Bashkia e Lezhës ka organizuar për të tretin vit radhazi konkursin letrar mbarëkombëtar “At Gjergj Fishta”, edicioni i vitit 2023.
Konkursi kishte në konkurrim 44 vepra në tre gjini: prozë (roman), vëllim poetik, si dhe vepër studimore.
Juria e përbërë nga: Mark Simoni, Diana Çuli e Prof. Alfred Çapaliku vlerësuan me këto çmime:
• Me çmimin “At Gjergj Fishta” për romani më i mirë u vlerësua shkrimtari Primo Shllaku me romanin “Pesha e padurueshme e pafajësisë”.
• Me çmimin “At Gjergj Fishta” për vëllimin poetik më të mirë u vlerësua poetja Vlora Ademi me librin “Katërdhetë e pak”.
• Me çmimin At Gjergj Fishta për librin studimor më të mirë u vlerësua shkrimtari Gjon Marku me veprën “Gazullorët. Traditë në Rilindjen Evropiane”.
• U vlerësuan me “Çmim karriere” për kontributin e tyre në fushën e kulturës dhe letërsisë shqipe, shkrimtari e studiuesi i mirënjohur nga Kosova Sabri Hamiti, si dhe shkrimtari i njohur Agim Isaku.
• U vlerësuan me “Çmim karriere” (post mortum) për kontributin e tyre në fushen e kulturës dhe letërsisë shqipe dy shkrimtaret lezhjanë Ndue Gaspri dhe Daniel Gazulli./shqip.com/KultPlus.com
KultPlus ju sjell profilin e shkrimtarit Sabri Hamiti nga profesori universitar Muhamet Hamiti, të shkruar në vitin 2020. Ky profil publikohet për lexuesit e mediumit KultPlus për nderë të ditëlindjes së tij të 73-të.
Nga Muhamet Hamiti
Autor i më shumë se 40 veprave, Sabri Hamiti sot mbush 70 vjet (viti 2020).
Bëhet këtu përpjekje për të përvijuar profilin e tij krijues, të shkrimtarit që ka fuqinë e madhe krijuese edhe sot, siç e dëshmon libri i tij më i ri poetik Kukuta e Sokratit (2018) me 70 poezi.
Në shtatëdhjetë vjetorin e lindjes së Hamitit, që ka gjysmë shekulli pranie dhe njohjeje në skenën letrare, ky shkrim fokusohet te poezia dhe studimet e tij letrare, vlerat e tij kulmore në gjirin e letërsisë e të kulturës shqiptare.
Kanoni i veprës së Sabri Hamitit është i hapur.
Jeta, shkollimi, puna
Sabri Hamiti lindi më 10 maj 1950 në Dumnicë të Podujevës. Më 1968 mbaroi gjimnazin, nisi studimet dhe botimet letrare. Më 1972 diplomoi për gjuhë e letërsi shqipe në Universitetin e Prishtinës; botoi përmbledhjen e parë të poezive, Njeriu vdes i ri.
Kreu studimet pasuniversitare për letërsi të përgjithshme në Zagreb më 1975. Për një vit akademik (1980-81) specializoi teorinë e formave letrare në École des Hautes Études en Sciences Sociales në Paris dhe mori Diplomën e Shkallës së Lartë për letërsi frënge e qytetërim frëng në Universitetin e Sorbonës. Doktoroi në letërsi shqipe në Prishtinë më 1987.
Në vitet 1973-1993 Hamiti punoi te “Rilindja“; 15 vjet redaktor në Shtëpinë Botuese. Nga viti 1993 është Profesor i letërsisë në Universitetin e Prishtinës. Nga viti 2008 anëtar i rregullt i Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës (ASHAK).
Sabri Hamiti ishte deputet i Kuvendit të Kosovës në shtatë legjislatura (në vitet 1992-2017), një kohë nënkryetar i Kuvendit. Nënshkrues i Deklaratës së Pavarësisë së Kosovës më 2008.
Poeti
Që në rini, Sabri Hamiti shkroi poezi që dilte dukshëm jashtë kornizës së poezisë aktiviste shqiptare që kishte dominuar çerekun e shekullit mbas Luftës së Dytë Botërore, si në Kosovë ashtu edhe në Shqipëri. Poezi lirike, metafizike. Ai na fton në përmbledhjet e veta me titujt që u ka vënë: Njeriu vdes i ri, 1972, Faqe e fund, 1973, dhe Thikë harrimi, 1975. Kjo e fundit e shpërblyer si libri më i mirë i vitit nga Shoqata e Shkrimtarëve të Kosovës (SHSHK). Njohje e risisë së saj, e veçantisë së saj.
(Le të përmendet, në parantezë, se për romanin e tij të vetëm, Njëqind vjet vetmi, Hamiti mori Shpërblimin vjetor për librin më të mirë të autorëve të rinj në ish-Jugosllavi në vitin 1976).
Në vitin 1979 Hamiti botoi librin Trungu ilir, që u bë libër kult për shpejt, i dashur dhe i lexuar. U njoh si ngjarje letrare e kulturore e vitit dhe krijoi bujë të madhe. Iu dhanë dy shpërblimet kryesore atë vit, i SHSHK-së dhe i “Rilindjes”. Libri ka njohur pesë botime në këto 40 vjet, me tirazhe mijëra kopjesh secili.
Trungu ilir, libër poetik vëllimor (171 faqe) në dy libra (pjesë), “Trungu” dhe “Koha”, të mëvetësishëm e të ndërlidhur njëherësh, ka pasur sukses edhe në një dramatizim në Teatrin e Kosovës, në regjinë e Agim Sopit. U shpërblye në një festival teatrosh në Sarajevë më 1981 para se ta përlante censura që e ndaloi shfaqjen në Prishtinë për shpejt, mbas Ngjarjeve të marsit të atij viti në Kosovë. Shfaqja dhe libri u sulmuan nga rrjeti i policisë letrare-politike të kohës në ish-Jugosllavi.
