Muaj: Prill 2019

“Burimi i Jetës”– Ayn Rand

Këtë javë Facebook më kujtoi se pesë vite më parë, në stinën e verës, kam lexuar pikërisht këtë libër, që pastaj më çoi tek “Revolta e Atlasit”. Eshtë një nga klasikët e të gjitha kohërave, që edhe pse i shkruar në vitin 1943 ende është i freskët. I përkthyer në mënyrë mjeshtërore nga Amik Kasoruho, romani rrëfen historinë e një arkitekti të ri rebel, betejën e tij kundër standardeve konvencionale dhe një histori aspak skematike dashurie, një hero atipik dhe ngre në kult individualizmin përballë filozofisë së turmave.

“Kujtime 1885 – 1925” – Eqerem Bej Vlora

Për të mbetur tek leximet “e rënda”, një libër voluminoz historie mund të lexohet më mirë se kurrë në ditët e pushimeve. Kujtimet e Eqerem Bej Vlorës është një ndër botimet më të mira në këtë fushë, një nga dëshmitë më interesante për këdo që dëshiron të njohë të shkuarën tonë në një nga periudhat më pak të njohura e njëkohësisht më të trazuara të historisë sonë. Kujtimet e shkruara në gjermanisht, janë përkthyer në shqip nga Afrim Koçi.

“Mikesha gjeniale”- Elena Ferrante

Për të qëndruar tek librat voluminozë, por për t’u kthyer tek letërsia, katër volumet e Elena Ferrantes janë një zgjedhje mjaft e mirë për pushimet. Tamam tamam, dalin e teprojnë për gjithë verës, sepse pasi lexon vëllimin e parë “Mikesha gjeniale” nuk mund të rrish kurrsesi pa lexuar tre të tjerët. Ata që kanë pritur deri tani, kanë fatin t’i lexojnë njëherësh, ndryshe nga ne të tjerët që këtë sagë napoletane e kemi ndarë në dy vera dhe dimra, nga një botim në tjetrin. Eshtë një nga historitë më të bukura që është shkruar ndonjëherë jo thjesht për miqësinë, por për një botë të tërë femërore. 

“Tre shokë” – Erih Maria Remark

Kur vjen puna tek miqësitë, është titulli i parë, që të vjen në mend. Më i miri, për t’u rilexuar në verë. Ndonëse nuk është best-seller i nivelit ndërkombëtar, për arsye nga më të ndryshmet, është ndër librat më të dashur të shqiptarëve. Ndoshta për shkak të përkthimit mjeshtëror të Robert Shvarcit, ndoshta për shkak të melankolisë dhe fatalizmit të Remarkut, ndër më të spikaturit e “autorëve të brezit të humbur”. Në sfondin e një Gjermanie mes dy luftërave botërore, miqësia e shokëve të bërë bashkë nën armë dhe historia e dashurisë mes Robertit dhe Patit vijojnë të magjepsin edhe në ditët e sotme. Do të përloteni po njëlloj në fund, edhe në rileximin e dhjetë… “Pastaj erdhi mëngjesi – dhe ajo nuk ishte më”.

 Gabriel Garcia Marquez– “Dymbëdhjetë tregime pelegrine”

Nga seria e rileximeve ose për ata që për arsye të ndryshme e kanë humbur botimin e viteve “90, libri me tregime të Marquez-it, përkthyer në shqip nga Mira Meksi përmban disa nga më të njohurat e tij: “Udhë të mbarë, zoti president”, “E shenjta”, “Avioni i bukuroshes së fjetur”, “Pajtohem me qira për të parë ëndrra”,”Fantazma gushti”, “Maria Dos Prazeres”, “Vera e lumtur e zonjës Forbes”, “Drita është si uji”, “Gjurmët e gjakut tënd mbi dëborë”. Në Barcelonë, një prostitutë e vjetër që trajnon qenin të qajë në varrin që ka zgjedhur për veten; në Vjenë, një grua që fiton jetesën duke parë ëndrra që parashikojnë të ardhmen; në Paris një grua që vdes pasi ka përshkruar qiejtë e gjysmës së botës me gishtin që pikon gjak; në Madrid dy vëllezër që mbyten teksa notojnë në dritë. Dymbëdhjetë histori mjeshtërore rreth jetëve të latino – amerikanëve me një kombinim të pazakontë të melankolisë, ngulmit, hidhërimit, dashurisë dhe të mbinatyrshmes, si gjithë letërsia magjike e Amerikës latine.

