Mbyllet “Manifesta 14”, nga një vend ku mungoi infrastruktura e artit, Prishtina u bë qendra kulturore e Evropës dhe botës

Era Berisha

Një nga ngjarjet më të mëdha ndërkombëtare të artit bashkëkohor, “Manifesta 14 Prishtina”, mbrëmë ka mbyllur perden e fundit. E organizuar çdo dy vjet në një qytet tjetër evropian, edicioni i 14-të i Manifestës gjeti hapjen në Prishtinë në muajin korrik, me ç’rast gjithsej 25 hapësira u bënë trendi më i fundit dhe më i ndjekuri në Kosovë. Brenda kësaj periudhe janë shënuar 800 mijë vizita në lokacionet e Manifestës, duke e bërë Prishtinën qendrën më të madhe kulturore në Evropë e jo vetëm, shkruan KultPlus.

Duke i tejkaluar prezantimet e Prishtinës në kuadër të makiatos apo periudhës së pasluftës, Prishtinën tashmë të gjithë e kanë njohur nga një këndvështrim tjetër. Qyteti u shndërrua në muzën e disa nga mediave më prestigjioze në botë por edhe atyre vendore. Përgjatë 100 ditëve, mbi 100 pjesëmarrës kanë ekspozuar artin e tyre dhe emocioni që është shpërfaqur nga puna e tyre, ka dalë përtej imagjinatës së njeriut. Kësisoj, është shfaqur puna artistike dhe kolektive e artit bashkëkohor, një punë kjo që padyshim e ka prekur nivelin botëror e që ka marrë vëmendjen e botës së artit ndërkombëtar.

Vizitorë ndërkombëtarë dhe vendorë kanë pushtuar Prishtinën në masë të madhe. Vëmendja e tyre iu dedikua Manifestës, më konkretisht artistëve pjesëmarrës, nga të cilët ata vendorë qenë rreth 60 përqind (një përqindje më e lartë e artistëve vendas se në shumë bienale të tjera). Puna e tyre e pakrahasueshme iu është prezantuar botës së promovimit, andaj këta artistë kosovarë kanë dëshmuar që shpirti i tyre është i fundosur thellë në “oqeanin” e artit, dhe nuk ka rrugëdalje nga kjo.

Në anën tjetër, Kosova ka dhënë më të mundurën e saj, për të organizuar e mbajtur një ngjarje të përmasave të tilla. Duke pasur parasysh që ardhja në Kosovë e një bienale të tillë që radhitet në mesin e pesë bienaleve më të fuqishme të artit pamor në botë, atëherë mund të themi që Kosova ka arritur t’i thyej limitet e veta.

Kujtojmë se me përfundimin e Manifestës, Ministria e Kulturës është duke ndërmarr hapat që të sigurohet një trashëgimi e prekshme dhe konkrete e Manifestës, gjë që do të finalizohet ditëve në vijim. Gjithashtu MKRS është angazhuar për të mbajtur të ekspozuara veprat e intervenimit artistik të Petrit Halilaj dhe Flaka Halitit deri në fund të vitit 2023. Ndërkaq, ministri i Kulturës, Hajrulla Çeku pati bërë të ditur se ky është viti kur është iniciuar themelimi i Muzeut të Artit Bashkëkohor në Kosovë dhe mendohet që projekti do të zgjasë deri më 2026.

Qe arkitekti italian Carlo Ratti ai që krijoi një vizion urban për Prishtinën, duke sugjeruar mënyra se si vendet e braktisura në të gjithë qytetin mund të ringjallen për përdorim publik. Bienalja ka përdorur këto vende si hapësira ekspozite: “Grand Hotel Prishtina”, “Sheshi Zahir Pajaziti”, “Kino Armata”, “Biblioteka Kombëtare e Kosovës”, “Fakulteti Filozofik – UP”, ”Galeria Kombëtare e Kosovës”, “Galeria e Fakultetit të Arteve – UP”, “Rruga 2 korriku” , “Çelësa punues”, “Gërmia departament store”, “Kino Rinia”, “Qendra për Praktikë Narrative”, “Sheshi Adem Jashari”, “Biblioteka Kombëtare e Kosovës”, “Hamami i Madh”, “Foundation 17 Gallery Space”, “Muzeu Etnologjik”, “Fabrika e Tullave”, “Green Corridor”, “Rilindja”, “Pallati i Rinisë dhe Sportit”, “Prishtina Observatory”, “The Flat”, “Partisan Martyr’s Cemetery Monument”, “Hertica School House”.

Konsiderohet që Bienalja këtë vit është përpjekur për të lënë një trashëgimi për artistët në Kosovë, duke përfshirë hapësirën e quajtur “Qendra për Praktikë Narrative”. Qendra përfshin një dhomë të errët fotografike dhe një punëtori të mbushur me mjete elektrike për t’i përdorur artistët. Autoritetet e qytetit të Prishtinës i kanë dhënë Manifestës ndërtesën për katër vjet dhe fondacioni që drejton bienalen po mbledh fonde për ta bërë atë një institucion të përhershëm.