Në dy dekada Sabri Hamiti botoi përmbledhjet Leja e njohtimit 1985, 1985, Kaosmos, 1990, ABC: Albetare për fëmijë të rritur, 1994, Melankolia, 1999, dhe Sympathia: Testamente për Urtakun, 2004. Kaosmosi u shpërblye si libër i vitit nga “Rilindja”, ndërsa tre librat vijues nga SHSHK si librat më të mirë për vitet përkatëse.
Leja e njohtimit 1985, libër binjak me pararendësin Trungu ilir, përfshin edhe poemën dramatike Kutia e zezë, që do të luhet në Teatrin e Kosovës njëzet e sa vjet më vonë.
Kaosmos kap dramatikën e marshit barbar, temë universale e përthyer ndërmjetshëm në ambient kombëtar, ndërsa ABC-ja dëfton një katalog të dhembjeve etnike shqiptare. Melankolia, e botuar më 1999, në vitin e tragjedisë dhe të mrekullisë shqiptare të Kosovës, figuron pasojat e njeriut që kalon nëpër botën e egërsive, duke përfshirë ndeshjen me vdekjen. Edhe prej vetë shkrimtarit, që më 24 shtator 1998 mezi i kishte shpëtuar vdekjes pas atentatit që iu bë në Prishtinë.
Në ndërkohë, më 2002, në Prishtinë u botua vepra komplete e Sabri Hamitit në 10 vëllime; vepra e tridhjetë vjetëve. Sympathia (2004) është libër që tematizon elementaritetin fizik dhe shpirtëror që dëfton frymë bashkëndjenjeje (sympathia e titullit). Libri më i ri poetik i Hamitit, Kukuta e Sokratit, lirik e metafizik, u botua para një viti e gjysmë në Tiranë, në fund të vitit 2018. Mbas 14 vitesh prej kur kishte botuar librin pararendës, poeti riafirmon fuqinë krijuese, energjinë përtëritëse të poezisë së tij.
Kritiku, interpretuesi e poeticieni i letërsisë
Librat e Sabri Hamitit me studime dhe ese letrare Variante, 1974, Teksti i dramatizuar,1978, Arti i leximit, 1983, Vetëdija letrare, 1989 (libri më i mirë i vitit nga “Rilindja”), me ndikim të madh në studimet letrare shqiptare, dhe Letra shqipe, 1996, që lidhen nyje si “Sprova për një poetikë” 1-5, janë studime kritike e teorike të letërsisë shqipe të të gjitha periudhave, nga poetika e autorëve te poetika e periudhave dhe tutje te poetika e letërsisë shqipe. Dhe në fund të fundit poetika personale te Bioletra, 2000, e shfaqur si një teori e shkrimit dhe e leximit letrar.
Librat sistematizues për fenomene letrare e kufitare me letërsinë: Bioletra: një teori e shkrimit dhe e leximit (2000), Tematologjia (2005), Albanizma(2009), bëjnë trininë Poetika shqipe, siç është mbiquajtur në një botim tërësor të tre librave në vitin 2010. (Nderuar me Çmimin e Madh për Letërsinë për vitin 2010 nga Ministria e Kulturës e Shqipërisë.) Më tej, Utopia letrare(2013) studion veprat përfaqësuese utopike dhe distopike shqiptare në përqasje me letërsinë e përgjithshme utopike dhe distopike. Testamenti (2018), libri më i ri studimor i Hamitit, me ide e procedime letrare lidhet në një sistem me këta libra pararendës, siç e thotë edhe vetë autori.
Studiues i hershëm, ndoshta më i thelli, tash e 45 vjet, i poetit të madh Lasgush Poradeci, Hamiti ka botuar libra monografikë për Lasgushin, për Faik Konicën, Hivzi Sulejmanin, Bilal Xhaferrin, Nazmi Rrahmanin. Sabri Hamiti ka botuar edhe libra të tjerë, libra monografikë për dy figura të mëdha kombëtare, shkrimtarë e misionarë: Presidenti Ibrahim Rugova: Memento për Rugovën(2007) dhe Zef Pllumi (2013), sikur edhe për shkrimtarin klasik Ndre Mjedja (2016) dhe shkrimtarin modern Anton Pashku (2017).
Sabri Hamiti shkrimtar – përgjithësime
Në letërsinë e vet dhe në shkrimet për letërsinë, Sabri Hamiti ka dëshmuar fuqitë shprehëse të shqipes, pjellorinë e invencionit verbal, dhe dijen e madhe. Figurimin në të dyja mënyrat e shkrimit. Edhe shkrimet e tij për letërsinë bëhen letërsi, qoftë kur interpretojnë, qoftë kur sistematizojnë.
Poezia e tij është një thesar i dëftimit të gjendjeve emocionale dhe intelektuale dhe i gjendjeve e i formave gjuhësore. Gjithsesi edhe i mjeshtërisë formale. Herë më e vështirë (test lakmusi i shkrimit të naltë, por edhe i lexuesit të kultivuar, se pa lexues poezi nuk ka, do të thoshte Borgesi), herë më lehtësisht e kuptueshme. Puna është si të bëhet poezia e qartë, pa e flijuar ndërliqësinë. Dhe Hamiti ia del në këtë ndërmarrje. I mbetet besnik sensibilitetit të vet.
‘Vështirësia’ është prej ngjeshjes (kompaktësisë), prej mënyrës si ndërlidhen fijet e shtresohen palët në hapësirë të vogël të poezisë. Sigurisht edhe prej ndërlojës së shtresave zanore e kuptimore, të referencave, por edhe të aluzioneve.
Në betejën e jetës të përthyer në letërsi, Sabri Hamiti ia del ta kondensojë realitetin në një poezi, në një strofë, në një frazë apo madje në një fjalë të vetme. Kjo fjalë bëhet ruajtëse e kujtesës epike. Ai di si të pajtojë temën epike të historisë me çastin lirik, të ngjeshë kohën epike në kohën lirike.
