Maji është muaji i blerjeve të diamanteve të rralla apo xhevahireve madhështore për miliarderët.
Midis panairit ”GemGeneve”, shtëpisë së ankandeve ”Christie’s” dhe ekspozitave paraprake në Londër, shumë bizhuteri të jashtëzakonshme janë gati për shitje.
Nëse buxheti është midis 30 dhe 50 milionë dollarëve, ekziston një ”copë e fortë” që do të dalë në ankand nga ”Christie’s” në Gjenevë më 14 maj në seksionin e xhevahireve madhështore, një ”Golconda blue”, një nga diamantet më të rralla në histori.
Guri i çmuar në formë dardhe, 23,24 karat dhe i vendosur në mënyrë të përsosur në një unazë, ka një ngjyrë magnetike blu.
Kjo është një kryevepër e vërtetë falë prejardhjes mbretërore të zbuluar së fundmi, ngjyrës hipnotike dhe dimensioneve të saj sensacionale.
”Është ndër diamantet më të rralla dhe më të rëndësishme të zbuluara ndonjëherë në histori”, thonë analistët.
Në pronësi të Lartësisë së Saj, Sanyogitabai Devi Maharani të Indisë (1881-1949), diamanti i shkëlqyer është i vendosur në një byzylyk.
I rishitur te pronari i tij aktual, guri i çmuar u vendos në një unazë nga stilisti i famshëm parizien Jar, i njohur edhe si Joel Arthur Rosenthal, i konsideruar si mjeshtër i bizhuterive bashkëkohore.
Më shumë se një shekull më vonë, ky diamant legjendar blu po del në ankand për herë të parë dhe do të rrëmbejë zemrat e koleksionistëve dhe miliarderëve, ndoshta midis atyre 3 028 njerëzve në botë që kanë një pasuri neto totale prej 16,1 trilion dollarësh.
”Goloconda Blue” nuk është i vetmi xhevahir që do të dalë në ankand në Gjenevë në maj.
Do të ketë edhe xhevahire të tjera historike me vlerë të jashtëzakonshme./ atsh/ KultPlus.com
1. Është e vështirë që të ndodhë diçka pa një arsye apo pa një parim.
2. Fillimisht ki një objektiv të qartë. Së dyti, gjej mjetet për ta arritur. Së treti përshtat mjetet.
3. Demokraci është atëherë kur sundues janë të varfrit dhe jo të pasurit.
4. Shtresat e ulëta ngrenë krye për të qenë të barabartë, dhe të barabartët ngrenë krye sepse duan të jenë shtresë sunduese. Kjo është gjendja mendore që i krijon revolucionet.
5. Njerëzit i krijojnë zotat sipas vetes, jo vetëm për nga pamja, por edhe për nga mënyra e jetesës.
6. Edukimi i mendjes pa edukimin e zemrës nuk është aspak edukim.
7. Miku i të gjithëve nuk është miku i askujt.
8. Një qytet i madh nuk duhet ngatërruar me një qytet të populluar.
9. Miku i vërtetë është një shpirt në dy trupa.
10. Të gjitha veprimet njerëzore kanë një ose më shumë prej këtyre shkaqeve: fati, natyra, detyrimi, zakoni, arsyeja, pasioni, dëshira.
11. Në më të mirën e tij, njeriu është më fisniku i të gjitha kafshëve; po të mos ishin ligji dhe drejtësia ai do të ishte kafsha më e keqe.
12. Ka vetëm një mënyrë për të shmangur kriticizmin: mos bëj asgjë, mos thuaj asgjë dhe ji thjesht asgjë.
13. Gabimi vjen në shumë mënyra, ndërsa për të bërë gjërat siç duhet ka vetëm një rrugë.
14. Familja është shoqata e krijuar nga natyra për të siguruar nevojat e njeriut.
15. Dinjiteti nuk matet me titujt që zotëron, por me vetëdijen që i meriton.
16. Mirë është që në jetë ashtu si në gosti, të mos dalësh as i etur as i dehur.
17. Të këqijtë binden prej frikës, të mirët prej dashurisë
18. Droja është një stoli për të rinjtë, por një turp për të moçmit.
19. Trimëria është cilësia e parë njerëzore, sepse ajo është cilësia që i garanton të gjitha cilësitë e tjera.
20. Demokraci është atëherë kur sundues janë të varfërit dhe jo të pasurit.
21. Shkollimi është parapërgatitja më e mirë për pleqërinë.
22. Ashtu si sytë e lakuriqëve janë të verbuar nga drita, për të njëjtën arsye edhe shpirtrat tanë janë të verbër përballë gjërave të cilat shihen më qartë se gjithçka.
23. Sikurse një dallëndyshe e vetme nuk sjell pranverë, sikurse si një ditë e vetme nuk sjell pranverë; ashtu një ditë, një kohë e shkurtër nuk e bën njeriun të bekuar e të lumtur.
24. Sikurse ne i duam sa të vërtetën aq edhe miqtë tanë, nderi na thotë që të parën ta respektojmë të vërtetën.
25. Lumturia varet nga ne.
26. Ai që ka shumë miq, nuk ka asnjë.
27. Ai që do të ishte një sundimtar i mirë, duhet së pari të ketë qenë i sunduar.
28. Ai që është i paaftë të jetojë në shoqëri, ose ai që nuk ka nevojë ngaqë i mjafton vetvetja, duhet të jetë ose një bishë, ose një perëndi.
29. Homeri i ka mësuar të gjithë poetët e tjerë artin e të treguarit të gënjeshtrave me zotësi.
30. Shpresa është një ëndërr që nuk fle.
31. E quaj më të zotin atë që i tejkalon dëshirat e tij se atë që i pushton armiqtë e tij; sepse fitorja më e vështirë është ndaj vetvetes.
32. Për të hartuar një fjalim njeriu duhet t’i studiojë tri pika: së pari, mjetet e arritjes së bindjes; së dyti, gjuha; së treti, organizimi i përshtatshëm i pjesëve të ndryshme të fjalimit.
33. Nga nëntë raste në dhjetë, gruaja shfaq më shumë dashuri sesa ndjen.
34. Shtresat e ulëta ngrenë krye për të qenë të barabartë, dhe të barabartët ngrenë krye sepse duan të jenë shtresë sunduese. Kjo është gjendja mendore që i krijon revolucionet.
35. Është shenja e një mendje të ditur të jetë e aftë që ta mirëpresë një mendim pa u pajtuar me të.
36. Njeriu nga natyra është një kafshë politike.
37. Njerëzit veprojnë më shumë për shkak të frikës se për shkak të respektit.
38. Fatkeqësia i tregon ata që nuk janë miq të vërtetë.
39. Shumë njerëz parapëlqejnë të japin më shumë dashuri se të marrin.
40. Nënat janë më të dashura se etërit për fëmijët e tyre, sepse ato janë më të sigurta se ata janë të tyret.
41. Natyra nuk bën asgjë kot.
42. Asnjë shpirt i shkëlqyer nuk është i përjashtuar nga përzierja me çmendurinë. Nuk ka ekzistuar kurrë një gjeni i madh pa njëfarë çmendurie.
