Mbrëmja gala që u mbajt në kryeqytet këtë të premte, solli një atmosferë festivali, ku kryefjalë ishte kinematografia.
DEA OPEN AIR e përfundoi këtë edicion të dymbëdhjetë, duke ofruar sërish përvojë të re kulturore, si edhe duke vijuar të zgjerojë hartën e njohjes së kinemasë botërore.
Ky edicion, që u mbajt nga datat 9-13 qershor bëri bashkë të gjithë rreth kinemasë cilësore. Në konkurrim morën pjesë 34 filma nga 20 vende të botës.
’’Edhe ky edicion konfirmoi, se kinemaja serioze mbetet një nga mjetet më të fuqishme për të eksploruar, ndjerë dhe kuptuar vetveten. Kjo është arsyeja, përse DEA nuk ndjek trende – por investon te konsolidimi i profilit të vet, si festival i përmbajtjes dhe ndërton te besimi i shikuesit”, u shpreh drejtoresha Artistike e Festivalit, Mirela Oktrova, në hapje të ceremonisë
Drejtori i Festivalit, Edmond Topi, falenderoi të gjithë ata që mbështetën këtë organizim.
’’Kemi mbyllur një maratonë filmash, të cilët shpresojmë t’i keni shijuar. Unë i kam parë edhe më parë dhe si drejtor kisha sikleta të tjera, por shpresoj që ju t’i keni shijuar vërtetë. Nuk jam i fjalëve të gjata, por shpresoj të përjetoni njësoj edhe këtë mbrëmje, siç keni qenë gjatë këtyre ditëve prezent në shfaqjen e filmave’’, u shpreh drejtori Edmond Topi.
Filmi ’’Përkushtimi i Hasanit’’ (titulli në origjinal Commitment Hasan) me regji të Semih Kaplanoglu, Turqi 2021 mori Kupën DEA për Filmin më të mirë me Metrazh të Gjatë, me motivacionin për saktësi dhe mjeshtëri të lartë.
Filmi eksploron tema si pajtimi, falja dhe lidhja njerëzore me thellësi dhe përmbajtje. Në një peizazh që shndërrohet në pasqyrë të brendshme, filmi rrëfen një histori universale përmes pak personazheve të ndërtuar me nuancë dhe autenticitet.
Të nominuar në këtë kategori ishin edhe dy filma të tjerë ;
Mykaela Plotkin – Zonjushat, Brazil 2024
Igor Aleksov – Lena dhe Vladimiri – Maqedonia e Veriut 2023
Regjisori Semih Kaplanoglu ishte vetë i pranishëm në marrjen e Kupës DEA, ndërsa mes emocioneve dhe falenderimit për trofeun tha se, ndihej krenar që mori një çmim të rëndësishëm në një vend që është special për të.
’’U jam falenderues për jurinë, që më nderuan me çmim, por krahas nderimit ndjehem shumë i emocionuar, pasi unë jam nip i një gjysheje që ka lindur në Shqipëri dhe e ndiej deri në palcë këtë nderim që më bëtë. Çmimet janë të bukura, por shërbejnë edhe për motivim e rinojnë regjisorin. Unë jam 63 vjec dhe kjo më jep nxitje për të sjellë një gjë më të mirë, që mund të vlerësohet në të ardhmen . Sa mirë që ekzistoni, sa mirë që ekziston kinemaja dhe sa mirë që ekzistojnë festivale të tilla që na vlerësojnë’’, u shpreh regjisori fitues Semih Kaplanoglu
DEA OPEN AIR vlerësoi të njëjtin film turk edhe me kupën për Regjinë më të mirë në Filmin me Metrazh të Gjatë.
Me motivacionin për regjinë e tij të rafinuar dhe thellësisht reflektuese, për saktësinë dhe përmbajtjen me të cilat e kthen thjeshtësinë në kinema të thellë regjisorin Kaplanoglu.
Umut Karadak i dha trofeun e tretë në këtë festival, filmit me të njëjtin titull për vërtetësinë e thellë në portretizimin e Hasan-it — një interpretim që përqafon pa frikë ambiguitetet e jetës dhe kontradiktat e qenies njerëzore. Ky çmim u dorëzua nga Drejtor i Teatrit Kombetar, Indrit Cobani
Konkurimi në këtë program u ndoq nga juria e Filmit me Metrazh të gjatë, e përbërë nga: Niccolo Castelli (kryetar – Zvicër), Luiza Xhuvani (anëtare – Shipëri), Claudio Bucci (anëtar – Itali), Fatos Berisha (anëtar – Kosovë), Nikos Moustakas (anëtar – Greqi).
Si simbole të respektit për kontributet e individualiteteve të shquara të ekranit DEA OPEN AIR nderoi kujtimin e të madhes Margarita Xhepa, ndërsa çmimin e mori në dorëzim i biri, aktori gjithashtu i njohur Ndriçim Xhepa. Dy muaj pas kalimit në amshim, filmi i fundit ku interpretoi ikona e kinematografisë dhe teatrit shqiptar, është “Vdekja le të presë”. Një film ky përshëndetës, në çelje të festivalit që erdhi si homazh për Margarita Xhepa.
’’Ja që vjen një moment dhe detyrohesh. Një kënaqësi të tillë, në këtë rast ime më do ta kishte marr vetë, por ja që gjithcka e ka një fund në jetë. Me kënaqësi do ta çoj në shtëpinë e saj këtë statujë. Falenderoj edhe pjesëmarrësit për reagimin. Në respekt të dy festivalbërësve, që e kanë ideuar këtë festival, e bëjnë për 12 vite edhe do t’i uroja shumë e shumë vite të tjera. Ju falenderoj për këtë respekt që përcillni për karrierën 70-vjeçare të Margaritës’’, tha Ndriçim Xhepa.
Një tjetër çmim ishte edhe DEA e Karrierës ose siç organizatorët e këtij fesuivali e kanë emërtuar, DEA e Mirënjohjes, i cili sivjet shkoi për jetën artistike dhe veprimtarinë e një prej emrave më të njohur të kinematografisë shqiptare regjisorin Saimir Kumbaro.
Juria e festivalit akordoi Çmimin Special, një përmendje të veçantë skenarit të filmit ’’Këtu vallezohet me hijet’’ të Pluton Vasit, me skenar të Bashkim Hoxhës, për guximin në përballjen me një kapitull kompleks dhe të dhimbshëm të historisë shqiptare, me thellësi dhe sinqeritet. Një histori që spikat për ndershmërinë e këndvështrimit dhe përkushtimin për të rikthyer kujtesën dhe humanizmin përmes rrëfimit.
Me Senhoritas/Zonjushat, Mykaela Plotkin fitoi Kupën DEA për Skenarin më të Mirë në Filmin me Metrazh të Gjatë. Ajo i qaset një teme rrallëherë të trajtuar me ndjeshmëri dhe guxim: kënaqësisë, dëshirës dhe dashurisë në moshën e tretë. Plotkin dërgoi një video përshëndetëse për festivalin.
Filmat konkurrues në programin e Filmit të shkurtër dhe Filmit me Metrazh të Gjatë i vlerëson nga ky këndvështrim tradicionalisht Juria e medias, e përbërë sivjet nga: Alda Bida (kryetare), Ermal Peci (anëtar), Juljana Vrapi dhe Egla Xhemalaj (anëtare). Juria e Medias ndau dy çmime – një për kategorinë e Filmit të Shkurtër dhe një për kategorinë e Filmit me Metrazh të Gjatë.
Çmimi Special i Medias në Konkurimin e Filmit të Shkurtër dhe motivacioni i tij shkoi për ’’Dhe kjo është për këtë Krishtlindje’’ me regji të Peter Vulchev, Bullgari 2024. Me motivacionin për një narrativë të ndjeshme dhe fokusim te vlerat e solidaritetit.
Ndërsa Çmimi Special i Medias në Konkurimin e Filmit me Metrazh të Gjatë dhe motivacioni përkatës shkoi për ’’Këtu vallëzohet me hijet’’ nga Pluton Vasi, Shqipëri 2024. Ky film u vlerësua si një akt angazhimi qytetar që merr përsipër të hedhë dritv mbi pasojat e represionit të diktaturës. Çmimin e mori vetë regjisori i pranishën në ceremoninë e ndarjes së çmimeve:
’’Kënaqësi për mua, falenderimi i veçantë për organizatorët. Për mua ishte një kthim në inocensë. Janë emocione të rralla, pasi këtu në këto ambjente kemi marr fillimet e para të profesionit. Një përmendore të jashtëzakonshme për pedagogët tanë’’, u shpreh regjisori Vasi
Nga vlerësimet e jurisë organizatorët e Festivalit ndanë Çmimin Special të Publikut/Audiencës – vleresim, qe rezulton nga klikimet dhe mesazhet ne llogarite zyrtare te festivalit si edhe nga vlersimet e publikut, e ka ndjekur shfaqjet e filmave ne kinema.
Me këtë çmim publiku vlerësoi aktorin Karafil Shena, në rolin kompleks të Zigurit – ish-punonjës i Sigurimit të Shtetit dhe njëherësh baba i një gazetareje që përpiqet të ndriçojë të kaluarën, në filmin ’’Këtu vallëzohet me yjet’’. Në emër të organizatorëve, vendimin e kësaj here e zbuloi Drejtori i Programit të Filmit me Metrazh të Gjatë, Genc Përmeti.
Kupa Dea për Kamerën më të Mirë iu dha Aleksandar Rusjakovit, drejtor fotografie i filmit ’’Lena dhe Vladimiri’’ me regji të Igor Aleksovit, për një punë vizuale që na lejon të ndjejmë emocionet e personazheve dhe pothuajse të nuhasim vendet ku ata jetojnë.
Gjithashtu ky film u vlerësua me Kupën DEA për aktoren më të mirë në filmin me metrazh të gjatë akorduar Sara Klimoska, për aftësinë për të sjellë në jetë një personazh me intensitet dhe vërtetësi. me këtë performancë, ajo konfirmohet si një nga zërat më premtues jo vetëm në kinemanë ballkanike, por edhe më gjerë.
Programi i Filmit të Shkurtër në DEA OPEN AIR 2025 Solli një mozaik rrëfimesh të thella dhe të larmishme, ku ndërthuren trauma personale, sfida sociale dhe momente të papritura ndërgjegjësimi. Temat që dominuan ishin humbja, padrejtësia, shtypja, identiteti dhe dashuria.
Në kategorinë, Filmi i Shkurtër më i Mirë, i përzgjedhur në 14 filma të Shkurtër nga 12 vende të botës, mes tre te nominuarve çmimi shkoi për ’’Sara’’ me regji të Ariana Andrade Castro, Spanjë–Peru, 2024. Me motivacionin për atmosferën e ndërtuar me ndjeshmëri të thellë, për regjinë e rafinuar dhe gjetjet e bukura vizuale, për mënyrën si drama ndërthuret me poezi filmike, trishtim dhe reflektim njerëzor,
Festivali ka prej kohësh në traditën e vet inkurajimin e kineastëve të rinj në rrugën jo fort të lehtë të krijimit kinematografik. Këtij synimi i shërben edhe Çmimi Inkurajues.
Drejtorja e Programit të Filmit të Shkurtër, Ajola Daja zbuloi çmimin që shkoi për Granit Dragaj – “Shkëmbim” – Kosovë 2022 me motivacionin e një gjuhë të pastër kinematografike dhe me një qasje të sinqertë, filmi na kujton rolin që kinemaja mund të luajë për të promovuar humanizmin dhe empatinë, ku përmes syve të një fëmije, ai na fton të shohim botën me më shumë mirësi.
Mbrëmja e ndarjes së çmimeve rezervoi të tjera vlerësime edhe për konkurimet në Seksionet e Filmit Studentor dhe Filmit të Shkurtër, seksionet me aplikimet më të shumta në të gjithë këto dymbëdhjetë vjet të rrugëtimit të DEA-s. Ofertën filmike në Programin dhe Konkurimin e Filmit Studentor e ndoqi Juria e Filmit të Shkurtër dhe Studentor e përbërë nga: Andriana Vickovic (kryetare – Kroaci), Lulzim Zeqja (anëtar – Shqipëri), Ben Apolloni (anëtar – Kosovë).
Në këtë edicion, u bënë pjesë 13 filma nga 9 vende të botës, ndër të cilët: Shqipëria, Irani, Korea e Jugut, Bullgaria, Spanja, Italia, Kili dhe Rusia, shqetësimi kryesor i të cilëve mbetet raporti i njeriut me botën përreth apo i individit me komunitetin.
Ben Apolloni një nga anëtaërt e jurisë zbuloi emrin e Matteo Giampetruzzi nga Italia fitues me oferëtn filmike ’’Lum ata që janë të pastër në zemër’’ një film ky i vitit 2023.
Sivjet, juria, kishte vendosur të “përmendë në mënyrë të veçantë” edhe një konkurrues tjetër, me dëshirën për ta vlerësuar atë në mënyrë inkurajuese dhe ai është Mauro Zaçes. Një çmim i veçantë ky për filmin “Shtigje” që spikat për ndërtimin e qëndrueshëm dramaturgjik dhe për një regji të pastër, të qartë dhe të përmbajtur.
Edicioni i 12-të i DEA OPEN AIR – Tirana 2025 – përputhur me moton “Kinemaja si integritet” konfirmoi edhe një herë vlerën e kinemasë si formë reflektimi dhe rrëfimi me integritet.
Me falenderimin për mbështetjen dhe kthimin sërish vitin e ardhshëm Mirela Oktrova, drejtoresha artistike e DEA OPEN AIR e deklaroi të mbyllur Edicionin e dymbëdhjetë DEA – International Film Festival – Tiranë 2025.
Nën tingujt e kuartetit të harqeve, në skenë u ngjitën të gjithë pjesëmarrësit për foton tradicionale përmbyllëse./atsh/ KultPlus.com
Ish-kapiteni i Anglisë, David Beckham, është nderuar me titullin ”Kalorës i Mbretit” në ceremoninë e ditëlindjes së Mbretit, së bashku me ish-kampionen e tenisit të Wimbledonit, Virginia Wade, dhe talentin e ri të shigjetave, Luke Littler.
Beckham, i cili fitoi tituj në katër vende dhe luajti 115 ndeshje për vendin e tij, u nderua për kontributet e tij në sport dhe bamirësi.
Sir David gjithashtu fitoi Ligën e Kampionëve me Manchester United në vitin 1999, dhe pasi u tërhoq si lojtar u bë themelues dhe bashkëpronar i klubit amerikan ”Inter Miami”.
Ai ka qenë ambasador për bamirësinë globale UNICEF që nga viti 2005 dhe ka qenë ambasador për Fondacionin e Mbretit që nga viti i kaluar.
”Duke u rritur në Londrën Lindore me prindër dhe gjyshër britanikë kaq patriotë dhe krenarë, nuk e imagjinoja kurrë se do të merrja një nder kaq të përulur”, theksoi Beckham në një deklaratë. /atsh/ KultPlus.com
Sot, në Prishtinë janë shpallur fituesit e Panairit të Librit për vitin 2025, ku autorja Jetlira Avdiaj është shpallur autorja më e mirë e vitit me librin ‘Toka e babës’, shkruan KultPlus.
