“Ti e shpërblen mësuesin keq nëse mbetesh përjetë nxënës”

“Sa më lart që ngjitemi, aq më të vegjël u dukemi atyre që nuk mund të fluturojnë”

“Unë jam një pyll dhe një natë pemësh të errëta: por ai që nuk ka frikë nga errësira ime, do të gjejë grumbuj me trëndafila nën selvitë e mia”.

“Duhet të jesh gati që të digjesh në flakën tënde; si mund të ringrihesh, nëse nuk je bërë më parë hi”?

“Heshtja është më keq, të gjithë të vërtetat që mbahen të heshtura bëhen helmuese”.

“Njeriu i vetmuar ia shtrin dorën shumë shpejt, kujtdo që takon”.

“Ti e shpërblen mësuesin shumë keq, nëse mbetesh përjetë një nxënës”.

“Ka më shumë urtësi në trupin tënd, se sa në filozofinë tënde më të thellë”.

“Dhe një herë që zgjohesh, do të mbetesh zgjuar përjetësisht”.

“Por armiku më i keq që mund të takosh do të jetë gjithmonë vetja jote; ti rri në pritje për veten tënde, në shpella dhe pyje. I vetmuar, ti do të shkosh rrugës drejt vetes tënde! dhe rruga jote kalon nga vetja jote, dhe përtej shtatë djajve të tu! Ti do të jesh një heretik për veten tënde dhe shtrigan dhe fallxhor dhe budalla dhe dyshues dhe mëkatar dhe i lig. Duhet të jesh gati të djegësh veten tënde në flakën tënde: si mund të bëhesh i ri, nëse nuk bëhesh më parë hi?”

“Por me njeriun është njësoj si me pemën. Sa më shumë që kërkon të ngrihet lart dhe drejt dritës, aq më shumë rrënjët e tij e tërheqin poshtë, në tokë, drejt errësirës, thellësisë – të keqes”.

“Duhet të jesh një det, që të presësh një rrëke të ndotur e të mos bëhesh pis”.

“Ai që ngjitet në malet më të larta, qesh me të gjithë tragjeditë, të vërteta dhe të pavërteta”.

“Nga të gjithë gjërat që janë shkruar, më pëlqejnë ato që njeriu i ka shkruar me gjakun e vet” /KultPlus.com

Ditën kur vodha orën e shokut mësuesi nuk më turpëroi, por më dha mësimin më të madh të jetës

Sot, KultPlus sjell një rrëfim tejet emocionues që tregon rëndësinë dhe vlerën e madhe të mësuesit.

Një zotëri i ri në moshë takon një të moshuar.

– A më mbani mënd?

– Jo.

– Kam qenë nxënësi juaj.

– Çfarë bëni; Me çfarë merreni?

-U bëra dhe unë mësues, ia kthen djaloshi.

-Si e sheh veten, je i mirë në punën që bën?

-E vërteta është se po. Ju më frymëzuat dhe doja t’ju ngjaj.

I çuditur zotëria i moshuar, pyet të mësojë se çfarë ishte ajo që i mbeti në mëndje dhe e frymëzoi kaq shumë saqë donte të bëhej dhe ai mësues. Dhe ish nxënësi i tij i shpjegoi historinë e mëposhtme.

-Një ditë një shok klase- që ishte dhe shoku im i ngushtë, erdhi në klasë dhe më tregoi një orë të re shumë të bukur. Nuk i rezistova dot tundimit dhe në një çast ia vodha orën. Pas pak, kuptoi se ora mungonte nga xhepi i tij dhe menjëherë lajmëroi mësuesin që jepte mësim në atë orë në klasë, dhe ishit ju.

Ju, pra, iu drejtuat klasës dhe thatë:

-Ora e një shokut tuaj të klasës u vodh gjatë mësimit. Kushdo që e ka vjedhur, i lutem ta kthej menjëherë.

-Më erdhi kaq shumë turp nga ideja e poshtërimit para klasës, saqë nuk guxova të zbulohesha. Pastaj ju mbyllët derën, na the të gjithëve të qëndrojmë në këmbë dhe se do kontrolloje të gjithë xhepat tanë derisa ta gjeje. Por vurët një kusht: se të gjithë ne duhet të lidhnim sytë për të mos parë fajtorin. Dhe kështu ndodhi. Kur arritët tek mua, e gjetët në xhepin tim dhe e morët. Por, ju vazhduat kërkimin dhe në xhepat e të tjerëve dhe kur mbaruat, na the:” tani mundeni ti hapni sytë, ora u gjend.” Nuk e zbuluat kurrë emrin tim para klasës dhe as nuk ma përmende kurrë këtë ndodhi. Prisja të më injoronit, të më poshtëronit, të më përjashtonit, por asgjë nga këto nuk ndodhi. Atë ditë shpëtuat dinjitetin tim përgjithmonë. Ajo ditë ishte dita më e turpshme e gjithë jetës time dhe me mënyrën tuaj më dhatë një mësim. E kujtuat ngjarjen z. Mësues?

-Po, duke të dëgjuar, i kujtova të gjitha. Por ekziston diçka që nuk më kujtohet dhe ajo je ti, sepse edhe unë i kisha sytë të mbyllur kur po i kontrolloja të gjithëve!!

Morali: Nëse duhet të poshtërosh dikë para syve të të gjithë shokëve të tij të klasës për ta dënuar, atëherë vetëm mësues nuk quhesh, thjesht, nuk je. Të tillë mësues kanë prekur shpirtëra dhe mbeten në zemrat dhe kujtesën e nxënësve.

Shqipëruar nga M. Sota

Foto e Robert Doisneau, L’information scolaire, Paris 1956./ KultPlus.com

Vjersha “E kujtoj mësuesin” merr tjetër kuptim, shkrimtari Agim Vinca e siguron fotografinë e mësuesit pas kaq shumë vitesh

Jeta Zymberi

“E kujtoj mësuesin”, një ndër vjershat më të njohura të letërsisë shqipe, ka marrë jehonë për shkak të vargjeve të fuqishme që i përçon, ku drama e shpërnguljes së shqiptarëve në Turqi, dashuria e nxënësit për mësuesin dhe figura e mësuesit, janë thurur aq bukur bashkë saqë kjo vjershë vazhdon të emocionojë gjeneratë pas gjenerate, por ditëve të fundit ajo ka arritur në një adresë interesante dhe aspak të pritshme nga shkrimtari, shkruan KultPlus.

Autori Agim Vinca i cili këto vargje i shkroi në vitin 1971, tek tash, pas 50 viteve është kontaktuar nga Mustafa Akgöl, i biri i mësuesit Sadik Mehmeti për të cilin rast KultPlus ju informoi para pak ditësh (LINKU).

Mustafa Akgöl përmes KultPlus arriti të kontaktojë me shkrimtarin Vinca ku pas disa emailave të shkëmbyera, Vinca arriti të sigurojë edhe një fotografi të mësuesit të cilën aq shumë e donte e në këtë formë të rifreskojë figurën e tij e ta ruaj përgjithmonë edhe në formë fizike.

Në intervistën, Vinca ishte shprehur: KultPlus e ka shpërndarë poezinë dhe një ditë Ardianë Pajaziti, (drejtoresha e KultPlus) më merr në telefon dhe më tha që kam një lajm interesant. Më tregoi që djali i mësuesit e ka parë poezinë në KultPlus dhe ka kërkuar një kontakt timin. Pastaj më ka dërguar email. Kur pranova emailin ishte vërtetë interesant! Edhe unë i kam shkruar, i dërgova letrën edhe në shqip sepse ai shqiptar është edhe pse sigurisht gjuhën e ka humbur. Gjithashtu ja dërgova edhe poezinë prej tekstit shkollorë me komente dhe fotografinë time, dhe do t’i kërkoj një fotografi të mësuesit sepse nuk kam. Kam të klasave tjera por jo të klasës së parë. Imazhin e tij e kam, e ruaj, ishte i pashëm dhe sillej mirë, por e dua ta kem edhe një fotografi”,  dhe nuk vonoi më shumë se dy ditë që Vincës t’i arrij fotografia në email.

KultPlus ju sjell letrën tjetër që Vinca ka pranuar nga i biri i mësuesit bashkë me fotografitë e bashkangjitura.

I nderuar Prof. Vinca,

Faleminderit për përgjigjen tuaj. Unë me të vërtetë u përpoqa të arrij të dhënat tuaja të kontaktit dhe dërgova shumë emaile për t’ju kontaktuar. Faleminderit KultPlus që më dhanë adresën tuaj të emailit.

Kur isha në Strugë dhe kuptova se i kishe shkruar një poezi babait tim, më la shumë përshtypje. Po ju dërgoj të bashkangjitura fotot e babait tim (foto familjare në 1978 – foto në 1957 dhe Dosja e Shkollës sime të Babait). Unë do të ndaj edhe disa foto të tjera. Fatkeqësisht, pas shkollës ju nuk e takuat më babanë tim, sepse babai im vdiq në vitin 2010, për shkak të kancerit. Ai ishte 75 vjeç.

Shpresoj t’ju shoh këtu ose në një vend tjetër dhe për të dëgjuar më shumë nga ju. Nëse vini në Stamboll, do të jem i nderuar të ju kem mysafir.

Do të jem mirënjohës nëse më dërgoni 1 ose 2 copë libra me firmë (mund t’i marr përmes internetit, por është e rëndësishme të jenë të nënshkruara nga ju.) / KultPlus.com

“E kujtoj mësuesin”, KultPlus bën bashkë Agim Vincën dhe djalin e mësuesit Sadik nga Turqia

Jeta Zymberi

I nderuar zoti Vinca,

Unë quhem Mustafa Akgöl dhe jetoj në Stamboll. Prindërit e mi janë shpërngulur nga ish-Jugosllavia në mesin e viteve 1950 (Babai im ishte nga Struga, nëna ime nga Ohri). Isha në Strugë dhe Ohër javën e kaluar, pas 45 vjetësh nga vizita ime e parë. Gjatë kësaj vizite jam informuar se keni shkruar një libër ku përmendni babain tim Sadikun, i cili ishte mësuesi juaj i parë në Veleshte. Gjithashtu ju keni shkruar një poezi për babain tim. E përktheva në turqisht (Nëpërmjet Google). Më la shumë përshtypje. Unë u përpoqa t’ju kontaktoj përmes adresës suaj të emailit që sot KultPlus.com më ka dhënë.

Mund të mbajmë kontakte dhe të ndajmë disa informacione.

Mustafa Akgöl

E shkruar në vitin 1971, vjersha “E kujtoj mësuesin” u bë shkak që poeti i saj Agim Vinca të pranoj në adresën e tij këtë letër shumë domethënëse nga Mustafa Akgöl, i biri i mësuesit të tij të parë, Sadik Mehmeti.

Një histori e tillë, sa emocionuese aq edhe domethënëse, ndodhe jo shpesh. Madje shkrimtari Agim Vinca, jam e bindur që nuk e ka menduar asnjëherë.

Kur mori emailin, padyshim që ju rikthyen kujtimet për mësuesin e tij të parë, por edhe kujtimet se qysh lindi kjo poezi e cila po vazhdon të emocionoj, kësaj radhe të birin e mësuesit i cili krejt rastësisht, pas kaq shumë vitesh kupton që dikur nga një ish nxënës, sot një prej poetët më të njohur bashkëkohorë shqiptarë, babait të tij i janë thurur disa vargje që kanë marr jehonë për gjenerata me radhë.

“Vjershën “E kujtoj mësuesin” e kam shkruar 51 vjet më parë në vitin 1971. Në 70’tën unë diplomova, i përfundova studimet për gjuhë dhe letërsi shqipe në Fakultetin Filozofik të Universitetit të Prishtinës dhe fillova punën në Gjimnazin e Gllogocit që ishte paralele e Gjimnazit të Prishtinës dhe unë banoja në konviktin numër 1 sepse vetëm ai ishte në atë kohë. Kam banuar me një Xhem… nga Istogu ai ishte burrë në atë kohë dhe studionte matematikën dhe me një tjetër që nuk më kujtohet, dhe kur nisa punën si mësues e ndjeva më shumë të qenit mësues dhe aty lindi poezia”, nis rrëfimin e tij për KultPlus shkrimtari Agim Vinca.

Letra dërguar nga Mustafa Akgol

Fakt është që mësuesit bëjnë një ndryshim në jetën tonë. Disa nga mësuesit na shtynë të bëjmë më të mirën dhe disa prej tyre janë mjaft të fuqishëm për të na bërë të besojmë se ne mund të bëjmë gjithçka. Mësuesi shpesh ka aftësi të bëjë të gjithë ndryshimin si në jetën tënde personale ashtu edhe në karrierën tënde në të ardhmen.  

Kur mësuesi arrin të shikojë nxënësin si një individ dhe jo si një numër, atëherë ai është në rrugën e duhur drejt misionit të tij/saj. Thuhet që në të kaluarën mësuesit e kryenin misionin e tyre me shumë më shumë përgjegjësi dhe dukja e tyre e identifikonte me kilometra larg.

I tillë ishte mësuesi i klasës së parë të shkrimtarit Agim Vinca, i cili iku me familje në Turqi në kohën e shpërnguljeve masive.

“Mësuesi im i parë të cilit i kam kushtuar poezinë, më ka dhënë mësim vetëm në klasën e parë në vendlindjen time në Veleshtë, Strugë, duhet të jetë viti shkollor 1954-1955, pastaj ai me familje iku në Turqi, ishte koha e shpërnguljeve masive. Mësuesi im e kishte emrin Sadik Mehmeti, sepse kur kanë shkuar shqiptarët në Turqi më së pari ju kanë ndërruar mbiemrin, kusht ka qenë. Ai ishte nga Struga por me origjinë nga një fshat buzë liqenit – Kalishtë”, rrëfen tutje Vinca i cili edhe sot e ka ruajtur të freskët figurën e mësuesit të cilin nuk e takoi kurrë më.

“Ishte një mësues shumë i mirë, e kam të freskët në kujtesë, i pashëm, vishej bukur me kostum me jaka të gjata, me krevat. Neve na dukej bukur atëherë, ne ishim fëmijë fshati, me kushte të vështira, mund ta imagjinoni. Mbi të gjitha ai sillej mirë me nxënësit, unë nuk kam pasur problem sepse isha nxënës i mirë, por në përgjithësi ai nuk i ndëshkonte nxënësit fizikisht, sepse atëherë arsimtarët ushtronin dhunë ndaj nxënësve, thuprën, vizoren e kishin gjithmonë në dorë. Dajaku ishte pjesë e procesit edukativ, fatkeqësisht. Ky jo, mësuesi Sadik ishte shumë i mirë, i pashëm, me tipare të rregullta, një ble flokësh e kishte…”, flet profesor Vinca plot mallëngjim për figurën e dashur të mësuesit e dukej sikur ai admirimi që kishte për të si fëmijë, kishte qëndruar diku i strukur brenda tij e sot vendosi të nxjerr kokën e të flasë.