Isabel Allende- “Ishulli nën det”

Realizmi magjik është i preferuari im kur vjen puna për leximet e pushimeve. “Ishulli nën det” veç shezlongut më la dhe një natë pa gjumë, e kam lexuar me të njëjtën drithërimë si dikur “Shtëpinë e Shpirtrave”. Një roman i vendosur në Santo Domingo, Haitin e sotëm në vitin 1770, në mes të fushave të kallamit të sheqerit, në një botë skllevërish e sundimtarësh të bardhë, me zgjime dashurie e pasioni, plot me personazhe: ushtarë, skllevër luftëtarë, priftërinj vudu dhe murgj katolikë, zonja të rënda dhe kurtizane, piratë dhe fisnikë të rënë nga vakti, mjekë dhe bukuroshë dembelë… Me gjithë përbërësit e një romani që nuk shqitet nga dora.

“Bastardja e Stambollit”- Elif Shafak

Nëse Isabel Allende do të ishte turke dhe do të kishte jetuar në Stamboll, me siguri në vend të “Shtëpisë së Shpirtrave”, do kishte shkruar “Bastarden e Stambollit”. Një lloj realizmi tjetër magjik, ky i Elif Shafak, në një tjetër shtëpi të banuar vetëm me gra në Stamboll, ku në vend të fantazmave të Klarës së Allendes këtu enden xhindet e mira e të këqija, ku botët femërore dhe jetët e pazakonta ndërthuren me një histori të madhe dhune historike, si ajo e genocidit turko – armen dhe ku humori i zi bëhet bashkë me shijet e ushqimeve.

“Flokëkuqja”- Orhan Pamuk

Nuk do kisha mbërritur kurrë të rrëmoja shkrimtarët turq, po të mos ishte për Orhan Pamukun. “Flokëkuqja” është më i fundit roman i tij, që luan me mitet e Lindjes dhe të Perëndimit, atë të Edipit të Sofokliut (atëvrasjes) dhe Rustemit e Syhrabit (djalëvrasjes). Duke vendosur në qendër një grua flokëkuqe që vërtit botën e vogël të rrëfimit, Orhan Pamuku ngre një histori të mrekullueshme të dashurisë së përbotshme babë e bir, duke përfshirë në të shndërrimin e Stambollit dhe të vetë kësaj bote të madhe.

“Origjina”- Dan Brown

Për një enciklopedi të plotë, por edhe për të mbajtur frymën pezull nga kapitulli në kapitull Dan Brown është më i miri. Ndaj dhe zakonisht është i pari që zgjedh për të lexuar në verë (ndodh që ta ruaj librin nëse del në dimër, thjesht sepse e di që do të m’i bëjë pushimet më të bukura). Sërish në këtë roman, profesori Robert Langdon rikthehet në një tjetër aventurë me simbole të fshehura, vrasës, gra të bukura dhe çështje nga më thelbësoret në botë. Kësaj radhe pyetja është ajo e para, zanafilla: nga jemi krijuar? Një tjetër përplasje e shkencës me fenë, në një tjetër udhëtim, kësaj radhe nëpër Spanjë, nga Bilbao në Madrid dhe Barcelonë.

“Hija e erës”- Carlos Ruis Zafon

Për ta mbyllur po në Barcelonë. Me një histori që flet për një libër të mallkuar, për njeriun që e ka shkruar, për dikë që ka rrëshqitur nga faqet e një romani për ta djegur atë, për tradhti dhe miqësi të humbur. Është historia e dashurisë, e urrejtjes dhe e ëndrrave që gjejnë strehë nën hijen e erës, një histori që fillon dhe mbaron në një varrezë që quhet “varreza e librave të harruar”. Ky libër bëri që pena e Zafonit të kthehej në strehëzën më të dashur të atyre që e duan ende leximin. “Librat janë si pasqyrat, ku gjejmë vetëm atë që kemi brenda nesh dhe leximi përfshin mendjen dhe zemrën, që po bëhen gjithmonë e më të rralla”, thotë autori në fund të romanit: një thënie që të nxit të mos e vendosësh më në raft, por ta mbash përpara syve, si për të të kujtuar që jeta nuk mjafton për të lexuar të gjithë librat që do të doje./ KultPlus.com

Elena Ferrante për The Guardian

Ndoshta ka ardhur koha të pranojmë se një shok i keq, një shok tek i cili nuk mund të mbështetesh, s’duhet quajtur fare shok.

Herë pas here më është thënë, nga gra që njoh, se unë qënkam një shoqe e mirë. Kënaqem, por  nuk e kam guximin ta them vetë këtë. Në përgjithësi, kam tendencën të mos i shtoj mbiemra fjalës ‘shok’, ose përcaktorë që i referohen hierarkisë së ndjenjave dhe besueshmërisë. Më duken të pakuptimta.