Në ceremoninë e përvitshme të Çmimeve të Panairit, ku të pranishëm janë botues, autorë, përkthyes, njerëz të fushës e gazetarë, juria në përbërje me Behar Gjoka kryetar, Majlinda Nana anëtare dhe Dan Ibrahimi anëtar, ndanë çmimet në vijim:
1. Çmimi për letërsinë për fëmijë dhe të rinj: Gani Bytyçi për librin ‘Letra Lejlekut’ botuar nga Faik Konica, Prishtinë
2. Çmimi për kritikë-publicistikë: Mevlan Shanaj për librin ‘Të fshehta jashtë ekranit’ botuar nga Agora, Tiranë
3. Çmimi për prozë: Ahmet Prençi për librin “Në emër të gjakut” – tregime, botuar nga Mediaprint, Tiranë
4. Çmimi për poezi: Shpëtim Selmani për librin ‘Kureshtje dhe terror’, botuar nga Onufri, Tiranë
5. Çmimi për poezi: Arti Lushi për librin ‘Zoti i kripës’, botuar nga Buzuku, Prishtinë
6. Çmimi përkthyes i vitit 2025: Zija Vukaj për librin ‘Karlo Kolodi: Avneturat e Pinokut’ botuar nga Toena, Tiranë
7. Çmimi përkthyes i vitit 2025: Pandeli Pasko Kuteli për librin ‘Jean Selim Kanaan: Lufta ime ndaj indiferencës’ botuar nga Buzuku, Prishtinë
8. Çmimi Special: Durim Abdullahu & Davjola Ndoja për kontribut të shquar në botimin e librit ‘Lufta e Kosovës 1997-1999: Një bibliografi e pëzgjedhur’ botuar nga Artini, Prishtinë
9. Çmimi për vepër kapitale: Botimi i serisë së veprave të Petro Markos, botuar nga Albas, Tiranë-Prishtinë-Tetovë
10. Çmimi Autor i vitit (letërsi shqipe) 2025: Jetlira Avdiaj për librin ‘Toka e babës’ botuar nga Koha, Prishtinë
11. Çmimi Autor i vitit (letërsi e huaj) 2025: Sophie Kepes me librin Çpërkatësia: Psikologjia e krijimit letrar, botuar nga Buzuku, Prishtinë)/ KultPlus.com
Javier Marías Franco (1951 – 2022), shkrimtar, përkthyer, kolumnist spanjoll. Autor romanesh të mirënjohura si Një zemër kaq e bardhë, Nesër në fushëbetejë mendo për mua dhe i trilogjisë Fytyra jote nesër. Fitues ndër të tjera i çmimit austrik për Letërsinë evropiane, më 2011
REINER MARIA RILKE NË PRITJE
Nga Javier Marias
Kur Reiner Maria Rilke ishte shumë i ri shkoi të vizitonte Tolstoin, atëherë burrë në moshë, në pronën e tij në Jasnaja Poljana. Dolën për një shëtitje në fshat me të kudogjindshmen Lou Andreas-Salome dhe Tolstoi e pyeti Rilken: “Në çka je i përkushtuar për momentin?” Poeti ia ktheu druajtshëm dhe natyrshëm: “Ndaj lirikës.” Me gjasë, në kundërpërgjigje ai mori jo vetëm një sërë sharjesh, por edhe një diatribë të tërë kundër të gjitha formave të lirikës, si diçka ndaj së cilës askush s’do të mund të përkushtohej ndonjëherë.
Është e qartë, në rastin e Rilkes, fjalët e mjeshtrit të moçëm rus mund të kenë hyrë nga njëri vesh dhe të kenë dalë nga tjetri, duke qenë se pak poetë në historinë e poezisë ia kanë përkushtuar veten, përkushtim është fjala e duhur, në mënyrë aq obsesive dhe ekskluzive, jo vetëm lirikës, por lirikës në të gjitha format e saj. Rilke shkroi poeti lirike, por po ashtu edhe prozë lirike, në ditarët e tij, letrat, artikujt, ditarët e udhëtimit dhe në dramat e tij. Kurdoherë që kapte pendën, qoftë edhe vetëm për të kërkuar një favor, ai shkroi lirika dhe jo gjithmonë nga ato më të mirat. Që të jemi të ndershëm, tekefundit në ditët e tij të hershme, ai ishte më tepër i dhënë pas lajkave dhe nuk e kufizonte veten thjesht të tregonte një interesim të paorganizuar dhe vlerësimin e veprës së të tjerëve, por në dy raste madje u ofrua të shkruante një libër rreth veprave që i kisthe çmuar: njërën ofertë e përmbushi në rastin e skulptorit Rodin, për të cilin kishte punuar një kohë si sekretar dhe – me gjasë fatbardhësisht për të – tjetrën nuk e përmbushi në rastin e piktorit spanjoll Zuloaga, megjithëse në mendje e tij e kishte krejt të qartë si do të ishte: “një libër i zjarrtë plot me lule dhe vallëzime.” Kush e di, mase entuziazmi i Rilkes u zbeh pjesërisht pas një ndeje spanjolle ku kishte marrë pjesë në shtëpinë e Zuloagës në Paris, me rastin e pagëzimit të djalit të këtij të fundit, më 1906, dhe për të cilën një reporter i një gazete nga Madridi ka lënë këtë përshkrim: “Kitaristi Llovet na mahniti me lojën e tij brilante dhe kitaristi Palmero, në stilin e vërtetë flamengo, e shoqëroi bailaorën Carmela të zhdërvjellët dhe të gjallë në tango si morrongo, për habinë e abati të mirë Brebain që ishte në mesin e spektatorëve.” S’e dimë reagimin e Rilkes, por pas ndejës, në fund të fundit ai e shkroi një lirikë, po pra, e shkoi një poezi me titullin e parashikueshëm: “Vallëzuesi spanjoll.”
Siç e dimë tash, falë punës së studiuesit të njohur Ferreiro Alemparte, lidhja spanjolle e Rilkes ishte e frytshme dhe e jetëgjatë, e përfunduar me një qëndrim katër mujor, kryesisht në Toledo dhe Rondë, me shkuarje të shkurtra në Kordobë, Sevijë dhe Madrid. Dy qytetet e fundit i ishin dukur të pakëndshme: për kryeqytetin andaluzian ai shkroi: “përveç diellit, s’prisja gjë dhe s’më dha asgjë, prandaj s’kemi arsye të qahemi.” Sidoqoftë, u qa përkitazi me katedralen “jomiqësore, që të mos themi armiqësore,” dhe brenda saj, “një organo e çakorduar, me një ton të tmerrshëm sentimental.” Edhe më i ashpër ishte me kryeqytetin spanjoll që e mërziste “pothuajse po aq sa Trieste” kur ishte larguar prej saj, dhe, rreth së cilës, kur u rikthye, u tregua më pak enigmatik dhe më shumë kategorik: “… është pothuajse sikurse ky vend i trishtë, Madridi, nuk mund ta durojë asnjë qytet dhe sikurse të mos kishte dashur kurrë të themelohej.” Ai e kaloi kohën në Prado, pastaj ia mabthi me galop; as Goya as Velazquesi dhe El Greko nuk ishin të mjaftueshëm për ta qetuar.
Për një kohë, ai ishte i obsesionuar me El Grekon siç kishte qenë për një kohë me Ziloagen dhe siç do të ishte me lirikën për çdo ditë të jetës së tij, kudo që të ishte. Dhe fakti është se kurrë nuk ishte në të njëjtin vend: mes viteve 1910 dhe gushtit të vitit 1914, e kaloi kohën në rreth pesëdhjetë vende të ndryshme dhe ne vetëm mund të supozojmë se, gjatë këtyre viteve, jeta e tij nuk ishte kaluar në asnjërin prej këtyre vendeve, por në mëqikun mes tyre. Kjo bredhje kishte nisur herët pasi që e kishte braktisur Pragën e lindjes për Munihun, Berlinin dhe Venedikun. Pastaj udhëtimi i tij i parë për në Rusi dhe një vit më pas, udhëtimi i tij i dytë, siç u cek më sipër. Paris, Venedik, Viarexho, Paris, Worpswede në Skandinavi, Gjermani, Paris, Romë, Afrikë e Jugut, Spanjë, natyrisht Duino në Adriatik, Munih, Vjenë, Cyrih, Venedik, Paris, Gjenevë – një kaos i njëmendtë. Është e vështirë të kuptohet nga i merrte paratë që t’i përballonte gjithë këto udhëtime përreth, edhe më pak se si arrinte të kujdesej – edhe pse minimalisht dhe në distancë – për bijën e tij, Ruth, e lindur nga martesa e tij e shkurtër me skulptoren Clara Westhoff: u martuan në pranverën e vitit 1901 dhe i ndanë në maj të vitit 1902 dhe me gjasë për shkak të kësaj i ruajtën marrëdhëniet e shkëlqyera. Përveç fëmijës, poeti i ishte borxhli edhe për diçka tjetër Clarës: ajo ishte ajo që e kishte vënë në kontakt me Auguste Rodinin, të cilit nga ana tjetër Rilke i ishte borxhli për njërën prej pak punëve të tij të paguara: është e ditur se ai punoi për Rodinin “dy orë çdo mëngjes.”
Gjykuar nga letrat dhe ditarët e tij, Rilke e kaloi jetën e tij “në pritje” të lirikës dhe duke e bashkëndarë atë pritje me gra të ndryshme, shumica prej tyre aristokrate (të paktën me emër dhe sjellje) dhe të lumtura a strehojnë në kështjellat dhe pronat e tyre të ndryshme ashtu që ai të mund të priste më rehatshëm. Ai ushqeu pasione dashurore dhe thjesht miqësore për Lou Andreas Salomen, të dëshpëruarën Eleonora Duse, princeshën Marie von Thurn und Taxis, valltaren Klossowska, baroneshën Sidonie Nadherny de Borutin, Mathilde Vollmöller-Purrmann, kontëshëzen Pia Valmarana, pianisten Magda von Hattingberg, shkrimtaren suedeze Ellen Key, konteshën Manon zu Solms-Laubach, Eva Cassirer-Solmitz, baroneshën Alice Fähndrich von Nordeck zur Rabenau, Katharina von Düring Kippenberg, Elisabeth Gundolf-Salomon, Nanny Wunderly-Volkart, konteshën Margot Sizzo-Noris Crouy, njëfarë Mimi in Venice, dhe, natyrisht, konteshën dhe poeten de Noailles, bijën e princit Bassaraba de Brancovan, pa e harruar, natyrisht, princeshën Cantacuzène. Kjo listë duket, ose e meriton, të jetë e rreme, por nuk është, megjithëse, sa u përket të paktën dy prej atyre zonjave, Rilke i kishte takuar duke përfunduar me një dështim: konteshës de Noailles i dukej i shëmtuar dhe gjëja e parë që ajo tha për të, sapo ishin prezantuar, ishin këto fjalë të rënda: “Monsieur Rilke,” tha ajo, “çka mendoni për dashurinë… çka mendoni për vdekjen?” Sa i përket divës Duse, ndaj së cilës Rilke ishte i përkushtuar, sado që e takoi kur ajo ishte në moshë dhe tashmë në gjendje të rëndë mendore dhe shëndetësore, intimiteti i tij me të ishte ndërprerë nga një palloi që, në mes të një pikniku idilik në njërin prej ishujve të Venecias, ngarendi vjedhurazi drejt vendit ku ata po pinin çaj dhe ia lëshoi britmat e tij të tmerrshme të ngjirura drejt e në veshin e aktores, e cila jo vetëm që u largua nga pikniku, por edhe nga vetëVenecia. Në njëfarë mënyre tekanjoze, Rilke u identifikua me palloin, një fakt që solli me vete ndjenja të çuditshme të brejtjes së ndërgjegjës dhe e mbajti të zgjuar gjithë natën.
Raporti i Rilkes me kafshët do të jetë familjar për këdo që ka lexuar Elegjinë e tetë duineze të jashtëzakonshme. Qentë duken të kenë nxjerrë më të mirën nga poeti.
Mjafton të lexojmë vetëm atë që ka për të thënë rreth një bushtre të vogël, të shëmtuar, shtatëzënë që e kishte hasur në Kordoba dhe me të cilën kishte ndarë një copë sheqeri dhe për të cilën ka shkruar: “ishte, në njëfarë mënyre, si një celebrim meshe”. Ajo e kishe shikuar drejt në sy dhe, sipas fjalëve të Rilkes, “në sytë e saj reflektohej e gjithë e vërteta që shkon përtej individit dhe drejt nuk e di se ku, drejt të ardhmes, ose drejt të të pakuptueshmes”. Nga ana tjetër, nuk ndihej rehat me fëmijët, megjithëse ata e adhuronin. Sa u përket shkrimtarëve të tjerë, mënyrat e tij ekstravagante me zonjat pa dyshim i linin pak kohë të fliste me to, sado që ai ishte në marrëdhënie sipërfaqësore me ca sosh dhe, gjatë njëë qëndirmi në Venecie, kishte ndarë një shërbëtor, të cilit i shkonte emri Dante, me Gabriele d’Annunzion. Sidoqoftë, ai nuk u takua me poetin qejfli.
Rainer Maria rilke, që, më herët, e kishte quajtur veten shkurt Rene Rilke dhe të cilin mikja e tij, proncesha Marie von Thurn und Taxis, e quante doktor Serafiku, ishte, gjithë jetën e tij, teksa priste lirikën, viktimë e sëmundjeve si fizike ashtu edhe psikologjike.
Miqtë e tij të ngushtë rrallë kujtojnë ta kenë parë pa qenë duke vuajtur a i shqetësuar dhe ai vetë ishte bukur i hapur në përmendjen e vuajtjeve të tij në letrat e tij të gjata dhe në ditarët: “pafatësia e përhershme” e tij nuk e lejtonte të “punonte seriozisht”, megjithëse ai ishte gjithmonë gati të sakrifikonte jetën e tj për punën e tij (punën e tij lirike, natyrisht). Një shembull: kur po qëndronte në kështjellën madhështore Bergam Irchtel, në kantonin e Cyrihut, zhurma e largët e një sharre elektrike nga ana tjetër e parkut ia bëri të pamundur të përqendrohej dhe të shkruante poezinë e tij. Për aq sa dimë, shkrimi i Elegjive duineze ia mori dhjetë vjet, shumica e të cilave të kaluara duke pritur. Kur ishte me fat, mund të dëgjonte zëra, si atë ditë janari kur, në mesin e poteres së një shtrëngate, ai dëgjoi një zë ta thërriste, një zë bukur afër, duke i thënë në vesh këto fjalë tanimë me nam: “Kush, po bërtita, do ta dëgjojë mua në mesin e rangjeve t engjëjve?” Ai qëndroi, i palëvizur, të dëgjonte zërin e Zotit. Mandej e nxori fletoren e vogël të lirikave që e mbante ngado me vete dhe i hodhi në letër ato vargje dhe pastaj të tjerat që rrodhën sa duket pavullnetshëm. N mbrëmje, Elegjia e parë ishte e përfunduar, por, për shkurt paskëtaj, Zoti ra në heshtje, përveçse për pak intervale fjalëshumë, profitabile, dhe Rilke vuajti mizorisht në atë dhjetëvjeçar heshtjeje, në pritje. Mbase mund të pyesim veten, megjithatë, thjesht sa ka të vërtetë në pritjen legjendare të Rilkes që i mbante të gjithë miqtë e tij aristokratë si mbi gjëmba, se André Gide —i cili megjithëse nuk e njihte mirë, e kishte njohur nëë ditët e tij më të pak të feminizuara — e kujtonte të kishte thënë se pjesa më e madhe e poezisë së tij vinte papritur dhe në një hop dhe kërkonte “rishkrim minimal”. Ia kishte treguar fletoren e lirikave, me një numër poezish “të improvizuara në një stol në Jardin de Luxemburg”, me rrallë ndonjë fjalë të korrigjuar.
Si çdo poet i mirë, Rilke shtrohej në goxha kuvendime, jo veç me kafshët, por edhe me yjet, me tokën, pemët, perënditë, monumentet, pikturat, heronjtë, mienralet, të vdekurit (posaçërisht me gratë që kishin të vdekur të reja dhe të dashuruara) dhe bukur rrallë me shokët e tij të gjallë. Fakti se një person kaq i ndjeshëm, kaq i dhënë pas kuvendimit, mund të kishte rezultuar të ishte njëri prej poetëve më të mëdhenj të shekullit XX (për këtë ka fare pak dyshime) kishte pasur pasoja shkatërrimtare për shumicën e poetëve lirikë që kanë ardhur pas tij, atyre që vazhdojnë të kuvendojnë në mënyrë të padiskrimunueshme me këdo që u del përpara, me, sidoqoftë, me më bukur më pak rezultate të vlerësueshme dhe, duhet të thuhet, në dëm serioz të personaliteteve të tyre.