Te krijimtaria e Hamitit shpërfaqet natyra e ndryshme e letërsisë: në lirikë koncentrike, në dramatikë dialektike, në prozë lineare (terma të Helen Vendlerit, kritikes-intepretueses më të mirë të poezisë në Amerikë). Edhe poezia e tij e shkurtër ndonjëherë funksionon si dramë. Ai e nisi me poemë dramatike dhe shkroi tri drama (Futa, 1988, Misioni, 1997, Pasioni, 2018; e luajtur, por ende e pabotuar) me inde poetike. Pasioni një dramë kujtese.
Struktura dhe gjuha e poezisë së Sabri Hamitit mbajnë peshën emocionale, ruajnë kujtesën personale; edhe topikën e vendit. Gjuha e tij është intime dhe impersonale, besnike ndaj vetes, e besueshme dhe e vërtetë për të tjerët. Ai freskon gjuhën arkaike, ripërtërin fuqinë e dialektit, për ta bërë poezi. Lëndën e parë e kthen në krijim që jep kënaqësi estetike dhe intelektuale. Fjala që vjen e vetme si grimcë bëhet valë në ndërveprim me të tjerat, në frazë, në varg, apo në strofë.
Paleta gjuhësore e poezisë së tij është pasuruar vazhdimisht. Fjala e duhur kërkohet e nderohet prej Hamitit.
Ai është mjeshtër i formës, të cilën s’e bën assesi uniformë, siç e bëjnë poetët kur u shterr fuqia e invencioni krijues ose u humb apetiti për poezi. Sabri Hamiti e di se shkrimtari traditën nuk e trashëgon, por e fiton (merr) me punë, me lexime e rilexime. Tradita është e gjallë, organike, siç e ka dëshmuar T. S. Eliot, poet dhe studiues i letërsisë, në eseun e vet “Tradita dhe talenti individual“ para njëqind vjetësh.
Poezia e Sabri Hamitit është në dialog me poezinë e kaluar, me trashëgiminë, si kombëtare ashtu edhe botërore. Ai bëhet poet me kujtesën kulturore e historike të dijetarit. Hamiti ka ruajtur impulsin lirik. Muza është pjekur me poetin, ende në kërkim të jetës së fshehtë të gjuhës. Kumbimet e jetës e zërat e dijes orkestrohen në poezinë e tij.
Gjithë letërsinë e tij e lidh fuqia e tij e figurimit në poezi, në prozë e në dramë, por edhe në studimet letrare. Parashtresat e gjera sintetike për letërsinë e bëjnë Sabri Hamitin mendimtar. Mirëpo kjo nuk e pengon të jetë interpretues e kritik para së gjithash. Interpretues ka shumë, të mirë ka pak. Dijetarët janë të rrallë. Sabri Hamiti nuk i nënshtrohet asnjë teorie, asnjë metode studimi, ndonëse i ka studiuar rrënjësisht dhe i njeh mirë. Nëse ka një metodë, ajo është metoda e tij, vetanake. Në kohën kur Teoria (me germë të madhe!) ka zëvendësuar studimin e letërsisë në Perëndim në dekadat e mbrama të shekullit XX, Hamiti i ka mbetur besnik të dytës, studimit, kritikës, interpretimit, atëherë e tani. Gërshetimi i kritikës me interpretimin, puna e ngulmët me tekstin që analizon, është kredoja e tij si studiues letërsie.
Natyrisht, ai vetë, bashkë me kolegë të tij në Prishtinë, ka bërë punë të madhe për rimarrje të fijeve të këputura të letërsisë shqiptare, mbasi dogma e Realizmit Socialist në Shqipëri kishte shkretuar letërsinë dhe studimet për letërsi atje; kishte gjymtuar Historinë e Letërsisë Shqipe.
Edhe kur duket se thotë fjalën e mbramë për ndonjë autor, vepër, apo fenomen letrar, Sabri Hamiti nuk vë pikë. Mbetet aty, nëse edhe të tjerët e lënë aty.
Shkruan bukur, hirshëm për letërsinë.
Sabri Hamiti është kuptues i letërsisë, përdallues i të veçantave dhe i përhershmërive. Këtë kuptim të letërsisë ai e ka vënë në punë jo vetëm në fushën dijetare/studimore, por edhe në veprimtarinë pedagogjike, si profesor e autor librash për mësim të letërsisë tash e një çerek shekulli.
Si anëtar i Komisionit Kombëtar punoi më 1995, në kohën kur Kosova ishte nën okupim, për njësimin e programeve shkollore të lëndëve nacionale dhe për hartimin e teksteve të përbashkëta për të gjitha shkollat shqipe në Kosovë e në Shqipëri.
Për veprën e tij, për letërsi e veprimtari kombëtare, Sabri Hamiti është dekoruar me “Medaljen e Artë të Lidhjes së Prizrenit” nga Presidenti i Kosovës Ibrahim Rugova më 2003. Në 60-vjetorin e lindjes, më 2010, Presidenti i Shqipërisë Bamir Topi i ka akorduar “Urdhrin Gjergj Kastrioti Skënderbeu”. Po atë vit, Hamiti mori Çmimin kombëtar “Azem Shkreli”, për vepër jetësore në fushën e letërsisë, nga Ministria e Kulturës e Kosovës.
Jeta e njeriut dhe e shkrimtarit Sabri Hamiti është dëshmi se jeta e njeriut të dijshëm e të ndjeshëm është vetëflijim i vazhdueshëm. Sabri Hamitit është dëshmi për jetën e jetuar e të përmbushur me pasion e moralitet. / KultPlus.com
Në hapje të “Panairit të librit akademik dhe shkencor” të organizuar nga akademitë e Kosovës dhe Shqipërisë, librit “Stilografia” të Sabri Hamitit i është akorduar Çmimi “Jakov Xoxa”, të cilin e ka themeluar Qendra Kombëtare e Librit dhe Leximit, përcjell KultPlus.
Drejtoresha e QKLL-së, Alda Bardhyli, e ka lexuar vendimin, ndërsa Çmimin ia ka dorëzuar Sabri Hamitit, kryetari i ASHSH-së, Skënder Gjinushi.