Mbyllja zyrtare e “Manifesta 14 Prishtina” në Fabrikën e Tullave përkoi me disa fjalime si dhe me një performancë speciale nga grupi Saz’iso.

Drejtoresha e Manifesës, Hedwig Fijen ka falënderuar secilin person që ka qenë pjesë e 100 ditëve, duke përmendur se mbështetja e tyre është simbol i brezit të ri të fuqishëm të Kosovës.

“Pikërisht kur arritëm këtu në Prishtinë i premtova Kryetarit dhe Ministrit se do të ishte edicioni më i mirë ndonjëherë. E mbajtëm premtimin. Mendoj me gjithë zemër që e bëmë. Vetëkuptohet që ne jemi jashtëzakonisht mirënjohës për të gjithë 109 partnerët dhe financuesit tanë. Por para së gjithash, le t’u japim një duartrokitje të ngrohtë sepse shumë prej tyre janë këtu. I jemi thellësisht mirënjohës të gjithë artistëve, ndërkombëtarë dhe kosovarë, për veprat inteligjente dhe brilante dhe për angazhimin e tyre. Tani, unë do të filloj me listën time të pabesueshme të gjatë të emrave të njerëzve që meritojnë njohjen, të cilët dhanë gjithë çka mundën për të ndërtuar këtë edicion të jashtëzakonshëm. Nuk ka audiencë, asnjë njoftim për shtyp, asnjë publikim, asnjë komunikim, pa këta njerëz”, ka thënë Fijen.

Sipas saj, stafi i tyre mbështetës, mbështetja e tyre e përkushtuar është simbol i brezit të ri të fuqishëm të Kosovës. Dhe, nuk do të kishte vepra arti, artistë, ekspozita, vende, asgjë, pa ekipin e tyre të prodhimit. E po ashtu, nuk do të kishte turne ndërmjetësuesish, asnjë program shkolle, asnjë hulumtim para-bienal, nuk do të kishte qytetarë, as nën-kulturë, pa ekipin e tyre të arsimit.

“Faleminderit të gjithëve për gjithçka që dhatë. Faleminderit, audiencave, sepse në fund të fundit, ne i bëjmë të gjitha për ju dhe jo për ne. Më shumë se 800 mijë panë se çfarë ndodhi në qytet. Një duartrokitje e madhe shkon për veten tuaj”, përfundon Fijen.

Ndërkaq, ministri i Ministrisë së Kulturës, Rinisë dhe Sportit, Hajrulla Çeku ka ri-konfirmuar se Kosova ka kapacitetin për të organizuar një ngjarje kaq të madhe të artit ndërkombëtar.

“Faleminderit që jeni sonte këtu. Po e mbyllim një udhëtim të jashtëzakonshëm në të cilin shumë njerëz kanë kontribuar, e unë posaçërisht dua t’i shpreh falënderimet tona si Ministri për Hedwig the ekipin, për punën e tyre të mrekullueshme dhe në të njëjtën kohë dua ta ri-konfirmoj këtë që tashmë është shumë e qartë. Kosova nuk e ka vetëm vullnetin por e ka edhe kapacitetin për të organizuar një ngjarje kaq të madhe të artit ndërkombëtar. Jemi shumë të sigurt që do të vazhdojmë edhe më tutje. Ne ia kemi dalë së bashku me institucionet, artistët, organizatorët, dhe të gjithë ju që keni kontribuar në një formë apo tjetër”, ka thënë Çeku.

Gjithashtu, kryetari i Komunës së Prishtinës, Përparim Rama ka përmendur se trashëgimia e Manifestës, do të jetojë tutje, nëpërmjet ndërtesave, instalacioneve, Fabrikës së Tullave, bibliotekës “Hivzi Sulejmani” dhe “Green Corridor”.

“Është një ndjenjë fantastike për të qenë sonte këtu me të gjithë ju, për të përmbyllur një event aq fenomenal për kryeqytetin tonë, për vendin tonë. Kanë qenë me të vërtetë 100 ditë të mrekullueshme. Ishte me të vërtetë një ëndërr e realizuar, të shihja të gjithë qytetin si muze. Me Manifestën e kemi bërë këtë, por Prishtina përplot 100 ditë është transferuar në një qytet-muze të artit kontemporan. Kam premtuar më herët që trashëgimia do të vazhdojë. Trashëgimia e Manifestës do të jetojë tutje, dhe do të jetojë nëpërmjet ndërtesave, instalacioneve, “Tulltores”, bibliotekës “Hivzi Suljemani”. Po ashtu, do të jetojë nëpërmjet “Green Corridor” dhe ne patjetër që nuk do ta humbasin vrullin dhe do të vazhdojmë të krijojmë gjëra të bukura për qytetin tonë”, ka thënë Rama.