Ikja e profesorit për Turqi e la një klasë të tërë, por ata ishin fëmijë dhe sigurisht ende nuk dinin t’i përkthenin ndjenjat e tyre në fjalë. Por kur diçka e tillë përjetohet pas disa vitesh, kur piqesh emocionalisht e mendërisht, atëherë fjalët gjejnë vendin e vet e përkthehen në një vjershë që lirisht mund të themi që ka mbetur himn për dashurinë e nxënësit për mësuesin.

“Kur iku, isha fëmijë unë. Mandej e përfundova 8 vjeçaren, pastaj gjimnazin në Strugë dhe erdha për studime. Kur e përfundova fakultetin, unë banoja në konvikt dhe aty më lindi ideja për këtë poezi, edhe sot e di dhomën, sa herë kaloj shikoj nga ajo dritare. Pasi e kam shkruar poezinë, ja dhashë ta lexonte për herë të parë arsimtarit të matematikës me të cilin banoja në konvikt, ai ishte burrë serioz, atëherë i kishte rreth 40 vjeç, ndërsa unë 23. Ai e lexoi dhe më tha shumë mirë. Në vitin 1972, 50 vjet më parë, unë e botova librin tim të parë, përmbledhjen me poezi “Feniksi” në Shkup atje edhe ku punoja në gjimnaz dhe aty është edhe vjersha “E kujtoj mësuesin” e cila u pëlqye shumë”, tregon Vinca.

Kjo poezi, është lexuar, komentuar e pëlqyer dhe është poezia më e popullarizuar e Vincës. Ajo është bërë pjesë e teksteve shkollore e revistave të ndryshme letrare e kulturore. Këtë poezi e dinë përmendësh shumë fëmijë në Kosovë, Shqipëri e Maqedoni.

Poezia e shpreh dramën e shpërnguljes së shqiptarëve në Turqi, por edhe dashurinë e nxënësit për mësuesin dhe figurën e mësuesit.

Se si djali i mësuesit arriti të gjejë kontaktin e shkrimtarit, tregon vetë Vinca.

“KultPlus e ka shpërndarë poezinë dhe një ditë Ardianë Pajaziti, (drejtoresha e KultPlus) më merr në telefon dhe më tha që kam një lajm interesant. Më tregoi që djali i mësuesit e ka parë poezinë në KultPlus dhe ka kërkuar një kontakt timin. Pastaj më ka dërguar email. Kur pranova emailin ishte vërtetë interesant! Edhe unë i kam shkruar, i dërgova letrën edhe në shqip sepse ai shqiptar është edhe pse sigurisht gjuhën e ka humbur. Gjithashtu ja dërgova edhe poezinë prej tekstit shkollorë me komente dhe fotografinë time, dhe do t’i kërkoj një fotografi të mësuesit sepse nuk kam. Kam të klasave tjera por jo të klasës së parë. Imazhin e tij e kam, e ruaj, ishte i pashëm dhe sillej mirë, por e dua ta kem edhe një fotografi”, thotë Vinca teksa unë prekem nga këto fjalë e nis e kujtoj mësuesen time të cilën dua të nisem e ta takoj qysh sot, ta përqafoj e të ndihem me fat që e kam këtë mundësi.

Krejt për fund, profesori Vinca tregon edhe pengun e tij.

“Unë u interesova edhe për mësuesin para disa viteve por nuk arrita ta takoj, kishte vdekur kur gjeta unë adresën klasike. Ai duhet të ketë qenë i lindur në vitin 1932-33”, përfundon kështu rrëfimi për të na rikthyer në një kohë të artë për të cilën të gjithë kanë nostalgji.

Letra nga shkrimtari Vinca dërguar djalit të mësuesit.

Prishtinë, 29 korrik 2022

I dashur Mustafa,

Isha në Strugë kur kryeredaktorja e portalit KultPlus më telefonoi dhe më pyeti se a mund t’jua jepte adresën time. I thashë, natyrisht, që po dhe pastaj erdhi letra jote. Unë jam profesor universiteti dhe shkrimtar. Jetoj në Prishtinë.  Poezinë për mësuesin e kam shkruar para pesëdhjetë vjetësh dhe e kam përfshirë në librin tim të parë me poezi, botuar në vitin 1972. Kjo vjershë është përfshirë edhe në tekstet shkollore në gjuhën shqipe dhe e dinë përmendsh pothuajse të gjithë fëmijët shqiptarë në Kosovë, në Shqipëri dhe në diasporë. Ajo flet për shpërnguljen e shqiptarëve në Turqi, por edhe për figurën e mësuesit në përgjithësi.

Edhe pse më ka dhënë mësim vetëm një vit, në klasë të parë fillore, mësuesin Sadik e ruaj në kujtesë për të mirë. Sillej shumë mirë me ne nxënësit e tij, që ishim fëmijë të varfër fshati.  Më vjen keq që nuk arrita ta takoj sa ishte gjallë, edhe pse qeshë interesuar, por më vjen mirë që po kontaktoj me të birin e tij.

Do të shikoj mundësinë e një përkthimi më të mirë në turqisht  të kësaj vjershe.

Ju uroj shëndet dhe gjithë të mirat, familjarisht!

Nga Prishtina – Prof. A. Vinca

Më poshtë po ju sjellim edhe poezinë.

E kujtoj mësuesin

Pat ikur mësuesi im në Turqi,
unë abetaren e laga me lot.
Në zemër më hyri fytyrë e tij
dhe s’më hiqet atë ditë e sot.

I vogël isha ahere, pak dija,
jeta më dukej lojë, dëfrim.
Por ngado që shkoja, kudo që vija
shihja fytyrën e mësuesit tim.

Dëgjoja zërin e tij të dashur
kur binte zilja për në mësim,
dëgjoja zërin e tij të dridhur:
E di ç’është mërgimi, ti Agim?

Po unë s’e dija, s’kuptoja dot
ç’ishte mërgimi dhe Anadolli.
Sytë e mësuesit ishin me lot
atë ditë që fshati e përcolli.

Kaluan ditë, kaluan vjet,
librin nga dora s’e lëshova,
në banka të shkollës dhe në jetë
punët e kësaj toke i mësova.

Mësova unë se ç’ish mërgimi,
shtëpia pa plëng, sofra pa bukë,
mësova përse mësuesi, imi,
na la dhe mori të largëtën rrugë.

Sot kur dhe vetë me ditar
dal para nxënësve të mi,
e kujtoj mësuesin tim të parë,
arratisur larg në Turqi.
/ KultPlus.com

Ditën kur vodha orën e shokut mësuesi nuk më turpëroi, por më dha mësimin më të madh të jetës

Sot, KultPlus sjell një rrëfim tejet emocionues që tregon rëndësinë dhe vlerën e madhe të mësuesit.

Një zotëri i ri në moshë takon një të moshuar.

– A më mbani mënd?

– Jo.

– Kam qenë nxënësi juaj.

– Çfarë bëni; Me çfarë merreni?

-U bëra dhe unë mësues, ia kthen djaloshi.

-Si e sheh veten, je i mirë në punën që bën?

-E vërteta është se po. Ju më frymëzuat dhe doja t’ju ngjaj.

I çuditur zotëria i moshuar, pyet të mësojë se çfarë ishte ajo që i mbeti në mëndje dhe e frymëzoi kaq shumë saqë donte të bëhej dhe ai mësues. Dhe ish nxënësi i tij i shpjegoi historinë e mëposhtme.

-Një ditë një shok klase- që ishte dhe shoku im i ngushtë, erdhi në klasë dhe më tregoi një orë të re shumë të bukur. Nuk i rezistova dot tundimit dhe në një çast ia vodha orën. Pas pak, kuptoi se ora mungonte nga xhepi i tij dhe menjëherë lajmëroi mësuesin që jepte mësim në atë orë në klasë, dhe ishit ju.

Ju, pra, iu drejtuat klasës dhe thatë:

-Ora e një shokut tuaj të klasës u vodh gjatë mësimit. Kushdo që e ka vjedhur, i lutem ta kthej menjëherë.

-Më erdhi kaq shumë turp nga ideja e poshtërimit para klasës, saqë nuk guxova të zbulohesha. Pastaj ju mbyllët derën, na the të gjithëve të qëndrojmë në këmbë dhe se do kontrolloje të gjithë xhepat tanë derisa ta gjeje. Por vurët një kusht: se të gjithë ne duhet të lidhnim sytë për të mos parë fajtorin. Dhe kështu ndodhi. Kur arritët tek mua, e gjetët në xhepin tim dhe e morët. Por, ju vazhduat kërkimin dhe në xhepat e të tjerëve dhe kur mbaruat, na the:” tani mundeni ti hapni sytë, ora u gjend.” Nuk e zbuluat kurrë emrin tim para klasës dhe as nuk ma përmende kurrë këtë ndodhi. Prisja të më injoronit, të më poshtëronit, të më përjashtonit, por asgjë nga këto nuk ndodhi. Atë ditë shpëtuat dinjitetin tim përgjithmonë. Ajo ditë ishte dita më e turpshme e gjithë jetës time dhe me mënyrën tuaj më dhatë një mësim. E kujtuat ngjarjen z. Mësues?

-Po, duke të dëgjuar, i kujtova të gjitha. Por ekziston diçka që nuk më kujtohet dhe ajo je ti, sepse edhe unë i kisha sytë të mbyllur kur po i kontrolloja të gjithëve!!

Morali: Nëse duhet të poshtërosh dikë para syve të të gjithë shokëve të tij të klasës për ta dënuar, atëherë vetëm mësues nuk quhesh, thjesht, nuk je. Të tillë mësues kanë prekur shpirtëra dhe mbeten në zemrat dhe kujtesën e nxënësve.

Shqipëruar nga M. Sota

Foto e Robert Doisneau, L’information scolaire, Paris 1956./ KultPlus.com

Revista “Mësuesi”, në ndihmë të arsimtarëve të shekullit të kaluar

Revista “Mësuesi”, drejtuar nga Karl Gurakuqi, ishte një revistë didaktike në shërbim të mësimdhënies që përfshinte artikuj të ndryshëm ndihmues dhe këshillues për mësuesit dhe botohej në vitet ’20 të shekullit XX.

Artikujt trajtonin tema të ndryshme mësimore, çështje të didaktikës, metodikës etj.

Veç tyre revista përcillte edhe informacione zyrtare të dobishme lidhur me arsimin. / KultPlus.com

Çabej: Gjuha shqipe është e pasur, pastërtia e saj është tregues i nivelit të kulturës

KultPlus ua sjell një shkrim të studiuesit të njohur të gjuhës shqipe, Eqrem Çabejt, botuar në veprën e tij “Mësuesi”.

Gjuha pasqyron një kombësi, ajo është pasqyra më e qartë e një kombësie dhe e kulturës së saj. Shkalla e pasurisë dhe e pastërtisë së gjuhës është një tregues i nivelit të kësaj kulture. Prandaj ringjalljet nacionale kudo e në çdo kohë kanë shkuar hap më hap me pasurimin e pastrimin e gjuhës. Për të dhënë vetëm dy shembuj, po përmendim Irlandën dhe Turqinë. Në Irlandë, menjëherë pas shkëputjes prej Britanisë së Madhe dhe fitimit të pavarësisë, po edhe më parë, gjuhëtarët hapën shkrimet e vjetra, që i kishte mbuluar pluhuri i kohës, dhe qitën në dritë leksema të moçme të gjuhës që s’i njihte më kurrkush, që kishin qenë përdorur disa shekuj, mbase edhe njëmijë vjet më parë, dhe i shtinë në shkollë e në qarkullim, edhe sot janë në përdorim të përgjithshëm.

Në Turqinë qemaliste, në vazhdim të punës që pat nisur më parë, sidomos Sami Frashëri, për pastrimin e gjuhës nga fjalët, shprehjet dhe ndërtimet sintaktike arabe e perse që e kishin mbuluar, me reformën gjuhësore që nisi në vitin 1928, u hulumtuan një varg fjalësh të turqishtes (osmanishtes) së vjetër dhe të disa të tjerave gjuhë turke të Azisë, dhe këto të gjitha dhanë një ndihmesë të madhe në pastrimin e gjuhës dhe pasurimin e saj me lëndë vendi.
Një ndër detyrat kryesore të gjuhësisë shqiptare, krahas kërkimeve teorike, është edhe mbetet pasurimi i gjuhës me elemente të gurrave vetjake dhe spastrimi i saj prej masës së fjalëve të huaja, që kanë vërshuar së jashtmi dhe që po vazhdojnë edhe në ditët tona. Kanë depërtuar e depërtojnë në shkrimet shkencore edhe letrare, në shtyp, në radio, në televizion, në bisedën e përditshme. Është e vërtetë se me punën e kryer gjer më sot, një pjesë e tyre janë spastruar, po ndërkaq kanë hyrë e po hyjnë të tjera në vend të tyre. Pastrimi i gjuhës nga ky mish i huaj është një detyrë shkencore, njëkohësisht dhe kombëtare. Nuk është aspak një shenjë shovinizmi, shqiptari nuk e ka traditë shovinizmin.