Të pranishmit i ka përshëndetur edhe Agron Xoxa, i biri i shkrimtarit shqiptar, Jakov Xoxa.
Në fjalën e tij, pas pranimit të Çmimit, Sabri Hamiti ka folur për Xoxën dhe krijimtarinë e tij letrare, duke shprehur nderim për vlerësimin që i është bërë librit të tij.
“Qendra e Librit dhe e Leximit ka bërë një gjetje të pazakontë duke i dhënë emrin e novelistit e romansierit Jakov Xoxa një çmimi për vepër kritike. Kjo edhe duket si një pohim që shkrimi i leximit letrar bëhet letërsi.
Në librin tim Stilografia, tashmë të shënjuar me emrin Jakov Xoxa, kryevepra e Xoxës “Lumi i vdekur”, renditet midis kryeveprave të letërsisë shqipe.
Romani “Lumi i vdekur”, në vitet gjashtëdhjetë të shekullit të kaluar ishte bërë një libër kult për brezin e ri të lexuesve në Kosovë: për përmasat e thurjes së romanit epik në shqip; për marrëdhëniet njerëzore e shoqërore të kosovarëve të shpërngulur me vendasit në Shqipëri; e sidomos i pëlqyer në tregimin e dashurisë të Vitës e Adilit.
Romani adhurohet sidomos për stilin e tij që i ngjet prozës së Mitrush Kutelit pararendës dhe që gjen vazhdimin në prozën e Vath Koreshit.
Romani “Lumi i vdekur” tematizon në mënyrë origjinale fenomenin e Natyrës dhe Kulturës, duke i sprovuar me Humanen, për të përapëlqyer natyralen si kundërpeshë të arrogancës së njeriut.
Këtë zbulim do ta ketë bërë cilido shkrimtar, që e ka takuar Jakov Xoxën në Apolloni, në fillim të viteve 70-të, kur ai vetmitar, i paqtuar me natyrën po thurte prozën e vet epike, larg kryeqytetit dhe klubit të thashethemeve”, shprehet Hamiti. / KultPlus.com
Daut Berisha, mjeshtri i pikturës me një karrierë mbresëlënëse në kryeqendrën botërore të artit, vdiq të hënën e kësaj jave në Prishtinë, ku erdhi së voni, kur iu rëndua gjendja shëndetësore. Ishte 76 vjeç. U varros të mërkurën po në Prishtinë. Kanë qenë familjarët e tij të afërt që e kanë konfirmuar lajmin.
Shkrimtari dhe studiuesi Sabri Hamiti e ka përkujtuar mikun e tij nëpërmjet një poezie të cilën e keni rastin ta lexoni më poshtë:
ZÍ PËR PIKTORIN E MADH E MIKUN E MADH, DAUT BERISHA (1946-2023)
DAUT BERISHA
Ti punëtor i përkohshëm në Paris Me kokë e mjekërr E me këmishë të zezë,
Nga vendlindja bart pezmin Me të cilin zonjave ua prish gjumin E u fal ëndrra të rënda,
Pëlhurat i shtin rrotull nëpër derë E i nxjerr të mëdha sa vetja nëpër dritare Duke trembur stolitë e mureve,
Ky shekull yni s’është i pakufi Dhe ne s’do të jemi gjithherë Pos gjurmëve të lëna nga Vetja në Botë,
Nesër do të shihemi si një Pëlhurë Në të gjitha gjuhët e botës, Libër i hapur i shpirtit e durimit
Të falem për heshtjen e prishur!
(Nga libri poetik “Trungu ilir”, 1979) / KultPlus.com
Fliste. Flitshin. I ndëgjonte, Isa me sy plot mall Maste largësitë e Dheut.
Me gishta të trashë Shkruante hartën e re Në dheun e kuq të udhës, Isa me sy të përmalluar Maste largësitë e At-Dheut.
Tymi le të dalë në Llap Kur nën lisa bie dushku Të çohet flakë përnjëherë Në Kaçanik, në Carralevë. Isa me sy të përmallshëm Shihte udhët që ngjiteshin.
Flaka nis zihet e rritet Kur dushku bie ndër Lisa Zjarri e djeg mustakun Në sy ziente lotin Isa E vargu i shtruar me plisa E zdrit udhën në një.
Isa me sy të përmallshëm Maste gjerësitë e Dheut Këmbët ngulte në Gur Kur shkelte në Flamë-Urë I drejtë si një Flamur E tirrte mallin Isa Në flakë digjej shtëpia Kur dushku bie nën Lisa E rruga shtrohet me plisa Me gisht krijonte hartën Po gishti pikonte gjak.
Nuk herret mali me shpatë Nuk shkelet deti me kalë Nuk shuhet malli me valë Në udhën e shkretë në natë. Kur shkeli në Flamë-Urë I drejtë si një Flamur.
Një dorë në zemër një në flakë E shkundi malin fryu fushat. Masha ia mati shtatin! Kur tha se vdiq keq tjerr fatin, Me lot me rrenat e Dheut Mat gjerësinë e At-Dheut. / KultPlus.com
I lindur në Gur të Thatë të Hasit I nisur në udhë të gjatë në Botë I ngjitur në kikën e Pashtrikut Ti që me Qiejt e Yllsitë kuvendon A nuk e di se përvjet e përgjithmonë Është Qielli lart i pastër si loti Është Toka poshtë e zezë si futa Është Mjegulla ndërmjet e përhimtë Që të shihen sy më sy Qielli e Toka Ose që të duket Syri i Dielli Mjegulla e përhimtë duhet të ndiqet Vetëdija është kokërr e fortë e mendjes Se vetëdija e Qyqes është prapë Qyqe Se Qeni më besniku është prapë Qen Se Njeriu është aq i fortë aq i lig Nëse Qielli me Tokën donë të puqe Nëse Mali Deti Fusha donë të puthen Duhen Uji Ajri Dheu e Zjarri Duhen Mendja Shpirti Trupi e Njeriu Jeta pra të jetohet deri në mbari Në një malbrezë të gjakut të kulluar Si është zbritja nga Gur i Thatë i Hasit Në Baltën e Gjallë të Prishtinës Ku Fjala fluturuese e ka motër Drojën Ku Shkrimi kryeneç e ka vëlla Rrezikun Ku Heshtjen e lehin Qent besnikë në Kor Nëse Vdekja është përqeshje e Jetës E Jeta është vetëm provim i Vdekjes Ringjallja është Ngushëllimi i fundit Ndërrimet janë flama të Përjetësisë Qe treqind vjet rrimë bashkë në Prishtinë
Shkrimtari dhe studiuesi Sabri Hamiti së shpejti me ligjëratë mbi letërsinë shqipe të shekullit XXI në Slloveni, përcjell KultPlus.