Rilke ishte i shtatshkurtër dhe me dukë të zbehtë, goxha i shëmtuar në shikim të parë (por më pak paskëtaj), me një kokë të gjatë majuce, hundë të gjerë, buzë bukur të përdredhura që theksonin bukru fort mjekrën e tij të pakët dhe vrimën e thellë në të, sy të mëdhenj të bukur, sytë e një gruaje me një çikëz çapkënllëk fëmijëror, sipas përshkrimit të princeshes Taxis. Shoqëria e tij ishte s’do mend fort e këndshme, të paktën për klasën e veçantë të zonjave që më së shumti përfitonin prej saj. Kishte pasur bukru shumë vështirësi financiare, të cilat s’e pengonin të ishte përzgjedhës, madje edhe kritik kur vinte puna tek ushqimi: mbante një dietë vegjetariane dhe ia neveriste mishi i peshkut, të cilin s’e kishte ngrënë kurrë. Nuk është e njohur çka i pëlqente, si ushqimet e shëndetshme apo gjërat e tjera, përveç shkronjës “y” – që e shkruante kudo që kishte mundësi – si dhe, natyrisht, udhëtimeve dhe grave. Ai e kishte pranuar se mund të fliste veç për gratë, se mund t’i kuptonte vetëm gratë dhe me to ia kalonte për bukuri. Megjithatë, vetëm për një kohë të shkurtër. “Çka po pret?” kishte thënë njëherë miku i tij Kassner, kur ishte munduar t’ia shpjegonte Rilken princeshes Taxis pasi që ai ia kishte mbathur përsëri, “të gjitha këto gra në fund e mërzisin atë”.
Reiner Maria Rilke vdiq nga leukemia pas shumë dhimbjesh e vuajtjesh, në një spital në Valmont, Zvicër, më 29 dhjetor 1926, në moshën pesëdhjetenjëvjeçare. Katër ditë më vonë u varros në Raron, nën epitafin që e kishte shkruar dhe zgjedhur paraprakisht:
Trëndafil, oh kundërthënie e pastër, gëzim/ i të qenit gjumi i As-kujt përposh aq shumë/ qepallash.”
Edhe guri i varrit ishte lirik, me gjasë këto kishin qenë saktësisht tri vargjet për të cilat ai kishte kaluar aq kohë të gjatë në pritje.
Marrë nga Javier Marías, ‘Written Lives’, New Directions, 2006 /Gazeta Express/ KultPlus.com
Muzeu Kombëtar “Onufri” në kalanë historike të Beratit, një nga monumentet më të rëndësishme të trashëgimisë kulturore shqiptare, po tërheq gjithnjë e më shumë vizitorë me pasurinë e tij unike të artefakteve kishtare dhe ikonografisë bizantine.
Ministri i Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Blendi Gonxhja përcolli në rrjetet sociale mesazhin e një turisteje arberëshe që vizitoi muzeun e Onufrit.
“Nga Kalabria në Berat, një arbëreshe ndalet përballë ikonave të Onufrit, aty ku gjuha e artit dhe gjuha e gjakut flasin të njëjtën histori”, tha Gonxhja.
Nga ana e saj, turistja thotë se vjen nga Kalabria, ndërsa nëna e saj ka pasur mbiemrin Minishi si arbereshe që ishte, ndërsa gjyshërit ishin italianë. “Ne arbëreshët, qëndruam siç erdhëm 500 vite më parë, aty ku jemi vendosur me të gjitha traditat tona në shumë zona të Kalabrisë. Është hera e parë që vij në Shqipëri, pasi ne themi shpesh Arbëria është në zemrën tonë. Erdha sepse jemi vëllezër, motra, jemi vëllazëri e vërtetë. Jam pritur shumë mirë dhe jam e lumtur që jam këtu”, thotë ajo.
Njëherësh, turistja thotë se është kthyer pas 500 vitesh, erdha në shtëpinë e etërve të saj. “Erdha në Berat dhe Berati qenka vërtet i bukur. Nuk e dija që do të ishte një vend kaq i bukur. U ngjita në kala, erdha në këtë kishë, dhe m’u hap zemra që të shihja gjithë këto ikona që të flasin. Është vërtet shumë i bukur”, pohoi turistja arbëreshe.
Muzeu, i vendosur në ambientet e Kishës së Shën Mërisë në kalanë historike të Beratit, ruan mbi 2,000 objekte të përzgjedhura me kujdes nga kishat dhe manastiret e zonës. Në këto objekte përfshihen ikona, libra liturgjikë, relike dhe objekte të tjera me vlerë artistike dhe fetare.
Gjatë pesëmujorit të parë të këtij viti, muzeu ka mirëpritur një numër rekord vizitorësh, duke tejkaluar 30,000 vizita, një tregues i rritjes së interesit për trashëgiminë kulturore dhe turizmin kulturor në Shqipëri./atsh/ KultPlus.com
“Sunday Pictorial” ka botuar, të dielën e 7 janarit 1940, në faqen n°14, një shkrim asokohe rreth një fotografie të rrallë të Gjon Milit, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Ju kurrë nuk e keni parë këtë në jetën tuaj
Burimi : Sunday Pictorial, e diel, 7 janar 1940, f. 14
Kjo është një nga fotografitë më të mrekullueshme që kemi botuar ndonjëherë.
Ju keni parë shumë fotografi mahnitëse nga gjeniu i objektivit Gjon Mili. Ne kemi publikuar shumë nga fotografitë e mrekullueshme që ai ka bërë me aparatin e tij të famshëm të njëqindmijtës së sekondës.
Është një fotografi me një temë të thjeshtë.
Vetëm një rrjedhë uji në momentin e prerjes nga një limë.
Mili e ka kapur në momentin e saktë që lima po kalon në të vërtetë përmes rrjedhës së ujit dhe gjithashtu ka arritur një autoportret të mahnitshëm.
***
Studioni detajet në fotografi.
Vini re se si çdo pikë e vogël dallohet me qartësi kristalore. Shikoni se si uji përhapet si një bobinë filmike.
Vetëm Mili mund të kishte krijuar një fotografi të tillë./ KultPlus.com
“Fluturimi mbi Teatrin e Kosovës” është shfaqja e cila jepet premerë sonte, nga ora 20:00 në Teatrin “Adriana” në Ferizaj.
Kjo shfaqje me tekst nga Jeton Neziraj dhe regji nga Agon Myftari, është një komedi politike, satirike dhe shpeshherë absurd, që përmes rrëfimit të një trupe teatrore, trajton me humor dhe reflektim një nga ngjarjet më të rëndësishme të shekullit: lindjen e shtetit të Kosovës.
Shfaqja fluturon mbi realitetin tonë me humor, turbulenca dhe ironi të mprehtë, duke e kthyer skenën në një vend për të qeshur, për të menduar dhe për të parë nga afër përballjen e artit me realitetin.
Në këtë shfaqje luajnë aktorët: Blin Mani, Nexhat Xhokli, Dardane Mehmeti, Sherif Bega dhe Elton Tahiri.
Presidentja Vjosa Osmani ka mbajtur dje një fjalim para studentëve të “Sophia University” në Tokio, lidhur me rëndësinë e mbrojtjes së demokracisë.
Ajo ka folur edhe për luftën e fundit në Kosovë dhe për sakrificat që u bënë për t’u zhvilluar mësimi nën regjimin serb.
“Vetëm dje shënuam Ditën e Çlirimit të Kosovës dhe ishte 26-vjetori i liberalizimit tonë, një ditë me rëndësi të thellë për popullin e vendit tonë. Është dita kur thirrja jonë e gjatë për liri më në fund mori përgjigje pas shekujsh sakrifice”.
“Unë linda dhe u rrita nën një regjim i cili më pas çoi në një luftë të tmerrshme gjenocidale kundër popullit të Kosovës. Gjatë fëmijërisë sime kam qenë dëshmitare dhe kam jetuar nën një sistem që u përpoq të zhdukte identitetin tonë, të na heshtte zërin, të shuante ekzistencën tonë dhe të na zhdukte nga toka. Shkollat na i mbyllën, mësuesit po ashtu u larguan nga shkollat, fëmijët nuk ishin mësuar të ëndërronin, por të frikësoheshin”, tha Osmani.
Festivali Ndërkombëtar i Monodramës, ‘Mono Akt Festival 2025’, i cili këtë vit shënoi 17-të vjetorin e realizimit, në mbrëmjen solemne përmbyllëse ka ndarë edhe Çmimet e Festivalit, shkruan KultPlus.
Çmimet e ‘Mono Akt Festival 2025’ janë ndarë nga Juria Ndërkombëtare në përbërje me Nina Mazur, Goce Ristovski dhe Emre Erdem:
Mirënjohje Speciale: Odise Plaku
Çmimi për Vepër Jetësore: Igballe Qena
Çmimi – Monodrama më e mire: ENGJËJT, Shqipëri/ Kosovë
Çmimi – Regjia më e mirë : Damir Altumbabiç, Bosnjë dhe Hercegovinë
Çmimi – Aktorja më e mirë: Georgia Zoi, Greqi
Çmimi – Aktori më i mirë: Elfar Logi Hannesson, Islandë
Çmimi Special: Simona Codreanu, Rumani
Çmimi – Monoperformansa më e mirë: Andin Bajgora
Çmimi – Monostripi më i mirë: Besart Sllamniku
Në mbrëmjen përmbyllëse Mono Akt Festival ka shpërndarë edhe Diploma dhe Mirënjohje për bashkëpunëtorët, Institucionet dhe Sponsorët./ KultPlus.com
“You wish you felt beter” (Do të doje të ndjeheshe më mirë)
Ballsor Hoxha
Janë të çuditshme magjepsjet e njeriut, qoftë ato globale dhe qoftë ato të shoqërisë sonë. Sikur që është sot magjepsja dhe trendi global me imitimin dhe fiksimin me atë që njihet tashmë ndërkombëtarisht si “thug”, e që i bie hajn, dhe çdo gjë tjetër që përfshinë kjo lloj jete deri te krimineli. Mirëpo filozofët francez prej dekadave të 50-ave e së paku deri në vitet tetëdhjetë të shekullit të kaluar, kishin themeluar një kërkim shumë të rëndësishëm, dhe atë jo vetëm me fuqizimin e shoqërive që jetojnë në margjina, jo vetëm me skizofreninë, por edhe me personifikimet më të njohura në histori të artit e të letërsisë në veçanti me skizofrenë të njohur.
Në këtë, Maurice Blanchot, kur flet për skizofreninë e Friedrich Holderlin, bën dy veçime, tejet tejet të rëndësishme për këtë komunitet: njëra është ajo që njihet si tepria e pranisë (excess of presence). Blanchot thotë se pikërisht këtu, me këtë tepri, hapet e tëra, pra, çrregullimi, deluzioni etj. Në këtë mund të imagjinojmë lehtë pikturat e Van Gogh, tërë ai shpërthim i pranisë në ngjyrat dhe dhe karakterin në pikturat e tij, etj.
Dhe gjëja e dytë, që Blanchot nuk e saktëson por që e ndjehet nën lëkurën e këtij mallkimi, është të qenit i huaj në botë, i huaj në bashkëjetesën me botën, me njeriun, me tërësinë. Disi, sikur i mbetur jashtë. Sikur i mbetur prapa, por i gjallë, e pa pjesëmarrje si një i vdekur.
Dhe, nga këtu, sa i vështirë bëhet kthimi, rikthimi, në jetë, nga këto net.
Nuk e di a ju ka ndodhur të gjendeni, para një momenti vendosjeje me vetëdije, me qëllim e me dëshirë që do të ndryshojë jetën tënde përgjithmonë, (e jo sikur para martesës për shembull, ironi e qëllimshme, kur njeriu është i tëri i përfshirë nga epshi e euforia e pjekurisë) etj, pra, nuk e di a ju ka ndodhur të gjendeni para një këso momenti nga i cili prej këtu e më tutje do të ndryshoj jeta jote, përgjithmonë. Përgjithmonë dhe pa e ditur, si që ndodhë në jetë, nëse është për të mirë apo për të keq.
Dua të them, se, kam jetuar një jetë të tërë (tashmë po i mbushi 50 vjet, në këtë korrik), në teh të qenit i huaj për këtë botë dhe në këtë botë, po sikur Van Gogh e Holderlin, por pa suksesin e tyre, sigurisht. Dhe, në këtë dhembje, njeriut të kësaj natyre, e shumta e kohës i kalon duke u pyetur pse jam ndryshe, duke hamendësuar katastrofën e të qenit ndryshe, dhe duke fshehur papërshtatshmërinë e vete me normat e shoqërisë sonë.
Në vështirësi të këtij lloji, jam pyetur shumë, çka është, çka është ajo që na shtynë të ikim prej ‘atij’, të dallueshmit, të ndryshmit, ta shohim si të ndryshueshëm, e të paqëndrueshëm, në raport me ne që njihemi si “normal”?
Çka e bën këtë dallim?
Dallim, qoftë edhe ndërnjerëzor, dhe me këtë të jetë i papranueshëm në normat e shoqërisë.
Çka është ajo që e bën vështirësinë psikike, të fajshme.
Çka e bën vështirësinë psikike, të pabarabartë në jetë me njeriun “normal”, dhe me normat e shoqërisë.
Dhe në fund, çka e bën të papranueshme një hapje të sinqertë, për këtë natyrë të njeriut.
Për mua, kjo, ka filluar qe disa vite, me botimin në Shtëpinë Botuese Onufri, duke botuar dhe duke shkruar për këto, veçmas për papranueshmërinë, fajin e të qenit ndryshe. Këtë dallimin dhe ikjen, dhe të qenit i huaj në po të njëjtën botë.
Por, sigurisht, kjo, disi mund të më vë në dilemë, nëse jam gabim, me këtë hapje. Nëse mendja ime po luan me mua. Nëse në të vërtetë kjo hapje përmban një latencë, që ka për qëllim diçka krejt ndryshe, etj. Por, thonë edhe, se njeriu që nuk e tregon dramën e tij, përmbytet e ngulfatet nga po e njëjta. Dhe, për të dalë nga drama unë rrëfej, dhe po vazhdoj të rrëfej.
Jam matur me vite të tregoj për dramën dhe aq më shumë për fajin në tërë papranueshmërinë, duke pas jetuar si i papranueshëm. Jam matur me vite si ta tregoj, posaçërisht si të mos lëndoj të dashurit e mi, duke e treguar po të njëjtën, gjithnjë publikisht, dhe, zgjidhja më ka ardhur, është ndërtuar e krijuar, duke rrëfyer, në letërsi. Duke luajtur lojën e ndërmjetësisë në mes të reales dhe të letrares. Dhe gjithmonë, me ëndrrën se po të njëjtat rrëfime arrijnë edhe te ndonjë person tjetër, ndihmojnë edhe një tjetër, dhe me shpresën në këtë ëndërr që kujtdo mund t’i shërbejë si udhëzim, për të jetuar, për të vazhduar, tutje.
Por duhet të shpreh, në këtë mes, mirënjohjen, për guximin që e morra me, të qenit i botuar nga Shtëpia Botuese Onufri, e kjo, si vulë institucioni të rëndësishëm në letërsi. Nga këtu, e dija, se zëri im, në këto rrëfime, do të dëgjohej, e aq më shumë, do të kishte vulën e besimit prej një institucioni të letërsisë si Onufri,mbi vlerën e punës sime, dhe që do të arrinte tutje.