43. Bukuria vetjake është rekomandimi më i madh se çdo letër reference.
44. Qëllimi i të mençurve është jo për të sjellë kënaqësi, por për të shmangur dhimbjen.
45. I dituri ndryshon nga i padituri sa i gjalli nga i vdekuri.
46. Rrënjët e shkollimit janë të hidhura, por frutet janë të ëmbla.
47. Sekreti i humorit është befasia.
48. Shpirti nuk mendon kurrë pa një përfytyrim.
49. Ato që i di, bëji. Ato që nuk e kupton, mësoji.
Federata Shqiptare e Sporteve me Kuaj ka zhvilluar në ambientet e Equos Resort, garat e kapërcimit me pengesa, ku pjesëmarrësit konkurruan në tre nivele të ndryshme lartësish.
Në këtë aktivitet u përfshinë pjesëmarrës nga të gjitha garat, për fëmijë, të rinj dhe të rritur, që përfaqësonin tre klube sportive: Equos Hipizëm, Klubin “Skënderbeu” dhe Klubin “Ris Ranch” i Kosovës.
Në kategorinë e fëmijëve spikatën Estel Balla, Ari Çollaku dhe Ester Golemi. Në kategorinë për të rinj spikatën Sofia Pesendorfen, me kalin Jelly, Eliza Aliko me kalin Omicron dhe Melina Myrtollari me kalin Nazir.
Për të rritur spikatën Pavlina Jonas me kalin Oxygen, Enis Brahimi me kalin Loris dhe Hilmi Myrtollari me kalin Bora.
Të pranishëm në këtë aktivitet ishin presidenti i Komitetit Olimpik Kombëtar Shqiptar, Fidel Ylli dhe zv.ministri i Arsimit dhe Sportit, Endrit Hoxha, që shpërndanë edhe çmimet për fituesit.
Organizata ”Trump” po zgjerohet në rajonin e Gjirit me prezantimin e projektit të saj më të fundit të rrokaqiellit në Dubai, vetëm disa javë përpara vizitës së planifikuar të presidentit të SHBA-së, Donald Trump në rajon.
Ndërtesa 80-katëshe do të jetë hoteli i parë i ”Trump tower” në Dubai.
Gjatë ceremonisë së prezantimit, Eric Trump, nënkryetar ekzekutiv i organizatës ”Trump”, tha se “ky do të jetë projekti i parë ku mund të blini njësi duke përdorur kriptovaluta, përfshirë bitcoin”.
Projekti me vlerë një miliard dollarë pritet të përfundojë brenda pesë vitesh.
”Njësia më e shtrenjtë do të jetë apartamenti në katin e parë, me një kosto prej rreth 20 milionë dollarësh”, sipas gazetës emirate ”The National”.
Edhe pse më parë ka qenë kritik i kriptovalutave, Donald Trump ka mbështetur asetet digjitale gjatë fushatës për një mandat të dytë.
Njoftimi për Kullën e Dubait vjen përpara vizitës së planifikuar të presidentit të SHBA-së Donald Trump në Arabinë Saudite, Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Katar, e planifikuar për 13-16 maj.
Vitin e kaluar, zhvilluesi saudit i pasurive të patundshme luksoze ”Dar Global” njoftoi ndërtimin e një kulle ”Trump” me vlerë 533 milionë dollarë në Xhedah dhe një projekti tjetër në Oman që përfshinte një hotel dhe vila banimi./ atsh/ KultPlus.com
Komuna e Prishtinës ka marrë vendim që nesër me rastin e Ditës së Punëtorëve -1 Majit të ndalojë qarkullimin e të gjitha automjete në drejtim të Parkut të Gërmisë.
Nga ky vendim përjashtohen autobusët e linjës 4 të NPL “Trafiku Urban”, automjetet e policisë, KFOR-it dhe EULEX-it, ata të emergjencës, KRM “Pastrimi”, NPL “Gjelbër”, inspektorëve komunalë, etj.
“ Qytetarët do të mund të udhëtojnë deri te pishinat në “Gërmi” ekskluzivisht me autobusët e Trafikut Urban – Linja 4’, thuhet në njoftim të kësaj komune.
Shfaqja “13” prodhim i Teatrit Adriana, është shfaqja fituese e 3 çmimeve kryesore në festivalin “Talia e Flakës” me regji të Sulejman Rushitit dhe me motive nga Kadare, Fishta, Kuteli e Kristo Floqi, e cila jepet sonte nga ora 19:00 në Teatrin Adriana në Ferizaj.
“13” është një reflektim i thellë mbi ciklin historik të shqiptarëve, ndërtuar mbi fabulat e shkrimtarëve dhe poetëve që kanë ndikuar në formësimin e identitetit tonë kulturor. Frymëzuar nga Viti i Mbrapshtë i Ismail Kadaresë, Qerthulli Politik i Kristo Floqit, ABC-ja e Kreshnikëve e Mitrush Kutelit dhe poezi të Gjergj Fishtës, shfaqja zhytet në pasigurinë dhe tragjedinë që ka shoqëruar shqiptarët ndër shekuj.
Viti 1913, një moment kyç në historinë tonë, mbetet i ngulitur në kujtesën kolektive si simbol i ndarjes, dështimit, shpresës dhe pasigurisë. Përmes fuqisë simbolike të numrit 13, kjo shfaqje analizon ndërthurrjen mes supersticioneve dhe ngjarjeve historike që kanë përcaktuar fatet e individëve dhe kombit. Me një strukturë dramaturgjike që lëviz mes dramës, tragjedisë, farsës dhe komedisë, “13” pasqyron shumëkuptimësinë e historisë sonë, ku çdo ngjarje humbje, fitore apo përpjekje, shpesh shfaqet si një përzierje e absurdit dhe shpresës.
Qëllimi i saj është të hap një dialog mes të kaluarës dhe të tashmes, për të eksploruar mënyrën se si historia, me dhimbjet dhe triumfet e saj, vazhdon të ndikojë në të ardhmen tonë. Në këtë shfaqje, heronjtë, martirët, trimat, tradhtarët, mitologjia dhe realiteti ndërthurren për të krijuar një pasqyrë të asaj që kemi qenë dhe të asaj që mund të bëhemi, transmeton Klankosova.tv.
Nga Gllobari, Vërboci dhe Shtutica, kryeministri në detyrë, Albin Kurti, vijoi drejt Qirezit dhe Likoshanit, ku bëri homazhe në varrezat e dëshmorëve dhe martirëve.
Përmes një njoftimi për medie bëhete, ditur se ai, bashkë me deputetë të Kuvendit të Kosovës, bëri homazhet edhe te lapidari i gjashtë të rënëve në lagjen Ferati, te lapidari i Hamdi dhe Isa Feratit, të cilët u vranë 26 vite më parë, më 30 prill 1999 në luftime nga forcat serbe, dhe te xhamia e Çirezit.
Kryeministri në detyrë, Albin Kurti, vazhdoi homazhet dhe nderimet gjatë ditës së sotme në Marinë, në kompleksin Memorial dhe te varri i komandantit Ilaz Kodra, në 26-vjetorin e rënies së tij.