Sipas tij, ata janë të vetëdijshëm që ka shumë punë para tyre por kjo vetëm tregon që nëse njerëzit bashkohen, nuk do të ka çfarë t’i ndal ata për të transformuar kryeqytetin, e për ta bërë një kryeqytet me karakterin më unik në botë.

“E kemi edhe një numër të madh të gjërave që kanë ndodhur këtyre ditëve. Kemi mësuar se çka i duhet qytetit, çka dëshiron qyteti dhe çfarë dëshirojnë qytetarët e Prishtinës. Kjo nuk është lamtumirë. Kjo në fakt është fillimi i “Manifesta 14 foundation” që do të vazhdojë trashëgiminë në qytet. Andaj, të dashurohemi me Prishtinën. Le ta zbulojmë dhe t’i tregojmë botës historitë tona të suksesit”, përfundon ai.

Mbrëmja në Fabrikën e Tullave vazhdoi me një performancë speciale nga bendi “Saz’iso”, që solli tingujt e jugut të Shqipërisë mu në mesin e Prishtinës. Instrumentet diversive në skenë kanë shënuar fundin e një ngjarje kulturore, teksa kanë jehuar nëpër çdo shpirt të pranishëm.

Të rrethuar nga prezenca e dritës së hënës, zjarri gjigand që shërbente për ngrohtësi, reflektorë të ndryshëm që dhanë hijeshi, muzika shqiptare krejtësisht e rrallë, ushqimi i llojllojshëm e pija, të pranishmit kanë qenë dëshmitarë të një rrugëtimi që zor se harrohet dot. Me “Manifesta 14” është rishkruar e ardhmja e kryeqytetit.

Artistët pjesëmarrës në “Manifesta 14 Prishtina”: Abazi/Greville/Pinchuk, Larry Achiampong, Astronomy Club of Kosova, Bora Baboçi, Celine Baumann, Elona Beqiraj, Valentina Bonizzi, Anna Bromley, Luz Broto, Lee Bul, Lua Coderch, Daniel Gustav Cramer dhe Haris Epaminonda, Ilir Dalipi, Yael Davids me Andre van Bergen, Cevdet Erek, ETEA, Jakup Ferri, Foundation 17, Lek M.Gjeloshi, Nuria Guell, Driton Hajredini, Artan Hajrullahu, Laureta Hajrullahu, Petrit Halilaj, Flaka Haliti, Lawrence Abu Hamdan, Haveit Collective, Roni Horn, Fahrija Hoti dhe gratë e Krushës së Madhe, Majlinda Hoxha, ICA-Sofia, Astrit Ismaili, Fitore Isufi Shukriu – Koja, Hristina Ivanoska, Emily Jacir, Jelena Juresa, Genc Kadriu, Alevtina Kakhidze, Sejla Kameric, Antoneta Kastrati me Casey Cooper Johnson, Doruntina Kastrati, Kino Armata, Genti Korini, Argjirë Krasniqi, Edona Kryeziu, Katalin Ladik, Luljeta Lleshanaku, Nimon Lokaj, Jumana Manna, Brilant Milazimi, Hana Miletic, Ivan Moudov, Alekta Xhafa Mripa, Alban Muja, Sami Mustafa, Silvi Naçi, Natasha Nedelkova, New Grand (Blerta Hashani, Arbnor Karaliti, Lumturie Krasniqi, Mimoza Sahiti, Valdrin Thaqi, Ermir Zhinipotoku), Tuan Andrew Nguyen, Thao Nguyen Phan, Vigan Nimani, Christian Nyampeta, Off Season, Adrian Paci, Susan Philipsz dhe Radio International Collective, Marubi National Museum of Photography, Marta Popivoda, PykëPresje, Sahej Rahal, Lala Rascic, Carlo Ratti Associati, raumlaborberlin, re.act.feminism, Alicja Rogalska, RomaMoMa me Farija Mehmetin, Ugo Rondinone, Nusret Salihamixhiqi, Secondary Archive, Sekhmet Institute, Selma Selman, Driton Selmani, Dineo Seshee Bopape, Abi Shehu, Chiharu Shiota, Igor Simic, Uyra Sodoma, Speculative Tourism, Beth Stephens dhe Annie Sprinkle, Mette Sterre, StoryLab, Kolektivi the names comes last, tamtam, Miryana Todorova, Vangjush Vellahu, Alije Vokshi, Werker Collective, Sislej Xhafa, Yll Xhaferi, Miki Yui, Driant Zeneli, Hana Zeqa, Lulzim Zeqiri, Dardan Zhegrova.  / KultPlus.com

Kryetari Rama pret ambasadorin Hovenier në takim, diskutohet rreth “Manifesta 2022”

Kryetari i Prishtinës, Përparim Rama, ka pritur sot në komunë ambasadorin e SHBA në Kosovë, Jeffrey M. Hovenier, shkruan KultPlus.

