.
41- Natyra nuk bën asgjë kot.
42- Asnjë shpirt i shkëlqyer nuk është i përjashtuar nga përzierja me çmendurinë. Nuk ka ekzistuar kurrë një gjeni i madh pa njëfarë çmendurie.
43- Bukuria vetjake është rekomandimi më i madh se çdo letër reference.
44- Qëllimi i të mençurve është jo për të sjellë kënaqësi, por për të shmangur dhimbjen.
45- I ditur ndryshon nga i padituri sa i gjalli nga i vdekuri.
46 – Rrënjët e shkollimit janë të hidhura, por frutet janë të ëmbla.
47- Sekreti i humorit është befasia.
48- Shpirti nuk mendon kurrë pa një përfytyrim.
49- Ato që i di, bëji. Ato që nuk e kupton, mësoji.
50- Ne bëjmë luftë që të jetojmë në paqe./RTK/KultPlus.com
Ernesto Sabato është shkrimtar argjentinas me prejardhje arbëreshe. Ai ka lindur më 24 qershor të vitit 1911. Sot, KultPlus sjell një shkrim për shkrimtarin dhe eseistin argjentinas me prejardhje arbëreshe.
Familja e tij kishin njëmbëdhjetë fëmijë, të gjithë djem. Ernesto ishte fëmija i dhjetë i familjes Sabato. Ditën që lindi, vëllau më i madh vdiq dhe e ëma e pagëzoi Ernesto sipas vëllait të tij. Ai kreu shkollën e mesme më 1928 dhe u regjistrua në Universidad de La Plata, ku studioi fizikë dhe matematikë. Sabato ka lindur në Rojas, provincia de Buenos Aires në Argjentinë më 24 qershor, 1911. Nëna e tij Juana Maria Ferrari rridhte nga një familje arbëreshe e Italisë, ndërsa babai i tij, Franciso Sabato, po ashtu ishte nga Italia.
Nga Luan Rama
Ernesto Sabato, shkrimtari i shquar argjentinas dhe ndër më të mëdhenjtë e kontinentit latino-amerikan ka shumë vite që ka vdekur. Një shkrimtar që jetoi gjatë, shumë gjatë dhe që pothuaj një dhjetëvjeçar ai u shkëput nga letërsia, pasi nuk shikonte mirë nga sytë, çka e pengonte të shkruante. Atëherë ai iu kthye pikturës, të cilën e pëlqente që në rininë e tij.
Në moshë të thyer, ai pikturonte atje në kopshtin e tij, mes cicërimave të zogjve dhe muzikës klasike, shpesh Brahms, të cilin e pëlqente në veçanti. Shkrimtarin e takova pikërisht kur do të shkonte në Shqipëri, për të marrë “Çmimin Kadare”, por nuk ishte çmimi ai që e grishte të shkonte në Shqipëri. Ajo që e shtynte ishte se para vdekjes, të mund të shikonte vendin e të parëve të tij, vendin nga ku ishin nisur pararendësit pas pushtimit të Shqipërisë nga perandoria osmane. Familja e tij kishte jetuar disa shekuj në Kalabri gjersa më në fund, familja kishte emigruar në Argjentinë, si shumë familje të tjera të shqiptarëve të Italisë së Jugut.
Unë u takova me Sabaton dy herë radhazi në “Hotelin Madison”, në Saint-Germain-des-Près, një ndërtesë tipike parisiene dhe e stilit të vjetër, ku ai vinte gjithnjë. Ashtu me syze të zeza për të mbrojtur dhe atë shikim të dobët që i kishte mbetur, edhe pse 85-vjeçar, ai ishte si një burrë në moshë mesatare, jo vetëm se ishte thjesht me një këmishë, por sepse nuk ishte i shëndoshë, pra kishte një trup atleti.
Nga Ernesto Sabato kisha lexuar kohë më parë një tregim të botuar në shqip si dhe librin e fundit të tij “Engjëlli i errësirave”, një roman tronditës, që më 1977 ishte shpallur në Francë si libri më i mirë i huaj i atij viti.