Profesori Sabri Hamiti do ta paraqes ligjëratën në Akademinë e Shkencave dhe Arteve të Sllovenisë. Ligjërata mbahet më 25 tetor, me fillim nga ora 11:00.
Lajmin e ka bërë të ditur vetë profesori, i cili thotë se jeni të mirëpritur.
“Prof. Sabri Hamiti për letërsinë shqipe
Akademia e Shkencave dhe Arteve e Sllovenisë ju fton përzemërsisht në një ligjëratë mbi letërsinë shqipe në shekullin XXI, e cila do të mbahet të martën, më 25 tetor 2022, në orën 11:00 në sallën e ASHA të Sllovenisë. Do të ligjërojë Prof. dr. Sabri Hamiti, sekretar i Departamentit të Gjuhësisë dhe të Letërsisë në Akademinë e Shkencave dhe të Arteve të Kosovës.
Jeni të mirepritur!”, ka shkruar ai. / KultPlus.com
Shkrimtari dhe studiuesi, Sabri Hamiti na vjen më librin e tij më të ri të titulluar “Stilografia”, përcjell KultPlus.
Libri trajton ‘letërsinë e tashme shqipe’, në nivel interpretimi, duke e vënë në relacion me klasiken letrare shqipe dhe me sistemin e tërësishëm të kësaj letërsie.
“Stilografia”, vepër me shkrime kritike, paraqet konceptin themelor të trajtimit të shkrimit letrar, të dorëshkrimit, në vështrimin gjenuin të gjetjes së literaritetit. “Stilografia”, po ashtu paraqet kuptimin elementar të stilit individual, ‘lapsi’ e ‘letra’, duke provuar ‘bukurshkrimin’ në procesin e leximit të veprave letrare–artistike.
“Stilografia” është vepër e përbërë nga tri pjesë.
Pjesa e parë, ‘Letrat e fundit’, në formën e abecedarit për letrat e tashme shqipe, trajton letërsinë shqipe të shekullit XXI, të cilën e shkruajnë dhe botojnë në të njëjtën kohë autorë të tre brezave. Një brez me veprat e fundit; një brez me veprat e shënueshme; dhe një brez me veprat paralajmëruese. Ndërkomunikimi i kësaj letërsie, vetvetiu shenjohet si sistem, i cili trajtohet në rrafshin e transformimeve mbrenda formave letrare të trashëguara. A. ‘Poligrafia e prozës’; B. ‘Enigma e poezisë’; C. ‘Sprovat e kritikës’; D. ‘Aktet dramatike’; nëpërmjet cilësimit, interpretimit e përmbledhësimit, lakmojnë ndritësimin e vlerave letrare, me ndryshimet e reja, për të paraqitur një fazë tjetër të letërsisë shqipe; sigurisht me autorë ilustrativë dhe vepra karakteristike.
Pjesa e dytë, ‘Kalendari’, pa propozuar një kohëtore të letërsisë shqipe, vë në evidencë vlera letrare, tashmë të artikuluara në kohë të veçanta, sidomos të lidhura me ngjarje kulturore të letërsisë shqipe. Ngjarjet letrare evidentohen në kohë, si e përtashme, por mbeten në kohë, si e përjetshme, duke marrë vlerën e veprave klasike me autorë që bëjnë një trashëgimi letrare kombëtare. Kjo nuk e përjashton përpjekjen e pasosur të rivizitimit të tyre, duke riparë funksionin e tyre në sistemin e hapur të komunikimit letrar.
Pjesa e tretë, ‘Breviari’, si një ‘Shkurtore’, shpalon fenomene letrare, karakteristike për letërsinë shqipe, të cilat prekin në mënyrë të veçantë të gjitha epokat e kësaj letërsie, nëpër shkallë të konstantave dhe të ndryshimeve, mbrenda kësaj letërsie e, po ashtu, të krahasueshme me letërsi të tjera. Për t’u bërë ‘Breviari’ thelbësor e konkret, propozon një përzgjedhje veprash dhe autorësh, si argument të fundit letrar.
‘Autori’ ia njeh lirinë ‘Literarit’ (Lexuesit), që këtë vepër ta lexojë, duke nisur nga fillimi apo duke nisur nga fundi, sipas shijes së vet. Ka që pëlqejnë ta nisin leximin e letërsisë shqipe duke filluar nga Marin Barleti e Pjetër Bogdani për të arritur te Ismail Kadare e Anton Pashku. Ka që pëlqejnë të nisen nga të dytët për të arritur te të parët. / KultPlus.com
I lindur në Gur të Thatë të Hasit I nisur në udhë të gjatë në Botë I ngjitur në kikën e Pashtrikut Ti që me Qiejt e Yllsitë kuvendon A nuk e di se përvjet e përgjithmonë Është Qielli lart i pastër si loti Është Toka poshtë e zezë si futa Është Mjegulla ndërmjet e përhimtë Që të shihen sy më sy Qielli e Toka Ose që të duket Syri i Dielli Mjegulla e përhimtë duhet të ndiqet Vetëdija është kokërr e fortë e mendjes Se vetëdija e Qyqes është prapë Qyqe Se Qeni më besniku është prapë Qen Se Njeriu është aq i fortë aq i lig Nëse Qielli me Tokën donë të puqe Nëse Mali Deti Fusha donë të puthen Duhen Uji Ajri Dheu e Zjarri Duhen Mendja Shpirti Trupi e Njeriu Jeta pra të jetohet deri në mbari Në një malbrezë të gjakut të kulluar Si është zbritja nga Gur i Thatë i Hasit Në Baltën e Gjallë të Prishtinës Ku Fjala fluturuese e ka motër Drojën Ku Shkrimi kryeneç e ka vëlla Rrezikun Ku Heshtjen e lehin Qent besnikë në Kor Nëse Vdekja është përqeshje e Jetës E Jeta është vetëm provim i Vdekjes Ringjallja është Ngushëllimi i fundit Ndërrimet janë flama të Përjetësisë Qe treqind vjet rrimë bashkë në Prishtinë
Në Ditën Ndërkombëtare të Gjuhës Amtare, Sabri Hamiti ndan poezinë e tij, përcjell KultPlus.