Në këtë fushë është punuar me shekuj te ne dhe vazhdon të punohet në këtë drejtim. Po të kundrohet kjo veprimtari më nga afër, shihet se ka këtu një vazhdimësi, një vijë të pandërprerë. Ne e çmojmë dhe e vlerësojmë veprimtarinë e paraardhësve tanë, njëkohësisht synojmë ndërkaq ta çojmë përpara veprën e tyre dhe ta thellojmë. Në këtë punë nuk do të kufizohemi të zbulojmë fjalë të moçme nëpër shkrime të vjetra, si kanë vepruar për shembull në vendet e përmendura më sipër. Nuk është kjo e vetmja rrugë për ne, sepse plot fjalë janë edhe sot të gjalla në gojë të popullit dhe presin të shtihen në përdorim. Kjo punë ka filluar që me përmendoret e para të shkrimit të gjuhës shqipe. Autorët e vjetër si Gjon Buzuku, Pjetër Bogdani e të tjerë kanë vepruar  me vetëdije në këtë rrugë. Pjetër Budi në një vepër të tij të vitit 1618 ankon se gjuha po prishej më fort prej pakujdesisë së “diesvet dhe letërorëvet” të kohës së tij. Frano Bardhi në parathënien e fjalorit të tij të vitit 1635, flet për dëshirën e tij “me ndimuem mbë nja anë gjuhënë tanë”. Gjysmë shekulli më vonë, Bogdani rrëfen se “m’anshtë dashunë me djersë të mëdha shumë fjalë me ndërequnë ndë dhe të Shkodërsë” dhe shton se “giuha jonë qi me dijet dvuer edhe fjalëtë”. Qysh te këta autorë të vjetër gjejmë fjalë si derëtar, dëftues, grykësi, gjetës, gjuhëtar, kangëtar, këshilltar, kopështar, krye “kapitull”, lutës, madhështi, mbarim, mjeshtëri, ndjekës “ithtar, imitues”, i përbrendshëm, përndjek “persekutoj” (prej nga mund të formohet përndjekje për “persekutim”), polem “popull, vegjëli”, pushim, rrëfim, shkollar, urta, vetëmi, vjershëtar e plot të tjera, pa mundur ne sot të dimë se cilat janë fjalë të marra prej gojës së popullit dhe cilat janë formime të këtyre autorëve. Në lidhje me këtë, dihet se në pasurim të gjuhëve letrare e të shkrimit, dy janë kryesisht rrugët që ndiqen përgjithësisht. E para është marrja e fjalëve të gjalla në ligjërimin popullor e nëpër dialekte dhe të shtënët e tyre në përdorim të përgjithshëm, shpeshherë duke i ngritur më lart në punë të nivelit kuptimor. Kështu, për shembull, lëndë landë si kuptim konkret ka “dru; dru si material ndërtimi”, po qysh prej shkrimtarëve të Rilindjes së shekullit të kaluar përdoret me rrugë abstrakte edhe për “materie”, “subjekt”, “temë” etj. Ashtu dhe fjala rrymë, prej kuptimesh të tilla si “rrjedhë e vrullshme e ujit”, “lëvizje e ajrit”, “remë e mullirit” (rrymë e ujit, rrymë ajri, rrymë e mullirit), ka zgjeruar sferën e përdorimit me rrymë elektrike, rrymat letrare, rrymat politike etj., duke përfshirë kështu dhe sferat abstrakte të leksikut. Rruga e dytë është formimi i fjalëve të reja, i të ashtuquajturave neologjizma. Këto mund të jenë formime të mëtejme të fjalëve popullore, si anëtar nga anë. Shpeshherë ndërkaq janë të tilla, porse të farkuara si përkthim fjalësh të huaja, si kalke, si për shembull i pamasë e autorëve të vjetër, pas lat. immensus, it. immenso; ose në kohët e reja pararojë pas it. avanguardia, frgj. avantgarde etj. Janë pra formime pozitive, me gjedhe (model) të huaj, po me brumë vendi, një mënyrë veprimi me të cilën janë pasuruar me kohë gjithë gjuhët e Europës edhe të botës, rrugë pasurimi e ndjekur që në kohët e lashta (latinishtja prej greqishtes), por sidomos në kohët moderne.

Puna e autorëve tanë të vjetër në këtë fushë veprimtarie po të hetohet më imtë, shihet se vazhdon më tej dhe gjatë kohës para shekullit të kaluar. Edhe pse përmasat qenë më të vogla, dhe mënyra e punës shpeshherë anonime, vlen të shënohet se nuk ka pasur aty një zbrazëti të plotë në punë të shkrimit e përpunimit të gjuhës. Kjo veprimtari ndërkaq me një gjallëri të re u rimuar tek ne sidomos me shekullin e kaluar, mbasi lëvizja mendore e “shekullit të dritës” (le siècle des lumières), i quajtur gabimisht “iluminizëm”, dhe më vonë e romantizmit, patën zgjuar sidomos ndër popujt e vegjël e të robëruar të Europës idenë nacionale dhe dashurinë për kulturën popullore, folklorin, gjuhën amtare dhe përpunimin e kultivimin e saj. Njerëzit që vepruan në këto fusha kanë qenë nganjëherë njëkohësisht burra të armës dhe të pendës, luftarë dhe dijetarë e shkrimtarë, ashtu si Pashko Vasa ndër ne. Me një ndjenjë habie shohim ne sot  si një njeri jo i pendës, po i armës, dhe folës i një dialekti në skaj të trevës gjuhësore, si Marko Boçari prej Suli, përdor në fillim të shekullit të kaluar leksema të sferës kuptimore-abstrakte si kërkim, madhësi, i papunë, i pamasë, ashtu si dikur Gjon Buzuku në Veri, e të tjera si këto. Mbetet merita e elementit shqiptar të Italisë që i priu Rilindjes Kombëtare të shekullit të kaluar, me çeljen e Kolegjit të Kalabrisë (1732) dhe atij të Palermos në Siqeli (1734), dhe pastaj me vepra historike-gjuhësore, folklorike e letrare, si ato të Nikollë Ketës (1742-1803), Engjëll Mashit e sidomos të Jeronim De Radës, i cili organizoi dhe dy kongrese gjuhësore në Kalabri. Në këtë lëvizje mendore e gjuhësore-letrare në gjysmën e dytë të atij shekulli morën pjesë, si dihet, dhe shkrimtarë e dijetarë shqiptarë të Greqisë, si Panajot Kupitori e Anastas Kullurioti. Nga shkrimtarët e  Shqipërisë, një brez para atyre të Rilindjes, Naum Veqilharxhi është një ndër të parët që u përpoqën të pasuronin gjuhën e shkrimit e ta spastronin nga fjalët e huaja, me fjalë si fletore, kamës, mësim, padije, shënim, shumicë, thelloj e ndonjë tjetër. Përpara tij Tahir efendiu prej Gjakove përdori më 1835, ndër të tjera, fjalë si folës, mësim, mësues, nxanës, rrëzim. Shkrimtarët e Rilindjes, si Kristoforidhi, Naim e Sami Frashëri, Pashko Vasa, Jani Vreto e të tjerë, i hynë në këtë lëmë një pune të madhe edhe me një metodë të re. Kjo metodë ishte: kërkim, përhapje e vënie në qarkullim e fjalëve që ekzistojnë në gjuhë, po që kishin mbetur mënjanë; përdorim i fjalëve të vjetra e të harruara të gjuhës; përdorim shumë i kufizuar i fjalëve të huaja; formim fjalësh të reja, neologjizmash, si ko­mpozita si rrjedhoja (derivate), pas gjedhes së analogjisë, pra kryesisht pas shembullit të fjalëve të gjalla të ligjërimit popullor e të dialekteve të tij. Ndër këta autorë, Kristoforidhi e pasuroi gjuhën e shkrimit me fjalë si fushatë, hierore “tempull”, jetëdhënës, ligjdhënës, ndërgjegje, pikë, presë, theks, zanore. Te Naim Frashëri gjejmë dëgjim, dritare, gjithësi, hapësirë, papunësi, i përjetshëm, vetëdijë, vjershëtor e plot të tjera. I vëllai Samiu, dihet se përveç punës që kreu në lëmin e caqeve (termeve) gjeografike e administrative (lindje, perëndim, jugperëndim, veriperëndim, mesditës për “meridian”, kryeministër, qeveritar etj.), ka vënë themelet e terminologjisë gjuhësore e gramatikore, me formime si abetare, nyjë, njëjës, shumës, rrokje, i shquar, i pashquar. Para tij Jani Vreto shtiu në përdorim terme gjuhësore si rrënjë, emër, përemër, folje ndihmëse. Gjejmë tek ai edhe fjalë të gojës popullore përdorur me një mënyrë të re, pa mundur ne sot të ndajmë kurdoherë me saktësi se cili ndër këta tre shkrimtarë është autori i parë i disa fjalëve të caktuara. Puna e pasurimit dhe e pastrimit të gjuhës vijoi e pandërprerë edhe pas periodës së Rilindjes nga ana e një vargu shkrimtarësh, gjuhëtarësh e arsimtarësh të vendit. Në vitet e para të shekullit tonë Luigj Gurakuqi me veprat e veta ia kushtoi gjithë mundin e tij këtij qëllimi. Ai u caktoi lavruesve të gjuhës detyrën që “skajet (termet) e përgjithshme t’gjith degëve t’dijes, qi janë pothuej gjithnjë ndër t’tana gjuhët… kena për t’i marrë edhe na… Fjalët e skajet e tjera kena për t’i trajtue vetë tue i ba me rrjedhë prej rraje shqype”. Në ditët tona Aleksandër Xhuvani, i pajisur dhe me zotërimin e plotë të metodës gjuhësore, i kushtoi gjithë jetën e tij këtij synimi, detyrës së madhe të pastrimit të gjuhës prej fjalëve të huaja e të pasurimit të saj me fjalë vendi. Punimet e tij të kësaj fushe janë mbledhur shumica në dy vëllimet: “Për pastërtinë e gjuhës shqipe” (1960) dhe “Studime gjuhësore” (1956), për të cilin vëllim gjuhëtari i njohur austriak Maks Lamberc thotë se do të ishte me shumë vlerë që kjo punë jete të botohej e përkthyer në një gjuhë të madhe si frëngjishtja. Njëkohësisht edhe disa lavrues dashamirë të gjuhës amtare dhe arsimtarë patriotë si Mati Logoreci e të tjerë, edhe këta me sa kanë mundur kanë punuar në këtë vijë. Këtu ndërkaq është vendi të vihet në dukje ndihmesa e madhe që ka dhënë e po jep në lëmin e zëvendësimit të fjalëve të huaja me fjalë vendi, në formë anonime, masa e njerëzve të thjeshtë, nëpunës, arsimtarë, ushtarakë, specialistë të degëve të ndryshme, në ditët tona përveç këtyre edhe institucionet shkencore, aktivistë shoqërorë e plot të tjerë. Pas çlirimit të vendit janë formuar ndër të tjera, fjalë e caqe (terme), si anëshkrim, arritje, automjet, bajraktarizëm, bashkautor, bashkekzistencë, bërthamor, bishtajore, bletari, bujkrob, dukuri, ecuri, furrnaltë, gjetje (arkeologjike), halorë, hedhurina, huazim, kanal kullues, leshpunues, mbingarkesë, mbingarkim, mbishtresë, mbivlerë, pyetësor, reshje, shpërpjestim, shpim, tokëzim, tregues m., vendburim e të tjera.

Në këtë mënyrë gjuha e shkrimit dhe e bisedës që përdorim ne sot i ka rrënjët në gjuhën popullore të përpunuar gjatë kohëve. Ajo është rezultat edhe i përdorimit të fjalëve të gojës së popullit edhe i punës së madhe të brezave të mëparmë. Do të ishte me interes për historinë e gjuhës letrare e të shkrimit të hetohej se, sidomos nga fjalët e leksikut abstrakt-mendor, te cili autor secila ndër to shfaqet për herë të parë, ose të paktën në cilin shkrim (vepër, revistë a gazetë) paraqitet së pari. Një punë e tillë e dyfishtë pret që të kryhet në të ardhmen. Aty mund të dalë që një pjesë e mirë e leksemave të këtij lloji janë më të vjetra nga ç’mund të kujtohet, dhe që një pjesë i ka pasur qëmoti dhe gjuha popullore.

Gjuha shqipe është e pasur jo vetëm në elemente leksikore të kulturës materiale, po edhe në fushën e fjalëve të sferës abstrakte-mendimore. Nuk është i drejtë mendimi i disa dijetarëve të huaj se shqipja qenka e pasur vetëm në fjalë të sferës baritore, as i drejtë mendimi se shqiptarët paskan qenë një popull barinjsh nomadë, shtegtarë. Një mendim i tillë nuk përligjet as me të dhënat e ekonomisë politike historike. Një profesor matematike më thoshte para disa kohe se me terme shkencore të farkuara me mjetet e gjuhës së popullit ka shpjeguar lëndën e tij në shkolla të mesme dhe është kuptuar shumë mirë nga ana e nxënësve. Një gjë e tillë vlen dhe për të tjera degë të dijes, si për fizikë, botanikë, zoologji, gjeografi, gjeologji, arkitekturë e degë të tjera. Për të dhënë vetëm disa shembuj nga lëmi i gjuhës popullore, që janë në gjendje të zëvendësojnë fjalët e huaja ose gjithsesi të pasurojnë gjuhën letrare dhe terminologjinë shkencore me elemente ose forma të reja, po përmendim ndër të tjera: Çamëria polipit të detit i thotë likurishtë, veprimit të zbutjes së një peme me anë shartimi i thotë zbutoj; Gjirokastra për “parenté” thotë afëri, rozetës së tavanit i thotë kërthizë, tuberkulozit të eshtrave i thotë rrodhje (nga rrjedhja e qelbit); Labëria atij që përziente bagëtinë me një tjetër i thotë përzitës, dhe sisës së gjirit të bagëtisë femër mjelm; Bregu i Detit për “zë rrënjë bima” thotë rrënjëzohet; Lunxhëria drurëve e shkurreve të ulëta që rriten keq në pyll në hijen e drurëve të mëdhenj u thotë hiesira; Zagoria për “qëmoti, lashtë” thotë lashtërisht, dhe ana e Këlcyrës për “tashti vonë, rishtas” thotë rishmë; anët e Beratit e të Frashërit sipas Kristoforidhit zgavrës së një druri të madh si rrapi i thonë zgërbonjë, dhe Dangëllia një ene bakri me veshë i thotë veshore; Labova e rrëzës së Tepelenës kur bie borë e imtë thotë mizon; Mallakastra një fiku vjeshtak të zi e me plasa në lëkurë i thotë fik shkronjës; Myzeqeja grykës së lumit që derdhet në det i thotë gojkë d.m.th. “gojë”; ana e Shpatit mostrës ose modelit i thotë gjedhe, dhe të mbajturit anë, anësisë anesë; Shqipëria e Mesme për një njeri të flashkët me trup e të mefshtë thotë i qullët, e për “vete mbarë” trevon, si në s’na trevon gjaja e gjallë.  Në të folët e Tiranës ndiheshin edhe ndihen fjalë si kryemot për natën e ditën e vitit të ri, dhe hulli për “brazdë”. Në katundin Sharrë të Tiranës, fjalën pamenia e kemi dëgjuar me kuptimin “panoramë, pamje”, e në anët e Krujës dëgjohet ansujë për “ishull”. Me këtë nuk themi se do të zëvendësojmë patjetër ishull-in dhe do ta heqim krejt nga përdorimi, porse e japim shembullin për të treguar se edhe në fushën gjeografike gjuha e popullit ka formuar leksema si kjo, e cila mund të hyjë në përdorim në stile të veçanta të gjuhës letrare. Mjeshtrit e asaj ane kanaleve a vanave që gërryhen në çimento për kalim uji u thonë ujse. Mirdita vendosjes së një grupi etnik të shpërngulur në një vend të ri, pra kolonisë, i thotë ngulim. Shkodra tekstileve u thotë veglore, fjalë që lidhet me vegël, që përdor Korça për vegjët. Anët e Veriut fundërrisë që mbetet nga të shkrirët e një lënde i thonë bram, zgjyrës bramc farke, shtrirjes së një lugine i thonë lugajë, një fushe voglake vuth, një toke që është nën ujë tokë mbujake, një galerie a tuneli zgafelle, tumave të lashta (arkeologji) kodërvorre, një grumbullimi lulesh në trajtë të një kalliri të varur vastak, një pipthi, kalemi a fidani trishe, sëmundjes karies (të dhëmbëve etj.) briesë; veçanërisht Pulti për “mjekoj me barna” përdor barnatoj. Fjala imtoj, sot përgjithësisht “shkoqit në hollësira (një çështje)”, në të folët e Lumës përdoret në mënyrë konkrete “holloj”, imtoj drutë “i çaj i bëj të holla”. Kosova një njeriu që ka të njëjtin emër me një tjetër i thotë emnak, e për “dorëzoju” thotë “jep dorzimin”; në Kosovë për “filaturë” përdoret tjerrtore, e për “kaldajë” ngrohtore. Në Dibër një helmi të madh të shpirtit i thonë djegë. Duke kaluar në dialektet e ngulmimeve shqiptare jashtë Atdheut do të përmendim se në Arbënesh të Dalmacisë për “shpina e dorës” thonë përmidora, e për “krijoj”, me një fjalë vendi lentoj (nga lej), prej nga mund të formohet dhe lentim për “krijim”. Në Greqi për “gardh” thonë thurimë, fjalë që mund të përdoret edhe me një kuptim të figurshëm, si p.sh. në gërshetimin e veprimit të një drame. Në Kalabri ofiqit (nofkës) që i ngjitet një njeriu i thonë shënim. Në Siqeli samarit i thonë bërrore, fjalë që lidhet me barrë; për “të dhënë e të marrë, marrëdhënie” thonë përzitë, si në shprehjen me të hojin mos kesh përzitë. Atje kanë farkuar dikur dhe gurshkronjë për “litografi”. Këta janë vetëm disa pak shembuj për të dhënë një ide sado të zbehtë për pasurinë e visarit leksikor të gjuhës popullore.