Atë paradite me diell, në hollin e poshtëm të atij hoteli simpatik në frymën e viteve 30’ të shekullit XX, në fillim zbriti impresario e tij, një grua rreth të pesëdhjetave, me një fytyrë të ëmbël. Një ditë më parë, ata kishin pasur një konferencë shtypi dhe tani ajo po interesohej për organizimin e takimeve të tjera me gazetarë, botues, intelektualë parisianë dhe miq të vjetër të Sabatos, i cili Francën e kishte si një atdhe të dytë.
Pas pak zbriti një burrë me shtat mesatar, jo i shëndoshë dhe me një palë syze të errëta, që kishte një buzëqeshje të gëzuar në fytyrë. Pikasa që mikesha e tij e shihte me një lloj adhurimi, madje dhe më shumë se kaq, çka më vonë mora vesh se pas vdekjes së gruas së tij, impresario bashkëjetonte me të, edhe pse kishin një diferencë prej afro 35 vjetësh.
Ai më shtrëngoi fort në krahë, me një dashuri që nuk kishte të bënte thjesht me mua, por me shqiptarët në përgjithësi. Ishte një takim që ai e kishte dëshiruar vite me radhë, por që nuk mund ta realizonte, siç më tha, gjatë kohës së diktaturës shqiptare.
Ishte i gëzuar gjithashtu edhe sepse shqiptarët kishin preferuar letërsinë e tij, edhe pse ai ishte mjaft modest dhe shpesh nihilist për romanet dhe shkrimet e tij. “Jam shumë i gëzuar që po shkoj në Shqipëri. Andej rrjedh gjaku i të parëve të mi, që nga koha e Skënderbeut!” Ndjeva në zërin e tij një lloj krenarie dhe gëzimi të pazakontë.
Ernesto Sabato ishte nga shkrimtarët më të mëdhenj latino-amerikanë krahas Borgesit, Gabriel Markez, Asturias dhe Kortazar. Njëkohësisht ai ishte një eseist i njohur që kishte shkruar shumë ese mbi artin, filozofinë dhe procesin krijues. Tri ishin romanet e vetme të tij, që e kishin bërë të njohur në të gjithë botën: “Tuneli”, “Alejandra” dhe “Engjëlli i errësirave”. Libri i fundit, ashtu si dhe në tërësi letërsia e tij, ishin të lidhura me çaste të rëndësishme të jetës së tij.
Ai kishte lindur më 24 qershor të vitit 1911, në Rojas, jo larg Buenos Aires, ku u vendos fillimisht familja e tij.
I ati ishte një italian, që instaloi një mulli në Rojas. Quhej Don Francisco Sabato. Në Argjentinë në atë kohë emigronin shumë arbëreshë, madje dokumentet e hershme flasin edhe për vitet 1860 kur ata vendoseshin në krahinën e Lujas.
Studimet e mesme Sabato i kreu në një kolegj të La Platas, larg familjes, ndërsa ato universitare në Buenos Aires. Në vitin 1938, si doktor i shkencave fizike e matematike të Universitetit të La Platas, ai mori një bursë nga Shoqata për Progresin dhe Shkencën, e drejtuar nga prof. Houssay, “Çmimi Nobel”, për të mundur që të studiojë rreth radioaktivitetit në Francë.
Kështu ai u nis të punonte pranë laboratorëve të Marie dhe Joliot Curie, në Paris. Më 1945 botoi romanin e tij të parë “El Tunel” (Tuneli) dhe u vlerësua me çmimin e parë për letërsinë në Buenos Aires. Më 1948, shkrimtari ekzistencialist francez Albert Camus, u mor me botimin e këtij romani në gjuhën frënge, botim i shtëpisë botuese “Gallimard”, çka e bëri atë menjëherë të njohur në të gjithë botën letrare.
Pas një sërë shkrimesh e librash kritikë dhe ese, ai botoi romanin e tij të dytë “Alejandra” apo në titullin origjinal “Sobre Heroes y tombas”, i cili u vlerësua me disa çmime ndërkombëtare.