GJUHA
Vijnë si valë të zhurmshme me erë me furi E flasin e thërrasin në gjuhën e lashtë Plot zëre të ndieshme që kuptimin nuk ua di Prishin gjumin në gjumë vënë pagjumësinë E tash që mbrohem nga sëmundjet ngjitëse Me tym duhani rrjetoj rrenën qetësinë Duhet ta vjell veten apo gjithë shkretinë Ta shqiptoj dhembjen ta thërras një fjalë Të derdh nga trupi mishin deri në asht Nuk e kuptoj ndryshe gjuhë-thirrjen e lashtë Vjen nga bregu i largët në ujë merr turbullim E ndrit yllin shpresën në gji-shkretin tim Tash mbyt veten shtrydhesh si e si del fjala Nga gjaku e mishi s’mund shkruhet në letër E kënga rrjetohet me pikë loti të vjetër Sa vdes përgjumimi gjumit i del fjala E mbytem thellë në vete nën vete bie Përmbysur e përmbytur në terrin që gjëmon Rrugës së lashtë vonë i bie në fije Zërit përtej këngës që thërret gjumin zgjon Dhe niset udha me shtatë e shtatë leqe Kafshon malin pi detin e shtatë bjeshkë Zëri me daullet në vesh bumbullon Përpara më bart fjala si ëndrra e keqe Si valë e zhurmshme si erë me furi Rrëmben gjumin e qetësinë gojë-harushë Kuptimet thejnë dryenat marrin vrap në fushë Ndien gjuhën e lashtë që e di s’e di Përmbytesh në vete zërin tënd përgjon Sheh syrin e kaltër në syrin tënd det Dhembjen e përkund në tym mjegullën vetë Ndien s’je ai që ishe tretesh e vdes Han mishin copë copë zbulon asht të bardhë Do të këndosh një me zërin e lashtë Syri vjedh dritën në netët pagjumë-vona Nga goja rrjedh fjala në gushë jehona E je pranë vetes aq sa je me valën E zhurmshme erën që rrah muret e s’pret Shqipton fjalët e lashta kuptimi gjen halën Në det gjuha thërret klidhjen e vet Mjerimet e reja shkruajnë gjurmët e veta Në trupin e shpirtin e thellë pa fund As ëndrrën as frikën nuk i mund kund Deri në shtrirjen e fundit të pafleta Klith ëndërr në fund fillin ta gjeta Të rigoj të këndoj të stërpikë me lot Humba tupin shpirtin ashtu si e treta E vaji nuk vdiq duke bredhur kot Vala zien zhurmon era sjell furinë Dhe vënë në gjumë jete pagjumësinë
Poezi nga Sabri Hamiti kushtuar Lasgush Poradecit, e shkruar në vitin 1972.
(mik plakush i liqerit)
Lasgushi i mallëngjyer digjet buzë liqeri këtu në mesin tonë valon valë verore vetëtitë bubullimë shi moshë rinore mes tokë e mes qiellit këputet zgjatet peri
mik plakush i liqeri gji hapur zemër qullë thirret me këngë vajtore t’i ulem sa më pranë vrap dëshira djaloshare shpresën gjallë e mbanë ëndërrimtar vetmitar në gji të tij jam ulë
e mundon plaga fqinje mes gufimi zog hero gush përgjakur nuk i jep jetës lak ftohtësi e rrethon ngushëllim fjalë pak e pak para vdekjes gjykimi pas vdekjes përqafimi. / KultPlus.com
Në Akademinë e Shkencave dhe Arteve të Kosovës (AShAK) është prezantuar libri “Engima e poezisë”, nga Sabri Hamiti.
Sipas Hamitit, kjo është një dramë e vogël e kapërcimit nga shkrimi deri te leximi publik.
“Libri im enigma është libri i pestë që ka botuar akademia për të bërë një poetikë shqipe. Kjo paraqitje është një dramë e vogël e kapërcimit nga shkrimi deri te leximi publik. Akti e ka aventurën e parë të librit. Poezia që thur enigmën duke lënë shteg për zgjidhjen e saj. Për të zgjidhur enigmën unë rivizitova poet e përkthyes të shqipes”, tha Hamiti.
Autori Nysret Krasniqi tha se “Enigma” e poezisë titullohet libri i paraparë në programin e punës të sesionit të gjuhësisë që i kushtohet poezisë shqipe por edhe asaj botërore.
“Sot do të promovojmë librin më të ri të akademisë së studiues i letërsisë dhe kritikë letrare por edhe poet. Enigma e poezisë titullohet libri i paraparë në programin i punës të sesionit të gjuhësisë. Një vepër që i kushtohet poezisë shqipe por edhe asaj botërore. Do të thoshim një mjeshtër i analizave dhe gjetjeve që zbërthejnë gjithë këto figura. Është një dialog në libra të shënjuara që i ka gjetur lexuesit. Na orienton të lexojmë dhe zbërthejmë”, tha Krasniqi.
Studiuesja Persida Asllani tha se librat e Sabri Hamitit gjithmonë i kanë ofruar një ndjesi të mirë.