Në këtë gjeta lirinë, etikën time personale, dhe besimin, se po kjo që po e tregoj, hapja e kësaj teme, që nuk është hapur kurrë në shoqërinë tonë, aq më pak në kulturën e letërsinë tonë, përmes rrëfimit, në formë letrare, pra të letërsisë, e bën më të lehtë dhembjen.
Jam edhe, i vetëdijshëm, për këtë guxim, këtu dhe tash. Por, mua, letërsia, sidomos ajo e Kadaresë e mjeshtërve si ai, në kohët më të rënda të këtyre vështirësive të mia, përmes forcës që gjeja në përvojën e të tjerëve rrëfyer në letërsi, si një litar më pat ofruar daljen prej humnerave ku qarkoja, prej subterreneve, undergroundeve, e të nëntokës ku fshihesha në kërkim të, qoftë një grimë strehe nga tmerret e përjetuara.
Unë e urrej shprehjen gjykim, kam qenë i gjykuar për kohë të gjatë, edhe nga vetja, por kam shpresë në horizontin e letërsisë shqipe e edhe më gjerë, në atë që psikiatri dhe filozofi i njohur danez Karl Japsers e quan disi si: horizonti ku jemi është vetë horizonti që jemi.
Por në fund do të doja të them, se kjo nuk është naivitet, por është rebelim, zemërim e luftë me stigmën dhe stigmatizimet në shoqërinë tonë.
Është jetë, mënyrë e të jetuarit.
Është hapje, për të gjetur dhe të tjerë, që mund të rrëfejnë edhe shumë më bukur.
E më rëndësishëm se çdo gjë, është falënderim për dashurinë e pakusht të dy fëmijëve të mi, dhe të familjes time në përgjithësi. Megjithëse, më duhet të shtoj, ndoshta edhe dhemb ky falënderim, dhemb aq shumë, sa që lehtë mund të merret apo të kalojë edhe në martirizim (sociologjik) për një shkak, fli (gjithnjë sociologjike), për një të mirë kolektive, në këtë sakrificë të dhembjes së familjes time./ KultPlus.com
Korça mikpriti natën e parë të edicionit të 7-të të festivalit “Shpirti i Ballkanit”, në një paradë ngjyrash e shijesh muzikore.
Grupe nga Kosova, Bullgaria, Franca, Mali i Zi, Greqia, Maqedonia e Veriut dhe Shqipëria sollën në qytetin e Korçës një festë emocionesh duke përcjellë ritmet e muzikës folk dhe jazz.
Kryetari i bashkisë Korçë, Sotiraq Filo vlerësoi paradën e organizuar në rrugët e qytetit, e cila sipas tij, “u kthye në një mozaik gjuhësh, kostumesh dhe identitetesh, që u prit me entuziazëm nga qytetarët dhe vizitorët, një dëshmi e gjallë e shpirtit ballkanik që bashkon përtej kufijve”.
Në mbrëmje, tingujt e folk-ut dhe jazz-it përshkuan Pazarin e Vjetër, duke sjellë një atmosferë të jashtëzakonshme.
“Nën dritat e skenës, me publikun që këndonte, kërcehej dhe festonte, Korça u ndez me energjinë e një nate që nuk harrohet lehtë. Një tjetër natë që dëshmon pse Korça është kryeqyteti i shpirtit, i kulturës dhe mikpritjes”, tha Filo.
“Shpirti i Ballkanit” është më shumë se një festival. Është një përqafim kulturash, një thirrje për të festuar atë që na bashkon./ KultPlus.com
Kultura franceze nga data 14 qershor do të gjallërojë edhe më shumë qytetin e Korçës me edicionin e dedikuar të Javës Kulturore Franceze.
Kështu, Java Kulturore Franceze këtë vit vjen me një edicion të veçantë në Korçë.
Ministri i Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit Blendi Gonxhja njoftoi se nga 14 deri më 24 qershor, qyteti kthehet në një skenë artistiko – kulturore me DJ dhe performanca muzikore, ekspozita arti, shfaqje baleti dhe koreografi bashkëkohore, si dhe shije të rafinuara të kuzhinës franceze që do të sjellin Francën më afër se kurrë.
“Me një trashëgimi të pasur kulturore dhe ndikim të madh global, Java Kulturore Franceze prezantohet përmes një programi të larmishëm që ndërthur traditën me bashkëkohoren dhe inovacionin”, shkroi Gonxhja në rrjetet sociale.
Pas një udhëtimi të jashtëzakonshëm përmes tre edicionesh që sollën art, energji dhe emocion në mbarë Shqipërinë, Javët Kulturore Ndërkombëtare u rikthyen në sezonin e katërt, që premton një tjetër kapitull të veçantë në historinë e dialogut ndërkulturor./ KultPlus.com
Në Shkodër, objekti në sfond njihet si “Shtëpia e Abatit” ose selia e shoqërisë “Bashkimi” (sot në Rrugën Justin Godard, pranë Katedrales së Shën Shtjefnit).
Shoqëria letraro-politike “Bashkimi” u themelua në vitin 1899 nga abati i Mirditës, Imzot Preng Doçi – në fotografi i ulur në qendër- dhe personalitete të tjera fetare dhe laike të kohës ndër të cilët si At Gjergj Fishta, Luigj Gurakuqi, Dodë Koleci, Dom Ndoc Nikaj, Anton Xanoni, Imzot Jak Serreqi, Imzot Lazër Mjeda, Atë Ambroz Marlaskaj, Nikollë Sheldija.
Programi i shoqërisë ishte përhapja e gjuhës së shkruar shqipe përmes botimeve. Shoqëria hartoi “Alfabetin e Bashkimit” i cili hodhi bazat e alfabetit të sotëm shqip që u miratua në Kongresin e Manastirit, si dhe botoi “Fjaluer i ri i i shqypes përbam prej shoqnijet Bashkimi” (1908).
Foto e Muzeut Kombëtar të Fotografisë “Marubi”./Tema/ KultPlus.com
Jorge Francisco Isidoro Luis Borges Acevedo ka lindur në Buenos Aires më 24 gusht 1899 dhe ka vdekur në Gjenevë më 14 qershor 1986. Ai ka qenë një shkrimtar tregimesh të shkurtëra, eseist, poet, përkthyes dhe figurë kyçe e letërsisë së gjuhës spanjolle.
Librat e tij më të njohur me tregime janë Ficciones dhe El Aleph, të botuara në vitet 1940, janë përmbledhje me tregime të shkurtëra të ndërlidhura nga temat e përbashkëta, duke përfshirë ëndrrat, labirintet, bibIiotekat, pasqyrat, shkrimtarët e sajuar, filozofitë dhe fetë.
Ngjarjet më të rëndësishme mbi biografinë e tij janë te lidhura ngushtë me disa nga paraardhësit e tij. Duke qenë se rrjedh nga një familje studiuesish dhe ushtarakësh Borges zgjodhi letërsinë megjithëse e pati një peng të madh për shumë kohë faktin që nuk zgjodhi ushtrinë.
Nga 1914 deri 1921 jetoi bashkë me familjen nëpër Evropë. Kreu studimet fillimisht në Gjenevë e më pas në Spanjë, ku njohu më mirë letërsinë dhe shkroi disa nga poezitë e tij të para.
Në 1923 publikoi librin e tij të parë me poezi, “Fervor de Buenos Aires”, dhe pas dy vjetësh librin e dytë “Luna de Enfrente”. Në 1925 Borges njohu Viktoria Okampo, muza e tij për shumë vite me të cilën u martua 40 vjet më pas.
Me të Borges pati një mirëkuptim intelektual i destinuar për të hyrë në mitologjinë e letërsisë argjentinase. Aktiviteti publicistik i Borges ishte shumë i gjerë. Vargjet e “Kauderno San Martìn” u publikuan vetëm në 1929, ndërsa një vit më pas doli “Evaristo Karriego”, një vepër që entuziazmoi kritikën argjentinase.
Një fatkeqësi tjetër në jetën e shkrimtarit: verbohet. Borges, i cili kishte pasur gjithnjë probleme me sytë, e humbi përfundimisht shikimin në fund të viteve 50’ pasi kishte kryer 9 operacione. Por këtë sëmundje ai e përdori për të krijuar akoma më shumë. Kulmin e këtij procesi “sublimimi” ai e pati në vitet 1933 e 1934.
Të gjitha tregimet e publikuara prej tij në revistën “Krìtika”: dolën në një përmbledhje të vetme me titullin “Historia universal de la infamia” (Historia universale e poshtërsisë), që u pasu disa vite më vonë nga “Historia de la eternidad” (Historia e përjetësisë), një vepër ndërthuret Historia dhe Dituria.
Annus horribilis (mos e ndrysho!!! nga latinishtja vit i tmerrshëm): Viti 1938. Nisi me vdekjen e babait të Borges, më pas vetë shkrimtari pësoi një aksident që detyroi të mos lëvizte për një kohë të gjatë, e me pas një atak seticemie (sëmundje gjaku) që i rrezikoi seriozisht jetën.
Kjo situatë dramatike provokoi te Borges frikën se mund të humbte përgjithnjë aftësitë e tij krijuese. Frike e pabazuar: gjatë viteve kur ishte i sëmura ai krijoi disa nga kryeveprat e tij të cilat u publikuan në 1944 nën titullin “Shtirjet”.
Pas 5 vjetësh dolën disa nga tregimet e tij ne librin e titulluar “Alef”. Gjatë kësaj periudhe Borges cilësohej si një nga shkrimtarët më të mirë argjentinas të të gjitha kohërave.
Si për të pohuar dhe një herë aftësitë e tij, Borges publikoi një tjetër kryevepër që mban titullin “Inkuizicionet e tjera” (1952).
Në 1955 Borges u emërua drejtor në Bibliotekën Kombëtare, një nga ëndrrat e tij të hershme. Në fjalimin e rastit ai u shpreh se: “Është një ironi sublime dhe hyjnore që më jepen 800 mijë libra kur unë jam në terr të plotë prej vitesh”. Pas 31 vjetësh drejtor ai u nda nga jeta më 14 qershor 1986. Pranë varrit të tij prehen eshtrat e gruas së dytë të Borges-it, Marìa Kodama.
Shumë regjisorë janë bazuar në jetën e tij për të realizuar filma, dhe sa për shembull mund të përmendim një mbi të gjithë “Estela Kanto, Un Amor de Borges”, nga regjisori Havier Torre (1999). ku protagonistë është bukuroshja Ines Sastre./KultPlus.com
Salvatore Quasimodo u lind në Modicë të Sicilisë në vitin 1901. Deri në vitin 1935 punoi si inxhinier, pastaj braktis këtë profesion dhe i përkushtohet ligjërimit të letërsisë italiane në Milano. Si poet i ri veproi në grupin e poetëve të rijnë të bashkuar rreth revistës ‘Solaria’, për të zhvilluar dhe udhëhequr poetët e lirikës hermetike.
Quasimodo ka përkthyer vepra të tragjedistëve grekë (Eshilit dhe Sofokliut), sipas përvojës së tij, zhvilloi pastërtinë stikistike dhe funksionalizimin e thjeshtësisë së shprehjve. Në vitin 1959, ai fitoi Çmimit Nobel për Letërsi. Ai vdiq në Napul në vitin 1968.
KultPlus ju sjell më poshtë një letër emocionuese të Quasimodos për nënën e tij:
Salvatore Quasimodo – Letër Nënës
«Fort e ëmbla nënë, tash mjegullat po davariten, flota përplaset ngatërrueshëm mbi diga, pemët nga uji rënden, prej dëborës digjen; nuk jam i trishtuar në Veri: nuk jam në paqë me veten, por prej kërkujt falje nuk pres, të shumtë lotët borxh m’i kanë si burri burrit. E di që je ligsht, që jeton si tërë nënat e poetëve, e varfër dhe e drejtë sa duhet në dashurinë për bijtë e largët. Sot jam unë që të shkruaj.» – Më në fund, do thuash, dy fjalë nga ai djalë që me natë ia mbathi me një pelerinë të shkurtër e ca vargje në xhep. I gjori, kaq i gatshëm shpirtërisht ndonjë ditë dikund do ta vrasin. – “Sigurisht, ndërmendem, ish në atë stacion të vdekur trenësh të avashtë që sillnin bajame dhe portokalle, në grykëderdhjen e Imerës, lumit plot laraska, kripë dhe eukaliptus. Por tash të t’falenderoj, këtë dua, për qesëndinë që mbolle në buzët e mia, të shtruar si e jotja. Ajo buzëqeshje më shpëtoi nga vaji dhe dhimbjet. Dhe s’prish punë nëse tani për ty derdh ndonjë lot, për krejt ata që si ty presin, dhe s’dinë çfarë. Ah, vdekje fisnike, mos e prek sahatin në kuzhinë që tiktakon mbi mur, tërë fëmijëria ime shkoi mbi smaltin e fushës së saj, mbi ato lule të vizatuara: mos i prek duart, zemrën e pleqve. Po ndofta dikush përgjigjet? O vdekje prej mëshirës, vdekje turpi. Lamtumirë, e dashur, lamtumirë, fort e ëmbla nëna ime.”
Janë gjithsej 25 vite të panairit të librit në Prishtinë, pikërisht në 100 vjetorin e lindjes së Martin Camajt, 150 vjetorin e lindjes së Faik Konicës, 200 vjetorin e lindjes së Pashko Vasës dhe 400 vjetorin e lindjes së Pjetër Bogdanit.
Kryeministri Kurti ka shkruar se panairi i librit në këtë vit, ravijëzon krijimtarinë letrare shqiptare dhe përvojat më të hershme dhe më të bukura të njeriut: marrëdhënien me librin.
Më poshtë gjeni postimin e plotë:
Numri i titujve të rinj është rreth 2000, derisa numri i titujve të viteve të fundit është rreth 6000, e këtë vit vijnë nga rreth 100 botues nga Kosova, Shqipëria, Maqedonia e Veriut dhe diaspora.
Me moton “Inteligjenca rrjedh nga libri”, na përkujton se krijimtaria dhe fuqia e mendimit të artikuluar në faqet e një libri, prek horizonte e thellësi të reja ndjenje e ndjeshmërie, dije e vetëdije të cilat inteligjenca artificiale mundet vetëm t’i lakmojë.
Libri është mjeti kryesor i një shoqërie të hapur, për një mendje të hapur. Sepse libri të sjell lirinë shpirtërore dhe atë mendore.
Tituj ka shumë, që nga Rilindasit tanë deri te botimet më të fundit e aktuale, e dëshiroj dhe ftoj sa më shumë të rinj e të reja që t’i shfletojnë dhe shfrytëzojnë. Kohë ka edhe sot, edhe ditën e nesërme./ KultPlus.com
Atë e priti një grua. Ajo i tha se duhej t’i zbatonte deri më një rregullat e kësaj shtëpie, si gjithë klientët e tjerë, se me vajzat duhej të tregohej i kujdesshëm dhe të mos i shkelte caqet e caktuara, me ndonjë shaka a lëvizje të tepruar.