Më 1974 botoi librin e tij të tretë të rëndësishëm “Abaddon el Exterminador” apo “Engjëlli i errësirave”, duke u vlerësuar me Çmimin e Madh të Nderit të shoqërisë së shkrimtarëve argjentinas, si dhe me çmime të tjera ndërkombëtare.
Sabato njihet si një autor i nderuar nga shumë çmime ndërkombëtare midis të cilave “Çmimi Servantes”, në Spanjë, “Çmimi Gabriela Mistral” në Uashington, “Çmimi Jerusalem” në Izrael etj. Ai është njëkohësisht dhe “Doctor Honoris Causa” i shumë universiteteve të botës dhe do të ishte nder për universitetin shqiptar që ai të kishte të njëjtin titull edhe në Shqipëri.
Ato ditë, në hollin e hotelit, unë e pyeta për jetën e tij, letërsinë, artin dhe angazhimin e tij politik. Dhe ja biseda jonë:
– Para se t’ju takoja, në një nga librat e botuar pashë një fotografi të nënës suaj, të cilën ju e krahasoni me perëndinë. Ju jeni në prehrin e saj, rrethuar edhe nga vëllezërit e tjerë. Fytyra e saj kishte diçka të ngjashme me gratë e Jugut të Shqipërisë të fillimit të këtij shekulli; ishte një fytyrë stoike.
– Nëna ime ka jetuar gjithnjë me nostalgjinë e të parëve të saj. Gjithmonë ajo fliste shqip me të vëllain e saj. Madje edhe sot më kujtohen disa fjalë shqip që kanë të bëjnë me bukën, shtëpinë… Ajo rridhte nga një familje e vjetër e vendosur në Kalabri, në “Magna Grecia” siç quhej atëherë, fill pas vdekjes së Skënderbeut, në fshatin San Martino.
Historia e Skënderbeut, e këtij princi mesjetar shqiptar më ka tërhequr gjithnjë: jeta e tij në oborrin e sulltanit në Stamboll, ikja me një grup kalorësish për të çliruar Shqipërinë, lufta e tij legjendare 25-vjeçare në mbrojtje të atdheut të vet, por edhe të Evropës… Jo më kot venedikasit e kanë cilësuar “princ të Krishterimit”. Pra, nga mijëra familje shqiptare që shkuan në Kalabri, nën mbrojtjen e mbretit të Napolit, mik dhe aleat i Skënderbeut, ishte edhe familja e nënës sime, e cila u vendos fillimisht në Santa Martino de Finita (përpara quhej Santo Martino de Finito).
Mbaj mend që gjyshja e nënës sime quhej Maria Gjuzepina e San Marcos (fshati ku jetonin në atë kohë), një grua e hekurt dhe me karakter të fortë, por edhe një grua e mrekullueshme.
Kur nëna ime u martua, ajo i kishte dhënë një unazë të vjetër të familjes me inicialet M. S. pra San Marco. Këtë unazë, para se të vdiste, nëna ime ia dha gruas sime, Matildës, ndërsa më pas ajo ia dha mbesës sime që quhet Marina Sabato. Kështu kjo unazë e vjetër shqiptare shtegton nga brezi në brez.
– A e keni vizituar ndonjëherë atë vend?
– Po, kam pasur shumë dëshirë të njihja vendbanimin e hershëm të të parëve të mi dhe prandaj dhe e kam vizituar. Tashmë dua të kthehem edhe një herë, ndoshta për herë të fundit. Dua të shkoj në kujtim të nënës sime që e thërrisja “mama”, dhe ta shoh patjetër atë fshat. Historia e gjyshes sime është interesante. Një shqiptar ra në dashuri me të, por ajo nuk donte të martohej. Më së fundi, ajo u martua me një shqiptar tjetër të quajtur Ferrari. (Ju e dini që në ato kohëra shumë shqiptarë morën mbiemra italianë, por në fakt mbiemri i tij i vërtetë ishte Papi). Në fakt, nëna e saj nuk donte që ajo të martohej me të, pasi vëllai i tij ishte një prift, një qejfli femrash, por mjaft elokuent e inteligjent. E shkreta mama, kur shkonte në kishë, ajo qante nga fjalët e priftit elokuent dhe kur vinte në shtëpi e urrente atë.