Në këtë takim është bërë e ditur se u diskutuan tema mbi mundësitë e ndryshme të bashkëpunimit me fokus në transformimin e Prishtinës.

Më poshtë KultPlus ua sjell postimin e plotë të tij:

“Për herë të parë në Komunën e Prishtinës mirëpritëm ambasadorin e SHBA në Kosovë, z. Jeffrey M. Hovenier, me të cilin me kënaqësi diskutuam mbi mundësitë e ndryshme të bashkëpunimit me fokus në transformimin e Prishtinës.

Bienalja “Manifesta” që do të mbahet sivjet në Prishtinë ishte një nga temat e veçanta.

E vlerësojmë jashtë mase përkrahjen e vazhdueshme të SHBA për vendin tonë dhe mirëpresim çdo nismë të përbashkët për të realizuar projektin transformues ‘Prishtina për të gjithë’. / KultPlus.com

Hapet “Autostrada Hangar”, i vetmi institucion i artit bashkëkohor në Prizren

Pas suksesit në edicionin e tretë të Autostrada Biennale, është angazhuar në institucionalizimin e “Autostrada Hangar” si i vetmi institucion i artit bashkëkohor në Prizren i cili do të filloj me program të saj vjetor.

Kjo hapësirë multi-funksionale cilësohet se do të jetë vend i cili do t’i plotësoj nevojat e komuniteteve të ndryshme duke e konsideruar prodhimin e artit si formë të qëndrueshme e të mësuarit dhe shkëmbimit.

“Autostrada Hangar” synon të gjenerojë bashkëjetesë midis komuniteteve duke punuar dhe prodhuar së bashku si ekip dhe do të angazhohet për të plotësuar nevojën urgjente për edukim joformal dhe programe të zhvillimit të shkathtësive, për të fuqizuar të rinjtë e Kosovës dhe të rajonit.

Hapja solemne filloi me fjalimin mirëseardhës të bashkë-themeluesve të Autostrada Biennale: Vatra Abrashi, Baris Karamuco dhe Leutrim Fishekqiu, të cilët shpalosën procesin e krijimit të Autostrada Hangar, programin e edukimit dhe “Pavijonin e Gjelbërt” si projekt i ri i cili ka filluar në bashkëpunim të ngushtë me ITP dhe do të zgjerohet edhe me partnerët e tjerë.

Fjalimi vazhdoj me pjesëmarjen e Ministres së Industrisë, Ndërmarësisë dhe Tregtisë, Rozeta Hajdari dhe Ambasadorit Gjerman në Kosovë, Joeren Rohde, të cilët potencuan rëndësinë e projekteve të tilla të cilat fuqizojnë të rrinjët në Kosovë dhe kontribojnë në zhvillim e qëndrueshëm social dhe ekonomik.

Si institucioni i vetëm i artit bashkëkohor në Prizren, Autostrada Biennale funksionon me dy shpejtësi: njëra është ekspozita fizike që zhvillohet çdo dy vjet nga viti 2017, tjetra është hapësira e re e edukimit, prodhimit dhe ekspozimit në ish bazën ushtarake të KFOR-it Gjerman tani ITP (Parku i Inovacionit dhe Trajnimeve në Prizren).

Përmes edukimit, trajnimit dhe prodhimit të hapur drejt ekspozimit, qëllimi i tyre është të zhvillohen modele të reja të krijimit kulturor që do të inkurajojnë brezin e ri të mendoj në mënyrë kritike për artin dhe të bëhet pjesë e procesit të krijimit dhe instalimit të veprave artistike.

Infrastruktura e re e krijuar me mjete dhe paisje të ndryshme, laboratorin teknologjik, hapësirën e ekspozitës, pavijonin e gjelbërt, bibliotekën, barin dhe kuzhinën, hapësirën e përbashkët pune dhe ambientet tjera, do t’i plotësojnë nevojat e komuniteteve që operojnë në fushën e Industrisë Kreative dhe Kulturore por edhe më gjerë.

Për më tepër, hapësira me dy studiot e saj: Atelenë dhe Laboratorin e Teknologjisë, përmes programit të saj të edukimit do të angazhoj ekspertë në fushat e tyre dhe do të ketë një ndikim afatgjatë tek të rinjtë për profesionet e së ardhmes në lidhje me artin, teknologjinë dhe inovacionin. Më konkretisht do të ketë punëtori të vazhdueshme për zhvillim të shkathtësive në: formësim, dizajnim dhe prodhim të drurit, metalit dhe textilit; komunikim dhe multimedia; punëtori për robotikë, kodim dhe elektronikë; dhe punëtori për 3D modelim dhe 3D printim.