Vështirë ta quaje hotel atë shtëpi. Dhoma e katit të dytë, ku e shpunë Egutin ishte tetë tatami e madhe. Aty qenë edhe dy dhoma të tjera. Kati i poshtërn ishte edhe më i vogël, pa një sallon pritjeje. Një shtëpi e mistershme. Eguti s’pa njeri tjetër, përveç gruas. Po ajo ç’ishte shërbyese, apo zonjë shtëpie? Nuk e mori dot vesh… Edhe pse klientëve nuk u lejohej të bënin pyetje. Shtatimët, ajo, rrëfente nja dyzetepesë vjeçe. Fliste me një zë rinor, që po t’ia donte puna, mund të tingëllonte edhe i qetë edhe dashamirës. Me ca buzë të holla që i lëviznin çast për çast, edhe pa e këqyrur bashkëfolësin në fytyrë, edhe pa shqiptuar një fjalë. Me sytë e saj të zinj dhe me tërë pamjen e saj s’di se pse të ngjallte një ndjenjë besimi e sigurie. Mysafirin ajo e sajdisi me një çaj të gjelbër e të shiishëm, nga një çajnik, që ziente mbi hibatin e dhomës. Të matura dhe gjithë elegancë, qenë gjestet e saj. Mbi tokonoman e dhomës varej një riprodhim pikture-pasqyrë e një visi të ngrohtë malor, plot me gjethe të kuqërreme panje, punim i piktorit Kavai Gëkudo. Aty s’të mendohej se mund të të përgjonte ndonjë grackë e frikshme. Pas një mpirjeje, Egudit i vajti gjaku në vend.
– Edhe diçka tjetër, mos u orvatni ta zgjoni vajzën, s’ka për t’i dalë gjumi, sido që të bëni. Gjer të nesërmen në mëngjes, ajo, do të dergjet si e vdekur, pa e njohur partnerin e saj të natës… Gjithsesi, mos u shqetësoni për asgjë, – vijoi gruaja.
Eguti e dëgjoi si një nxënës i bindur. Vajzën e kemi të bukur. Këtu pranojmë vetëm vizitorë të besuar. – Eguti vështroi orën me njëfarë bezdie.
– E sa është?
– Njëmbëdhjetë pa një çerek.
– Po çohem. Tërë pleqtë bien herët dhe po herët zgjohen. Ju bëni si të doni…
Gruaja çeli me dry derën e dhomës fqinjë. Si mëngjarashe që ishte, ajo punonte vetëm me dorën e majtë. Eguti nuk ia hiqte sytë, frymë pezull. Tërë dhomën ai e përfshiu me një vështrim. Në këtë e sipër, ndali shikimin mbi shpinën e gruas, mbi një alamet shpendi të rrallë, vizatuar në obin e saj, me ca sy e kthetra si të gjalla, e mu si të fotografuara. U trondit paksa, jo se shpendi i la ndonjë mbresë të hidhur, po sepse në atë qëndismë të pagoditur, me atë vizatim të stilizuar në atë cohë të verdhë, ai, sikur mishëronte gjithë ftohtësinë e asaj gruaje. Në dhomën ngjitur zotëronte gjysmerrësira. Gjithë po me atë shprehje fytyre e gjithë po me atë timbër zëri, ajo u hodh e foli:
– Për çdo çast pagjumësie, hapet i keni nën jastëk. Natën e mirë, – dhe drynin, e la mbi tryezë, mu para hundës së Egutit.
– A ju ndodhet verë Evrope? – pyeti ai.
– S’mbajmë pije alkoolike, – u gjegj ajo.
– Po vajza aty është?
– Po ju pret, siç mund të presin vetëm bukuroshet e fjetura.
– Ashtu? – Eguti u habit pak a shumë.
Iu kujtuan fjalët e një të panjohuri: s’ka burrë nëne, t’u prishë gjumin këtyre bukurosheve të fjetura. Atëherë nuk e besoi.
– A dëshironi të rivisheni? – Gruaja i dha të kuptonte se ishte gati ta ndihmonte. Eguti heshti:
– A e dëgjon uturimën e valëve? Dhe të erës…
– Uturimën e valëve? -Natën e mirë, – përsëdyti gruaja e doli.
Eguti mbeti vetëm. Brodhi edhe njëherë vështrimin nëpër atë dhomë më se të zakonshme. Mandej shtyu derën ngjitur. Një derë druri pothuaj një metër e gjatë. Ndoshta e kishin vendosur më vonë, pas përfundimit të shtëpisë. I dha karar se edhe murin ndarës po më vonë duhej ta kishin stisur gjithë me qëllimin për t’i bërë sa më të mistershme këto kthina “Bukuroshesh të fjetura”. Tërë faqet e murit me të njëjtën ngjyrë ishin, veçse çatmaja ngjante disi më e re.
Eguti mori drynin që ia la gruaja. Një dry i thjeshtë. Ngurronte t’i hynte bukuroshes së fjetur. Dëgjohej shkoqur vrungullima e valëve të detit. Ulërima e erës paralajmëronte një dimër të shpejtë. Përse ajo shtëpizë i ngjalli Egutit plak ndjesinë e pragut të dimrit, kur në dhomë s’bënte ftohtë? Apo mos vallë fajin ia kishte gjendja shpirtërore?
Mandej, aty, edhe klima qe e ngrohtë. Eguti sosi aty mbrëmanet vonë, ndaj edhe nuk mundi ta sodiste peizazhin anë e përqark. Po aroma e detit i gudulisi hundët, ama. Shtëpizën e qarkonin ca panja e pisha të një goxha kopshti. Në. sfondin e një qielli murgash, ravijëzoheshin qartë halat e pishave. Zakonisht, këto lloj godinash përdornin zotërinjtë, si vila jashtë qytetit.
Me drynin në dorë, Eguti ndezi një cigare, e thithi nja dy herë, e sakaq e shoi në taketuke: ndezi një tjetër, të cilën e tymosi deri në fund. Ç’ishte vallë, ajo drojë që po e gozhdonte? S’donte të përqeshte shpirtin e vet, që në ato çaste po i tkurrej. Si rregull, ai pat rrëkëllyer nja dy gllënjka uiski, për të humbur në një gjumë plot ëndrra të papëlqyeshme.
I vinin ndërmend shpesh vargjet e një poeteshe të re, vdekur herët nga kanceri: “Në pagjumësinë e netëve më vizitojnë ca qenë zijoshë të ngordhur, si edhe ca zhaba të ndyta” dhe, sakaq, s’di sepse e krahasoi vajzën e vënë në gjumë, me një qenie të cofur.
Ç’ilaç i kishin dhënë vallë? Vajza e harruar në një gjumë të panatyrshëm dhe letargjik edhe lëkurën e trupit duhej ta kishte të përhimët, edhe sytë – me qemerë të zinj edhe kurrizin brinjëdalë e të dobësuar, mu si ato narkomanet e njëmendta. Përse gërthiste, ashtu, nëpër dhëmbë, me ca mollëza të zhveshura, beter të shëmtuara? Nuk është se gjatë jetës së tij ai s’kishte pasur të bënte me femra antipatike.
Dhe çudia është se pikërisht këto femra nuk u harrokan kollaj. Dhe këtu nuk është fjala për pamjen e jashtme të kësaj apo asaj, po te përshtypjet, që kjo apo ajo lë pas vetes. Dhe ca më tepër, tani në pleqëri ai s’do të donte ta gdhinte natën me ndonjë vajzë të pakëndshme. Ky mendim i vetoi në kokë bash në grimën e mbrame. A mund të ketë, vallë, gjë më të neveritshme në këtë botë, se sa një plak, që mendon t’i mbushë orët e natës me një vajzë të fjetur? Mos vallë ai, edhe ndaj kishte ardhur aty, për të zbuluar cakun e kësaj ndyrësie?
Gruaja i foli për ca të besuar, pra gjithë ata që vinin në këtë shtëpi, qenë të “besueshëm”. Edhe ai plaku që rrëfeu Egutit për misteret e kësaj godine po në këtë sërë hynte, pra në kategorinë e pleqve që s’bëheshin dot më burra. Domethënë, se edhe Egutin e kishte pllakosur lëngata e impotencës së pleqërisë.
E mësuar me këtë kallëp pleqsh, gruaja ndaj nuk i shfaqi një shenjë respekti dhe asnjë shpjegim nuk i kërkoi. Por e vërteta është se Eguti nuk ishte kaq i “besuar”, se kur e kur, ai, edhe diç mund të qulloste, çka varej nga humori, rrethanat dhe partnerja…
Gjithsesi, ai e ndiente se impotenca e pashmangshme pleqërisë po e kërcënonte për ditë e më tepër, se mjerimi i vizitorëve të përhershëm të kësaj shtëpie ishte dhe e nesërmja e tij. Ndaj edhe e kishte ndarë, t’i zbatonte deri në një rregullat e kësaj shtëpie. Atë mund ta konsideroje edhe një klub të fshehtë nate, me ca pak anëtarë. Eguti s’kishte ardhur aty për të demaskuar mëkatet e këtij klubi a për të thyer disiplinën e tij. Nuk ishte edhe fort kureshtar — një simptomë tjetër kjo e ngurtësisë së pleqërisë.
Tek u çua, dorëmbështetur mbi tryezë, iu kujtuan fjalët e gruas “Disa mysafirë na thonë se këtu shohin ëndrra të bukura, të tjerë – se u ndërmenden vitet e rinisë”.
– Ou! – i shpëtoi Egutit, tek u përball me perdet e allta prej kadifeje. Ndriçimi i mekët i ndizte edhe më fort ato perde e të dukej sikur një vilar i hollë drite davaritej syresh. Egutit iu bë se hyri në një botë fantastike. Perdet mbulonin të katër muret e dhomës. Madje edhe derën.
Eguti këqyri vajzën e fjetur. Edhe pse me një frymëmarrje të qetë e të thellë, ajo, prapë, nuk ngjante e fjetur. Një bukuri befasuese vashërore. Eguti u çmerit – dukej fare e njomë, rreth të njëzetave. Flinte mëkrahëzaj, kurmmbuluar. Në kraharorin e Egutit sikur rrahu edhe një zemër tjetër. Pëllëmba e saj e djathtë prehej mbi jastëk, e majta nën kuvertë. Me faqen e saj, ajo kishte zënë vetëm gjysmën e gishtit të madh. Kishte një dorë të bardhë e të butë, me ca gishta të praruar e si të përthyer.
– A do zgjohesh? – pyeti plaku, me dëshirën për t’i prekur dorën, të cilën ia mori dhe e tundi lehtë – lehtë. I soditi për disa çaste fytyrën, vrau mendjen të kuptonte se ç’përfaqësonte, vallë, ajo në jetë. Ishte një vajzë me vetulla të pahequra, me qerpikë të gjatë e të dendur dhe me një aromë të ëndshme flokësh.
Pas pak, dëgjoi sërish shungullimën e dallgëve të detit. I magjepsur, kuturisi të zhvishej dhe vetëm tani e pikasi, se drita e dhomës binte nga tavani; ngriti kokën dhe pa dy llamba elektrike mërtisur me letër japoneze. Ndoshta falë atij dritësimi të ëmbël, kadifeja e allit zjarrmonte aq marrëzisht. Po jo, de jo. Perdet në këtë mes, s’kishin të bënin fare. Atë ngjyrë fytyre, ajo e kishte dhuratë perëndie. Zakonisht, ai flinte në errësirë, ndaj u mat ta fikte dritën, po s’po e shihte gjëkundi çelësin elektrik. Aty i tërhoqi vëmendjen kuverta pushatake e krevatit, me cilësinë e saj të mirë.
Edhe pse e dinte se vajza s’do të zgjohej, ai prapë u fut në kuvertë, me drojën se mos i prishte gjumin. Por ajo, as gjinjtë nuk mbuloi e as këmbët nuk i largoi. Në kësi rastesh, grave u del gjumi menjëherë, në çdo orë të ditës apo të natës. Po ky ishte tjetër gjumë. Tek u shtri, Eguti u mundua të mos i cikte kurrizin. Gjunjët e saj kryq, e bindën Egutin se ajo nuk ishte në pozicion mbrojtës. Dora e vajzës ra në jastëk, sapo Eguti ia lëshoi. E kur ai tërhoqi kah vetja jastëkun, po ajo dorë shkau mbi kuvertë.
Bërrylmbështetur, ai vërejti dorën e saj dhe mërmëriti: “Qenka krejt si e gjallë”. Që ajo nuk ishte e vdekur, ai e dinte, po me këto fjalë, që s’di pse patën ashtu një kumbim zindjellës, ai shprehu adhurimin e tij të thellë ndaj asaj krijese. Kjo vajzë e vënë në gjumë, për të cilën nocioni kohë nuk ekzistonte më, ç’qe zhytur, vallë, në një humnerë të ngjashme me vdekjen? Ajo s’mund të ishte një kufomë, por e kishin shndërruar në një lodër, vetëm e vetëm, që të mos i bënte me turp pleqtë impotentë. Madje mund të thuhet se ajo ishte vetë jeta për këta lloj pleqsh. Ishte një jetë, të cilën ata mund ta shijonin paqësisht. Për Egutin, me atë hipermetropinë e tij pleqërore, ajo dorë, aty fare pranë, ishte sa e dashur, aq edhe e hijshme. Edhe lëkurën nuk ia shihte dot me syze, por me të prekur e mori me mend se e kishte të lëmuar. Sikurse majat e gishtave të dorës, dhe bulëzën e veshit ia përshkonte tej për tej një ngrohtësi e trëndafiltë. Ajo bulëzë trëndafili, që mëtohej përmes flokëve dhe ajo freski vashërore, e mallëngjyen gjer në dhimbje Egutin plak. Ishte për herë të parë në atë shtëpi të mistershme, po sakaq, e nuhati se të moshuarit impotentë, aty përjetonin gëzime dhe hidhërime, ku e ku, më të fuqishme.
Ishte një vajzë flokëgjatë. Mbase ndaj dhe nuk i kishte prerë, që klientët – pleq të luanin me flokët e saj. Eguti mbështeti kryet mbi jastëk dhe nisi t’i shpupuriste flokët, gjersa i zbuloi veshin, mes një lëkure të bardhë. Qafa dhe supet e saj, pa atë rrumbullakësinë e lezetshme të një femre të pjekur, flisnin për një pafajësi të padiskutueshme. Eguti këqyri andej-këtej. Pa vetëm rrobat e tij, në një kanistër të veçantë, të vajzës nuk ia zuri syri se i kishte marrë ajo gruaja, apo kishte hyrë në dhomë pisk e lakuriq? Një pandehmë që e rrënqethi Egutin. I mbuloi me kuvertë shpatullat, mbylli sytë dhe, befas, në aromën e vajzës ai ndjeu, sakaq, mirëzën e një fëmije gjiri. Dhe kjo amëz ishte më e ëmbël dhe më e fortë se erëmimi i vet vajzës.
– E pamundur!… S’donte ta besonte, se dikur kjo vajzë mund të kishte lindur fëmijë dhe ta kishte mëkuar me qumështin e gjirit. I këqyri ballin, faqet, mjekrën dhe tërë lakesën çupërore të gushës së saj. Dhe nuk u përmbajt, pa i zbuluar gjoksin dhe shpatullat. Jo, jo ata gjinjtë e saj të gurtë s’kishin parë kurrë buzë fëmije. Mos vallë, ky s’qe veçse një halucinacion i vetëtimtë? Apo mos ajo aromë buronte nga ndonjë plagë në zemrën e tij të zbrazët?
Ballë për ballë arsyetimesh të tilla, Eguti u tret në ca mendime brengësjellëse mbi vetminë. E rrëmbeu një ligështi sfilitëse – bashkëudhëtare e pashmangshme e pleqërisë që po e mësynte. Mandej e pushtoi një dhembshuri e përdëllim ndaj kësaj vajze, tërë ngrohtësi rinore. Dhe aty e pas pak, Egutit iu bë se në atë kurm vajze jehuan ca tinguj muzike që ia hoqën atë vetëdije të fortë faji, që po e torturonte. Një muzikë tërë afshe dashurie.
Eguti kundroi tërë muret e dhomës, me synimin për t’ia mbathur, veç s’po e fiksonte dot derën nën perden e kadifenjtë, që nën dritën e tavanit ngjante e hollë dhe e palëvizshme. Ajo perde sikur kishte kyçur aty brenda jo vetëm vajzën e fjetur, por edhe plakun.