“Ilaz Kodra, komandant i Brigadës 114, “Fehmi Lladrovci”, Zona Operative e Drenicës, ra heroikisht më 30 prill 1999 në luftime për të mbrojtur atdheun dhe popullatën civile kundër forcave serbe”, thuhet në njoftimin e Kryeministrisë.
Kurti nderoi edhe 42 dëshmorët e rënë bashkë më në krye komandant Ilaz Kodrën.
“Në këtë përvjetor të masakrave të Serbisë në Kosovë, nuk harrojmë krimet e së kaluarës dhe sakrificën e bërë për liri. Lavdi për komandant Ilaz Kodrën, bashkëluftëtarët e tij, dhe të gjithë dëshmorët e martirët e kombit”, ka thënë Kurti.
Në Qendrën Barabar në Prishtinë, sonte nga ora 20:00 jepet premiera e shfaqjes “Shpirti” me regji të Agim Selimit, bashkëprodhim ky me Artpolis.
Kjo shfaqje është e bazuar në veprën e njohur të Brian Weiss, e cila sjell në skenë një rrëfim prekës mbi jetët e mëparshme, rimishërimin dhe fuqinë e dashurisë në përballjen me dhimbjen emocionale dhe çrregullimet mendore. Një udhëtim përmes ndërgjegjes dhe kujtimeve që tejkalojnë kohën!
Në qendër të dramës janë Katerina, një grua e rraskapitur nga ankthi dhe depresioni dhe Dr. Briani, një psikiatër që guxon të eksplorojë kufijtë e shkencës dhe shpirtit. Shfaqja jetësohet nga aktorët Albionë Sahiti dhe Drin Berisha.
“Shpirti” është një histori që trajton thellësisht shëndetin mendor, rimishërimin dhe fuqinë e shërimit përmes dashurisë dhe ndërgjegjësimit shpirtëror.
Presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani, përkujtoi sot 26 vjetorin e rënies heroin Ilaz Kodra.
Presidenca bën të ditur se Osmani ka pohuar se përkushtimi dhe sakrifica e Ilaz Kodrës janë simbol i luftës për liri.
“Sot, e kujtojmë me respekt, guximtarin e jashtëzakonshëm dhe udhëheqësin, i cili qëndroi gjithmonë i palëkundur për kauzën për liri e shtet. Si një nga shtyllat e para të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, ai besoi, luftoi dhe ra për liri”.
“Në çdo hap të rrugëtimit të tij, Ilazi ishte më shumë se një komandant, një frymëzim, një simbol i guximit të pakufishëm dhe i sakrificës. Me qetësinë dhe forcën që e karakterizonin, ai udhëhoqi radhët e UÇK-së, në fazat e para të organizimit dhe aksioneve luftarake. Por, më 30 prill 1999, heroizmi i tij arriti kulmin, kur ra në betejën e Shtuticës, duke u bërë gardian i përhershëm i lirisë dhe Republikës sonë. Rënia e tij ishte një humbje për të gjithë, por trashëgimia e tij është frymëzim për brezat”, ka thënë Osmani, sipas njoftimit të presidencës.
Qendra Kombëtare e Librit dhe Leximit po përgatit edicionin e katërt të panairit “Kamza lexon”.
Gjatë tri ditëve të panairit, i cili çelet nesër, do të organizohen takime me autorë të bashkëkohësisë, lexime, diskutime, promovime librash dhe ndarje çmimesh.
QKLL publikoi programin e ditës së parë, që do të jetë me temën: “Evolucioni i librit të shtypur në epokën digjitale”.
Takimi në sheshin “Nënë Tereza” në Kamzë do të mbledhë profesorë, autorë, studiues, botues, shkrimtarë dhe gazetarë të njohur. Diskutimet do të fokusohen te libri dhe evolucioni i tij në periudhën digjitale.
Ky takim ka për qëllim të ftojë për diskutime dhe mendime pjesëmarrësit mbi përfitimet dhe sfidat që sjell epoka digjitale për librat dhe lexuesit. Si ka evoluar libri nga forma e tij tradicionale deri në formatin digjital. Tematikat e përzgjedhura në këtë takim letraro-kulturor do të shërbejë si një platformë për të diskutuar dhe reflektuar mbi rëndësinë e librit dhe ndikimi i tij në shoqëri.
Në panel do të jenë: Piro Misha, Fatos Kongoli, Alda Bardhyli, Edon Qesari etj./ KultPlus.com
Muzeu Kombëtar “Gjergj Kastrioti Skënderbeu” gëlon me turistë nga çdo cep i globit. Në një video që shpërndau ministri Gonxhja në rrjetet sociale dallohet fluksi i lartë i vizitorëve në objektet e trashëgimisë kulturore të qytetit të Krujës.
Ndalesa në këtë muze është pjesë e itinerarit të pjesës më të madhe të turistëve që shkelin në vendin tonë. Së bashku me Muzeun Etnografik, të restauruar rishtazi, si edhe Pazarin karakteristik, Muzeu Kombëtar “Gjergj Kastrioti Skënderbeu” ka shënuar një rritje të vizitueshmërisë krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë.
Përveç vizitorëve nga vende evropiane si Italia e Spanja, një vend të rëndësishëm zënë edhe vizitorët nga Kina e largët, Kanadaja dhe SHBA.
Kruja njihet për turizmin historik njëditor, por me shtimin e strukturave akomoduese turistët po qëndrojnë më gjatë në këtë qytet historik. Pazari karakteristik i Krujës me rrugicat e ngushta me kalldrëm, ku ofrohen punime artizanale tradicionale, është një ndër të preferuarit e turistëve./ KultPlus.com
Këngëtarja dhe kompozitorja Elina Duni vlerësohet me Çmimin Zviceran të Xhazit 2025 (Swiss Jazz Award 2025).
Artistja me origjinë shqiptare do të nderohet në Festivalin e Xhazit në Ascona të këtij viti, ku më 28 qershor do të mbajë një koncert, përpara se t’i dorëzohet çmimi.
Duni është nën kontratë me kompaninë e njohur diskografike ECM dhe tashmë ka marrë çmimin zviceran të muzikës në vitin 2017. Në një deklaratë për shtyp që shpërndanë organizatorët e këtij aktiviteti, Elina u vlerësua për aftësinë e saj për të krijuar një gjuhë muzikore poetike dhe emocionale që ndërthur me ndjeshmëri xhazin dhe muzikën tradicionale të atdheut të saj.
Elina Duni ka publikuar në ECM albume si “Matanë Malit” (2012) dhe “Dallëndyshe” (2015). Ajo regjistroi “Partir” në vitin 2018 pasi nisi të bashkëpunonte me kitaristin Rob Luft një vit më parë. Kjo u pasua nga “Lost Ships” (2020) dhe “A Time to Remember” (2023), të dyja me Rob Luft dhe lojtarin e flugelhorn Matthieu Michel.
Duni lindi në një familje artistësh në Tiranë. Me rënien e regjimit komunist, ajo u transferua në Gjenevë me nënën e saj, ku studioi piano klasike përpara se t’i kthehej xhazit. Kjo u pasua nga studimet në Universitetin e Arteve të Bernës, ku Duni u përqendrua te kompozicioni dhe improvizimi.