Edhe pse hapësira u përdor si një nga hapësirat kryesore gjatë edicionit të tretë në 2021, ku ishte një vit mjaft i suksesshëm me ekspozitën e tyre ndërkombëtare, programin e zhvillimit të aftësive dhe edukimit, nga tani kjo hapësirë do të jetë në funksion me program vjetor.

“Autostrada Hangar” u mundësua me mbështetjen dhe partneritetin bujar të ITP Prizren dhe Ambasadës Gjermane në Prishtinë, Ambasadës Amerikane në Prishtinë, Komunës së Prizrenit, Ministrisë së Kulturës, Rinisë dhe Sportit në Kosovë, FfAI Fondacionit për Iniciativa Artistike, Zyrës Zvicerane për Bashkëpunim, Ambasadës së Luksemburgut në Prishtinë, UNKT dhe UNDP, Kreativ Qeramika, Gjirafa50 dhe Birra Peja. / KultPlus.com

Hapet thirrja për filmbërësit për krijimin e “Manifesta 14 Prishtina Documentary”

Së shpejti nikoqir i parë i Manifesta në Ballkanin Perëndimor, Prishtina po kalon një transformim emocionues, andaj edhe po kërkohet një filmbërës për të dokumentuar këtë vrull, ndërtimin deri në hapjen, vetë bienalen dhe ndikimin e saj në qytet, përcjell KultPlus.

“Ky është shansi juaj për t’i treguar botës skenën kulturore të lulëzuar në Kosovë”, ka shkruar Manifesta.

Manifesta 14 Prishtina po hap një thirrje për propozime për të prodhuar një dokumentar të shkurtër (deri në 30 minuta) duke ndjekur procesin dhe njerëzit që qëndrojnë pas Bienales Evropiane Nomadike dhe duke shfaqur programin e pasur dhe të larmishëm 100-ditor që do të zhvillohet në vitin 2022.

Ftohen kompanitë vendase të prodhimit, agjencitë e filmit ose krijuesit e filmave të aplikojnë dhe të tregojnë se si do t’i jepnin audiencës sonë një vështrim prapa skenave të edicionit të parë të Manifesta që do të zhvillohet në Ballkanin Perëndimor.

Ekipi i përzgjedhur do të ndjekë ekipin e Manifesta 14 Prishtina në procesin e tyre të punës në Prishtinë dhe përmes aktiviteteve të shumta që kulmojnë në edicionin do të mbahet nga data 22 korrik deri më 30 tetor 2022.

Filmi dokumentar final do të ketë premierën në mbylljen e Manifesta 14 në Prishtinë si dhe turne potencialisht nëpër festivale. Manifesta synon gjithashtu të shfaqë filmin në mediat ndërkombëtare.

Ata janë në kërkim të një ekipi që dëshiron të tregojë historinë e Manifesta në Prishtinë, të nxjerrë në pah qasjen inovative dhe dalluese që merr bienalja dhe të zbulojë energjinë dinamike dhe të gjallë të qytetit të Prishtinës.

Për të aplikuar, dërgoni një CV dhe një letër motivuese, duke përfshirë qasjen që ju ose organizata juaj dëshironi të bëni. Të gjitha aplikimet duhet të dorëzohen në anglisht.

Aplikimet duhet të adresohen në [email protected] me temën “Manifesta 14 Prishtina Documentary” deri më 10 shkurt 2022.

Lexojeni thirrjen e hapur KËTU. / KultPlus.com

Manifesta 14 prezanton ndërhyrjet e para urbane të Carlo Ratti Associati në Prishtinë

Era Berisha

Projekti i Manifesta 14 është eksperiment i provuar për herë të parë me një metodologji të re për urbanizëm me burim të hapur. Është vështirë të gjendet një laborator jetese më i mirë se Prishtinë, një kryeqytet i ri me energji të fuqishme nga baza e hierarkisë që po ndryshon marrëdhënien me hapësirën publike, shkruan KultPlus.

Projekti për Manifesta 14 në Prishtinë shtyn para hulumtimet e CRA-së për metodologjitë me burim të hapur për procesin e dizajnimit, gjë që vazhdon tash e një dekadë. Qëllimi përfundimtar i qasjes me burim të hapur është të transformohet arkitektura “nga një mekanizëm i pandryshueshëm mbarimi prej lart poshtë në një sistem gjithëpërfshirës, transparent dhe ekologjik me qasje prej poshtë lart – edhe nëse prapëseprapë përfshin mekanizma prej lart poshtë”. Me kalimin e kohës, kjo qasje është përkthyer në një varg projektesh dhe ekspozitash të shumanshme të zhvilluara ndërkombëtarisht nga CRA. 