“Dhe vijmë si dy lexuese që kanë nisur me shumë sistem që do të thosha veprën e Sabri Hamitit që kur ishim student. Një vepër që na jepte ndjesinë të mirë. Edh ne sot vijmë si dy lexuese që duke menduar të shmangnim përsëritje kemi zgjedhur të fokusohemi në disa aspekte. Po e them se shkrimi për poezinë shpjegon thelbin e poezisë si enigmë e leximit dhe interpretimit. Titullin e lexoj si pohimin e tij se poezia mbetet e tillë enigmë që mrekullon e që josh dhe sfidon leximin”, tha Asllani.
Poeti Eqrem Basha tha se kjo vepër vë në relacion poezinë e kanonit për të analizuar dhe rivlerësuar traditën poetike shqipe.
“Kjo vepër vë në relacion poezinë e kanonit për të analizuar dhe rivlerësuar traditën poetike shqipe. Në këtë ndërmarrje zgjedhja autore bazohet në fuqinë krijuese të tyre të cilët kanë formuar kanonin poetik shqiptar nëpërmjet diferencave për tu studiuar si forma të ndërligjshme të poezisë shqipe”, tha Basha./KultPlus.com
Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës ka botuar veprën më të re letrare të akademik Sabri Hamitit, “Enigma e poezisë”. Libri është i ndarë në dy pjesë dhe trajton poezinë e autorëve klasikë shqiptarë të shekullit XX dhe autorë përfaqësues dhe veprat e tyre poetike të krijuara në shekullin XXI, përcjellë KultPlus.
Në pjesën e parë të veprës më të re të Sabri Hamitit, “Enigma e poezisë”, trajtohen fenomene të poezisë shqipe të shekullit XX, në pesë kaptina. 1. Gjergj Fishta me Lahutën e Malcís, eposin e përthyer në imagjinatën lirike të zanave. 2. Lazër Shantoja me Për nji puthje të vetme, lirikë pasionante, që skandalizon norma e forma me licencia poetica-n e vet. 3. Ernest Koliqi me “Shêjzat” e veta, që me thelbin e artit poetik projekton kanonin letrar shqiptar integral. 4. Martin Camaj, me kenën e gjuhës shqipe shfaq kenën e rrënjës shqipe, për të pagëzuar Palimpsestin poetik të Unit. 5. Rexhep Ismajli, me përkthimin e poezisë ballafaqon e lidh kulturat, me fuqinë shpirtërore të kumtit poetik.
Në pjesën e dytë të këtij libri trajtohet poezia shqipe e shekulli XXI, në trembëdhjetë kaptina, duke synuar rrjetin poetik të krijuesve. 1. Zef Zorba, Libri i jetës. 2. Frederik Rreshpja, Marrëzia e Itakës. 3. Rrahman Dedaj, Migrimi i shpirtit. 4. Ali Podrimja, Elipsa e Eklipsit. 5. Fatos Arapi, Trishtimi i lamtumirës. 6. Romeo Çollaku, Poezia e mendimit. 7. Luljeta Lleshanaku, Fundi i gjërave. 8. Abdullah Konushevci, Poezia: matanë dashunisë. 9. Demë Topalli, Poezia e heshtjes. 10. Mimoza Ahmeti, Diva/Dama qiellore. 11. Arben Idrizi, Heqakeqi meditant. 12. Agron Tufa, Gardërobë gramatike. 13. Eqrem Basha, Perla e zezë.
Poezia e re shqipe, me kumte e me forma poetike, niset kah kanonet e reja, mendon autori. / KultPlus.com
Fondacioni “Ibrahim Rugova” ka botuar këto ditë librin me titull ‘Liber amicorum për Sabri Hamitin’ për nder të 70 vjetor të lindjes së shkrimtarit Kosovar.
Siç ka njoftuar Muhamet Hamiti në profilin e tij zyrtar, libri është dashur të botohet në muajin maj të këtij viti kur edhe ishte datëlindja e Sabri Hamitit, megjithatë botimi është shtyrë shkaku i situatës pandemike.
Pjesë e këtij libri janë emra të njohur të botës akademike si Ali Aliu, Ibrahim Rugova, Rexhep lsmajli, Floresha Dado, Bashkim Kuçuku, Zejnullah Rrahmani, Munish Hyseni, Sali Bashota, Besim Rexhaj, Muhamet Hamiti, Mark Marku, Kastriot Gjika, Kujtim Rrahmani, Femi Cakolli, Xhavit Beqiri, Vehbi Miftari, Persida Asllani, Dhurata Shehri, Agron Gjekmarkaj, Kujtim M. Shala, Bardh Rugova, Nysret Krasniqi, Agron Y. Gashi, Muhamed Çitaku, Arian Krasniqi, Mimoza Hasani, Albanë Mehmetaj.
Njoftimi i plotë:
Në tekstin hyrës të librit thuhet:
“Ky libër nuk është menduar si kurorë dafine e lavdisë akademike. Nuk është Festschrift, po një Liber amicorum me shkrime autorësh moshash e formimesh të ndryshme – prej miqve e kolegëve, të moçëm e të rinj, nga Kosova e Shqipëria – në nderim të shkrimtarit e të dijetarit Sabri Hamiti në 70-vjetorin e tij të lindjes.
Shkaku i pandemisë Covid-19 që ka kapluar Kosovën, si gjithë botën, libri po e sheh dritën e botimit në dhjetor të vitit 2020 dhe jo në maj kur Sabri Hamiti mbushi 70 vjet.
Liber amicorum për Sabri Hamitin feston jetën dhe veprën e Profesor Hamitit.
Mosha e autorëve e përcakton rendin e teksteve të tyre në këtë libër, me përjashtim të fjalës së Ibrahim Rugovës, mikut e kolegut të tij të letrave, që rri në ballë të librit, mbasi sublimon veprën e Sabri Hamitit përmbledhtas e gjithanshëm.
Boshti rreth të cilit sillen shkrimet janë poezia, proza dhe dramat e Sabri Hamitit, po aq sa studimet e tij për letërsinë shqipe në tërësinë e saj, për Sabri Hamitin shkrimtar e dijetar të letërsisë.”