Në të vërtetë, prifti dhe vëllai i tij, rridhnin nga një familje shumë e pasur shqiptare, me titull “markez”, por më pas, ata e kishin humbur gjithë pasurinë e tyre. Vitet kaluan dhe gjyshi im vdiq shpejt, në moshën 40-vjeçare. Kështu shtëpia ra në krahët e nënës sime, atëherë 15-vjeçare. Pikërisht në këtë kohë, ata u detyruan të emigrojnë nga Kalabria në Argjentinë, si dhe shumë italianë e shqiptarë të tjerë, apo dhe emigrantë nga e gjithë bota: 80-90% e popullsisë së Argjentinës janë emigrantë.
– Dhe tani që po shkoni në Shqipëri, çfarë ndjeni?
– Emocione të forta. Mama për mua ishte një hyjni. Kjo ftesë që m’u bë ishte shumë prekëse për mua.
– Ju do të merrni në Shqipëri çmimin letrar “Kadare”. A keni lexuar diçka nga vepra e Kadaresë që konsiderohet shkrimtari më i madh shqiptar i ditëve tona.
– Fatkeqësisht unë nuk e kam lexuar veprën e Kadaresë dhe kjo për arsye se 16 vjet më parë, unë kam kaluar një sëmundje që ma shkatërroi shikimin duke u kthyer në një njeri gjysmë i verbër.
Unë nuk mund të lexoj. Kështu i jam kthyer pasionit tim të dikurshëm, pikturës, ku në tablo të mëdha mund të hedh vizionet e mia. Unë e takova Kadarenë para jush: m’u duk sa një tip timid e njëkohësisht një personazh i fortë, me një personalitet të fuqishëm. Kam dëgjuar shumë për egon e veprave të tij.
– Kam parasysh jetën tuaj të vështirë dhe në veçanti nëçastet e diktaturës ushtarake në Argjentinë. Përse ju nuk ikët nga Argjentina në atë kohë të errët dhe të kërkonit strehim politik, p.sh. në Francë apo gjetkë?
– Detyra ime ishte të qëndroja, edhe pse e dija se rrezikoja. Nuk di se si kam mbetur gjallë. Me sa duket ata e kuptuan se nuk mund të më zhduknin, se kjo do të kishte një jehonë ndërkombëtare. Megjithatë, ata shumë herë më kanë kërcënuar me vdekje. Madje, më kanë kërcënuar edhe me vdekjen e nipit tim. Më kujtohet një ditë, kur një nga djemtë e mi më tha: “Të mos harrojmë baba, se ka 30 milionë njerëz që nuk mund të ikin nga ky vend për shkak të diktaturës…”.
Unë personalisht nuk mund të gjykoj për ata që ikën në atë kohë. Shumë prej tyre, po të mos largoheshin dhe po të kapeshin, do të torturoheshin dhe vriteshin. Ato kohë në ikëm nga Buenos-Aires dhe u vendosëm në fshat. Gjatë një kohe jetuam në një bodrum pasi kishim frikën e bombardimeve. Unë gjithnjë kam qenë kundër diktaturave, të djathta apo të majta. Të gjitha diktaturat janë të këqija. Nuk ka diktaturë të mirë apo të keqe. Diktatura është diktaturë, siç ka qenë dhe te ju.
– Në rininë tuaj ju keni marrë pjesë në lëvizjen komuniste për disa vite me radhë dhe pastaj jeni larguar. Përse ka ndodhur kjo?
– Fillimisht isha një anarkist bashkë me disa miq dhe shokë të mi të shkollës. Merrnim pjesë gjithnjë në manifestimet që organizoheshin kundër qeverisë apo kundër fashizmit. Pastaj hyra në lëvizjen komuniste ku qëndrova pesë vjet me radhë. Isha një idealist i idealeve komuniste. Lëvizja komuniste e Buenos Airesit më dërgoi në një kongres botëror që zhvillohej në Bruksel dhe që kryesohej nga Henri Barbys.