Së bashku me pianistin Colin Vallon, kontrabasistin Patrice Moret dhe bateristin Norbert Pfammatter, ajo themeloi kuartetin Elina Duni, i cili ndërthur xhazin me tingujt evokues të folklorit ballkanik./ KultPlus.com
Numri i turistëve që zgjedhin të vizitojnë qytetin e Beratit është gjithnjë në rritje. Ata shprehen të mrekulluar me natyrën dhe objektet e trashëgimisë kulturore të këtij qyteti.
Në një postim në rrjetet sociale, ministri i Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Blendi Gonxhja, solli opinionet e dy turistëve, Sabina dhe Sindra, që janë mahnitur nga trashëgimia e Muzeut “Onufri” dhe ikonat shekullore që rrëfejnë historinë shqiptare.
Sabina dhe Sindra janë dy turistë suedezë, të ardhur nga Stokholmi, që kanë vizituar Beratin për disa ditë.
“Ishte shumë bukur t’i shihja ikonat fetare nga aq afër, këto punime origjinale. Ua rekomandojmë të gjithëve të vizitojnë Beratin dhe Muzeun”, thotë Sindra në videon e postuar në rrjetet sociale.
Koleksioni i Muzeut “Onufri” përbëhet nga 196 ikona dhe objekte liturgjike të cilat tërheqin gjithnjë e më shumë vizitorë nga brenda dhe jashtë vendit.
Muzeu i Ikonografisë “Onufri” është organizuar në ambientet e kishës “Fjetja e Shën Marisë”, në Kalanë e Beratit, prej 27 shkurtit të vitit 1986. Muzeu mban emrin “Onufri”, kushtuar kryemjeshtrit të pikturës ikonografike shqiptare në shekullin XVI. Katedralja sipas mbishkrimeve që mbart rezulton të jetë rindërtuar në vitin 1797 mbi themelet e një kishe më të vjetër të periudhës bizantine. Ajo përfaqëson një nga arkitekturat më tipike pasbizantine në qytetin e Beratit./ KultPlus.com
UNESCO e njeh 30 prillin si Ditën Ndërkombëtare të Xhazit. Edicioni i 2025-ës po festohet në më shumë se 190 vende dhe pritësi global për festimin e këtij viti është qyteti Abu Dhabi i Emirateve të Bashkuara Arabe.
Gjatë pesë javëve, në Abu Dhabi do të mbahen një seri shfaqjesh xhaz në mbarë qytetin, programe edukative dhe aktivitete në komunitet. Kjo përfshin Koncertin Global All-Star të Ditës Ndërkombëtare të Xhazit 2025, i transmetuar ndërkombëtarisht, më 30 prill në Etihad Arena, vendi më i madh argëtues në rajon.
Aktivitetet përmbajnë shfaqje live, koncerte pop-up, seminare, rezidencat e artistëve dhe ngjarje edukative, duke nënvizuar lidhjet e xhazit me traditat e ndryshme muzikore dhe disiplinat artistike. Shfaqja do të transmetohet përmes YouTube, Facebook dhe UN WebTV për miliona shikues në mbarë botën.
Përveç Koncertit Global, UNESCO inkurajon shkollat, universitetet dhe organizatat joqeveritare në mbarë botën të festojnë Ditën Ndërkombëtare të Xhazit.
Vendet e arteve performuese, qendrat komunitare, sheshet e qyteteve, parqet, bibliotekat, muzetë, restorantet, klubet dhe festivalet organizojnë mijëra aktivitete, ndërsa radioja dhe televizioni publik shfaqin xhaz në dhe rreth Ditës Ndërkombëtare të Xhazit./ KultPlus.com
Sot në festivalin “Alexandria Short Film Festival” në Egjipt do të prezantohet filmi “Thirrja” (The call) me regji nga Mirak Zymberaj.
Regjisori Zymberaj prezanton Kosovën në këtë event artistik të rëndësishëm ndërkombëtar, në një festival i cili është njëherit ndër festivalet më të rëndësishme të Filmit të shkurtër Artistik në Arenën Ndërkombëtare./ KultPlus.com
Randësia e këtij aktivteti promovues ka të bëjnë me personalitetin e autorit, me vepren konkrete që sot po e promovojmë në Tiranë, temën mjaft të rëndësishme të marrë në shqyrtim, shtrirjen kohore të studimit, përgjithshmërinë e subjektit të saj dhe faktin që është ndër punët e përkthyera në gjuhën angleze, një prej “vuajtjeve” më të mëdha që ka historiografia jonë, krahas defekteve të metodës së kërkimit, çlirimit nga dogmat dhe pasionet, njohjes së mangët të arritjeve të historiografisë perëndimore dhe të vendeve fqinje ballkanike, për shkak të izolimit tonë të mjeruar në diktaturë dhe nënvleftësimit me varfëri të shkollës së studimeve historike në tranzicion.
Autori i librit, profesor Buxhovi, është para së gjithash një intelektual, gazetar dhe aktivist politik, pjesë se strukturës më rilindase dhe më pro europiane që ka nxjerrë bota shqiptare e 40 vitet e fundit, e drejtuar nga shtetari i mirëfilltë shqiptar, Doktor Ibrahim Rugova; Në karrierën e tij të gjatë si studiues Profesor Buxhovi ka arritur të shkruajë vepra kapitale për Historinë e shqiptarëve në Ballkan, dhe ato punime janë shkruar në liri, janë të “çliruara” nga skemat e ngurta që u janë ofruar dhe vazhdojnë t’u ofrohen, për fat të keq edhe sot e kësaj dite, publikut në dy anët e kufirit, mes dy shteteve shqiptare në Ballkan, ndër institucionet universitare.
Ajo që duhet të them është se veprat gjeneraliste mbi Kosovën dhe kjo mbi Maqedoninë, nuk mund të shkruhen pa një njohje jetësore të arritjeve historiografike të vendeve fqinje me ne, dhe posaçërisht në historiografisë jugosllave dhe serbe. “Maqedonia nga lashtësia në ditët tona” është një shkrim i historisë maqedonase i bërë i mundur të realizohet për shkak të një studimi të përmanent, 20 vjeçarë dhe skedimi sistematik të çdo studimi të shkruar deri më sot për Maqedoninë, ose për vendet e tjera të Ballkanit, që lidhen me fokusin e studimit. Është shkruar jo për shkak të një projekti zyrtar me afate, me linja të përcaktuara ideologjike dhe teza të dhëna gati nga “mbikqyrësit” dhe “koordinatorët” e akademive politike.
Asnjë krijim i mirëfilltë shkencor dhe i referueshëm ndërkombëtarisht nuk mund të shkruhet me urdhër dhe me afate, siç ndodh ende në vendin tonë, “Republikën e Çudirave”, por për shkak të misionit personal të autorit si shkencëtar dhe atdhetar europianist.