Janë pra të gjitha mundësitë për një zëvendësim të fjalëve të huaja me fjalë vendi, dhe kjo pa bjerrje aspak të vlerës kuptimore të fjalëve. Mund të zëvendësohen ndër të tjera fjalë si abuzoj abuzim, acid, adaptoj adaptim, agresion agresiv, aktivitet aktivizoj, ambient ambiental, ambiguitet, amorf, anketë, apikulturë, aproksimativ approksimativisht, aprovoj aprovim, atribuoj, bonifikoj bonifikim, celular, deduktoj deduktim, dekompozoj dekompozim, depistoj depistim, derivat, destinoj, dezekuilibër, dimension, efekt i efektshëm efikacitet, eksperiencë, eksploroj, ekuilibër, erupsion, esencial, evoluoj, favor favorizoj favorizim i favorshëm, fenomen, fibër, filaturë, firmos, fortifikoj fortifikim, frekuentoj frekuentim, frutikulturë, germë, grataçel, hezitoj hezitim, imediat, imperativ mb., influencë influencoj, inkuadroj inkuadrim, inkurajoj inkurajim, inovacion, insistoj insistim, insuficiencë, intoksikacion, investoj investim, justifikoj justifikim justifikues, kaldajë, karbon, konditë, kondicionoj, konfirmoj, kontribuoj kontribut, kooperoj kooperim, koordinoj koordinim, korent kurent, korrespondoj korrespondencë, kulminant, landshaft, laring laringjit, leguminoze, legjislativ, lubrifikoj, manual, militoj, monument, ndofta ndoshta, operativ, origjinë, palafit, penelatë, perfeksionoj perfeksionim, polen, preferoj, preokupoj preokupim preokupant, presion, presupozoj presupozim, reciprok reciprocitet, refuzoj refuzim, renal, rendiment, represiv, revokoj, sekret, servil, silvikulturë, i sinqertë sinqeritet sinqerisht, sinjifikativ, skulptor skulpturë, spektator, spostoj spostim, stimul, sukses i suksesshëm, supersticion, supozoj supozim, tentoj tentativë, (ujëra) territoriale, toksik toksikologji, total totalisht, transformoj transformim, transmetoj transmetim, unifikoj unifikim, validitet, vegjetacion, vigjiloj, vigjilencë vigjilent (që me këtë formë s’e kanë as italishtja as frëngjishtja), volum voluminoz, xhiroj xhirim etj.

Në lidhje me këtë punë të madhe, së cilës mendojmë se duhet t’i përvishemi me një rrugë tërësore, sistematike e të organizuar mirë që në ballë, në mënyrë paraprake do dalluar qartë ç’është huazim (frgj. emprunt) e ç’është fjalë e huaj. Fjalët më sipër e shumë të tjera të llojit të tyre nuk janë huazime të mirëfillta, të tilla që të kenë hyrë lashtërisht në gjuhë të popullit, të jenë bërë mish e asht i saj. Janë mish i huaj depërtuar në gjuhë nëpërmjet shtresave intelektuale kryesisht në këto brezat e fundit, dhe nuk kanë arritur të hyjnë thellë në strukturën leksikore të gjuhës. Prandaj dhe zëvendësimi i tyre me brumë vendi, me kusht që të mos cënohet saktësia kuptimore, në përgjithësi nuk paraqitet i vështirë. Do pasur parasysh në këtë mes se depërtimi i fjalëve të këtij lloji nuk përligjet as me karakterin gjuhësor të shqipes. Gjuha shqipe nuk është një gjuhë romane as gjysmëromane, si ka qenë pohuar dikur dhe vazhdon të pohohet vise-vise dhe sot e kësaj dite. Janë të gjitha mundësitë reale që mos t’i lihet shteg edhe pohimit të dikujt se “duhet njeriu më parë të mësojë italishten para se të mundë të lexojë pa mundim një shkrim të shqipes”.

Në këtë veprimtari ndërkaq duan pasur parasysh disa parime në lidhje me metodën e punës që do të ndiqet. Një ndër parimet kryesore në zëvendësimin e fjalëve të huaja do të jetë maturia. Nuk duhet aty të kalohet në ekstrem. Ka rasa – kryesisht në punime të specialitetit – ku përdorimi i një fjale a termi të huaj paraqitet i domosdoshëm; aty, për hir të saktësisë shkencore, të stilit, a për një tjetër arsye, do të përdoret. Si kudo, edhe aty duhet vepruar me masë, pan metron ariston kanë thënë të vjetrit. Nuk duhet ecur si në disa gjuhë ku edhe fjalë e terme ndërkombëtare janë munduar t’i zëvendësojnë medoemos me elemente të vendit.

Në këtë mes del edhe pyetja: ç’është term ndërkombëtar? Mendojmë se term ndërkombëtar nuk mund të quhet një term shkencor që e kanë përgjithësisht vetëm gjuhët romane, gjuhët bija të latinishtes; ato vetvetiu e kanë marrë e do ta marrin prej saj. Term ndërkombëtar mund të quajmë një term shkencor që përveç gjuhëve romane e kanë në përdorim edhe idiomat e të tjerave familje gjuhësore, si gjuhët gjermanike, sllave e të tjera. Për të dhënë dhe këtu ndonjë shembull, do të themi se acid nuk është term ndërkombëtar, po kimi është term ndërkombëtar; levë, presion nuk janë terme ndërkombëtare, porse fizikë po; insekt është term ndërkombëtar, po insekticid nuk është. Ashtu qëndron puna dhe me botanikë përkundrejt leguminozeve labiate-ve, me zoologji përkundrejt reptilë-ve etj. Duke mbetur në lëmin e terminologjisë shkencore mund të pohojmë pra se në degë të ndryshme të dijes e përgjithësisht të veprimtarisë njerëzore, në arkitekturë, gjeologji, botanikë, zoologji, fizikë, kimi, matematikë, mjekësi e shëndetësi, në blegtori, bujqësi, industri, ekonomi, ndërtim e në fusha të tjera ka një mori fjalësh të vendit që pa dëm kuptimor janë në gjendje t’ua zënë vendin fjalëve të huaja. Aty është me interes edhe kjo, që fjalët e vendit kuptohen më mirë, rroken e përvetësohen më lehtë nga nxënësit e moshave të vogla, sepse u formojnë atyre shoqërime (asociacione) idesh; ato gjejnë analogjinë e vet në pasurinë leksikore që zotërojnë ata brenda sistemit të gjuhës amtare.

Në këtë fushë veprimtarie shihet kështu se një rëndësi të madhe ka puna e pastrimit të terminologjisë shkencore, e cila është mbuluar me elemente leksikore të huaja. Veçse përbrenda kësaj fushe duhen bërë diferencime. Një pjesë e madhe e terminologjisë së shkencave teknike, natyrore, mjekësore e të tjera është në përdorim kryesisht në rrethe shkencore e të specialitetit. Një rëndësi më të madhe merr problematika e pastrimit të degëve të leksikut shoqëror, elementet e të cilit janë në përdorim te një masë më e gjerë e shtresave të shoqërisë. Në këtë veprimtari një detyrë edhe më të madhe përbën puna e pastrimit dhe e pasurimit të gjuhës së përditshme që përdoret në të folë e në shkrim. Spastrimi i gjuhës prej fjalësh të tilla si ambient, eksperiencë, esenciale, fenomen, influencë, preferoj mbetet një detyrë kryesore e gjuhësisë shqiptare. Me fjalë të tjera, ne mendojmë se spastrimi i terminologjisë shkencore, me gjithë rëndësinë që ka, përbën vetëm një pjesë në punën e madhe e komplekse të pastrimit e pasurimit të gjuhës, punë në të cilën vjen e integrohet.

Edhe në lëmin e sintaksës gjuhësinë shqiptare e presin detyra të reja në pastrim të ndërtimit të fjalisë prej ndikimit të huaj. Ndërtime të tilla si gjuha greke dhe ajo latine; kategoritë emërore dhe ato foljore; në të gjitha fushat kryesisht në ato politike e ushtarake, kapitali amerikan, krahas atij holandez nuk janë të strukturës sintaktike të shqipes. Ato janë ndjekje (imitime) të gjedhes së italishtes, depërtuar ndër ne gjatë këtyre brezave të fundit. Ndërtime të tilla kanë shkuar prej romanitetit perëndimor edhe në rumanishten, porse atje edhe lejohen si një gjuhë romane që është. Tek ne mendojmë se edhe këto përdorime duhet të zëvendësohen me ndërtime të vendit. Thjesht shqip do të duhej të thuhej e të shkruhej kategoritë emërore dhe kategoritë foljore ose kategoritë emërore dhe foljoret. Një tjetër gjurmë ndër të tjera ka lënë në shqipen moderne ndikimi sintaktik i italishtes në ndërtime fjalish si hyrja në fuqi e kësaj ligje, hyrja në veprim e makinerive, hyrja në përdorim e këtyre fjalëve, për shkak të daljes në grevë të minatorëve anglezë, në vend që të shkruhej hyrja e kësaj ligje në fuqi, hyrja e makinerive në veprim etj., si ka qenë më parë në gjuhën shqipe. Veçse duhet thënë se ky lloj ndërtimi ka depërtuar tashmë aq thellë në gjuhën bisedore e të shkrimit, sa më nuk ndihet si element i huaj, dhe do të jetë vështirë të mënjanohet.

Puna e pastërtisë së gjuhës përfshin dhe frazeologjinë. Edhe aty vërehen në gjuhën e sotme ndikime të jashtme, me ndjekje gjedhesh të huaja me anë përkthimi. Në shqipen e mirëfilltë nuk thuhet i hedh pluhur syve, si thonë në disa gjuhë të tjera, po thuhet i hedh hi syve. Një përkthim (kalk) frazeologjik i ri është edhe shprehja gjysmë i vdekur; në folklor e tek autorët e vjetër gjendet rregullisht pak gjallë po me këtë kuptim. Gjuhësia jonë edhe në këtë fushë është e caktuar të gjurmojë rrugët vetjake të gjuhës.

Duke kaluar nga fjalët në punë, jemi të mendimit se janë pjekur kushtet që një komision i përhershëm (permanent) t’i përvishet kësaj pune, plotësimit të kësaj detyre të madhe. Mendojmë që në këtë komision të marrin pjesë njerëz nga institutet dhe qendrat kërkimore të Akademisë së Shkencave dhe përfaqësues specialistë të degëve të ndryshme. Të gjenden rrugët e bashkëpunimit të tyre me ndërmarrjet, fabrikat dhe institucionet shkencore e të tjera të vendit. Do të ketë pjesëmarrje e bashkëpunim aktiv sidomos dhe nga ana e arsimtarëve të rretheve, sepse shkolla do të luajë një rol të dorës së parë. Do të duhet një punë individuale dhe kolektive, një punë e re e gjithanshme, punë sistematike dhe me afat të gjatë. Me këto punë duhet të hapet një faqe e re e historisë sonë gjuhësore, një epokë e re e pastrimit dhe e pasurimit të gjuhës letrare edhe të shkrimit. Duhet të kryhet në atë mes një rishikim i gjithë punës së deritanishme. Do të rishqyrtohen nga ky këndvështrimi jo vetëm terminologjitë e ndryshme dhe fjalorët terminologjikë, po edhe fjalorët e tjerë që janë punuar deri më sot. Do të jetë një reformë gjuhësore në nivel Republike. Mendojmë gjithashtu se do të jetë vendi që të dalë ndonjë botim periodik me emrin “Gjuha jonë” ose “Gjuha shqipe”, që do t’u kushtohet kryesisht problemeve e detyrave të pasurimit e pastrimit të gjuhës.