– Hë do të zgjohesh apo jo? Eguti e preku vajzën nga supet dhe e shkundi, mandej i ngriti paksa kryet. – Hë, do të zgjohesh apo jo?
Dalldisi të përleshej me vajzën e fjetur. S’mund të pajtohej më me gjumin e saj, me memecërinë e saj, me shurdhërinë e saj dhe me faktin se ajo s’po e merrte vesh, që pranë saj, në ato çaste ndodhej një njeri me emrin Eguti. Asnjë grimcë e qenies së tij s’po depërtonte dot në zemrën e saj. Ajo s’po zgjohej. Plaku ndieu mbi dorën e tij rëndesën e kokës së vajzës së fjetur. Vetëm një dridhje e lehtë vetulle dëshmoi për frymëmarrjen e saj. Eguti nuk e ngau me dorë. Sikur vajzës t’i dilte gjumi, do të sqarohej edhe e fshehta e asaj shtëpie, ku, siç i pat thënë në mirëbesim plaku Kiga, ngjante si “enigmatiku Buda”.
Një femër e gremisur honeve të një gjumi plumb të rëndë, për pleqtë e “besuar” nuk ishte veçse një karrem tundimi, rreziku a kënaqësie, të cilit ata mund t’i afroheshin pa u frikësuar. Plaku Kiga i pat thënë, se ai dhe moshatarët e tij vetëm atëherë ndiejnë të rrahura zemre, kur gjenden pranë një vajze të fjetur. Kur ishte një ditë te Eguti për vizitë, Kiga seç ajgëtoi diçka të kuqe mbi një shtresë myshku të përtharë vjeshte dhe pyeti: “Po ajo atje, ç’është”? – dhe, sakaq, shkoi të shikonte. Qenë ca kokrra të rëna aoke. Kiga mori njërin syresh dhe e vërtiti gishtave të dorës, duke treguar historinë e shtëpisë së mistershme. Mes të tjerash, ai, tha se atje përplasej, kur nuk e donte më dëshpërimin e pleqërisë. “Prej kohësh më kanë zhgënjyer gratë. Me lloj-lloj marifetesh, tani femrat vidhisen në një gjumë kaq të thellë sa nuk i zgjon dot edhe sikur të kapësh qiellin me dorë”.
Mos vallë këto vajzat e fjetura, këto vuve, qenë bashkëbiseduese më të mira për ata pleq, që nuk u bënin dot gjë grave të zakonshme?
Eguti sot po shikonte tamam një vajzë të tillë. Afërmendsh, asaj, në këtë e sipër, disa pleq i kishin qarë me ngashërim fatin e tyre, të tjerë, i kishin ledhatuar trupin dhe, në të gjitha rastet, vajza kishte qenë memece dhe shurdhe. Me zellin më të madh, si të kishte të bënte me një send të brishtë, Eguti tërhoqi dorën që poshtë kokës së saj, gjithë me ëndjen për ta zgjuar, me çdo kusht. Ajo u kthye me fytyrë kah tavani. Eguti u praps, në një pritje se mos zgjohej. Vajza shpuri dorën e majtë te goja. Mos vallë flinte me gishtin në gojë? Por ajo vetëm sa preku buzët dhe e uli sërish dorën. Paskëtaj, çeli buzët, aq sa i dolën dhëmbët e bardhë. Nisi të gulçonte. “Mos i dhemb ndonjë pjesë e trupit, u shqetësua Eguti. – Jo, nuk e besoj”. – Buzët ia përshkoi një drithërimë, si një buzëqeshje. Gjëmimi i dallgëve shtohej e shtohej. Ajo zhurmë deti e nxiti Egutin të përfytyronte vistrën e gjatë të shkëmbinjve, nën bregun e thiktë. Uji hovte mes tyre, për t’u kthyer mbrapsht, me ca pak vonesë.
Tani që vajza dihaste me gojë, Eguti u bind se fryma e saj s’vinte erë qumësht gjiri. Atëherë, përse e kishte ngatërruar aromën e saj me erëmimin e qumështit të gjirit? Për arsyen e thjeshtë: ai kishte parë tek ajo vajzë mishërimin e përsosmërisë femërore…
Nipat e Egutit që prej kohësh s’kundërmonin më qumësht gjiri. Tri vajzat e martuara e kishin bërë me nipër. Dikur, edhe të bijat i kishte mbajtur hopa. Nuk i dilnin nga mendja këto çaste. Mos vallë brerja e ndërgjegjjes e shtrëngoi të kujtonte amëzën qumështore të vogëlushëve të dashur? Jo, me siguri, ky qe një kujtim zemre, mbushur tërë përdëllim ndai vajzës së fjetur. Erguti u tendos në shpinë dhe mbylli sytë. Më mirë të kishte marrë një nga ato hapet e nënjastëkut, që padyshim qenë, ku e ku, më të buta se ilaçi që i kishin dhënë vajzës.
Pra, ai do të zgjohej para saj. Përndryshe, tërë misteri e magjia e kësaj shtëpie do të davariteshin, njëherë e përgjithmonë. Mori nga nënjastëku dy hapet e bardha, mbështjellë me letër. Po të gëlltiste njërën, do ta zinte një dremkë dehëse, të dyja – do ta përpinte një gjumë i thellë vdekjeje. Duke vështruar tabletat, erdhën ndërmend dy raste nga jeta e tij, që në një mënyrë a në një tjetër lidheshin me qumështin e gjirit.
Njëri ishte i hidhur, tjetri-çmendurak.
– Po kjo ç’është, aromë qumështi apo fëmije? – Tek paloste petkat e hedhura të Egutit, ajo u prish në fytyrë dhe, e pezmatuar këqyri Egutin: – Para se të dilje nga shtëpia ke mbajtur hopa çupën tënde, apo s’është kështu? – pyeti ajo me duart që i fërgëllonin.
– Tmerr, tmerr! – Ajo u çua dhe i flaku tej veshjet e Egutit. -Tmerr. Eglendiset me fëmijën e tij dhe mandej më vjen këtu. –
Fytyrështrembëruar prej një grimase zernërimi, ajo vikaste me sa fuqi kishte. Atë femër të hijshme Eguti e njihte që prej vitesh. Ajo e dinte se ai ishte baba fëmijësh, po ninëza e foshnjës së gjirit i shkaktonte një krupë të padurueshme dhe një xhelozi therëse. Që prej asaj dite ata nuk u panë më me shoshoqin.
Hejshën e acaronte erëmimi i çupës së vogël të Egutit, fare kërthi atëherë. Para se të martohej, ai kishte patur marrëdhënie me një vajzë tjetër, prindërit e së cilës nuk e honepsnin dot. Takimet e tyre të rralla, zakonisht përfundonin në grindje e shamatë. Një ditë tek u shkëput nga përqafimi i saj, Eguti shqoi në gjirin e të dashurës, m’u afër thimthave, ca njolla gjaku. U tremb po nuk e dha veten, e pushtoi sërish më me afsh akoma, për t’i thithur pikat e kuqe. E trullosur ledhatimesh, vajza nuk e vuri re këtë gjë. Pas fashitjes së pasioneve, Eguti i tregoi, po doli se ajo s’kishte ndier asnjë dhimbje.
Një çudi për t’u çuditur! Përse iu ndërmendën tani këto dy raste të largëta? Mos vallë ato kujtime të paharruara i sollën aty, para vashës së fjetur, aromën e qumështit të gjirit?
Shpeshherë thonë: “Kjo ka ndodhur vite e vite të shkuara”, veçse lipset të kemi parasysh se kujtimet janë pjesë përbërëse e jetës sonë, pavarësisht se kur ndodhin: sot apo mot. Një kujtim i gjashtëdhjetë viteve të kaluara mund të ruhet më i freskët e më i gjallë se një tjetër, i djeshëm apo i pardjeshëm dhe sa më tepër plaket njeriu, aq më dendur ndodh kështu. A nuk është e vërtetë vallë se vitet e fëmijërisë brumosin karakterin e njeriut dhe përcaktojnë deri diku edhe të ardhmen e tij? Kujtimin e atyre pikave të gjakut, ai e ruajti për tërë jetën, si një dhuratë të asaj vajze; jo njëherë e dy, ai kujtim i pat shërbyer si një gurrë e pashtershme energjie.
Në ato çaste Egutit iu fanit edhe e shoqja e një drejtori të një firme të madhe, një mesogrua e mençme, me lidhje të gjera. Iu kujtua tirada e saj e zjarrtë:
– Mbyll sytë para gjumit dhe rrekem të numëroj burrat, që s’më kanë bezdisur me të puthurat e tyre. I numëroj me gishtat e dorës. Po të më dalin më pak se dhjetë, brengosem dhe ndihem i vetmuar. – Ia tha këto fjalë tek kërcenin nën tingujt e një valsi. Papritmas, Eguti i liroi dorën dhe e pyeti nëse përfshihej edhe ai në këtë dhjetëshe.
– Unë s’bëj veçse një numërim, – u përgjigj ajo moskokëçarëse. – Jeni ende djalë i ri dhe po t’u kaploj vetmia në shtratin bashkëshortor, përqafoni gruan. Sidoqoftë, provojeni njëherë. Hera-herës, kjo mua më shërben si ilaç i mirë.
Zëri i saj tingëlloi i ftohtë dhe Eguti nuk ia zgjati. Gruaja kishte thënë: “unë s’bëj veçse një numërim”, por ai dyshoi se mos, në këtë e sipër, ajo vizatonte në imagjinatën e saj fytyra e trupa meshkujsh, si edhe gjithfarë skenash erotike. Dhe, sakaq, atij hopi ai ndjeu forcën epshndjellëse të parfumit të asaj femre, që e kishte lënë pas pranverën e moshës. Vetëm ajo e dinte nëse i përhihej Eguti para gjumit, ai as mund ta pengonte e as mund t’i shprehte pakënaqësinë. Por ama, nuk iu duk e drejtë, që, pa dijeninë e tij, ai të shërbente si një mjet zbavitës për një mesogrua. Sidoqoftë, e vërteta është se edhe sot e kësaj dite nuk i dilnin mendje fjalët e saj. Më pastaj, ai, i dha karar se gjithë atë mesele, ajo e kishte trilluar thjesht për ta ngacmuar e koketuar me Egutin, asohere ende nje djalë i ri dhe, akoma më vonë, në kujtesë i mbeti vetëm triada e saj. Tanimë ajo kishte vdekur dhe Eguti nuk e vinte më në pikëpyetje shprehjen e saj. Një grua e urtë para se t’i linte lamtumirën kësaj bote, numëronte të puthurat e qindra meshkujve. Me afrimin e pleqërisë, nëpër netë pagjumësie, Egutit i ndërmendeshin, kur e kur, fjalët e saj dhe me gishtat e dorës, ai njihte jo vetëm femrat që do t’i kishte puthur me dëshirë, por edhe ato, me të cilat kishte patur marrëdhënie të ngushta. Dhe kësaj nate aroma qumështore e bukuroshes së fjetur i rikujtoi shëmbëlltyrën e një dashurie vitesh e vitesh të perënduara. Apo mos kishte ndodhur e kundërta – ato pika gjaku mbi gjoksin e të dashurës, i sollën aromën që i mungonte vajzës së fjetur? Pranë bukurosheve të fjetura pleqtë gjenin ngushëllimin e trishto, tek përmendeshin mikeshat e dikurshme, që kishin ikur, për të mos u kthyer më kurrë. Në shpirtin e Egutit vërshoi një valë e ngrohtë paqeje, përzier me një brengë vetmie. Çiku me majat e gishtave gjinjtë e vajzës, për t’u bindur në ishin a jo të flashkët. Nuk iu shpif mendimi i marrë t’ia gjakoste, gjer në atë farë feje, sa vajza të tromaksej, kur të zgjohej të nesërmen në mëngjes.
Te bukura i kishte sisët ajo vajzë. Si mund të shpjegohej fakti, arsyetoi Eguti, që në tërë evolucionin e gjatë të qenieve të gjalla, vetëm përfaqësueset e racës njerëzore mundet të kenë një trajtë kaq të shkëlqyer gjiri? Dhe a nuk ishte historia e gjirit të femrës arritja më e madhe e historisë njerëzore?
Po kështu edhe buzët e saj. Eguti rikujtoi ca gra të lyera e të përlyera; pa të kuq buzësh, disa syresh ngjanin të zbehta, të drobitura e të venitura. Nën dritën e mekët të tavanit dhe nën reflekset e perdeve të kadifenjta, nuk e përcaktoje dot nëse vajza që kishte pranë lyhej, por vetëm një gjë ai nuk e diskutonte: qerpikët e saj nuk e njihnin kozmetikën. Siç duket, ajo ende nuk i njihte marifetet e freskimit të gojës me lloj-lloj lëndësh aromatike, ndaj Eguti ndjeu vetëm erën e frymëmarrjes së saj. Nuk i pëlqenin thithmat e mëdha dhe të errëta, por shyqyr zoti, vajza ato i kish të vogla e me një trëndafil të çelur. Shtrirë me kurriz, siç ishte, ai edhe mund të prekte vajzën. Nuk ishte nga ato, që s’të tërhiqte për ta puthur. Nëse Eguti po shkrihej aty kënaqësie, ç’mund të thuhej për pleqtë e rrëgjuar, që s’kursenin as qimet e kokës dhe merrnin në sy çdo rrezik, vetëm e vetëm që të shijonin hiret e bukurosheve të fjetura? Ka edhe pleq neqezë, mërmëriti Eguti. Po në jetën e përditshme vajza po këtë fytyrë kishte? Apo ishte e shëmtuar dhe e shpëlarë? I ndërpreu hamendjet për shkak se vajza e fjetur po e ngashënjente çdo çast e më tepër. A nuk ndryshonte, sadopak, Eguti nga pleqtë e tjerë edhe për faktin se ai ende dinte të sillej demësisht, siç kishte hije një burri të vërtetë? Klientët e përhershëm e kishin të domosdoshme që vajza të flinte gjithë natën e natës, si e vdekur. Kurse Eguti plak u orvat nja dy-tre herë ta zgjonte, me lezet. Donte me çdo kusht që ajo të përmendej, paçka se as vet nuk e dinte se ç’do të bënte sikur vajza të zgjohej. A mos tërë këtë përçapje e bënte për shkak të një ndjenje frike e zbrazëtie që po i kanosej?
– A nuk ia këpus edhe unë gjumit? – dëgjoi ai mërmërimën e vet, edhe pse fare mirë mund të fliste me zë të lartë. Dhe shtoi: – Se s’do ta kemi gjumin e vdekjes, de. As unë e as ajo… Pas kësaj nate të pazakontë, sikurse gjer më sot, në të gdhirë ajo do të zgjohet e do të rrojë, – arsyetoi Eguti, symbyllurazi.
I mori njërën dorë dhe ia ndehu përgjatë kurmit. I mati pulsin që i rrihte me një ritëm të ëmbël dhe të rregullt. Frymëmarrjen e qetë, aio, e kishte më të ngadaltë se të Egutit. Kur e kur, era fërshëllente mbi pullaz, veç pa ato zëra dimri, që ishte në udhë e sipër. Uturima e dallgëve edhe pse disi më e zbutur, prapë të shurdhonte. Në një hop, ajo uturimë iu duk si një muzikë, që jehonte në trupin e vajzës e mandej përshkonte pulsin dhe zemrën e saj. Mu para qepallave të puthitura të Egutit, nën kadencën e kësaj muzike, nisi vallëzimin një fluturzë e bardhë si dëbora. Eguti shtangu. Iu kujtuan ato pak ditë kur ia mbathi nga Hokuriku për në Tokio, së bashku rne atë mikeshën, të cilën e bëri me gjak. Ndoshta ngrohtësia e vajzës së fjetur, ia ndolli ato kujtime…
Rruga e hekurt çante përmes një mori tunelesh të vegjël dhe sa herë që treni hynte në një tunel, vajza tutej, ngjishte gjunjët pas Egutit i rrokte dorën. Dhe në të dalë tunelesh, përmbi bregore e gjireve të vegjël, syri i zinte mizëri ylberesh. Vajza këlthiste e çmeritur, i gëzohej çdo ylberi, sado i tejpashëm që të ishte ai: “Oh, ç’mrekulli”, “Oh, ç’bukuri!” Ajo bridhte vështrimin sa majtas e djathtas dhe mëtonte ca ylbere aq të mekët, sa vështirë se mund t’i merrje si të tillë.