Manifesta është themeluar në fillim të viteve të 90-ta si përgjigje ndaj ndryshimeve politike, ekonomike dhe shoqërore si pasojë e përfundimit të Luftës së Ftohtë dhe rënies së Perdes së Hekurt. Nga etablimi i saj Bienale Nomade Evropiane – një rrjet gjithevropian për artet bashkëkohore që ndryshon lokacionin çdo dy vjet – kjo ngjarje gjithnjë e më shume po e forcon qasjen e saj ndërdisiplinore. Duke filluar nga edicioni i vitit 2018, Fondacioni Manifesta ka ftuar praktika ballore të dizajnit për zhvilluar edhe hulumtime para bienales, edhe plane afatgjate për identifikimin e strategjive, lokacioneve, komuniteteve dhe temave kyçe të mundshme për qytetet e përzgjedhura. Studimi urban i Manifesta 12 (2018), i zhvilluar nga OMA, është përqendruar në Palermon dhe rolin e tij si integrues kulturor. Studimi urban i Manifesta 13 (2020), i zhvilluar nga MVRDV, ka eksploruar qytetin e Marsejës. Për Manifesta 14 në Prishtinë, kryetari i Prishtinës Shpend Ahmeti dhe drejtorja e Manifestës Hedwig Fijen, kanë emëruar Carlo Ratti Associati për të zhvilluar studimin urban për kryeqytetin e Kosovës.

Përbrenda edicionit të 14 të Manifestës që do të mbahet në Prishtinë, Manifesta po përpiqet të sjell ndryshime të mëdha në politikat e bienales; një nga to është mbështetja dhe bashkëkrijimi i zgjidhjeve të qëndrueshme dhe relevante artistike në mënyrë që të rritet kapaciteti kreativ. Kjo do të bëhet në bashkëpunim të ngushtë me qytetarët e Prishtinës dhe komunitetet artistike e qytetare për të ushqyer lidhshmërinë me natyrën dhe për ta rinuar marrëdhënien e tyre me të, ndërkohë që do të bëhet ndërgjegjësim më i madh për realitetet aktuale. Metodologjia e Carlo Ratti Associati, e cila përqendrohet në urbanizmin pjesëmarrës, do ta forcojë misionin e Manifesta 14 për të punuar me komunitetet me qëllim të krijimit të zgjidhjeve të qëndrueshme urbane.

Për të folur rreth prezantimit të ndërhyrjeve të para urbane në Prishtinë dhe ardhjen e Manifestës në Prishtinë, të pranishëm ishin panelistët si: drejtori i Komunës së Prishtinës Shpend Ahmeti, drejtoresha e Manfiesta Hedwig Fijen, zv.ministrja e Kulturës, Rinisë dhe Sportit Daulina Osmani dhe themeluesi i firmës për dizajn dhe inovacion të CRA-së, Carlo Ratti.

Kjo ngjarje nisi me fjalën e drejtoreshës themeluese të Manifesta, Hedwig Fijen, e cila foli rreth ndërhyrjeve të para që tashmë kanë filluar në Prishtinë.

“Tanimë janë zbuluar ndërhyrjet e para simbolike në Prishtinë që do të bëhen nga zyra e dizajnit dhe novacionit CRA-Carlo Ratti Associati. Në mars 2021, CRA-ja është përzgjedhur të zbatojë vizionin urban të Manifesta 14 për Prishtinën. Vizioni urban informon mënyrën se si Manifesta 14 do të marrë trajtë brenda kontekstit lokal, por edhe të hulumtoj se si qyteti i Prishtinës mund të transformohet duke rimarrë hapësirën publike nga qytetarët e tij”, ka thënë Fijen.

Sipas saj, Carlo Ratti ka folur për gjetjet fillestare nga hulumtimet e CRA-së që janë kryer gjatë tre muajve të fundit, si dhe ka dhënë vizionin për mënyrën se si do të mund të zhvillohej Qyteti i Prishtinës në të ardhmen sipas një skeme me burim të hapur duke propozuar një metodologji të re që përqendrohet në urbanizmin pjesëmarrës, gjë që do të provohet në Prishtinë për herë të parë.

“Metodologjia përbëhet nga tri faza të ndryshme. Faza fillestare, e cila ka ndodhur në fillim të marsit 2021, është sjellë rreth shqyrtimit të një numri të madh hartash të Prishtinës, kryesisht për t’i parë hapësirat publike të qytetit. Kjo ka ndihmuar për ndriçimin e modeleve të ndryshme hapësinore dhe shoqërore, si dhe për të shquar vende kyçe – sheshe dhe rrugë, parqe dhe hapësira të gjelbra – që tani për tani nuk përdoren mjaft ose që keqpërdoren. Gjatë verës 2021, si pjesë e fazës së dytë të projektit, këto vende do të bëhen lokacione të një vargu ndërhyrjesh të përkohshme urbane, duke sugjeruar mënyra alternative për atë se si mund të rimerret hapësira publike”, thotë Fijen.