Fjalët e vendit dhe termet që do të zëvendësojnë me kohë elementin e huaj do të shtihen në përdorim që në shkollat, që me moshën e re. Shumë fjalë që do të vendoset të përdoren e të hyjnë në gjuhë, edhe neve vetë në fillim do të na duken pakëz si çudi. Porse brezat që do të vijnë do t’i mësojnë e do t’i përdorin vetvetiu; sikurse kanë hyrë në përdorim shumë fjalë vendi që janë farkuar prej paraardhësve tanë e prej brezit tonë, janë për ne sot të natyrshme dhe janë bërë pronë e qëndrueshme e gjuhës. Në këtë punë me rëndësi kombëtare do të veprohet me guxim bashkuar me kompetencë shkencore, dhe, si u tha, me hapa të matur, me maturi në punë. Ne edhe në fusha të tjera të veprimtarisë kulturore kemi ndërmarrë punë që vetë neve në fillim mund të na jenë dukur të parealizueshme, e që i kemi kryer. Sot më fort se kurrë na shtrohet detyra që këtë gjuhë, një nga elementet kryesore të kombësisë sonë, ta pasurojmë me fjalë të visarit popullor dhe ta spastrojmë nga masa e lëndës së huaj. / KultPlus.com

Mësuesi në pension iu kthen ish-nxënësve ditarët e fëmijërisë

Një mësues kanadez që ka dalë në pension prej shumë vitesh, iu ktheu ish-nxënësve të tij, ditarët që ata shkruan dekada më parë në klasë.

Në fund të viteve 1970 dhe 1980, Hugh Brittain do t’iu kërkonte nxënësve të klasës së gjashtë në shkollën Havelock në New Brunswick, të mbanin një ditar për një javë, si një ushtrim shkrimor krijues.

“Unë u dhashë atyre lirinë për të shkruar çfarë të donin, çfarë i shqetësonte, ose çfarë ishte e rëndësishme në jetën e tyre në atë kohë”, tha Brittain për CNN.

Kur doli në pension në vitin 1995, mësuesi i mori ato me vete, në një kuti me kujtime nga karriera e tij 34-vjeçare e mësimdhënies.

78-vjeçari ishte në gjendje t’ua kthente disa prej ditarëve autorëve të tyre disa vjet më parë gjatë një ribashkimi shkollor, por atij i kishin mbetur akoma mbi 20 të tillë.

“Unë i kam mbajtur gjatë gjithë këtyre viteve dhe nuk dija çfarë të bëja me to, nuk më pëlqente t’i hidhja dhe kështu që mendova ta provoja edhe një herë”, tha ai. “I mbajta ca, për 43 vjet.”

Kështu, muajin e kaluar, ai postoi një fotografi të ditarëve, ende në zarfat e tyre origjinalë të mbyllur, në një faqe në Facebook së bashku me emrat e studentëve që po përpiqej të gjente nga klasat e tij në 1977-78, 1981-82, 1982 -1983 dhe 1987-88. Ai u habit se sa shpejt arriti të gjente shumë prej ish-nxënësve, tani burra dhe gra në karrierë.

Njëri prej tyre është 45-vjeçari, Austin Hutton, i cili në ditarin e tij “top sekret” shkruante për kursimin e parave për të blerë një biçikletë të re, dëshirën për të ngarë një traktor dhe për të blerë shumë ëmbëlsira. Por pjesa më e madhe e ditarit përqendrohej në përpjekjet e tij për “vajzën më të bukur në klasë”, të cilës Hutton ishte në gjendje t’i merrte numrin e saj të telefonit, por nuk guxoi ta ftonte në takim. /a2/ KultPlus.com

Fjalët e fuqishme të mësuesit që motivuan studentët e tij

Dikur një mësues la takim me disa nga nxënësit e tij të mëparshëm për të mësuar se si po ia çonin ata me jetën e tyre, ai kishte kohë pa i takuar ata dhe mendoi se duhet t’i takonte për të folur mbi jetën.

I pari tha se nuk po ia çonte dhe aq mirë, sepse po haste nëpër vështirësi për t’u ngritur në pozitë në punën që bënte.
I dyti tha se një miku i tij kishte blerë një makinë të mirë, ndërsa ai ndihej keq që nuk kishte të ardhura të blinte edhe vetë një makinë të tillë.
Ndërsa në karrigen tjetër ishte ulur një vajzë, e cila u shpreh se dëshironte të ndiqte një master shkencor në administrim biznesi në mënyrë që njerëzit ta merrnin më seriozisht kur kërkonte punë, por nuk ia kishte dalë dot mbanë.

Pastaj profesori ia ktheu: “Dukeni të gjithë të stresuar. Si thoni sikur të bëjmë pak pushim, të marrim disa kafe dhe ta vazhdojmë diskutimin tonë?”.

Nxënësit e tij ranë dakord dhe ai solli në tavolinë kafenë dhe disa filxhanë çaji. Disa ishin të thjeshtë, ndërsa disa të tjerë më të bukur.

Nxënësit zgjodhën tri filxhanët e mëdhenj dhe të bukur.

Mësuesi e vuri re këtë gjë dhe u tha: “Ju të tre zgjodhët filxhanët më të bukur dhe më të shtrenjtë, duke i lënë mënjanë filxhanët e thjeshtë.

Është normale për ju të kërkoni më të mirën për veten tuaj, si dhe zgjidhjen më të mirë për problemet dhe streset tuaja.

Mirëpo, duhet të kuptonit diçka.
Ju dëshironit kafenë, jo bukurinë e filxhanit dhe një filxhan i bukur nuk ia shton gjë shijen kafesë.
Por vëmendja juaj u drejtua drejt bukurisë së jashtme, në vend të kuptimit të brendshëm.

Jeta është si një kafe. Puna, paratë dhe pozita jonë në shoqëri përfaqësohen nga filxhanët. Këto janë thjesht përbërës, tek të cilët ne bazohemi për të jetuar jetën tonë.

Mirëpo cilësia e filxhanit nuk e ndryshon dhe as e përcakton cilësinë e jetës që ne jetojmë. Ndonjëherë ne përqendrohemi kaq shumë tek puna, paratë dhe pozita jonë në shoqëri, saqë harrojmë se çfarë ka më tepër rëndësi: Harrojmë esencën, kafenë. Pra, harrojmë të jetojmë jetën.

Duhet të mbajmë në mendje gjithmonë se njerëzit e suksesshëm jo gjithmonë janë të lumtur, por njerëzit e lumtur janë gjithmonë të suksesshëm. /shkollaesuksesit/ KultPlus.com

Mësuesi Shaban Jashari, babai i heronjve Hamëz e Adem e Jashari

Shaban Murat Jashari lindi më 2 prill të vitit 1924, në Prekaz, fshat i njohur për rezistencë kundër shkelësve të trojeve të atdheut.

Ishte djali i vetëm i Murat Jasharit të cilit më vonë i lindin edhe dy bija.
Edhe babai i tij kishte qenë burri i vetëm në familje, ashtu sikurse dhe gjyshi, Fazli Jashari.

Në kohën e pushtimit të Kosovës nga Mbretëria Jugosllave, prej vitit 1918 e deri më 11 prill të vitit 1941, burrat e Prekazit ashtu sikurse edhe të shumë fshatrave të tjera të Drenicës, në vazhdimësi ndodheshin në shënjestër të Xhandarmërisë Serbe, meqë ata kurrë nuk e pranuan robërinë, as jetën e përbashkët me serbët.

Më 11 prill të vitit 1941, Gjermania sulmoi ushtarakisht Jugosllavinë, e cila pas dhjetë ditësh, nënshkroi kapitullimin.

Në atë kohë, shqiptarët kudo në Kosovë, ndiheshin më të lirë. Administrata e huaj italo-gjermane hapi shkolla në gjuhën shqipe dhe i pranoi shqiptarët në të gjitha instancat e jetës organizative civile e ushtarake.

Qeveria italo-shqiptare solli mbi 200 mësues nga Shqipëria, të cilët do të përhapnin arsimin shqip në Kosovë. Një numër i caktuar i këtyre mësuesve ishte vendosur edhe në trevën e Drenicës. Në fshatin Vitak të Skënderajt ishte emëruar mësues Vasil Vasili nga Gjirokastra, i cili u angazhua me përkushtim për t’i arsimuar jo vetëm të rinjtë, por edhe më të moshuarit të këtij fshati e të rrethinës së tij. Edhe Shaban Jashari kishte ndjekur mësimet në gjuhën amtare. Ai kishte treguar interesim të veçantë për dije.

Në moshën 20 vjeçare Shabani martohet me Zahide Gecin nga Llausha. Atyre u lindën 14 fëmijë. Nga ata u rritën dhe u trashëguan: Hava, Rifati, Hamza, Zyla, Zoja, Ademi, Qamilja dhe Halimja.

Në vjeshtë të vitit 1949, Shaban Jashari emërohet mësues në Prekaz.
Duke qenë se qeveria jugosllave në vitin 1948, pas prishjes së marrëdhënieve me Shqipërinë, i kishte përzënë nga Kosova edhe shumë mësues shqiptarë, drejtuesit e arsimit në atë kohë emëruan mësues edhe disa shkollarë që nuk e kishin kualifikimin e duhur shkollor. I tillë ishte edhe Shaban Jashari. Ai nuk e kishte kryer shkollimin e plotë, por kishte treguar përkushtim dhe vullnet të veçantë për të arsimuar brezat e rinisë shqiptare në Drenicë.

Duke vërejtur përkushtimin e tij në edukimin patriotik të nxënësve, drejtuesit e organeve arsimore, që kontrolloheshin nga komisarët e partisë, në vitin 1952, Shaban Jasharin e përjashtojnë nga procesi edukativo-arsimor.

Largimi nga puna të cilën e donte me shpirt, Shabanit i dha një goditje të rëndë, por megjithatë nuk u gjunëzua.

Nga gjyshi dhe nga kuvendarët e urtë kishte mësuar se armikut mund t’i rrihej karshi vetëm me armë, me dije dhe me pasuri. Shaban Jashari iu dha po aq me përkushtim edhe punës në ngritjen dhe forcimin ekonomik të familjes. Ai e dinte po ashtu se varfëria të detyron të bëhesh rob, andaj, me bijtë dhe bijat dhe me bashkëshorten Zahide, iu rrek punëve të bujqësisë dhe për një kohë të shkurtër arriti të përmirësojë gjendjen ekonomike. Shaban Jashari i përket brezit të shqiptarëve liridashës, brezit që mbi supe barti peshën e rëndë të robërisë dhe të represionit shtetëror serb.

Fëmijët i kishte edukuar në frymë atdhedashurie, i kishte kalitur në punë fizike e i kishte mësuar të jenë këmbëngulës në arritjen e qëllimeve të tyre fisnike në jetë.

Më 13 maj të vitit 1981, me rastin e rënies heroike të Tahir e të Nebih Mehës, Shaban Jashari me bijtë, Hamzën dhe Ademin, shkoi në varrimin e bashkëfshatarëve të tyre, edhe pse partia dhe policia kishin dhënë urdhër që varrimi të kryhej heshtas dhe në prani të një numri tejet të kufizuar të pjesëmarrësve. Ndërkohë, ai ishte në dijeni të aktivitetit ilegal të bijve të tij dhe të bashkëmendimtarëve të tyre. Ai jo vetëm që nuk do i’u bëhej pengesë në synimet e tyre patriotike, por do t’i ndihmonte, do t’i ruante dhe do t’i këshillonte, kurdo që e konsideronte të nevojshme.

Në vjeshtë të vitit 1991, Shabani ishte njoftuar edhe për faktin se djali i tij, Ademi, kishte shkuar në Shqipëri për t’u stërvitur ushtarakisht. Ai asnjëherë nuk kishte shfaqur dyshim lidhur me rrugën që kishin filluar ta trasonin bijtë, miqtë dhe bashkëmendimtarët e tyre. Ishte i ndërgjegjshëm se rruga historike e rezistencës nuk ndalej, ashtu sikurse ishte i vetëdijshëm se rruga e lirisë çahej me shpatë në dorë, me mund dhe me sakrifica të mëdha.

30 dhjetor 1991

Forca të mëdha të policisë serbe kishin vënë në rrethim Kullën e jasharëve në Prekaz, pasi paraprakisht kishin saktësuar se në Kullë ndodhej Adem Jashari me të dy vëllezërit dhe me shumë bashkëluftëtarë. Përderisa komandanti i policisë kishte kërkuar nga Shaban Jashari dhe nga bijtë e tij që të dorëzoheshin, luftëtarët e lirisë iu kishin përgjigjur me zjarr kundërsulmit duke e çarë rrethimin.

Policia serbe me forca të mëdha mbante në rrethim Kullën e Shaban Jasharit, ndërsa në shënjestër ndodhej edhe tërë lagja Jasharaj. Për t’iu shkuar në ndihmë trimave të Prekazit, drejt Kullës ishin nisur mijëra drenicarë nga fshatrat përreth.

Komanda e policisë kishte vënë në lëvizje edhe helikopterët, për të frikësuar shqiptarët liridashës dhe në rast të kundërvënies së përgjithshme, kishte për qëllim të sulmonte turmën që ishte mobilizuar spontanisht, e cila dyndej drejt Prekazit, pasi kishte dëgjuar krismat në Kullën e Jasharëve. Atë ditë, policët serbë nga helikopteri plagosen Vesel Selimin nga Açareva, i cili, me të dëgjuar për rrethimin e komandant Adem Jasharit, kishte arritur në këmbë në Prekaz.

Shaban Jashari ishte shtyllë e fortë e përkrahjes për të gjithë luftëtarët.
Ai, asnjëherë nuk shfaqi dilemë, asnjëherë nuk u demoralizua dhe asnjëherë nuk e ndërpreu punën dhe kujdesin si prind, sidomos për nipat dhe mbesat. Shqetësimet dhe brengat e tij ishin bërë një me shqetësimet e luftëtarëve të lirisë.

Vitet e rënda si tunxhi, të robërisë dhe të delirit pacifist, në vitet ’90 nuk e thyen, as e demoralizuan Shabanin. Ai i besonte fitores, i besonte forcës dhe vendosmërisë së trimave, të cilët kishin formuar bërthamën e ushtrisë së ardhshme të Kosovës. Ishte kurdoherë pranë djemve dhe shokëve të tyre.
Shabani respektohej dhe çmohej nga të gjithë.

Me rrugën e tij të drejtë dhe të ndershme jetësore ai e kishte fituar dashurinë dhe respektin e të gjithë të afërmve dhe miqve, ashtu sikurse e kishte fituar edhe mërinë dhe urrejtjen e armiqve, të cilët e përcillnin çdo lëvizje të tij.