Ky libër është shkruar me saktësi shkencore, korrektesë akademike dhe ban dallim nga përpjekjet që bëhen sot në Shqipëri nga institucionet e ngarkuara, që përpiqen të shkruajnë vepra gjeneraliste përmes copëtimeve të autorësisë, duke humbur boshtin dhe rrënuar ekspertizën, duke shkelur standardet e etikës dhe korrektesës së studiuesve, deri edhe duke mos cituar, përvetësuar teza, etj…
Ajo çfarë vuan aktualisht bota shqiptare është mungesa e përkthimeve të veprave mbi historinë tonë në anglisht, ndërkohë që professor Buxhovi ia ka dalë ta plotësojë këtë hapësirë të lënë bosh nga të gjitha institucionet shqiptare në dy shtetet, për studiuesit ndërkombëtarë, të cilët deri më tash kanë si version të ofruar përgjithësisht, studimet e autorëve të vendeve fqinje, por jo të autorëve shqiptarë. Dhe këtë boshllëk të veprave të autorëve shqiptarë të fushës së historisë ne e konstatojmë sa herë që punojmë në bibliotekat perëndimore dhe kjo mangësi nuk duhet të mbetët kështu edhe më gjatë. Korigjimet në këtë drejtim do të duhet të fillojmë që nga shkolla e përgatitjes së historianëve, që fakteqësisht është në mjerim, në formalizëm, mbyllje hapësirash për konkurencën dhe zaptim anti-akademik. Libri që kemi ardhur sot të promovojnë i kushtohet Maqedonisë, pikërisht asaj pjesë gjeografike të Ballkanit qendër jugor, ku nga antikiteti janë takuar “pllakat” kryesore etnike të rajonit, kulturat, religjionet dhe ku çështja e identitetit, përkatesisë është më së shumti e diskutueshme në historiografi dhe në politikë, deri në ditët tona.
Nga ana tjetër, në bashkëkohësi ky rajon është vendosur në qendër të vëmendjes për shkak të arsyeve gjeopolitike dhe ekspansonit propagandistik të tre shteteve ballkanike, që të errësuar nga nacionalizmi dhe fanatizmi, janë munduar të shtrembërojnë të vertetën mbi përkatësitë, rrjedhat historike, religjionet, kishat dhe në rastin e kombit tonë, edhe të vertetën mbi shtrirjen e popullit shqiptar në trevat e veta lindore dhe verilindore, kanë mohuar edhe të drejtat e popullit sllavo-maqedonas, minoriteteve që banojnë në ato anë, përfshirë edhe komunitetin katolik shqiptar në Shkup, bashkësinë e Nanës Terezë, që sot rezulton i zhdukur në heshtje me kontributin e të gjithëve, edhe të shqiptarëve atje.
Ndërkohë, sllavo maqedonasit, nga ana e tyre, në përpjekjen e ligjshme, do të thoja, për rifmormësimin identitar të veçantë në raport me bullgarët dhe serbët, kanë tejkaluar më pas “tagret e të drejtës të dhëna nga Hyu”, duke lëshuar goditjet e tyre ndaj popullit shqiptar në “Iliridë”, kanë nxitur deri vonë shtrembërimet identitare etj.. Po ashtu, politikanët tranzicionistë të këtij vendi deri para Marrëveshjeve demokratizuese të Republikes së Maqedonisë së Veriut, janë munduar të krijojnë një Republikë Maqedonase të vetën, për shumicën sllave, ngjashëm me atë që krijoi Tito në vitin 1945 për nevojat zvogëlimit të ndikimit të Serbisë në Federatën Jugosllave, duke vijuar për gati një dekadë në vitet 1990’, të mohojnë të drejtat e popullsisë shqiptare, duke injoruar faktin se qënia e Dibres, Tetovës, Gostivarit, Shkupit, Strugës, etj., ndër ato anë, është produkt i dy procesve: (A) i copëtimit të trevave shqiptare në vitin 1913 dhe 1919-21, rikonfirmit në vitin 1945 të kësaj ndarjeje të padrejtë historike; (B) si edhe i politikave denacionalizuese, kolonizuese dhe zhbimëse në pikëpamje identitare të ndjekura në Serbi para LIB, dhe në Jugosllavitë e pas LIB dhe pas LDB.
Për t’u kthyer në mënyrë të fokusuar tek libri ynë: “Maqedonia nga lashtësia në ditët tona”: është përspektiva e një shkrimtari illuminist shqiptar për Maqedoninë kuptuar shumë më gjërësisht se Republika e Sotme e Maqedonisë së Veriut; është përmbledhja e dijes së tij, arritur gjatë studimit permanent, kërkimit të vazhdueshëm arkivor dhe faktit që ai ka jetuar, në një Jugosllavi, një shtet, që për hirë të së vertetës, ka qenë më i emancipuar, më i përparuar dhe më i qytetarizuar se sa ishte Shqipëria e mbyllur dhe e dhunuar e Enver Hoxhës, Ramiz Alisë dhe ministrave të tyre pashpirtë të arsimit dhe shkencës;
Studimi i mikut dhe profesorit tonë është produkt i faktit që shkollat e përgatitjes së historianit e studiuesit të shkencave humane në hapësirën e Jugosllavisë, ku përfshihej Prishtina e Shkupi, kanë qenë shumë më të mira, krejtësisht të konsoliduara, më pak të ideologjizuara se në Shqipëri, vende me biblioteka shumë të pasura, me mundësi të mobilitetit akademik të shkëlqyeshme dhe një mbështetje financiare për intelektualët të ngjashme me atë që vendet perëndimore ofronin.
Edhe këto ditë kam ndej duke menduar: A mund të shkruhej një libër i tillë në Shqipëri? Profesor i nderuar, keni ardhur ndër ne këto kohë, ndër të tjera për të na kujtuar shumë gjëra, por mbi të gjitha, se ku ndodhemi. Ky libër mund të shkruhej nga studiues shqiptarë jashtë Shqipërie që ia kanë kushtuar jetën e tyre shkencës, por nuk mund të shkruhej në Shqipërinë e mbyllur dhe sot të hapur, por pa një bosht;
nuk mund të shkruhej në qoftë se një jetë nuk je marrë me studim, konspektim, skedim, pa u ndërprerë me ecjen ndër disa punë të tjera paralele që skanë lidhje me shkencën; ky liber nuk mund të shkruhej pa njohjen tuaj të gjuhëve sllave, latinishtes dhe greqishtës së vjetër dhe gjuhëve perëndimore;
nuk mund të shkruhej në një vend ku nuk ka biblioteka që furnizohen përditë me libra; ky liber nuk mund të shkruhej në qoftë se nuk ekziston një formësim metodologjik dhe filozofik prej historiani të mirëfilltë.
Historia e Maqedonisë e autorit Buxhovi në fakt ilustron marrëdhënien e ndërlikuar ndërmjet identitetit etnik, gjuhës dhe pavarësisë kombëtare.
Duke u mbështetur mbi të dhëna sporadike historike, gjeografike, kulturore ose gjuhësore, Serbia, Greqia dhe Bullgaria shpesh kanë avancuar pretendime ndaj Maqedonisë në aspektin e territorit dhe përkatësisë etnike me popullsinë, duke e injoruar situacionin konkret bashkëkohor, rrjedhat e ndërlikuara të 2000 viteve histori ndër këto anë dhe faktin se qenia e këtij territori nën perandorinë otomane deri në fillim të shekulllit XX, kishte ndryshuar dhe ndërlikuar gjithshka në pikëpamje të etniciteve dhe religjioneve.