33 shkrime të 27 autorëve janë përmbledhur në mbi 400 faqe të librit “Liber amicorum për Sabri Hamitin”.
Shkrimet janë të autorëve: Ali Aliu, Ibrahim Rugova, Rexhep lsmajli, Floresha Dado, Bashkim Kuçuku, Zejnullah Rrahmani, Munish Hyseni, Sali Bashota, Besim Rexhaj, Muhamet Hamiti, Mark Marku, Kastriot Gjika, Kujtim Rrahmani, Femi Cakolli, Xhavit Beqiri, Vehbi Miftari, Persida Asllani, Dhurata Shehri, Agron Gjekmarkaj, Kujtim M. Shala, Bardh Rugova, Nysret Krasniqi, Agron Y. Gashi, Muhamed Çitaku, Arian Krasniqi, Mimoza Hasani, Albanë Mehmetaj.
Sabri Hamiti ka botuar sivjet dy libra mongrafikë për shkrimtarët klasikë shqiptarë, Naim Frashërin dhe Gjergj Fishtën./ KultPlus.com
Një jetë e tërë e mbushur me krijime letrare të cilat përfaqësojnë denjësisht kulturën tonë, kanë zënë fill në monografinë e Sabri Hamitit. Në përvjetorin e 120-të të shkuarjes në amshim të rilindasit Naim Frashëri, u promovua vepra kushtuar tij, shkruan KultPlus.
Në këtë përvjetor, Muzeu Historik Kombëtar në bashkëpunim me shtëpinë botuese “Albas” ka promovuar monografinë e Hamitit të quajtur “Naim Frashëri”.
Në promovimin i cili u mbajt në hapësirë të jashtme, ishin prezentë shkrimtarë, studiues e kritikë letrar, përfaqësues fetarë të bektashizmit dhe të afërm të Hamitit. Një ndër të pranishmit ishte edhe poeti Xhevahir Spahiu.
Përgjatë promovimit, fjalë për librin foli studiuesja dhe ligjëruesja e letërsisë Perida Asllani.
Duke përvijuar ngulmimin e autorit Hamiti në leximin sistematik e të vijueshëm, vit mbas viti teksteve poetike të Naim Frashërit, studiuesja Asllani thekson se “Prej këndej buron këmbëngulja e skajshme për ta sjellë tekstin në lexim sa më pranë botimit të parë, për t’iu kthyer atij me lexime të vijueshme dhe pasuruese sa herë që ia dikton shqisa e vet. Atëherë takohemi përnjëmend me Naimin që himnizon përjetësisht gjuhën, atdheun, heroiken, dashurinë e bukurinë, Naimin e lirikës personale e mistike, Naimin që vajton, Naimin që mrekullohet, Naimin e utopisë dhe ëndrrës, mirësisë e melankolisë, Naimin e Skënderbeut, Naimin e bektashizmës së frymëzuar e sidomos Naimin e zemrës, atë të lexuar për herë të parë e që mbetet thelbi i çdo rileximi, sado i shtyrë në kohë qoftë ai.”
Vetë autori Hamiti theksoi se Naim Frashëri të gjithë librat e tij në shqip i shkroi brenda një dekade (1886-1895), ndërsa lëngoi nga sëmundja në 5 vjetët e fundit të jetës.
“Ai është i lindur si poet lirik. Në këtë vështrim, logjikisht, të menduarit të çon te ‘Lulet e verës’ si libri më i mirë lirik i tij”, vlerësoi Hamiti.
Libri është botuar në edicion të shtëpisë botuese “Albas” nga Tirana./KultPlus.com
Autori Sabri Hamiti ka botuar monografinë për njërin nga emrat kryesorë të Rilindjes, Naim Frashërin në 120 vjetorin e ndarjes së tij nga kjo botë, shkruan KultPlus.
Vepra “Naim Frashëri” shpalos jetën dhe veprën e atdhetarit e shkrimtarit shqiptar dhe do t’iu shërbej studiuesve dhe kritikëve letrarë si një vepër referuese për një kohë të gjatë.
“Në librin 170 faqesh thuret profili i shkrimtarit të dashur e të adhuruar të letërsisë shqipe, i cili kishte arritur statusin e pakontestueshëm të poetit kombëtar, por që për vite kishte qenë edhe i censuruar nga diktatura”, thuhet në njoftimin e Sabri Hamitit për librin.
Monografia e cila nis me “Poezia e Naimit është gjuha shqipe e shpirtëruar me pamje të dashurisë”, vazhdon duke theksuar se anipse ekziston një ndarje kohore të autorit Hamiti dhe të Frashërit, gjuha e poezisë së tij ka qenë dhe mbetet frymëzim.
Në anën tjetër, studiuesja e letërsisë Persida Asllani e ka vlerësuar veprën si “Naim jete” sepse ajo është prodhim i një leximi të gjatë bashkë me përvojat jetësore e letrare, duke u gërshetuar bashkë me metodologjitë studimore e kritike.
“Sepse këtu synon të na kthejë ky libër i autorit, te zanafilla e Naimit, te gjuha e tij e zjarrtë, aty ku më parë Poradeci pat ndjerë poetikisht shenjtërinë e kombit, mendimin e frymëzuar, pasionet e jetës, poezinë e mirëfilltë dhe hyjninë”, ka vlerësuar Asllani. /KultPlus.com
Shkrimtari dhe studiuesi i njohur i letërsisë shqipe, Sabri Hamiti, ka botuar librin e tij më të ri që mban titullin ‘Át Gjergj Fishta’, shkruan KultPlus.
Libri pritet të botohet në 80 vjetorin e kalimit në amshim të poetit kombëtar, Gjergj Fishta, ndërkaq në libër përmlidhen shkrime studimore e eseistike të Sabri Hamitit për Gjergj Fishtën, nga viti 1993 deri në vitin 2020.
Libri ka dalë në edicion të “Botime Françeskane” nga Shkodra, në kuadër të botimeve të revistës së famshme “Hylli i Dritës”. / KultPlus.com