22 janar 1998

Në orët e hershme të 22 janarit të vitit 1998, forca të shumta të njësive speciale serbe rrethojnë Kullën e Jasharëve dhe pa kurrfarë paralajmërimi fillojnë të shtiejnë me minahedhës dhe me armë të tjera automatike.
Shaban Jashari me të birin Hamzën dhe me nipat e mbesat: Besimin, Fitimin, Kushtrimin e të tjerë, nuk u gjetën në befasi. Ata rrëmbyen armët dhe iu përgjigjen kundërsulmit të forcave vrastare. Pas shkëmbimit të ashpër të zjarrit dhe qëndresës heroike, në kohën kur kishte filluar të përhapej agimi i ditës, kriminelët u larguan të turpëruar. Ata ishin tërhequr në panik, duke lënë prapa rroba, pancirë, minahedhës e helmeta, shenja këto që tregonin se armiku kishte pësuar humbje.

Në familjen e Shaban Jasharit, gjatë këtij rrethimi ishin plagosur Selvete Hamëz Jashari dhe Ilirianë Rifat Jashari.
Të nesërmen, më 23 janar, mijëra shqiptarë liridashës dhe vizitorë të tjerë shkuan te Kulla e Qëndresës në Prekaz. Ata i priste dhe i përcillte Shaban Jashari, duke treguar vendosmërinë e tij për të mbështetur fuqimisht rrugën e luftëtarëve të lirisë.

”Nuk i lëshojmë trojet”, – u thoshte vizitorëve dhe shtonte: ”Do të qëndrojmë të patundur në rrugën e lirisë!”, raporton Klan Kosova.
Shaban Jashari ishte i vetëdijshëm se armiku sërish do të rikthehej në Prekaz. Këtë e dinin të gjithë Jasharët, por asnjëri nuk ishte mëdyshur dhe luhatur.

Ai e kishte dhënë fjalën dhe atë nuk e kishte thyer kurrë në jetë.

5, 6 dhe 7 mars, 1998

Në mëngjesin e 5 marsit të vitit 1998, forcat e motorizuara të njësive elite speciale serbe kishin filluar sulmin me armë të rënda të artilerisë në drejtim të Kullës së Jasharëve. Rreth orës 6 ishte zbrazur breshëri paralajmërues i fillimit të betejës, që do t’ua ndërronte rrejdhën ngjarjeve jo vetëm në Kosovë, por madje edhe në tërë Ballkanin.

Brenda në Kullë ishin: Shaban Jashari, Hamëz Jashari, Adem Jashari, Osman Geci, Bashkim Rifat Jashari, Fitim Adem Jashari, Kushtrim Adem Jashari, Besim Hamëz Jashari, Zahidja me rejat Adilen, Feriden dhe Zarifen, si dhe nipat e mbesat: Selvetja, Afetja, Liria, Blerimi, Fatimja, Blerina, Igballja, Igballi, Valdetja, Hidajetja e Besarta.

Breshëria e armëve të armikut kishte vazhduar gjatë tërë ditës. Në intervale të shkurtra të ndërprerjes së zjarrit, vrastarët serbë përmes megafonave kërkonin dorëzimin e Jasharëve, në rast të kundërt ata paralajmëronin shfarosjen totale të krejt familjes.

Lufta vazhdonte. Të gjithë i mbanin pozicionet nga ku pritej të afrohej këmbësoria e armikut. Komandant Ademi i kontrollonte pozicionet. I këshillonte luftëtarët që të mos e harxhonin kot municionin, por të prisnin derisa të afrohej këmbësoria.

Me urdhrin e Komandantit dhe me pëlqimin e Shaban Jasharit, nga Kulla ishte larguar, duke çarë rrethimin, Bashkim Rifat Jashari. Luftimet e pandërprera kishin vazhduar edhe ditën e dytë e të tretë, derisa predha e topave të armikut e kishte goditur bunkerin ku strehoheshin fëmijët e gratë, 13 anëtarë të familjes së Shaban Jasharit.

Goditja kishte qenë fatale. Nga vendstrehimi, në të cilin kishte rënë ploja mizore, kishte shpëtuar vetëm Besarta Jashari, dëshmitarja e vetme e ndeshjes më të përgjakshme të historisë sonë më të re. Ditën e tretë, forcat serbe kishin vënë në shënjestër edhe disa shtëpi të tjera të lagjes së Jasharëve. Këtë ditë, në Kullën e Qëndresës, në mesin e 20 anëtarëve të familjes së tij, kishte rënë edhe vetë kryefamiljari, Shaban Jashari. Ndër ta kishte rënë edhe komandanti legjendar, anteu i kohës sonë, Adem Shaban Jashari.

Rënia heroike e Jasharëve i kishte dhënë impulse vendimtare luftës të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës.

Pas këtij heroizmi të Jasharëve, mijëra liridashës shqiptarë, që gjendeshin në emigracion në shtete të ndryshme të Evropës dhe të botës, iu bashkun Luftës Çlirimtare.

Jasharët u bënë familje nderi e qytetrimit dhe familja më meritore e kombit shqiptar. /reporteri/ KultPlus.com

Letra emocionuese që Abraham Lincoln i dërgoi mësuesit të djalit të tij

Kjo është letra që presidenti amerikan Abraham Lincoln i drejtoi mësuesit të djalit të tij në fillim të shkollës. Një letër që duhet lexuar për të kuptuar jetën dhe mësimet që janë të rëndësishme tek fëmijët.

Letra e plotë:

Mësues i nderuar.
Djali im sot e fillon shkollën.

Pas pak, gjithçka do të jetë për të e re dhe e çuditshme, prandaj do të doja ta trajtonit butësisht. Është një aventurë që ai do ta marrë me vete nëpër të gjitha kontinentet. Të tilla aventura që ndoshta mund të përfshijnë luftëra, tragjedi dhe fatkeqësi. Ta jetosh këtë jetë, të duhet besim, dashuri dhe kurajo.

Për këtë, i dashur mësues, do t’ju lutesha ta merrnit përdore e t’i mësoni gjëra që do t’i duhen t’i dijë, mësojeni atë, por butësisht, nëse mundeni.
Mësojeni se për çdo armik, ekziston një mik.

Atij do t’i duhet të mësojë se jo të gjithë njerëzit janë të drejtë, dhe jo të gjithë njerëzit janë të sinqertë.

Megjithatë mësojeni se për çdo faqezi ka një hero dhe se për çdo politikan egoist, jeton një lider i përkushtuar.

Mësojeni nëse mundeni se 10 centë të fituar kanë shumë më tepër vlerë se një dollar i gjetur. Në shkollë, mësues, është shumë më e ndershme të dështosh se të mashtrosh.

Mësojeni atë si të humbë hijshëm, dhe si t’i gëzohet fitores kur ai fiton.

Mësojeni të jetë i mirë, me njerëzit e mirë, dhe i ashpër me njerëzit e ashpër. Mundohuni t’i qëndrojë sa më larg zilisë, nëse do të mundeni dhe mësojani sekretin e një buzëqeshjeje të çiltër.

Mësojeni po të jetë e mundur, si të qeshë kur të jetë i trishtuar, dhe se të derdhësh lotë nuk është aspak turp.
Mësojeni ti përqeshë cinikët.

Mësojeni nëse mundeni të zbulojë mrekullinë e leximit të librave, por gjithashtu i jepni edhe kohën e mjaftueshme për të kundruar misterin e përjetshëm të fluturimit të zogjve në qiell, të bletëve në diell e të luleve mbi një kodër të gjelbëruar.

Mësojeni të ketë besim në idetë e tij edhe nëse të gjithë do ti thonë se janë të gabuara.

Mundohuni t’i mësoni birit tim forcën për mos e ndjekur turmën edhe kur të gjithë vrapojnë pas fitimtarit.

Mësojeni të dëgjojë me vëmendje çdo njeri, por gjithashtu të shoshisë të gjithë atë që dëgjonte në sitën e së vërtetës dhe të marrë veç të mirën.

Mësojani atij se si të shesë talentin dhe zgjuarsinë e tij tek ofertuesi më i lartë, por mos të pranojë kurrë asnjë lloj çmimi për shpirtin e zemrën.

Lejojeni të ketë kurajo për të qenë i padurueshëm. Lejojeni të ketë durimin për të qenë trim.

Mësojeni atë të ketë besim sublim te vetvetja, sepse atëherë ai do të ketë gjithmonë besim sublim në njerëzimin dhe në ZOTIN. Këto janë kërkesat, mësues, por ju bëni
më të mirën që mundeni. Ai është fëmijë i vogël dhe i mire DHE ËSHTË BIRI IM

Me respekt
Abraham Lincoln. / KultPlus.com

Ditën kur vodha orën e shokut mësuesi nuk më turpëroi, por më dha mësimin më të madh të jetës

Një zotëri i ri në moshë takon një të moshuar.

– A më mbani mënd?

– Jo.

– Kam qenë nxënësi juaj.

– Çfarë bëni; Me çfarë merreni?

-U bëra dhe unë mësues, ia kthen djaloshi.

-Si e sheh veten, je i mirë në punën që bën?

-E vërteta është se po. Ju më frymëzuat dhe doja t’ju ngjaj.

I çuditur zotëria i moshuar, pyet të mësojë se çfarë ishte ajo që i mbeti në mëndje dhe e frymëzoi kaq shumë saqë donte të bëhej dhe ai mësues. Dhe ish nxënësi i tij i shpjegoi historinë e mëposhtme.

-Një ditë një shok klase- që ishte dhe shoku im i ngushtë, erdhi në klasë dhe më tregoi një orë të re shumë të bukur. Nuk i rezistova dot tundimit dhe në një çast ia vodha orën. Pas pak, kuptoi se ora mungonte nga xhepi i tij dhe menjëherë lajmëroi mësuesin që jepte mësim në atë orë në klasë, dhe ishit ju.

Ju, pra, iu drejtuat klasës dhe thatë:

-Ora e një shokut tuaj të klasës u vodh gjatë mësimit. Kushdo që e ka vjedhur, i lutem ta kthej menjëherë.

-Më erdhi kaq shumë turp nga ideja e poshtërimit para klasës, saqë nuk guxova të zbulohesha. Pastaj ju mbyllët derën, na the të gjithëve të qëndrojmë në këmbë dhe se do kontrolloje të gjithë xhepat tanë derisa ta gjeje. Por vurët një kusht: se të gjithë ne duhet të lidhnim sytë për të mos parë fajtorin. Dhe kështu ndodhi. Kur arritët tek mua, e gjetët në xhepin tim dhe e morët. Por, ju vazhduat kërkimin dhe në xhepat e të tjerëve dhe kur mbaruat, na the:” tani mundeni ti hapni sytë, ora u gjend.” Nuk e zbuluat kurrë emrin tim para klasës dhe as nuk ma përmende kurrë këtë ndodhi. Prisja të më injoronit, të më poshtëronit, të më përjashtonit, por asgjë nga këto nuk ndodhi. Atë ditë shpëtuat dinjitetin tim përgjithmonë. Ajo ditë ishte dita më e turpshme e gjithë jetës time dhe me mënyrën tuaj më dhatë një mësim. E kujtuat ngjarjen z. Mësues?

-Po, duke të dëgjuar, i kujtova të gjitha. Por ekziston diçka që nuk më kujtohet dhe ajo je ti, sepse edhe unë i kisha sytë të mbyllur kur po i kontrolloja të gjithëve!!

Morali: Nëse duhet të poshtërosh dikë para syve të të gjithë shokëve të tij të klasës për ta dënuar, atëherë vetëm mësues nuk quhesh, thjesht, nuk je. Të tillë mësues kanë prekur shpirtëra dhe mbeten në zemrat dhe kujtesën e nxënësve.

Shqipëruar nga M. Sota

Foto e Robert Doisneau, L’information scolaire, Paris 1956./ KultPlus.com

Mësuesi merr drutë me vete që të ndezë zjarrin për nxënësit

Ky është imazhi i shpërndarë në rrjetet sociale mëngjesin e sotëm, ku një mësuesi nga Mokra i cili së bashku me çantën e punës ka marrë edhe drutë e zjarrit për ngrohur nxënsit e shkollës në këto temperatura acari.

Foto është publikuar në Facebook nga studiuesi Erald Kapri.

Ja postimi i plotë:

Shqipëria tjetër. Mësuesi Maliq Torra në fshatin Velçan të Mokrës niset tek nxënësit e tij, bashkë me drutë e zjarrit për të përballuar të ftohtin -12 gradë. Mirënjohje. / KultPlus.com

Pas përjashtimit nga puna, mësimdhënësi i fitoi 250.000 dollarë në lotari

Joe Camp, një ish-mësues në një çerdhe në Charlotte të Karolinës së Veriut ka fituar 250.000 dollarë në lotari.

Ai kishte punuar si mësimdhënës për dy dekada derisa më pas ishte pushuar nga puna në mes të pandemisë.

“Më shkaktoi vështirë, por unë kam shumë miq dhe familje që thjeshtë më thanë të mos dorëzohesha”, ka deklaruar ai.

Mirëpo, në kohën kur ai mendonte që gjithçka ka marrë fund, befasia erdhi, raporton cnn.

“Të enjten në mëngjes shkova në dyqan dhe bleva një biletë gërvishtëse siç bëj zakonisht. Dhe bleva dy bileta. Nuk fitova në të parën, kështu që provova të dytën dhe e gërvishta edhe atë”, ka deklaruar Camp.

Burri thotë se 250.000 dollarët e fituara synon t’i shfrytëzojë për familjen e tij derisa do t’i kursejë për arsimimin e vajzës dhe të blejë një shtëpi që t’ua lë familjarëve të tij.

“Unë planifikoj që më të hollat t’ia siguroj të ardhmen vajzës tim. Dua të kem diçka pasi ne s’kemi pasur kurrë diçka”, ka shtuar ai./ KultPlus.com

Ditën kur vodha orën e shokut mësuesi nuk më turpëroi, por më dha mësimin më të madh të jetës

Një zotëri i ri në moshë takon një të moshuar.

– A më mbani mënd?

– Jo.

– Kam qenë nxënësi juaj.

– Çfarë bëni; Me çfarë merreni?

-U bëra dhe unë mësues, ia kthen djaloshi.

-Si e sheh veten, je i mirë në punën që bën?

-E vërteta është se po. Ju më frymëzuat dhe doja t’ju ngjaj.