Si lektor i Historisë së Ballkanit për më shumë se 32 vite ndër të parat përgatitje të detajuara që më asht dashur të bëj, kur fillova punën, ndërkohë që regjimi po binte, ka qenë historia moderne dhe bashkëkohore e Maqedonisë dhe me udhëzimin e profesorit tim, Thoma Murzaku, jam adresuar ne Bibliotekën Kombëtare për të gjetur librat e historisë zyrtare maqedonase në gjuhën shqipe. Ajo çfarë kam kuptuar nga tekstet zyrtare të këtij vendi është se Shkupi zyrtar i përiudhës së Jugosllavisë Dytë kishte investuar në mënyrë strategjike dhe të jashtëzakonshme për krijimin e një Historie Zyrtare të Maqedonisë, për hartimin, nga “konglomerati dhe mishmashi i qendrës së Ballkanit”, një Histori Kombëtare Sllavo-Maqedonase, krijimin e një identiteti të posaçëm sllavo-maqedonas, në mbrojtjen e përsosur të drejtave politike dhe kulturore për vete, të Republikës së vogël dhe të brishtë të Jugosllavisë.
Në qoftë se sot shkon në Arkivin e Maqedonise, atje do gjesh të arshivuar, kopjet e dokumentacioneve që zotërojnë arkivat e më të rëndësishëm ndërkombëtare, çdo dokument që ka të bëjnë me emrin MAQEDONI. Dhe këtë ata studiues zyrtarë e kanë berë shumë kohë para se studiuesit shqiptarë të Shqipërisë të mbërrinin me hap dritaret e tyre të vogla dhe gjysmake, në arkivat e Stambollit, të Venedikut, Raguzës, Romës etj..
Pse ka ndodhur një gjë të tillë? Shtetarët e Maqedonisë së djeshme nën Jugosllavi e kanë pasur të qartë se përkatësia etnike e maqedonasve ishte dhe është ende shumë e diskutueshme.
Më ka bërë përshtypje të posaçme fakti se si nga një kryengritje e reduktuar në kohë dhe hapësirë, si ajo e Ilindenit dhe Republika e Krushevës që e pason, nga studiuesit zytare të atij vendi është ngritur një “Kështjellë” e Rilindjes së tyre, e Nacionalizmit e Patriotizmit Maqedonas, që edhe sot ka reflekse në politikë dhe në mbruajtjen dhe përforcimin e tyre identitar. Normalisht historia e nacionit sllavo maqedonas ka qenë e vështirë mbasi bëhet fjalë për një popullsi të shpërndarë në veri dhe në jug të atij rajoni, që ka pësuar edhe shtypje, edhe zhbimje, deri edhe pas LDB, siç është rasti i shpërnguljes massive nga Maqedonia greke të forcave partizane slave të kësaj kohe. Për rrjedhojë rikompaktësimi dhe mbrojtja në këtë pjesë, krijimi i republikës dhe shtetit, ka qenë një angazhim i jashtëzakonshëm i tyre dhe unë mendoj se ata ia kanë dalë, falë unitetit kulturorë, religjioz dhe gjuhësor dhe sot edhe falë kuptimit që njohja e realitetit dhe e të drejtave të popullit shqiptar atje, është kusht themelor i ekzistencës, paqes dhe europianizimit në këtë anë.
Për këto arsye dhe të tjera që do përmend më poshtë, sipërmarrja e Buxhovit në fakt nuk ka qenë e lehtë mbasi caktimi i Maqedonisë në një Kombësi Ballkanike është edhe sot i komplikuar, sepse ishte një rajon me etni të përzier.
Deri vonë nuk ka pasur regjistrime të besueshme; Hartat e disponueshme kanë qenë kontradiktore.
Bullgarët edhe sot pohojnë se maqedonasit janë bullgarë dhe ata flasin një dialekt sllav shumë të ngjashëm me bullgarishtja. Serbët pretendonin se ishin serbë sepse kishin zakone popullore si ato të Serbisë.
Grekët, te fiksuar në nocionet antike dhe në ndërlidhjet gjeografike kanë vënë përherë në dukje mbizotërimin e kishave ortodokse greke dhe praninë e grekëve në zonë që nga koha e Aleksandrit të Madh dhe argumentojnë me forcë se fshatarët e Maqedonisë ishin grekë sllavishtfolës.
Libri i professor Buxhovit mbi Maqedoninë, sipas meje, ka veçorinë, është një histori gjenerale e këtij vendi kuptuar në përmasë të plotë, (me përjashtim të historisë bashkëkohorë të Maqedonisë së Jugut) i shkruar pa ngarkesat nacionaliste të përmendura më sipër, jashtë komplekseve të shkrimit të tezave të paracaktuara për arsye politike dhe nevojave të mbijetesave shtetërore.
Ai është një libër i cili nuk injoron asnjë komponent etnik dhe kulturorë në dy mije vite histori të kësaj ane të ballkanit, por ndjek të vërtetën përmes shqyrtimit të rezultateve kërkimore të autorëve seriozë. Para së gjithash ky liber ndjek faktorin iliro-dardan, arbnor dhe shqiptar në këto anë.
Ndryshe nga mënyra e studimit dhe e shkrimit të deritashëm të historive nacionale ballkanike, autori e ka shkruar historine e Maqedonisë, ashtu siç duhet, të pashkëputur nga historia rajonale e popujve të tjerë me të cilët maqedonasit kanë ndarë të njëjtin fat, brenda perandorive dhe brenda rrjedhave të historisë së marrëdhenieve ndërkombëtare.
Në këtë libër ne kemi Historinë e Maqedonisë nga koha e Ilirisë dhe Romës, Bizantit, Mbretërise Bullgare dhe Serbe, Perandorisë Osmane. Gjejmë të trajtuara raportet mes Fuqive të Mëdha me perandorinë e sipërpërmendur otomane, dekadencën e kësaj perandorie në fund të shekullit XIX dhe fillim të shekullit XX, Gjenezën e Çështjes Lindore në tërësi dhe të krizave që kulmuan here pas here për shkak të kësaj çështjeje të pazgjidhur të Lindjes, për Europen, që kishte të bënte me emancipimin e popujve të robëruar ballkanikë nga PO dhe shpërbërjen e saj; përpjekjet e Fuqive të Mëdha për Reforma, etj.
Shumë interesante paraqitet historia e LDB dhe e Jugosllavisë së Dytë, Përiudha e viteve 1981-1991, e pavarësisë së Maqedonisë dhe e krizës së vitit 2001.
Pra, e thënë më qartë, kemi të bëjmë një studim kompleks, të gjithanshëm të atij entiteti historiko- gjeografik, parë në kuadrin e historisë së Europës Juglindore, marrëdhenieve ndërkombëtare të kohës dhe shteteve ku ai territor dhe popullsitë e kësaj ane, kanë bërë pjesë, duke përfshirë, Jugosllavinë e Parë në përiudhën mes dy luftrave botërore dhe Jugoslavinë e Dytë, deri ditën kur pjesa veriore e Maqedonisë u mevëtësua si republikë e pavarur, shtet që prirej dhe priret edhe sot të europianizohet.