Ishte koha kur në Moskë kishin filluar proceset kundër kundërshtarëve politikë të Stalinit. Ishte ky shkaku që unë nuk shkova në shkollat leniniste të Moskës, por u ktheva në Paris, ku ndenja për një kohë në një gjendje të mjerueshme. Ditë të tëra i kam kaluar pa bukë. Një mik, një trockist, më bëri një vend në dhomën e tij dhe shpesh për të fjetur ne mbuloheshim me gazetat e P. K. franceze Humanité. Pastaj u ktheva në Argjentinë dhe fillova studimet shkencore.
– Siç e dini, pas rënies së diktaturave në Europën e Lindjes, edhe në Shqipëri është vendosur një sistem demokratik, padyshim mjaft i brishtë për momentin dhe me shumë probleme që kanë të bëjnë me të drejtat e njeriut, pluralizmin politik dhe institucionet demokratike. Pra, cila është vlera e demokracisë, sipas jush?
– Kryesore në demokraci është liria e personit. Dihet që demokracia ka tri pushtete: së pari, Shteti Ligjor, me një “L” të madhe. Nuk mund të ndërtosh një demokraci pa ligje demokratike.
E dyta është Drejtësia, pra ajo që bën të zbatohen ligjet dhe e treta është Ekzekutivi, me një fjalë zbatimi i ligjeve, drejtimi i shtetit. Fatkeqësisht, shpesh ndodh që ekzekutivi të jetë në rend të parë. Sigurisht për demokracitë e reja duhet të aplikohen standardet ndërkombëtare të demokracisë, megjithëse është e vështirë një demokraci e kulluar.
Ajo nuk ekziston, është thjesht një ideal. Unë nuk i njoh problemet e brendshme që ka Shqipëria. Unë jam një shkrimtar dhe jo politikan. E rëndësishme është që Shqipëria nuk është më një diktaturë. Unë kurrë nuk kam qenë me të djathtën. Shpresa e një populli për mua është social-demokracia, pra demokracia-sociale, ja pse dhe unë jam gjithnjë një partizan për drejtësinë sociale dhe kundër pabarazisë e shfrytëzimit të egër kapitalist.
– Një personazh i librave tuaj, por edhe një personazh për të cilin janë shkruar disa libra kohët e fundit është militanti Ce Guevara. A e keni njohur personalisht?
– Jo, atë nuk e kam takuar kurrë. Ishte një personazh mitik. Me të kam pasur vetëm korrespondencë. Ishte një lloj “Don Kishoti”, i cili e la burokracinë politike kubane dhe iku për çlirimin e popujve. (Ndoshta kurrë nuk do të marrim vesh përse ai iku ashtu në mënyrë enigmatike. Sigurisht diçka ka ndodhur…). Vrasja e tij është diçka e trishtë. Kam shkruar për këtë. Ai ishte një hero dhe njerëzimi ka nevojë për heronj të tillë.
– Ju jeni një utopist?
– Sigurisht… unë jam një utopist. Në fakt, në brendësinë time jam një anarkist. Por kam një pozicion të pavarur. Jam një specie e vështirë, e komplikuar, të themi idealist. Për njerëzit praktikë, kjo që them ndoshta nuk shkon. Mund t’u duket si një ide e çmendur.
– Fundin e romanit tuaj “Engjëlli i errësirave” që konsiderohet si kryevepra juaj, ju e mbaroni me një epitaf ku shkruani për vetveten: “E. Sabato deshi të varrosej në këtë tokë me një fjalë të vetme mbi varrin e tij: “Paqe!”… Përse ky epitaf?