Dhe gjithë atë bollëk, sa vështirë se mund t’i merrje si të tillë. Dhe gjithë atë bollëk marramendës ylberesh, ajo e mori si një ogur të keq. Po sikur të na zënë? Po sikur të na kapin, me të zbritur në Kioto?
Dhe mandej s’do më lënë më të dal shtëpie… I porsaemëruar në punë, fill pas mbarimit të universitetit, Eguti e dinte se në Kioto s’do të kishin asnjë të ardhur, ndaj aty nuk u mbetej veçse të vrisnin veten o të ktheheshin sërish në Tokio. Tek sodiste ylberet, Egutit i dilnin parasysh viset më intime të kurmit të saj, që e kishin lënë pa mend në një takim dhomave të një hoteli, atje buzë lumit Kanaxava. Asaj nate qëmtonte një dëborë e imët. Eguti, ende djalë i ri, u prek aq shumë, sa iu zu fryma dhe sytë iu përlotën. Paskëtaj, për vite të tëra, ai nuk hasi tek asnjë femër tjetër një virgjëri dhe dëlirësi të tillë. Tani i dukej sikur e kuptonte më mirë thelbin e çiltërsisë si edhe faktin që një vajzë fizikisht e virgjër nuk mund të mos jetë edhe shpirtërisht e tillë. “Budallallëqe!” – shpotiti ai vetveten, por ama ai kujtim ishte bërë një realitet në rrjedhën e synimeve të tij dhe i mbeti në zemër për të mos u shlyer më kurrë. Një mik i prindërve të saj e gjeti vajzën në Kioti, e mori dhe e shpuri në shtëpinë atërore, ku nuk mënuan ta martonin.
Një ditë prej ditësh, ata u takuan rastësisht anës së liqenit të Sinobaxit, në parkun Ueno. Vajza mbante hopa një fëmijë me kapuç leshi në kokë. Atëkohë lotueset e atij liqeni kishin filluar të vyshkeshin. Shtrirë bri vajzës së fjetur, Eguti mendoi se mos ajo fluturzë e bardhë, që po kërcente para syve të tij të mbyllur, kishte dalë po nga ai kapuç i bardhë në kokën e fëmijës. Atje, buzë liqenit ai i bëri asaj vetëm ca pyetje: “.A je e lumtur? Ajo u përgjigj: flakë për flakë! “Po”. E si mund t’i përgjigjej ndryshe?
“Pse ke ardhur këtu vetëm me fëmijën?” Pa ia hequr vështrimin Egutit, ajo bëri sikur nuk e dëgjoi këtë pyetje të çuditshme.
– Vajzë apo djalë është?
– Sigurisht që vajzë. A nuk e shikon?
– Mos e ke gjë me mua?
– Jo, jo, dhe me sytë që i xixëlluan të egërsuar, vajza mohoi me krye.
– Në e ke me mua, mbylle, pas njëzet vjetësh, po deshe, fol.
– Të thashë njëherë. E di që të kam dashur, po lëri dyshimet se lëndojnë fëmijën.
– A thua? – Vogëlushen ai nuk e begenisi ta shihte, kurse figurën e saj e vrojtoi një valë herë të gjatë, tek largohej. Diku, atje tej, ajo ktheu kryet e mandej vazhdoi rrugën me një hap të nxituar. Ky është takimi i tyre i fundit. Egutit i ra në vesh se ajo kishte vdekur para dhjetë vjetësh. Mjaft të afërm, shok e miq, kishin shkuar në botën tjetër, por ninëza e asaj vajze të pashoqe, natë e ditë, e ndiqte këmba-këmbës. Tani atë po e treste dheu, me gjithë mirësitë dhe virtytet e saj. Edhe pse i vinte rëndë, prapë, ajo, e lejonte Egutin t’i shihte edhe nishanet më të fshehta të kurmit të saj që dashje pa dashje, e bëjnë të gjitha gratë. Ajo nuk e dinte se sa e pasur ishte shpirtërisht dhe s’kishte se si ta dinte derisa nuk e zhbironte dot vetveten.
Në Kioto, aty ndaj zbardhëllimit, ata morën monopatin e korie bamburie. Nën rrezet e diellit mëngjesor, gjethet e lara si me argjend, fërfërinin me përtesë. Tani në pleqëri, fletët e bambusë, ai i përfytyronte të holla, të brishta dhe tërësisht të argjenduara. Edhe trungjet e bambusë, po ashtu, pandehte, si të derdhura në argjend. Anës shtegut jeshilonte një larushi e tërë bimësie, thuajse qenë ngatërruar stinët e vitit. Lanë zabelin e bambusë dhe hoqën përpjetë një përroi të kulluar, gjersa u përballën me një ujëvarë zhurmëmadhe dhe me një vajzë lakuriqe mes stërkalash vezulluese. Një skenë ireale, po ja që Egutit, pikërisht një asisoj tabloje i doli përpara. Hove-hove, tek sodiste pishat bukuroshe rrethinave të Kiotës, Egutit i kujtohej ajo mikeshë. Veçse, kurrë asnjëherë, ai nuk e kishte parë aq të gjallë me sytë e mendjes, si kësaj radhe. Mbase për shkak të vajzës së re që po flinte aty pranë. Egutit plak iu arratis fare gjumi, le që tani as vetë s’donte t’i mbyllte sytë. Sepse s’donte të kujtonte ndonjë femër tjetër, pas asaj të ylbereve. Edhe nga vajza e fjetur hoqi dorë për një çast. U shtri barkazi dhe mori hapet nga nënjastëku. E ç’ishin këto në krahasim me ilaçin që i kishin dhënë vajzës? Pas një çasti ngurrimi, Eguti gëlltiti vetëm njërën, shoqëruar me një gotë të madhe uji. Kur e kur, ai, pinte edhe një çikë verë, për të fjetur sa më rehat. Zakonisht, hapet nuk i përdorte, ndaj edhe gjumi e zuri kaq shpejt.
I doli në ëndërr një grua me katër këmbë e dy duar. Dhe çudia ishte se Egutin ajo e përqafonte dhe e shtrëngonte vetëm me këmbët e saj. Ai u zgjua i frikësuar, me mendimin, se një femër me katër këmbë mund të ishte më interesante dhe më joshëse se një tjetër, me dy këmbë dhe se burimi i këtyre lloj ëndrrave ishte ilaçi që kishte pirë. Vajza i ktheu shpinën dhe ngjeshi vithet pas tij. Eguti u pezmatua ngaqë kokën e saj nuk e kishte më afër. Në një dremkë të ëmbël, ia gafrroi dhe ia hallakati flokët përmbi shtrat, thuajse do t’ia krihte me gishtat e dorës dhe sërish humbi në gjumë. Endrrën e dytë e pati veçanërisht rrënqethëse. Sikur në pavijonin e një spitali e bija I lindi mostër. Ai u zgjua dhe s’po merrte vesh se ku qëndronte përçudnimi i fëmijës dhe nuk kishte fort qejf që ta merrte vesh atë mynxyrë. Fshehur pas një perde të bardhë në shtëpinë e lindjes, e ëma zuri ta therte e ta copëtonte foshnjën e porsalindur. Që ta flakte, mandej kushedi se ku. Pranë, ajo kishte edhe një mjek me bluzë të bardhë, një mik të Egutit. Ky ishte po aty, dhe bënte sehir, dhe në këtë e sipër, i sfilitur makthesh, i doli gjumi. U habit me perdet e kadifenjta, varur mureve. Zuri kokën me duar dhe fshiu djersën e ballit. Po ç’qenë këto ëndrra të llahtarshme. Mos vallë në hapet e asaj shtëpie fshihej ndonjë shpirt i keq? Ai kishte ardhur këtu në kërkim të kënaqësive çoroditëse dhe ëndrrat që po shihte qenë po kaq çoroditëse. Cila nga tri të bijat i kishte dalë në ëndërr? As që u interesua për këtë. Se që të tria kishin lindur fëmijë normalë e të shëndetshëm. Sikur të mundej, Eguti do të çohej dhe do therte nga sytë këmbët. Përpiu edhe një hape tjetër, për t’u zhytur sa më thellë gjumit. Uji ftohtë i gotës i rrodhi tatëpjetë fytit. Vajza flinte shpinëkthyer. Ndoshta edhe ajo mund të lindte, herët a vonë, ndonjë fëmijë torollak e të shëmtuar. Me këtë mendim në kokë, Eguti i preku supet e hajthme. -Sillu nga unë, – dhe si ta kishte dëgjuar, ajo, ia plotësoi dëshirën.
Papritmas i vuri dorën mbi kraharor dhe këmbët që i fërgëllonin së ftohti i shtrëngoi pas këmbëve të Egutit. Ofshani, s’di me gojë a me hundë.
– Mos po sheh edhe ti ndonjë ëndërr të keqe? Dhe sakaq, ai u batis në një gjumë plumb të rëndë./albspirit/KultPlus.com
Mbrëmë, në kishën “Shën Ndou” Kori i Filharmonisë së Kosovës ka mbajtur koncertin e radhës, nën drejtimin e dirigjentes Michelle Jensen, shkruan KulPlus. Një repertor i pasur me vepra evropiane premierë i ka dhënë institucionit dhe publikut një freski përmes një filozofie interpretative amerikane, përmes tingujve të veçantë të emetuar nga profesionistët e muzikës korale.
Dirigjentja amerikane Michelle Jensen ishte risia e kësaj mbrëmjeje të bukur, e cila po mbahej në Ditën e Kishës “Shën Ndou”. Një energji solare shpërthente gjithandej sallës nga prezenca e fuqishme skenike e drejtueses Jensen, të cilën Kori i Filharmonisë së Kosovës, me gjithsej 50-të këngëtarë e kthenin në tinguj që ndjeheshin thellë nga publiku në sallë.
Jensen është dirigjente korale dhe pedagoge, që në klasifikimet e Billboard-it është renditur në vendin e parë. Në Universitetin “Azusa Pacific” ajo është udhëheqëse e studimeve korale dhe dirigjente e formacioneve vokale kamerale dhe koreve të aratoriove. Përgjatë karrierës së saj ajo ka drejtuar edhe performanca në katër kontinentet. Përveç punës në skenë ajo është aktive edhe në studio, duke drejtuar regjistrime për artistë si Lady Gaga.
Veprat që u interpretuan janë: “Locus Iste”- Brian Sidders,”Cristus factus est”- Anton Bruckner, “Christus Factus Est” Felice Anerio, “Ave Maria”-Jacob Handl, “Ave Maria” Patti Drennan, “AVE Verum Corpus”- Richard Burchard, “The evening star, Whispers of summer, Summer is gone”- Samuel Coleridge- Taylor, “The once invisible gardën”- Dale Trumbore (Lekë Spahiu-piano), “Nocturnes”- Morten Lauridsen, “When the violin”- Reena Esmail (Antonio Gashi- violonçel, Kaltrina Miftari, Andra Rexhepi, Etrit Nura, Rizah Jahaj) dhe “Shkoni krushqi”- Drinor Zymberi.
Dirigjentja. Michelle Jensen ka thënë se është i rëndësishëm gërshetimi i zhanreve të muzikës së vjetër me atë të ditëve të sotme.
“Instrumentistët janë fenomenalë dhe kanë talent të shfaqur. Ata punojnë shumë dhe janë shumë fleksibil. Unë po u jepja stile të ndryshme por ata i mirëpritën shumë mirë, dhe ishte lumturi më vete për të punuar me Korin. Repertori ishte i përzgjedhur nga e gjithë bota, shumica nga ta ishin kompozitorë të njohur amerikanë që unë i njoh shumë mirë. Ne po ashtu prekëm dhe frymën e renesancës dhe disa vepra klasike. Mendoj se është shumë e rëndësishme që asnjëherë mos ta harrojmë muzikën e lashtë sepse muzika është lidhja jonë me të kaluarën. Ne duhet të mbështesim po ashtu edhe muzikën që është duke u shkruar tani. Duhet të bëjmë një gërshetim të dy zhanreve pasi që muzika vjen nga shpirtrat e njerëzve”, ka thënë dirigjentja Jensen, duke potencuar edhe pëlqimin e saj për veprat shqipe.
“Vepra e kompozitorit shqiptar është diçka që më pëlqeu shumë dhe unë asnjëherë nuk kisha interpretuar një vepër shqipe më herët por punova shumë me të dhe ishte shumë qejf pasi që është një kulturë e re për mua. Jam e dashuruar me ritmin, harmoninë e veprave shqipe dhe mezi po pres të mësoj më shumë”, ka thënë Jensen.
Ndërsa, dirigjenti dhe ish- drejtori i Filharmonisë, Baki Jashari ka thënë se koncerti i mbajtur nën drejtimin e Michelle Jensen ka qenë një risi për publikun dhe posaçërisht një përvojë shumë e vyer për korin e Filharmononisë.
“Është përzgjedhur një program i veçantë dhe kompakt, ku disa prej titujve ishin të njëjtë por nga kompozitorë të ndryshëm. Ajo ka dashur të shpalos vepra sakrale, diku rreth 70%. Pjesa e fundit e programit kishte rezervuar disa vepra shumë interesante që nuk i kemi dëgjuar. Edhe veprat e shekullit të kaluar. Ishin interesante sidomos për korin, ishte një përvojë e veçantë. Edhe puna e dirigjentes si një jo-evropiane ishte përvojë në vete. Amerikanët kanë një tjetër qasje ndaj vokalit, ndaj muzikës. Filozofia e tyre e interpretimit është krejt tjetër. Edhe pse ishin veprat e shek. XVIII dhe më të vonshme, ishte një qasje më ndryshe”, ka thënë dirigjenti Jashari.
Kurse, pianisti Lekë Salihu ka thënë se ndihej i nderuar për faktin se ai ishte në rolin e pianistit shoqërues dhe të solistit në këtë koncert unik.
“Dirigjentja Jensen na ka sjell një program shumë unik, nga i cili shumë vepra ishin edhe premiera evropiane. Mendoj që i ka sjellë freski edhe institucionit të Filharmonisë edhe qytetit të Prishtinës, me këtë program unik. Unë pata kënaqësinë dhe nderin që të jem në rolin e pianistit shoqërues dhe solist. Shpresoj që të ketë sa më shumë aktivitete sikurse ky. Mendoj që janë të veçanta kur njerëzit i kombinojnë eksperiencat e ndryshme prej vendeve të ndryshme, mendoj që gjithmonë do të ketë rezultate pozitive”, ka thënë pianisti Salihu./ KultPlus.com
Sot janë bërë 126 vite nga lindja e shkrimtarit japonez Jasunari Kavabata, shkruan KultPlus.
Jasunari Kavabata lindi në Osaka, Japoni më 14 qershor 1899 dhe vdiq më 16 prill 1972.
Ai është nobelist japonez. Puna e tij e parë më e madhe që do t’i jepte famë mes letrarëve japonezë do të ishte historia e shkurtër “Kërcimtarja nga Izumi” e shkruar më 1925.
Më vonë u bë edhe lideri i një shkolle shkrimtarësh japonezë, të cilët konsideroheshin për stilin e tyre lirik mbresëlënës, në krahasim me letërsinë proletare të vitit 1920.