Duke qenë se si pjesën e Rilindjes maqedonase dhe shqiptare, ashtu edhe pjesën e Bashkëkohësisë, më ka takuar t’i studio, verëj se autori ecën në rrugë të ndryshme nga historiografia shqiptare, që ende është peng i fshirësve të të vertetave dhe atyre që duan të kalojnë kohën kot. Për të kanë rënë me kohë shabllonet e histriografisë komuniste; njeh krejt mirë realitetin e kesaj periudhe dhe për pjesën bashkëkohore, saktësisht pas rënies së Murit të Berlinit.
Buxhovi mund të themi se ecën në një rrugë krejtësisht të veten të rishkrimit si historian dhe si deshmitar i procesve në tërësi në Kosovë, Maqedoni e Jugosllavi, i çliruar nga komplekset dhe ngarkesat politike dhe duke i qendruar besnik profesionit të historianit serioz, që nuk ngurron të thotë edhe të verteta, që të paditurve e të fanatizuarve nuk u pëlqejnë.
Në qoftë versionet e historisë zyrtare të Maqedonisë janë përpjekje për të themeluaar një histori nacionale nga interesa të veçanta të atij shteti, të trashëguar nga Jugosllavia e Dytë, libri professor Buxhovit është histori e Maqedonisë që nuk ecen në kahun e fshirjes së identiteteve të tjera në atë territor kaq të përzier; është një histori që nuk len në heshtje interesat e popullit shqiptar, rolin e tij si faktor paqësor shtetformues ndër këto anë. Jusuf Buxhovi është prej historianëve shqiptarë që ia ka dale të kryejë procesin e Rishkrimit të Historisë së trojeve shqiptare në formë gjenerale, që zakonisht e bëjne institutet. Por ai e ka bërë një gjë të tillë, i vetëm, i çliruar nga dogmat që vazhdojnë të rëndojnë mbi ne në Tiranë dhe që mbajnë lidhur në një fare mënyrë, për një mijë arsye edhe institucionet historishkruese kosovare. Një histori e Maqedonise ne versionin qe shqiptaret atje duhet ta dijne dhe të krenohen që janë pjesë e saj, mbase për shkak të padrejtësisë së historisë, që i shkëputi nga shteti amë.
Një histori që mban nalt flamurin e Ilirisë, Dardanisë dhe Arbnisë, Rilindjes dhe te drejtave te shqiptareve, pa shkelur të drejtat e të tjerëvë dhe mbi të gjitha duke respektuar të vertetën, historinë dhe kompleksiteti e kësaj të vertëtë në rastin e kësaj hapësire ballkanike Ju faleminderit!
*(Kumtesë e lexuar me rastin e promovimit të librit “Maqedonia nga antika deri te koha e jonë” nga Akademia e Studimeve Albanologjike në Tiranë, më 28 prill 2023)/ KultPlus.com
Në Zürich do të mbahet edicioni i 7-të i aktivitetit filantropik “Save a Life“, organizuar nga Action for Mothers and Children.
Drejtoresha ekzekutive e kësaj organizate, Rina Spahija ka thënë për Voice for Albanians se ngjarja kulturore do të mbahet më 23 maj dhe ka për qëllim që të shpëtojë më shumë jetë dhe të përmirësojë shëndetin e nënave dhe fëmijëve në Kosovë.
“Secili ndihet mirë kur dhuron, dhe në momentin kur dhuron për një kauzë kaq të rëndësishme të shtetit tonë, i cili ende ka nevojë për ndihmë sidomos në sistemin tonë shëndetësor, ku shpesh mungojnë medikamente jetike, atëherë vërtetë të gjithë ndihemi më mirë”, ka thënë ajo.
Synimi i këtij organizimi i cili përmban pika artistike është që të mbledh fonde për të siguruar medikamente e produkte të cilat mungojnë në Kosovë e të cilat në shumë raste edhe kushtojnë, e që familjarët dhe shteti shpesh nuk kanë mundësi t’i sigurojnë.
“Është një shkëmbim përvojash, një mundësi e dyfishtë ku ne i japim mundësi bizneseve të kontribuojnë për një kauzë për të cilën edhe ata janë të interesuar. Në anën tjetër ne marrim ndihmë financiare për realizim të projekteve shëndetësore përmes të cilave mbështesim gratë shtatzëna, blerjen e inkubatorëve për spitalet regjionale dhe për Qendrën Klinike Universitare të Kosovës, trajnime të ndryshme për mjek neonatolog dhe infermiere të neonatologjisë. Po ashtu ne përmes këtyre fondeve sigurojmë donacionin e sulfatatit i cili është një medikament i cili ndihmon në zhvillimin e mushkërive të foshnjave të lindura para kohe”, ka thënë Spahija.
Ajo ka shtuar se janë të përkushtuar ndaj shpëtimit të jetëve dhe përmirësimit të shëndetit të nënave dhe fëmijëve në Kosovë, duke ndihmuar sistemin shëndetësor dhe duke siguruar qasje të barabartë në kujdes shëndetësor cilësor për çdo grua dhe fëmijë, pavarësisht prejardhjes apo vendndodhjes.
“Synojmë të ulim sëmundshmërinë dhe vdekshmërinë e nënave dhe foshnjave, unë po besoj se çdo kompani do të kishte dashur të dhurojë e ndoshta edhe të investojë në një ndryshim të sistemit shëndetësor në Kosovë. Ne nuk dhurojmë në një familje ose individ, ne dhurojmë ose investojmë në sistemin shëndetësor publik. Bashkëatdhetarët tanë më së miri e dinë se si janë ndërtuar sistemet perëndimore shëndetësore, prandaj po na duhet që edhe ne të bëhemi patriot dhe të ndihmojmë në ndërtimin e sistemeve tona”, ka theksuar ajo.
Përndryshe nga donacionet e siguruara në vitin 2024, 10 fëmijë me diabet morën pompa insulin, 5,000+ gra përfituan PaP teste falas, 6,000 gra dhe vajza morën mbështetje në Klasat për Nëna, 4,300 prindër u informuan mbi vaksinën HPV, 6 qendra të mjekësisë familjare u furnizuan me pajisje mjekësore. Ka ende nëna dhe fëmijë që kanë nevojë për kujdes urgjent, andaj po kërkohet kontributi i bashkëatdhetarëve ku çdo biletë e blerë nuk është thjesht një donacion por është një akt që shpëton jetë dhe jep shpresë për një të nesërme më të mirë.
Aktiviteti kulturor filantropik “Save a Life” do të mbahet më 23 maj në ora 19:30 në Zürich, hotel Five, Döltschiweg 234, 8055. Do të përcillet me një program të pasur dhe emocionalisht të fuqishëm: fjalime frymëzuese, mundësi rrjetëzimi me individë të përkushtuar, koktej mikpritës dhe darkë e kuruar me kujdes, e shoqëruar me muzikë live nga grupi String String./ KultPlus.com
Adolf Hitler, një nga diktatorët më të këqinj ndonjëherë, mbase edhe më i keqi në tërë historinë njerëzore, ishte përgjegjës për 60 deri në 85 milion vdekje gjatë Luftës së Dytë Botërore.