Unë nuk do të thoja kurrë, për shembull, “ajo është shoqa ime e ngushtë”, sepse nga kjo do të nxirrja përfundimin se kam edhe shokë që i pëlqej më pak, të tjerë që nuk i besoj aq shumë, të tjerë që i  ndjej më pak të afërt. Dhe në qoftë se do ta bëja këtë, vetvetiu do më lindte pyetja: pse e konsideroj veten shoqe me këtë grua? Pse i konsideroj ata shokët e mi?

Fjala “mik”, në prani të hierarkive të këtij lloji, nuk është e përshtatshme. Ndoshta duhet të pranojmë se një mik i keq, një mik i pasigurt, nuk është mik. Ndoshta, për të qenë i qartë, edhe nëse është e dhimbshme, duhet të mësojmë të mos themi “një mike”, por “një grua me të cilën kaloj kohë ose kam kaluar kohë”. Problemi është se ne na ngushëllon  ideja që kemi shumë miq.

Kjo na bën të ndihemi më popullor, të dashur, më pak të vetmuar. Për këtë arsye ne preferojmë të përshkruajmë si “miq” gra me të cilat kemi pak ose aspak të përbashkëta, por me të cilat, nëse është e nevojshme, plotësojmë një zbrazëti: kalojmë një pasdite në një kafene, pimë një gotë verë, asgjë në veçanti. Asnjëherë mos u shqetësoni nëse më vonë, në rastin e parë që ju jepet, i quani ato thashethemexhie, gjarpërinj, të tharta, tepër të ndjeshme.

Fakti është se një mike është aq e rrallë sa një dashuri e vërtetë. Fjala italiane për “miqësinë”, amicizia, ka të njëjtën rrënjë si folja “të dua”, amare, dhe një marrëdhënie midis miqve ka pasurinë, kompleksitetin, kontradiktat, mospërputhjet e dashurisë. Mund të them, pa frikën e  ekzagjerimit, se dashuria për një shoqe, gjithmonë ka qenë një marrëdhënie shumë e ngjashme me dashurinë për njeriun më të rëndësishëm në jetën time.

Ku është dallimi? Marrëdheniet seksuale. Dhe nuk është një ndryshim i vogël. Miqësia nuk vihet vazhdimisht në rrezik nga praktikat seksuale, nga sa rrezik ka në përzierjen e ndjenjave kryelarta dhe presioni i trupave për të dhënë dhe për t’u marrë kënaqësi.

Është e vërtetë se sot, nga ajo që unë mund të shoh, miqësia seksuale është gjithnjë e më e përhapur (në italisht, ndonjëherë kam dëgjuar termin trombamiko  me zemër të zjarrtë, ose “mik me përfitime”). Por është një lojë që kërkon të mbajë në gjirin e saj njëkohësisht: edhe fuqinë e përhapur të dashurisë, edhe ritin e seksit të pastër. Ne e kemi njohur njëri-tjetrin për njëfarë kohe, ne i besojmë njëri-tjetrit më tepër se të huajve, shkojmë në një bar, një restorant, të shohim një film, kemi marrëdhënie seksuale.

Por unë ende nuk do të thoja se  seksi është normal midis miqve. Ashtu si dashuritë e mëdha janë të rralla, nga ana tjetër,  miq të shumtë  dhe të mirë janë të rrallë. Ndërkohë, të njohurit me të cilët ne mund, herë pas here, të përfundojmë në shtrat janë të shumtë gjithashtu./The Guardian-Bota.al

Romani “Ulurima e ujkut” e shkrimtarit Ag Apolloni është përkthyer dhe është botuar në Pragë, shkruan KultPlus.

Kjo libër është në mesin e 30 veprave të përkthyera ku hyjnë edhe ato të shkrimtarëve të njohur si Jose Saramago, Julian Barnes, Gaito Gazdanov, Romain Gary e të tjerë.

Ag Apolloni me romanin “Ulurima e ujkut” është shpallur fitues i Çmimit “Rexhai Surroi”. Romani “Ulurima e ujkut” trajton temën e të pagjeturve, mjerimin social e politik, edukimin arsimor, defektet religjioze, mitizimet historike, pseudodisidencën, si dhe dashuritë dhe marrëzitë e ndryshme. Po ashtu edhe ndarjet e dhimbshme me të gjallët dhe të vdekurit. Romani autobiografik përshkohet gjithandej nga një dëshpërim dhe tërbim, i shoqëruar edhe nga një dozë humori, me shumë referenca nga muzika, piktura, filmi dhe teatri. Ngjarjet vendosen në Kosovë, Maqedoni, Shqipëri, Mal të Zi, Itali dhe Vjenë, ku edhe është përfunduar romani. Libri ka 246 faqe dhe e ka botuar SHB “OM”, Prishtinë, 2013 (ribotime: 2014 dhe 2015)./ KultPlus.com