I çuditur zotëria i moshuar, pyet të mësojë se çfarë ishte ajo që i mbeti në mëndje dhe e frymëzoi kaq shumë saqë donte të bëhej dhe ai mësues. Dhe ish nxënësi i tij i shpjegoi historinë e mëposhtme.

-Një ditë një shok klase- që ishte dhe shoku im i ngushtë, erdhi në klasë dhe më tregoi një orë të re shumë të bukur. Nuk i rezistova dot tundimit dhe në një çast ia vodha orën. Pas pak, kuptoi se ora mungonte nga xhepi i tij dhe menjëherë lajmëroi mësuesin që jepte mësim në atë orë në klasë, dhe ishit ju.

Ju, pra, iu drejtuat klasës dhe thatë:

-Ora e një shokut tuaj të klasës u vodh gjatë mësimit. Kushdo që e ka vjedhur, i lutem ta kthej menjëherë.

-Më erdhi kaq shumë turp nga ideja e poshtërimit para klasës, saqë nuk guxova të zbulohesha. Pastaj ju mbyllët derën, na the të gjithëve të qëndrojmë në këmbë dhe se do kontrolloje të gjithë xhepat tanë derisa ta gjeje. Por vurët një kusht: se të gjithë ne duhet të lidhnim sytë për të mos parë fajtorin. Dhe kështu ndodhi. Kur arritët tek mua, e gjetët në xhepin tim dhe e morët. Por, ju vazhduat kërkimin dhe në xhepat e të tjerëve dhe kur mbaruat, na the:” tani mundeni ti hapni sytë, ora u gjend.” Nuk e zbuluat kurrë emrin tim para klasës dhe as nuk ma përmende kurrë këtë ndodhi. Prisja të më injoronit, të më poshtëronit, të më përjashtonit, por asgjë nga këto nuk ndodhi. Atë ditë shpëtuat dinjitetin tim përgjithmonë. Ajo ditë ishte dita më e turpshme e gjithë jetës time dhe me mënyrën tuaj më dhatë një mësim. E kujtuat ngjarjen z. Mësues?

-Po, duke të dëgjuar, i kujtova të gjitha. Por ekziston diçka që nuk më kujtohet dhe ajo je ti, sepse edhe unë i kisha sytë të mbyllur kur po i kontrolloja të gjithëve!!

Morali: Nëse duhet të poshtërosh dikë para syve të të gjithë shokëve të tij të klasës për ta dënuar, atëherë vetëm mësues nuk quhesh, thjesht, nuk je. Të tillë mësues kanë prekur shpirtëra dhe mbeten në zemrat dhe kujtesën e nxënësve.

Shqipëruar nga M. Sota

Foto e Robert Doisneau, L’information scolaire, Paris 1956./ KultPlus.com

Historia më e bukur që keni dëgjuar, të tillë mësues mbeten në zemrat dhe kujtesën e nxënësve



Një zotëri i ri në moshë takon një të moshuar.
– A më mbani mënd?
– Jo.
– Kam qenë nxënësi juaj.
– Çfarë bëni; Me çfarë merreni?
-U bëra dhe unë mësues, ia kthen djaloshi.
-Si e sheh veten, je i mirë në punën që bën?
-E vërteta është se po. Ju më frymëzuat dhe doja t’ju ngjaj.
I çuditur zotëria i moshuar, pyet të mësojë se çfarë ishte ajo që i mbeti në mëndje dhe e frymëzoi kaq shumë saqë donte të bëhej dhe ai mësues. Dhe ish nxënësi i tij i shpjegoi historinë e mëposhtme.

-Një ditë një shok klase- që ishte dhe shoku im i ngushtë, erdhi në klasë dhe më tregoi një orë të re shumë të bukur. Nuk i rezistova dot tundimit dhe në një çast ia vodha orën. Pas pak, kuptoi se ora mungonte nga xhepi i tij dhe menjëherë lajmëroi mësuesin që jepte mësim në atë orë në klasë, dhe ishit ju.
Ju, pra, iu drejtuat klasës dhe thatë:
-Ora e një shokut tuaj të klasës u vodh gjatë mësimit. Kushdo që e ka vjedhur, i lutem ta kthej menjëherë.
-Më erdhi kaq shumë turp nga ideja e poshtërimit para klasës, saqë nuk guxova të zbulohesha. Pastaj ju mbyllët derën, na the të gjithëve të qëndrojmë në këmbë dhe se do kontrolloje të gjithë xhepat tanë derisa ta gjeje. Por vurët një kusht: se të gjithë ne duhet të lidhnim sytë për të mos parë fajtorin. Dhe kështu ndodhi. Kur arritët tek mua, e gjetët në xhepin tim dhe e morët. Por, ju vazhduat kërkimin dhe në xhepat e të tjerëve dhe kur mbaruat, na the:” tani mundeni ti hapni sytë, ora u gjend.” Nuk e zbuluat kurrë emrin tim para klasës dhe as nuk ma përmende kurrë këtë ndodhi. Prisja të më injoronit, të më poshtëronit, të më përjashtonit, por asgjë nga këto nuk ndodhi. Atë ditë shpëtuat dinjitetin tim përgjithmonë. Ajo ditë ishte dita më e turpshme e gjithë jetës time dhe me mënyrën tuaj më dhatë një mësim. E kujtuat ngjarjen z. Mësues?
-Po, duke të dëgjuar, i kujtova të gjitha. Por ekziston diçka që nuk më kujtohet dhe ajo je ti, sepse edhe unë i kisha sytë të mbyllur kur po i kontrolloja të gjithëve!!

Morali: Nëse duhet të poshtërosh dikë para syve të të gjithë shokëve të tij të klasës për ta dënuar, atëherë vetëm mësues nuk quhesh, thjesht, nuk je. Të tillë mësues kanë prekur shpirtra dhe mbeten në zemrat dhe kujtesën e nxënësve.

Foto e Robert Doisneau, L’information scolaire, Paris 1956. / KultPlus.com

Konfuci: Vlera e mësuesit dhe pesha e qiellit nuk maten kurrë

Mbase u bë ca kohë që jeni shkëputur nga shkolla apo që kur keni komunikuar me ish-mësuesen tuaj, por kujtimet mbeten!

Një mësuese apo mësues i caktuar ju ka lënë përshtypje dhe ju e mbartni përherë me vete dhe sigurisht që ju bën të jeni nostalgjik por mbi të gjitha mirënjohës.

E pra, kjo është koha, sot është dita që ta ktheni favorin duke ju thënë edhe një herë faleminderit mësuesve në jetën tuaj.

Themi qëllimisht ‘mësuesve’ sepse padyshim që ata janë shumë, por sigurisht disa janë më të spikatur ndaj është edhe më e lehtë ta filloni me ta.

Në vijim, do të gjeni disa nga shprehjet më të bukura për mësimdhëniet dhe… pse Mësimdhënia është art dhe të tillë e bën vetëm mësuesi.

“Ata që dinë, bëjnë. Ata që kuptojnë, japin mësim.” (Aristoteli)

“Unë kurrë nuk i mësoj nxënësit e mi; Unë vetëm përpiqem të siguroj kushtet në të cilat ata mund të mësojnë.” (Albert Ajnshtajni)

“Edukimi nuk është mbushja e një gotë bosh, por ndezja e zjarrit”. (W.B. Yeats)

“Unë nuk mund t’i mësoj askujt asgjë, unë vetëm mund t’i bëjë ata të mendojnë.” (Sokrati)

“Unë nuk mund të jem mësues, pa e njohur vetveten.” (Paulo Freire)

“Mësuesi i vërtetë mbron nxënësit e tij kundër ndikimit të tij personal.” (Amos Bronson Alcott)

“Në një shoqëri krejtësisht racionale, më të mirët do të ishin mësues dhe pjesa tjetër prej nesh do të duhej të vendoste për diçka tjetër”. (Lee Iacocca)

“Mësuesi jo i mirë, thjesht tregon. Mësuesi i mirë shpjegon. Mësuesi profesionist inspiron.” (William Arthur Ward)

“Mësuesit më të mirë janë ata që ndryshojnë mendim.” (Terry Heick)

“Mësuesi i mirë është si qiriri – konsumon veten për t’i ndriçuar rrugën të tjerëve.” (Mustafa Kemal Atatürk)

“Vlera e mësuesit dhe pesha e qiellit nuk maten kurrë“ (Konfuci)

“Një mësues i mirë është si një qiri: Ai konsumon vetveten për t`ua ndriçuar rrugën të tjerëve.” (Anonime)

“Mësuesi prek përjetësinë. Kurrë nuk mund të thuhet se ku përfundon influenca e tij“. (Henry Adams)

“Mësuesi është përhapësi i dritës“ (Luigj Gurakuqi)

“Secila fjalë që flet mësuesi duhet të jetë mësim; secili hap që bën ai duhet të jetë shembull i mirë“ (Jean-Baptiste de La Salle)

“Shkolla vlen aq sa vlen arsimtari i saj“ (Fridrih Adolf Vilhelm Disterveg)

“Mësuesit më të mirë mësojnë nga zemra e jo nga libri“(Anonime)

“Kush guxon të japë mësim, kurrë nuk duhet të pushojë së mësuari“. (John Cotton Dana)

“Mësuesi është ai që të hap derën, në të cilën ti duhet të hysh vet.” (Kineze)

“Është arti suprem i mësuesit, të ngjallë kënaqësi në shprehjen kreative dhe dituri”. (Ajnshtajn)

“Mësuesi gjithmonë fillon me gjetje gabimesh. Por nxënësi shikon merita pozitive në gjithçka”. (George Vilhelm Fredrih Hegel)

“Teknologjia është vetëm mjet. Për të bërë që fëmijët të punojnë së bashku dhe të motivohen, mësuesi është më i rëndësishmi”. (Bill Gates)

“Mësimdhënia nuk është një art i humbur, por respektimi i saj është një traditë e humbur”. (Jacques Barzun)

“Mësimdhënia është forma më e lartë e të kuptuarit.” (Aristoteli)

“Mësimdhënia është profesioni ndoshta më i çmuar, më i dobishëm për bashkësinë dhe ka ndikim më të madh në lumturinë e përbashkët“- Etiene Cabe

“Një mësimdhënia e mirë ndahet në ¼ përgatitje dhe ¾ improvizim.” (Gail Goldwin)

“Armiku më i keq është mësuesi yt më i mirë.” (Buda)

“Detyra e një mësimdhënësi është t’i mësojë nxënësve të njohin karakterin e tyre.” (Joseph Campbell)

“Arti i mësimdhënies është të dish të sugjerosh.” (Henri-Frédéric Amiel)

“Mësimdhënia demonstron që diçka është e mundur. Mësimi të ndihmon ta bësh të mundur për veten tënde.” (Paulo Coelho)

“Mund t’i mësoj dikujt gjithçka që di, por vetëm eksperienca do ta bindë për vërtetësinë e atyre që i ke mësuar.” (Richelle E. Goodrich)

“Nuk ka dështime. Vetëm mësime.” (Robert Allen)

“Shenja më e madhe e suksesit për një mësues është ata mund të thonë: Nxënësit po punojnë sikur unë të mos ekzistoja.” (Maria Montessori)

“Pyetja që duhet të shtrohet është “Si mund të mësojnë më mirë?” dhe jo “A mund të mësojnë?” (Jaime Escalante)

“Mësimdhënësit e mirë janë ata që të tregojnë se ku duhet të shohësh por jo se çfarë duhet të shohësh.” (Alexandra K. Trenfor)

“Nëse një nxënës nuk mëson me mënyrën që ne shpjegojmë, ndoshta duhet të mësojmë të shpjegojmë në mënyrën që ato mësojnë.” (Ignacio ‘Nacho’ Estrada)

“Synimi i jetës është të zbulosh dhuntinë tënde. Qëllimi i saj është ta ndash me të tjerët.” (Pablo Picasso)

“Nëse do të krijoni statuja për njerëzit e rëndësishëm, krijoni për mësuesit. Ata janë heronjtë e shoqërisë tonë.” (Guy Kawasaki)

Nxënësi i tregoi mësuesit se prindërit e tij grindeshin çdo natë, ai i dha detyrën e jetës

Personazhi kryesor i historisë sonë është një adoleshent me emrin Abraham – ose Abe, siç e thërrisnin zakonisht njerëzit. Abe ishte adoleshenti tipik, i nisur për të qenë lojtar yll në ekipin e shkollës së mesme të futbollit. Ai ishte në vitin e tij të fundit, me provimet e shtetit në horizont. Dhe ëndrra e tij ishte të bëhej një lojtar profesionist.

Por Ai nuk ishte thjesht i dhënë vetëm pas stërvitjes; atij i pëlqente edhe ana akademike e shkollës, veçanërisht lëndët shkencore, të cilat i jepte mësuesi i tij i preferuar z. Jackson.

Nga jashtë, dukej sikur gjithçka po shkonte mirë për Abe. Por një ditë, ai hyri në orën e tij të shkencës me një humor mjaft të prishur, duke ndier urrejtje ndaj gjithçkaje rreth tij. Z. Jackson vuri re se diçka nuk ishte në rregull dhe donte të zbulonte se çfarë po ndodhte, kështu që ai i kërkoi Abe të qëndronte pas mësimit.

Në bisedën private, zemër me zemër që pasoi, Abe u hap te Z. Jackson dhe i shprehu të gjitha. Ai po ndiente shumë stres dhe ankth në të dy fushat kryesore të jetës së tij. Në shtëpi, prindërit e tij po grindeshin dhe fjala “divorc” madje kishte filluar të lakohej. Në shkollë, e prisnin disa provime të ardhshme, një detyrë ese dhe një ndeshje finale e madhe e së premtes varej nga ai.

Ndeshja e së premtes ishte një pikë e veçantë presioni. Jo vetëm që një fitore mund ta çonte ekipin e tij një hap më afër arritjes në kampionatin shtetëror, por shkallët e stadiumit do të mbusheshin nga tifozeritë e të gjitha shkollave të tjera.

Dhe, mbi të gjitha, kishte peshën e asaj çfarë njerëzit presin nga lojtari yll i ekipit të futbollit. Nëse luante mirë, ai ndjehej nën presion që të vazhdonte të performonte akoma më mirë që t’i bënte njerëzit të lumtur. Nëse ai nuk do të luante mirë, ai e parandjente zemërimin e zhgënjimit të tyre.