– Unë i kam shkatërruar e djegur pothuaj tre të katërtat e librave që kam shkruar. Si të thuash kam qenë një piromaniak dhe depresiv. Mendoj se një shkrimtar edhe me një libër mund të hyjë në histori. Dhe kjo është diçka e jashtëzakonshme. Unë e kam njohur nga afër presidentin e Akademisë Suedeze të Çmimit Nobel. Disa herë kam qenë kandidat i këtij çmimi. Në fakt, ky çmim nuk më intereson. Pse? Pasi ka shkrimtarë të mëdhenj si Camus apo Thomas Man që janë nderuar me të, por ka edhe autorë mediokër. Një ditë i thashë atij se po ta merrja, paratë e atij çmimi do t’ua jepja shoqatave që të ndihmojnë të vobektit.
– Por në fund të epitafit ju kini shkruar “Paqe”. Përse?
– Sepse jeta ime ka qenë shumë e komplikuar dhe e vështirë. Ndoshta ngaqë dhe fëmijëria ime ka qenë shumë e trazuar. Them “paqe”, për të thënë: mjaft më me këtë gjendje. Paqe besoj se do të jetë vdekja./ KultPlus.com
“Jam kthyer nga Shqipëria ku u nderova me Çmimin Kadare. Isha i dërrmuar, por shkova atje për të respektuar atë vend të varfër e heroik, i cili e jepte për herë parë për mua atë çmim.
Në qytetin e Tiranës m’u bënë nderimet më emocionuese në jetën time. Ky popull i vuajtur nga një tirani e egër, ku ende duken gjurmët e diktaturës: fytyra të prishura nga heqkeqja, bunkerë të përzishëm, me të cilët diktatori kishte mbushur vendin, më priti si një mbrojtës, si një mbret, si birin e saj të dashur.
Në dorëzimin e këtij Çmimi pati këngë dhe valle që s’do t’i harroj kurrë. Shkrimtari shqiptar, Visar Zhiti, më dorëzoi një urnë me dhé që e kishte sjellë nga vendlindja e nënës sime. Ai më tregoi një fletore që e kishte mbajtur fshehur në burg; me ca germa të vockla kishte kopjuar një tekst nga Kamy dhe fragmentin “Djalosh i dashur dhe i largët” nga libri im «Engjëlli i skëterrës». Me lot në sy, më tha se për shumë vjet që kishte qëndruar si i burgosur politik në qelitë e errëta, çdo ditë lexonte këto faqe, fshehtas, që të mund të rezistonte. U trondita dhe u mallëngjeva njëherazi, që me fjalët e mia i paskësha shërbyer atij heroi nga të shumtët të tillë që banojnë në atë vend, sot përsëri në luftë.
Të nesërmen na përcollën me muzikë e me lule; pata aq shumë emocione sa në korridoret e aeroportit të Vjenës më ra të fiktë. Elvira vrapoi të gjente një mjek dhe vetëm pas disa orësh mundëm të niseshim për në Madrid.
Jam kthyer përsëri në shtëpi dhe mendoj për ato që pashë në atë tokë të të parëve të mi, një popull që vjen nga vuajtje e nënshtrim për dekada të tëra; dhe nuk do t’i harroj kurrë ato nëna që kanë parë bijtë e tyre të vdesin në mënyrat më barbare e, megjithatë, vazhdojnë të jenë aq shpirtmëdha. Në vetminë e dhomës sime, zemërpërvëluar nga vdekja e Horhes, po pyes veten se cili Zot fshihet pas vuajtjes.”
– ERNESTO SÁBATO (pjesë nga libri i tij “Përpara fundit”)
Më 30 prill 2011 u nda nga jeta Ernesto Sábato (24 qershor 1911 – 30 prill 2011) shkrimtari dhe eseisti argjentinas me prejardhje arbëreshe. Për veprën e tij letrare është nderuar me shumë çmime kombëtare e ndërkombëtare, midis të cilëve me çmimin Romani më i Mirë i Huaj, në Paris (1976) për romanin “Ëngjëlli i skëterrës” dhe Çmimin Migel Servantes (1984). Në vitin 1995 u ftua të vinte në Shqipëri, ku iu dha çmimi Kadare dhe u nderua me titullin Nderi i Kombit, për të cilin, i entuziazmuar, u shpreh se për të ky ishte më i madh se çmimi Nobel. / KultPlus.com