Për Fijen, në fazën e tretë, njerëzit do të kenë mundësinë të “votojnë me këmbë”: pra, të japin komente të drejtpërdrejta mbi veprimet e dizajnit. Ky mekanizëm i reagim-vlerësimit do të kontribuojë për të kuptuar se cili intervenim duhet të ruhet dhe të konsolidohet për të ardhmen e kryeqytetit të Kosovës, kështu duke nxitur evoluimin e vazhdueshëm të qytetit.

“Është çast unik për jetën urbane. Emergjenca shëndetësore e vitit të shkuar jo vetëm që  i ka bërë qytetet të panevojshme, por në fakt ka vepruar si katalizator për novacion. Kjo na mundëson të ri mendojmë hamendësimet për atë se si i duam qytetet – si interpretim urban i asaj që ekonomisti Joseph Schumpeter ka quajtur “shkatërrim kreativ”. Ç’ është e vërteta, nuk është e mundur të dihet se cili transformim është më i miri pa e provuar fillimisht, andaj kjo është çfarë do të fillojmë të shqyrtojmë këtë verë. Ftojmë të gjithë njerëzit të ndajnë vlerësimet e tyre me ne për ndërhyrjet urbane dhe të kontribuojnë në evoluimin gjithnjë e më të hovshëm të Prishtinës’’, përfundon Fijen.

Tutje, për të folur rreth buxhetit dhe problemit mes hapësirave publike dhe privatizimit, foli kryetari i Komunës së Prishtinës, Shpend Ahmeti.

“Tashmë janë bërë më shumë se 2 vjet që Prishtina e fitoj të drejtën që të jetë nikoqire e Manifestës dhe që atëherë ne kemi pritur që të kemi shumë vizitorë. Ideja e Manifestës nuk është vetëm numri i vizitorëve që ta shohim se si ta përdorim këtë mbledhje të urbanistëve, disajnerëve, arkitektëve dhe artistëve që të bëjnë diçka për Prishtinën’’, ka thënë Ahmeti.

Sipas tij, në qoftë se ekziston një betejë që bëhet në Prishtinë që një kohë të gjatë është ajo mes privates dhe publikes ku që nga viti 1999 nuk ka pasur ndonjë betejë më të vështirë.

“Pas diskutimeve të gjata, ne si Komunë kemi kërkuar nga Manifesta që tema kryesore të jetë si ti ruajmë hapësirat publike dhe çfarë efekti do të kenë ato. Si Komunë kemi shpenzuar rreth 5 milionë euro nga buxheti jonë që ta blejmë hapësirën e Fabrikës së Tullave dhe Shtëpinë e Mallrave apo Ish-Gërminë, të cilën po ashtu e kemi blerë me një vlerë rreth 2 milionë euro”, shpalos Ahmeti.

Për Ahmetin, ideja që këto objekte të mbrohen nga privatizimi është kryesore sepse hapësirat publike duhet të mbrohen, ndërsa edhe Pallatin e Rinisë dhe Sportit dhe Hotel Grandi, duhet të mbrohen me patjetër nga deformimet potenciale që mund të vijnë.

Kurse, tutje ka folur edhe zv.ministrja e Kulturës, Rinisë dhe Sportit, Daulina Osmani.

“Manifesta, një prej bienaleve më të veçanta të Evropës që prej viteve të 90-ta, kërkon të decentralizojë qasjen e qendrave artistike. Manifestën e shohim si një mundësi që vetë shoqëria jonë të bëhet pjesë integrale e këtij laboratori socio-kulturor. Andaj, Manifesta vjen në Prishtinë në një periudhë shumë të veçantë kulturore ku Kosova tashmë numëron 103 festivale kulturore me kapacitete të reja edukativo-arsimore’’, ka thënë Osmani.

Sipas saj, ky është një moment i veçantë ku Kosova po e pret një platformë e leximit, eksperimentimit dhe ndërtimit të kapaciteteve të reja, gjithmonë në shërbimin e një niveli të lartë ku Manifesta të organizohet si një ngjarje shumë e rëndësishme në një vend të Ballkanit.

“Kosova që nga shekulli XX, ka kaluar në etapa të ndryshme socio-kulturore dhe politike, duke e formësuar shoqërinë tonë të larmishme duke e gdhendur opinionin e tyre se si organizohet kultura në hapësira publike për arsye se ka kaluar nëpër sisteme që i kanë formësuar vetë për të krijuar një qasje ndaj objekteve arkitektonike”, përfundon Osmani.

Po ashtu, vetë partneri themelues i zyrës për dizajn dhe novacion të CRA-së dhe profesori në Massachusetts Institute of Technology, Carlo Ratti ka folur rreth ndërhyrjeve të para urbane të Carlo Ratti Associati në Prishtinë.