Novelat melankolike të Kavabatës, zakonisht trajtojnë me finesë dhe delikatesë marrëdhëniet midis një burri dhe një gruaje. Për shembull libri “Dashuri në vendin me dëborë” shkruar më 1956 (që ishte edhe libri me të cilin ai do të fitonte Çmimin Nobel), trajton historinë e një geishe me një biznesmen të ftohtë nga Tokio.
Më 1968, Kavabatës iu dha Çmimi Nobel. Ai ishte japonezi i parë që e mori këtë titull në fushën e literaturës. Shumë vite më vonë, ai do prekej nga probleme shëndetësore dhe psikologjike, duke i dhënë jetës fund me vetëvrasje më 16 prill 1972
Disa nga veprat e tij më të njohura janë:
1926 – Kërcimtarja nga Izumi (përkthyer në shqip) 1935 – 1937 – 1947 – Dashuri në Vendin me Dëborë (përkthyer në shqip) 1951 – 1954 – “Mjeshtri i Go” – The Master of Go (jo e përkthyer në shqip) 1942 – 1952 – Thousand Cranes (jo e përkthyer në shqip) 1949 – 1954 – “Tingulli i Malit” – The Sound of the Mountain (jo e përkthyer në shqip) 1954 – “Liqeni” – The Lake (jo e përkthyer në shqip) 1961 – “Shtëpia e Bukurosheve të Fjetura” – The House of the Sleeping Beauties (histori të shkurtra) 1962 – “Kryeqyteti i Vjetër” – The Old Capital 1964 – “Bukuri dhe Trishtim” – Beauty and Sadness
Palm-of-the-Hand Stories Dëbora e Parë mbi Fuji – First Snoë on Fuji (jo e përkthyer në shqip) Histori të tjera (jo të përkthyera në shqip) /KultPlus.com
Sot 97 vite më parë ka lindur revolucionisti dhe autori argjentinas Ernesto (Che) Guevara, një figurë mjaft e njohur e shekullit XX-të, shkruan KultPlus.
Ernesto (Che) Guevara- i njohur edhe si Komandant Che ka lindur më 14 qershor 1928, në Rosario dhe ka vdekur më 9 tetor 1967 në La Hinguera, në Bolivi. Ishte revolucionar, shkrimtar dhe guerilas marksist argjentinas dhe hero i komunistëve të Amerikës Latine, si dhe një figurë e njohur e shekullit të 20-të
Nofkën “Che” e mori nga bashkëluftëtarët komunistë kubanë në Meksikë, sepse përdorte shpesh, si çdo argjentinas, fjalën “Che”, diçka e ngjashme si thirrja “Hej” e shqipes.
Guevara mori pjesë në revolucionin komunist kuban në krah të Fidel Kastros në vitin 1959, për rrëzimin e regjimit të diktatorit të atëhershëm Batista dhe vendosjen e diktaturës komuniste të Fidel Kastros.
Ernesto Guevara ishte fëmija i Celia de la Serna-s dhe Ernesto Guevara Lynch-it. Che Guevara kaloi në pavdekshmëri dhe u bë legjendë dhe simbol për miliona të rinj komunistë në botë. Fjala e tij më e preferuar ishte : Hasta La Victoria Siempre! (Deri në fitoren përgjithmonë!).
Për komunistët, figura e tij ishte ajo e një njeriu që nuk mposhtet kurrë përpara çdo të keqeje që mund t’i vijë, dhe lufton deri në fund për idealet e tij; për antikomunistët figura e tij ishte ajo e një komunisti të dhunshëm, vrasës brutal e i pamëshirshëm, që ekzekutonte me dorën e tij ata që e kundërshtonin.
Gjatë viteve 1945 – 1952 u transferua në Buenos Aires bashkë me familjen e tij, për të vazhduar shkollën e lartë për mjekësi. Në vitin 1952 në moshën 23 vjeçare vendosi të bëjë udhëtimin e tij të parë (rreth 4.500 km) për të vizituar kontinentin e Amerikës së Jugut bashkë me mikun e tij Alberto Granado.
Në vitin 1953 u diplomua në mjekësi dhe vendosi të bëjë një udhëtim tjetër, këtë herë me një shok tjetër, Calica Ferrer. Fillon të interesohet për politikën dhe filloi t’u afrohet ideve marksiste.
Gjatë viteve 1954-1956 u njoh me Hilda Gadea, me të cilën më pas u martua në vitin 1956. Më vonë kaloi në Meksikë, ku u njoh me Fidel Kastron.
Gjatë viteve 1957-1958 u krijua kolona e dytë revolucionare me Fidel Kastron, e cila mori pjesë në pushtimin e Siera Maesta-s dhe në sulmin e Santa Clara-s.
Gjatë viteve 1959-1960 u bë qytetar kuban dhe mori pjesë në qeverinë e Kastros si ministër i industrisë dhe president i Bankës Kombëtare.
Gjatë viteve 1961-1964 mori pjesë në konferencën e shteteve amerikane në Punta del Este.
Vihet në komandë të mbrojtjes gjatë krizës së Gjirit të Derrave.
Merr pjesë në Moskë për festimet e përvjetorit të 47-të të Revolucionit Socialist të Tetorit.
Merr pjesë në asamblenë e OKB-së në New York. Me ketë rast i jep një intervistë televizionit amerikan (CBS). Niset për një udhëtim në Afrikë.
1965-në mars rikthehet në Kubë dhe del për të fundit herë në publik. Më 1 prill në një letër dërguar Kastros deklaron arsyet e tij për largimin nga Kuba. Më pas, në mënyrë të fshehtë, largohet për në Kongo. Pas gjashtë muajsh kthehet përsëri në Kubë. Atje përgatit një plan për të sjellë revolucionin në Bolivi.
1966-Me një emër të rremë shkon nëBolivi. Atje fillon të shkruajë “Ditarin”.
1967-Lufta guerile në Bolivi nuk pati mbështetje nga Partia Komuniste boliviane dhe nga popullsia vendase, ushtria boliviane po e ndiqte Guevarën dhe më 8 tetor plagoset dhe kapet nga ushtria boliviane. Më 9 tetor, vritet dhe varroset në një vend sekret në Vallegrande, Trupi i tij gjendet më 1997 dhe rivarroset në Kubë më të gjitha nderimet dhe ceremonitë që u rezervohen heronjve./KultPlus.com
Mbrëmë, në ambientet e Librarisë Dukagjini është promovuar libri “Sytë e zinj të Borës” nga autori Ballsor Hoxha, shkruan KultPlus.
Në një panel diskutimi mbi librin, të pranishmit patën mundësi t’i dëgjojnë analizat e Edona Llukaçajt, Bardh Rugovës dhe Agron Gashit për librin më të ri të Ballsor Hoxhës, i cili në thelb trajton qështjen e shëndetit mendor, specifikisht temën mbi të menduarit ciklik. Në libër disikutohen edhe abuzimi me heroinën, disocizmi e shqetësime të tjera psikike që e kaplojnë njeriun.
Panelistja Edona Llukaçaj përmes një analize të dërguar për librin e Ballsor Hoxhës ka thënë se ai dukshëm ndjek me fanatizëm atë që Kadare e përkufizonte si “të shkruash letërsi normale në një vend anormal”.
“Po ashtu edhe Ballsori përpiqet të shkruajë letërsi bashkëkohore, në përputhje e dinamikat dhe trojeve shqipfolëse, në gjuhën e një populli që- qoftë këtej a andej kufirit- viktimizimin e ka të shenjur në gjene. Kjo bashkërenditje letrare është ndoshta elementi më i rëndësishëm që përshkon librat e tij, të cilët po bëhen gjithnjë e më të guximshëm. Veçanërisht, po sjellin në vëmendje ato tema tabu që, haptazi, shoqëritë në zhvillim, sidomos e jona, kanë tendencën t’i fshehin”, ka thënë Llukaçaj.
Panelistja po ashtu ka thënë se tronditja e lexuesit është një prej taktikave të autorit për të rrëmbyer vëmendje dhe për të shpënë lexuesin thellë brenda ngjarjes.
“Më lejoni të përgëzoj edhe një herë Ballsorin për artin e tij multidimensional, letërsinë e tij të guximshme në fjalëë dhe ide, për faktin se na bezdis status quo-në, për faktin se ndërton ura stilistike me perëndimin duke çmuar traditën, dhe mbi të gjitha, për vërtetësinë këmbëngulëse deri në tronditje”, ka thënë ajo.
Kurse, panelisti Bardh Rugova ka thënë se koherenca tekstore e narracionit të Ballsor Hoxhës është ajo e të menduarit ciklik.
“Prosedeu i Ballsor Hoxhës është ky: të menduarit ciklik. Ai i rikthen motivet, në dukje të parë si përsëritje për të mbajtur mend më mirë atë motiv, siç do të bënin artistët e artit gojor. Ai është një mekanizëm për të gjëlluar mbi mendimet e errëta në qoshet e mendjes së tij. Edhe kur përballe me elementet e opsesiv-kompulsivitetit, edhe kur ka nevojë të bëjë arrëdhënie me Razën me ndikimin dhe paradoksin e ksanaksëve” ka thënë Rugova.
Tutje, panelisti Rugova të menduarit ciklik të autorit Hoxha e ka cilësuar prosede letrar, i cili sipas tij vlen pikërisht se është i tillë.
“Te tregimi “Sytë e zinj të Borës”, mbushur me një cikël poezish si nus -produkt, vet Ballsor Hoxha flet edhe për thyerjen/krisjen ai mendon për disruption të Dweridasë, i cili e përdor këtë term, edhe Ballsor Hoxha e njeh mirë, si thyerje, krisje çarje të strukturave tradicionale të të hartuarit”, ka thënë Rugova.
Ndërsa, panelisti Agron Gashi ka thënë autori në librin “Sytë e zinj të Borës” ka aplikuar strategji të ndryshme të shkrimit të cilat janë strukturuar jashtëzakonisht mirë.
“Tregimet bardhezi dhe novelat “Sytë e zinj të Borës” së pari sinjifikojnë me këndvështrimin e jetës dhe dramave jetësore,së dyti me personazhin që evidenton njëherësh fenomenin letrat, borës, si simbol i pastërtisë e simbolikë e zbulimit dhe rrëfimeve të sinqerta , mbi të gjitha protagonistes, e cila reprezanton dashurinë ankthin dhe frikën që narratori- autori e shfrytëzon si trampolinë për t’i sheshuar provat estetike dhe përvojat erotike”, ka thënë Gashi.
Sipas Gashit libri “Sytë e zinj të Borës” në të ardhmen do të mund të hap debate publike, mbi tema jo shumë të trajtuara deri më sot, si ajo e sëmundjeve mendore.
“Përfundimisht, Ballsor Hoxha si prej kohësh, edhe në këtë përmbledhje me novela është duke eksploruar të hapë debate të ndjeshme për shoqërinë tonë, për atë që quhet e papranueshme dhe e fajshme e që është sëmundja mendore. Këtë po e bën panda përmes luftës së gjuhës dhe gjuhës së letërsisë”, ka thënë ai.
Kurse, autori Ballsor Hoxha ka thënë se ky libër vjen si rebelim, zemërim e luftë me stigmën dhe stigmatizimet në shoqëri.
“Jam matur me vite të tregoj për dramën dhe aq më shumë për fajin në tërë papranueshmërinë, duke pas jetuar si i papranueshëm. Jam matur me vite si ta tregoj, posaçërisht si të mos lëndoj të dashurit e mi, duke e treguar po të njëjtën, gjithnjë publikisht, dhe, zgjidhja më ka ardhur, është ndërtuar e krijuar, duke rrëfyer, në letërsi. Duke luajtur lojën e ndërmjetësisë në mes të reales dhe të letrares. Dhe gjithmonë, me ëndrrën se po të njëjtat rrëfime arrijnë edhe te ndonjë person tjetër, ndihmojnë edhe një tjetër, dhe me shpresën në këtë ëndërr që kujtdo mund t’i shërbejë si udhëzim, për të jetuar, për të vazhduar, tutje”, ka thënë autori.
Tutje, autori Hoxha ka thënë se ai tanimë ka shpresë në horizontin e letërsisë shqipe dhe jovetëm, sa i përketë trajtimit të temave të tilla, të cilat mund ta nxjerrin njeriun nga ‘humnerat’ e mendjes së tij.
“Jam edhe, i vetëdijshëm, për këtë guxim, këtu dhe tash. Por, mua, letërsia, sidomos ajo e Kadaresë e mjeshtërve si ai, në kohët më të rënda të këtyre vështirësive të mia, përmes forcës që gjeja në përvojën e të tjerëve rrëfyer në letërsi, si një litar më pat ofruar daljen prej humnerave ku qarkoja, prej subterreneve, undergroundeve, e të nëntokës ku fshihesha në kërkim të, qoftë një grimë strehe nga tmerret e përjetuara”, ka thënë autori Hoxha./ KultPlus.com
Sot, në KultPlus Caffe Gallery do të promovohet libri “Psikologji në jetën time” nga autori Imri Demisai, i cili përpos që është poet, ai është edhe psikolog dhe psikoterapeut, shkruan KultPlus.
Ngjarja fillon nga ora 13:00.
Demisai është nga Struga por që jeton në Suedi, dhe në këtë promovim libri ai do të ligjërojë edhe për cështje sociale, psikologjike dhe psikiatrike, duke vën në pah rëndësinë e ndërgjegjjes familjare për ti kuptuar brengat shpirtërore dhe konfliktet.
Kjo ngjarje është e hapur për të gjithë ata që janë të interesuar për këtë prezantim, dhe në të njëjtën kohë Imri Demisai do të jetë i hapur edhe për pyetjet e audiencës./ KultPlus.com
Më 14 qershor 1920 u lind në Shkodër etnomuzikologu, kompozitori dhe studiuesi i njohur, Ramadan Sokoli.
Arsimin bazë e kreu në vendlindje. Që në moshë të hershme lëvroi në lëmin e kompozicionit, duke u veçuar ndër muzikantët e kohës.
Protesta ndaj fashizmit do t’i kushtonte lirinë, pasi për këtë qendrim armiqësor ndaj pushtuesit do të dënohej me internim në Itali. Megjithatë, muzika do të ishte oazi i artistit në dhè të huaj. I vendosur në Firence, Sokoli kreu Konservatorin “Luigi Cherubini” me rezultate të shkëlqyera.
Me ikjen e forcave fashiste më 1944-ën, kompozitori rikthehet sërish në vendlindje dhe bëhet pjesë e strukturave të Legalitetit. Arrestohet pas lëvizjeve antiqeveritare pas Kryengritjes së Postribës. Pas daljes nga burgu, bëhet pjesë e organizimeve muzikore, duke u zhvendosur nga Ansambli i Ushtrisë në Korin e Filarmonisë.
U bë pjesë e Festivaleve të Këngës e të Valles Popullore, por biografia “e njollosur”, do ta penalizonte në mbarëvajtjen profesionale. Punimet e tij, qenë burim frymëzimi për gjeneratat e reja të artistëve./KultPlus.com
Ditët Evropiane të Arkeologjisë kremtohen më 14, 15 dhe 16 qershor.
Që prej vitit 2010, Ministria Franceze e Kulturës i ka besuar Institutit Kombëtar për Kërkime Arkeologjike Parandaluese (INRAP) bashkërendimin dhe promovimin e Ditëve Kombëtare të Arkeologjisë të Francës (JNA). 10 vjet më vonë, në 2020, Ditët Kombëtare të Arkeologjisë së Francës u kthyen në Ditët Evropiane të Arkeologjisë (EAD).
Prej katër vitesh Instituti Kombëtar i Trashëgimisë Kulturore dhe Ministria e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit është pjesë e celebrimit të Ditëve të Arkeologjisë, ku së bashku me institucione partnere janë të angazhuar për të njohur publikun me thesaret e trashëgimisë kombëtare dhe sekretet e profesionit./ KultPlus.com