Nuk duhet të jeni një lojtar futbolli i shkollës së mesme për t’u lidhur me këtë histori. Ashtu si Abe, me siguri keni hasur probleme familjare apo në punë, siç janë prezantimet, takime dhe intervista të rëndësishme. Ndonjëherë, me siguri ju e keni gjetur veten duke u ndjerë nën shumë presion nga shumë anë njëkohësisht – veçanërisht nëse e ndjeni peshën e pritjeve që vijnë me përpjekjen për të qenë një prind, menaxher, trajner i jashtëzakonshëm ose çfarëdo roli që mund të luani në jetë.

Si mund t’i kalojmë këto momente sfiduese dhe t’i kapërcejmë këto burime stresi? Epo, Z. Jackson ka një këshillë befasuese – jo vetëm për Abe por për të gjithë ne.

Pasi dëgjoi Abe-n që shprehte problemet e tij, Z. Jackson thjesht i tha: “Unë e di se si ndihesh.” Më pas, ai bëri diçka që nuk e prisni. Ai nuk i tha asnjë fjalë urtësie apo këshillë. Në vend të kësaj, ai i dha Abe-së një detyrë shtëpie – dhe një që duket fare pa lidhje me problemin e tij.

Detyra ishte kjo: të vlonte një karotë në një tenxhere me ujë, ta vëzhgonte atë për ca çaste, dhe të nesërmen raporto atë që ndodhi.

Atë natë, Abe kreu detyrën dhe të nesërmen, ai u takua me Z. Jackson pas orës së mësimit për të ndarë vëzhgimet e tij. Ai kishte zbuluar që pas rreth 10 minutash e zhytur në ujë të valë, karrota u zbut.

Z. Jackson më pas i tregoi kuptimin e detyrës. Karrota, shpjegoi ai, nuk u zbut vetvetiu; por e zbuti uji i vluar, që ishte ambienti në të cilin e kishe vënë Abe. Uji i vluar ishte një mjedis i ashpër dhe në thelb e dobësoi karotën duke e vendosur atë në rrethana stresuese.

Ndërsa Z. Jackson vazhdoi të shpjegojë, e njëjta gjë mund të ndodhë për të gjithë ne. Kur jeta bëhet e vështirë, edhe ne e gjejmë veten në ujë të vluar, le të themi. Duke zbatuar këtë mësim në jetën tonë, ne mund të shohim se si shtëpitë dhe vendet e punës mund të shndërrohen në mjedise të ashpra, dhe marrëdhëniet dhe karriera jonë mund të na vendosin nën rrethana stresuese. Nëse i lejojmë ato të na trondisin me emocione negative si frika dhe pashpresa, përfundojmë si karrota – e butë dhe e dobët.

Më pas, ne mund të bëhemi aq të rraskapitur dhe të dëshpëruar sa të duam të heqim dorë nga përpjekjet tona. Për shembull, ne mund të mendojmë të lëmë një punë që po na sfidon ose të largohemi nga një marrëdhënie që është në zgrip. Ose mund të bëhemi indiferentë dhe të pandjeshëm – duke mos i shijuar më gjërat në të cilat më parë kënaqeshim. Për shembull, përballë pengesave profesionale dhe financiare, një burrë i dorëzuar mund të humbasë vlerësimin e tij për gruan dhe fëmijët e tij dhe mund të ndalojë të kalojë kohën me ta.

Vështirësitë e jetës mund të na e bëjnë zemrën gur

Profesor Jackson pasi vuri re se Abe e kishte kuptuar moralin e caktimit të karotës si detyrë, ai i bëri një pyetje vijuese: Çfarë do të ndodhte nëse zien një vezë në vend të karotës?

Abe e dinte përgjigjen për këtë, kështu që ai nuk kishte nevojë të shkonte në shtëpi për ta zbuluar: do të kishim një vezë të zier, të ngurtësuar përbrenda. Z. Jackson pastaj shtjelloi pikëpamjen e tij. Edhe pse ato janë vendosur në të njëjtin mjedis dhe rrethana të ashpra (ujë të vluar), karrota dhe veza përfundojnë duke reaguar ndaj tij në mënyra të kundërta. Karrota zbutet; veza ngurtësohet.

Siç mund të keni dyshuar, kjo është edhe një metaforë tjetër me një moral të përfshirë brenda saj. Ashtu si veza, edhe ne mund të ngurtësohemi kur mjediset dhe rrethanat tona na mbajnë nën stres. Në të vërtetë, ekziston madje edhe një fjalë për gjendjen emocionale që rrjedh nga ky proces: “me zemër të ngurtë”. Në këtë gjendje, duket sikur zemrat tona janë ngurtësuar, jo më të afta për të lejuar që dashuria të rrjedhë brenda ose jashtë. Madje, ne mund të fillojmë të kapemi nga inati dhe urrejtja ndaj njerëzve në jetën tonë.

Duke u zier si veza me vështirësitë e jetës, në thelb po lejojmë të hyjë i gjithë negativiteti që perceptojmë në botën përreth nesh. Duket sikur ne po u themi të gjithëve dhe gjithçkaje përreth nesh, “Mirë fort, ju po tregoheni të ftohtë dhe të pashpirt me mua? Atëherë edhe unë do të jem i ftohtë dhe i pashpirt me ju!”

Në fund të bisedës së tij të dytë me Z. Jackson, Abe kishte mësuar dy mësime: ai nuk dëshironte të ishte karrota, dhe ai nuk dëshironte të ishte veza – por çfarë mund të ishte ai?

Epo, nëse e mbani mend titullin ose hyrjen e kësaj historie, ju tashmë e dini përgjigjen, kështu që nuk ka asnjë efekt të përpiqemi ta mbajmë pezull: përgjigjja është kokrra e kafesë.

Për ta ndihmuar Abe-n të kuptonte alternativën e fuqishme të përfaqësuar nga kjo farë e vogël e përunjur, Z. Jackson i dha një detyrë tjetër shtëpie: ziej disa fasule kafeje për rreth një orë, shiko se çfarë ndodh dhe raporto nesër.

Të nesërmen, Abe ishte mjaft i ngazëllyer për të ndarë zbulimin e tij me Z. Jackson. Patjetër që ndjehej i befasuar. Ndoshta do të jetë befasuese edhe për ju.

Rezulton se nëse zieni disa kokrra kafeje për një orë, përfundoni me një enë plot me kafe! Po po, kafe – si pija që merrni kur zieni ujin me kafe të bluar. Kokrrat aromatizojnë ujin në të njëjtën mënyrë si kafeja e bluar që e blejmë me pako; vetëm se atyre u duhet një kohë pak më e gjatë për të kryer magjinë e tyre.

Ndryshimi kokrrave të kafesë me karotën dhe vezën nuk ka sesi të jetë më i madh. Siç e dimë, kur një karotë dhe një vezë vendosen në mjedisin e ashpër të ujit të vluar, ata reagojnë në mënyra të kundërta – karrota bëhet e butë, veza bëhet e ngurtë. Por ndërsa ato, që të dyja, reagojnë në mënyra të kundërta, ekziston një ngjashmëri themelore midis tyre: ato që të dyja, si veza si karrota, përfundojnë duke u transformuar nga mjedisi i tyre.

Por me kokrrat e kafesë, transformimi shkon në anën tjetër; mjedisi përfundon duke u shndërruar nga kokrrat! Në një çast, është ujë. Një orë më vonë, është kafe.

Sigurisht, mësimi këtu nuk ka të bëjë me kokrrat e kafesë; ka të bëjë me ne. Edhe ne kemi aftësinë për të transformuar mjediset dhe rrethanat përreth nesh. Në ushtrimin e kësaj aftësie, ne demonstrojmë se fuqia brenda nesh është më e madhe se fuqia e forcave jashtë nesh. Dhe për ta përdorur këtë fuqi, Z. Jackson do të argumentonte, ne vetëm duhet të dimë se ne e kemi atë.

Urtësia e tij këtu mund të thuhet në një fjali të vetme: Mendoje veten si një kokërr kafeje, dhe edhe ti mund të shndërrosh gjithçka përreth teje.

Përmes veprimeve të tij, Abe demonstroi fuqinë metaforike të fasules së kafesë.
Pasi mbaroi bisedën e tij të tretë me Z. Jackson, Abe u frymëzua aq shumë nga mësimi i fasulit të kafesë, saqë ai e ndau atë me të gjithë shokët e tij të futbollit. Ata ishin goxha të frymëzuar dhe e arritën të fitojnë ndeshjen e madhe dhe të arrijnë në kampionatin shtetëror.

Ata përfunduan edhe kampionët e kampionatit shtetëror gjithashtu – por Abe dëmtoi gjurin e tij pasi ai ra në tokë ndërsa bëri një lojë që ndihmoi në sigurimin e fitores së ekipit. Ishte një dëmtim serioz, duke e vënë atë në paterica dhe duke kërkuar operacion. Por ai e dinte, ëndrra e tij për të luajtur futboll në të ardhmen mund të shuhej.

Më vonë në jetë, aftësia e Abe-s për të aplikuar mësimin e kokrrës së kafesë do të testohej seriozisht.
Abe po punonte sa mundte në zyrën e tij të shitjeve, por dukej sikur asgjë nuk po jepte efekt. Pavarësisht sa e stërmundonte veten në të, bilancet e tij të shitjeve vazhduan të binin.

Por nuk ishte vetëm Abe që po humbiste. Bashkëpunëtorët e tij dhe shoqëria e tij në tërësi ishin në të njëjtën telashe. Javë pas jave, ata vazhduan të mos arrinin qëllimet e tyre të shitjeve dhe objektivat e të ardhurave. Tregu ishte i ashpër dhe kishte ndryshime të mëdha makroekonomike dhe teknologjike që po ndodhnin në industrinë e tyre. Si rezultat, ata ishin duke u shtrydhur nga forcat e jashtme përtej kontrollit të tyre.

Me punën e tij në rrezik, një grua dhe tre fëmijë për të mbështetur, një qira shtëpie, dy makina, faturat e kujdesit shëndetësor dhe borxhet e kartave të kreditit për të paguar, Abe po bëhej gjithnjë e më i shqetësuar dhe po dyshonte aftësinë e tij për të përmbushur detyrimet.

Duke u acaruar me këto emocione negative, ai filloi t’i shihte gruan dhe fëmijët e tij më shumë si një pengesë sesa si dhurata, dhe ai filloi të tërhiqet nga partnerja i tij. Kur ajo përpiqej të fliste me të për vështirësitë e tij, ai dilte nga dhoma. Me fjalë të tjera, një pjesë e tij po shndërrohej në një vezë.

Ai gjithashtu filloi të mendojë për të hequr dorë. Ai mendoi të linte punën e tij dhe të gjente një të re, të ribashkohej në ushtri ose madje të ikte nga jeta e tij dhe të rifillonte përsëri. Një pjesë tjetër e tij ishte kthyer në një karotë.

Por më pas, një ditë të ftohtë dimri, ndërsa po pinte kafenë e tij të mëngjesit dhe po mendonte këto mendime të ngjashme me karrotën, ai ndjeu poshtë filxhanit ngrohtësinë e pijes së nxehtë. Në atë moment, ai kujtoi mësimin e Z. Jackson për kokrrat e kafesë, të cilën ai e kishte harruar mes gjithë stresit në jetën e tij.

Frymëzuar nga mësimi përsëri, Abe u kthye në punë dhe i përveshi mëngët. Në vend që të ndjehej keq për veten e tij, ai u përqëndrua në zhvillimin e marrëdhënieve dhe mundësive të reja për kompaninë e tij. Numrat e shitjeve të tij u kthyen, dhe ai u vlerësua gjatë gjithë rrugës deri sa iu besua posti i Kreut të Shitjeve dhe Marketingut.

Nën udhëheqjen e Abe-së, kompania rimori pozicionin e saj duke rregulluar operacionet e saj, duke adoptuar ide dhe teknologji inovative dhe duke shtuar produkte dhe shërbime të reja në formacionin e saj. Kushtet rrethuese ekonomike mbetën sfiduese – por në vend që t’i shikonte me frikë, keqardhje ose dorëheqje, kompania i përqafoi ato si një mundësi për të evoluuar.

Këtu, do ta lëmë Abe-n në momentin e tij të triumfit dhe do të nxjerrim dy mësime përfundimtare nga historia e tij:

“Njerëzit që ecin përpara në këtë botë janë ata që ngrihen dhe kërkojnë për rrethanat që ata duan, dhe kur nuk i gjejnë, i krijojnë. /shkollaesuksesit/ KultPlus.com

Fëmijët vijnë në shkollë me këpucë që kushtojnë më shumë se veshja e mësuesit

Një profesor në pension i shkroi një letër një gazete për t’i dhënë një mendim.

Më poshtë mund të gjeni përkthimin e asaj që mësuesi ka shkruar:

“Si mësues në pension, jam i lodhur nga të gjithë njerëzit që nuk dinë asgjë për shkollat ​​publike, të cilët nuk kanë qenë aty kohët e fundit, ose që besojnë se mund ta përshtatin sistemin tonë të arsimit.

Mësuesit nuk janë problemi! Prindërit janë problemi. Ata nuk u mësojnë fëmijëve sjellje të mira dhe as nuk u mësojnë atyre se çfarë është respekti ndaj të tjerëve; fëmijët as nuk kanë njohuri të përgjithshme se si të bashkohen me njerëzit e tjerë.

Fëmijët vijnë në shkollë me këpucë që kushtojnë më shumë se veshja e mësuesit dhe, në të njëjtën kohë, nuk kanë letër ose lapsa për mësimin.

Kur dikush flet për shkollat ​​që kanë “dështuar”, ata nuk përpiqen të shikojnë prindërit dhe fëmijët. A shkojnë nënat dhe baballarët në mbledhjet e prindërve? A flasin rregullisht me mësuesit? A sigurohen që fëmijët të përgatiten dhe të kenë materialin e nevojshëm? A sigurohen që fëmijët të bëjnë detyrat e shtëpisë? A kanë një numër telefoni të mësuesit?

A i marrin nxënësit shënimet në klasë? A i kryejnë detyrat e tyre? A dëgjojnë ata gjatë mësimit apo është nxënësi që shqetëson dhe bezdis të tjerët?

Kur të merren parasysh të gjithë këta faktorë, kuptohet se nuk është shkolla që ka dështuar, por prindërit.

Mësuesit nuk mund të bëjnë punën e tyre dhe atë të prindërve të fëmijëve.

Përderisa prindërit nuk bëjnë punën e tyre, asgjë nuk mund të përmirësohet!”./KultPlus.com