“Ndërhyrja e parë simbolike do të ndodhë në një hapësirë që më parë ka qenë e lënë pas dore, në Fabrikën e Tullave – i cili është lokacioni më i rëndësishëm pasindustrial i qytetit – dhe do të shndërrohet përkohësisht në një hapësirë të komunitetit. Përmes krijimit të një “dhome urbane të ndejës”, ndërhyrja ka për qëllim të nxisë debat për mënyrat se si hapësira mund të përdoret nga qytetarët e Prishtinës, si mund të bëhet e qasshme për komunitetet dhe si mund të bëhet pjesë e infrastrukturës së qytetit”, thotë Ratti.

Sipas tij, krahas ndërhyrjes urbane në Fabrikën e Tullave, një lokacionin i dytë po ashtu do t’i nënshtrohet metodologjisë së CRA-së. Kjo do të ndodhë në ish-Librarinë Hivzi Sylejmani, një ndërtesë e fillimit të shekullit të 20-të që ka një oborr të vogël e të këndshëm, por që aktualisht është i paqasshëm, edhe pse gjendet në qendër të qytetit.

“Bashkë me komunitetet lokale dhe studentët nga Fakulteti i Arkitekturës i Universitetit të Prishtinës , Manifesta 14 synon t’i jep trajtë një hapësire alternative komunitare për lagjen dhe përmes këtij veprimi shpreson të tregojë se si hapësirat e braktisura publike mund të shndërrohen në vende ku mund të ndërveprojë komuniteti. Edhe Fabrika e Tullave, edhe ish-Biblioteka do të përdoren si vendngjarje për edicionin e ardhshëm të Manifestës në vitin 2022 dhe janë pjesë e vizionit të saj për riaktivizimin dhe rimarrjen e hapësirës publike në Prishtinë’’, përfundon Ratti.

Kështu krejt në fund, të pranishmit patën mundësinë të shtrojnë pyetje rreth gjithë asaj se çka është prezantuar sot.

Manifesta është themeluar dhe drejtohet nga historiania holandeze e artit Hedwig Fijen. Çdo edicion i ri financohet individualisht dhe menaxhohet nga një ekip i përhershëm i specialistëve ndërkombëtarë.

Qytetet e ardhshme nikoqire të Manifesta:

Manifesta 14, Prishtinë (Kosovë, 2022) 

Manifesta 15, Barcelona (Spanjë, 2024) 

Manifesta 16, Ruhr Area (Gjermani, 2026) / KultPlus.com

Prishtina është përzgjedhur si kandidati më i përshtatshëm për Bienalen e Artit Manifesta 2022

Në fillim të nëntorit merret vendimi përfundimtar për qytetit e radhës që do të jetë nikoqir i Bienales së Artit Manifesta në vitin 2022. Prishtina është përzgjedhur si kandidati më i përshtatshëm në mesin e të gjithë kandidatëve tjerë për këtë ngjarje, andaj drejtori i Drejtorisë për Kulturë në Komunën e Prishtinës, Yll Rugova ka njoftuar se tashmë kanë zotuar përmes buxhetit dhe një letre nga kryetari i Komunës një pjesë të investimeve për këtë organizim, përcjellë KultPlus.

Por, nga juria e Manifestas kërkohet garanci e shkruar se Prishtina mund të mbulojmë të paktën 50% të shumës së nevojshme për organizmin e saj të suksesshëm.
Për të arritur këtë siguri, Rugova ka kërkuar bashkëpunim ndërinstituciona.

“Kemi bërë kërkesë te Ministria e Kulturës, Ministria e Integrimeve Evropiane, Ministria e Punëve të Jashtme dhe te partnerë të tjerë për ta mbështetur Prishtinën në këtë sipërmarrje të rëndësishme, por na duhet edhe pak angazhim për garancionin final. Andaj ju bëjmë ftesë publike këtyre institucioneve për ta marrë parasysh këtë bashkëpunim të gjerë, prej të cilit kish me përfitu jo vetëm kultura, por shoqëria në tërësi.

Manifesta nënkupton të paktën 4 milion investime në burime njerëzore, rrjetëzim ndërkombëtar, adaptim dhe ndërtim të hapësirave për art, kulturë dhe urbanizëm. Manifesta është projekt sa artistik aq edhe urbanistik e zhvillues. Sipas disa llogaritjeve diku 200,000 vizitorë do ta vizitonin Prishtinën, dhe rreth 20 milionë euro të hyra mund të vijnë nga ky proces.

Në vitin 2020 Manifesta organizohet në Marseille të Francës. Kurse tash jemi shumë afër që kjo ngjarje në vitin 2022 të vijë edhe në kryeqytetin tonë.

T’i lëmë anash dallimet partiake, dhe ta vendosim Prishtinën në vëmendje të artit ndër”, ka shkruar Yll Rugova në Facebook. /KultPlus.com