Emri i tij sjell konotacione të vrasjes, mjerimit, luftës, holokaustit dhe përpjekjes së shfarosjes së çifutëve dhe minoriteteve tjera. Pavarësisht se Hitleri ishte një nga njerëzit më të dokumentuar në historinë njerëzore, ende ka pak fakt të njohura për të.
KultPlus iu sjellë këto fakte të padëgjuara rreth tij.
Hitleri duhej të jetonte në strehimore për të pastrehët për një kohë: Si shumë austriakë, edhe Hitleri filloi të tërhiqej nga idetë nacionaliste gjermane që nga mosha e re. Babai i tij vdiq kur ai ishte 14 vjeç, dhe më pas performance e Hitlerit në shkollë ra. 2 vite më vonë ai ndërroi shkollën dhe u regjistrua në një shkollë në Austrinë e Epërme.Nëna e tij vdiq nga kanceri I gjirit në moshën 47 vjeç. Ndërsa në moshën 18-19 vjeç, ai u refuzua nga Akademia e Arteve të Bukura, pasi u shpall i papërshtatshëm për pikturë. Hitleri nisi të shiste piktura, por për shkak të mungesës së cilësisë dhe burimeve, ai dështoi. Ai vazhdonte të lëvizte nga një vend në tjetrin, pasi kursimet e tij gradualisht zvogëloheshin dhe stili i jetës u përkeqësua. Gjysëm i uritur dhe i ngrirë, i duhej të jetonte në strehimore në Vjenë, por pas 3 vitesh ai mori trashëgiminë e babait të tij dhe u transferua në Mynih.
Hitleri u verbua përkohësisht të paktën një herë nga sulmi me gaz: Gjatë sulmit në kampin e tij me 15 tetor 1918, gjaatë Luftës së Dytë Botërore u verbua përkohësisht dhe u shtrua në spital. Gjatë kohës sa ishte atje, ai mësoi për humbjen e Gjermanisë dhe armëpushimin me Britaninë e Francën. Thuhet se kur dëgjoi një lajm kaq të tmerrshëm për gjermanët, pësoi verbërim të përkohshë.
Vuante nga sëmundja e Parkinsonit: Studiuesit kanë sugjeruar që Hitleri vuante nga një numër sëmundjesh, përfshiirë edhe sëmundjen e Parkinsonit. Disa e përshkruanin atë si një psikopat neurotic. Sëmundja e Parkinsonit është një çrregullim degjenerues i sistemit nervor qendror, që ndikon në lëvizjen, kujtesë, në të menduarit dhe sjelljet e pacientit.
Hitleri nuk vizitoi kurrë një kamp përqendrimi: Shumica e 11 milion hebrenjve, dhe pakicave të tjera të vrarë gjatë Holokaustit nga forcat naziste të Hitlerit, u vranë në 1200 kampe të përqendrimit nazist. Kampi i parë u krijua në Gjermani me 1933, ato u ndërtuan për të mbajtur dhe torturuar organizatorët e sindikatave dhe kundërshtarët politikë. Hitleri nuk vizitoi kurrë një kamp të tillë, edhe pse këto kampe ishin të ndërtuara në lindje. Kjo distancë që mbajti Hitleri mes vetes dhe vendit të vrasjes, ka nxitur pretendimet e bëra nga mbështetësist neo-nazistë se Hitleri nuk ishte përgjegjës për atë që po ndodhte.
Hitleri dëshironte të bëhej prift kur ishte fëmijë: Ai lindi nga një nënë katolike dhe një baba antiklerik. Kur ishte 8 vjeç, ai këndonte në korin e kishave dhe mori mësime për të kënduar që të përmirësonte vokalin e tij. Ai madje aspironte të behej prift.
Hitleri merrte kokainë dhe koktej drogash në mënyrë të rregullt: Ai përdori një inhalator për të marrë rregullisht kokainë, për të ndihmuar problemet e fytit dhe sinusit, nga të cilat vuante. Gjithashtu përdori pikat e syve të përziera me 10% kokainë. Mjeku i Hitlerit, Dr Theodore Morel ishte përgjegjës për përshkrimin e këtyre ilaçeve dhe hetuesit amerikanë deshën ta dinin nëse Morell, ishte një agjent i dyfishtë që përpiqej ta dëmtonte shëndetin e tij.
Hitleri u nominua për çmimin Nobel për paqe në 1939: Stalini dhe Hitleri, të dy personazhet u nominuuan për çmimin Nobel për paqe. Por nominimi i Hitlerit supozohej të ishte një ironi dhe shaka. Një anëtar i parlamentit suedez nominoi atë, me synimin që të kritikonte qeverinë suedeze. Kjo gjë nuk u prit mirë dhe ai u detyrua të tërhiqte këtë nominim.
Hitleri hoqi një pjesë të mustaqeve të tij, pasi ato gati e vranë atë: Mustaqet e Hitlerit nnuk ishin gjithmonë ashtu si duken. Gjatë Luftës së Dytë Botërore, ai kishte mustaqe të plota. Por gjatë sulmeve me gaz, Hitleri nuk mund të hiqte maskën e tij të frymëmarrjes nga fytyra e tij për shkak të mustaqeve, kështu ai pothuajse vdiq për shkak të pranisë së gazit. Si rezultat, mbikëqyrësit e Hitlerit urdhëruan atë të hiqte mustaqet e tij, për të lehtësuar veshjen e maskave të gazit.
Si përfundim, veprat e Hitlerit ishin aq shkatërruese, saqë emri i tij mbetet padyshim i njohur dhe i përçmuar nëpër botë edhe disa vite më vonë./ KultPlus.com
Disa agjenci të OKB-së që ofrojnë ndihma për fëmijët refugjatë dhe njerëzit e tjerë që kanë nevojë për ndihmë ose që janë në rrezik në të gjithë botën, po shkurton vendet e punës. Associated Press bën të ditur ase shkurtimi i ndihmave, por dhe stafit të punës vjen si pasojë e fondeve të cunguara nga SHBA.
OKB paralajmëron se në vazhdohet me këto ritme do të preken rënë ndihmat dhe njerëzit që i “kanë sytë” nga ato në mbarë botën.
Programi Botëror i Ushqimit i OKB-së pritet që të shkurtojë deri në 30% të stafit të tij. Kreu i Komisionarit të Lartë të OKB-së për Refugjatët tha se do të zvogëlojë selinë dhe zyrat rajonale për të ulur kostot me 30% dhe për të shkurtuar pozicionet e nivelit të lartë me 50%.
Agjenci të tjera si UNICEF, agjencia e OKB-së për fëmijët dhe OCHA, agjencia humanitare e OKB-së gjithashtu kanë njoftuar se planifikojnë që të bëjnë gjithashtu shkurtime që lidhen me ndihmat dhe vendete punës./ KultPlus.com
Sábato ka lindur në Rojas, provincia de Buenos Aires në Argjentinë më 24 qershor, 1911. Nëna e tij Juana Maria Ferrari rridhte nga një familje arbëreshe e Italisë, ndërsa babai i tij, Franciso Sabato, po ashtu ishte nga Italia. Ata kishin njëmbëdhjetë fëmijë, të gjithë djem. Ernesto ishte fëmija i dhjetë i familjes Sábato. Ditën që lindi, vëllau më i madh vdiq dhe e ëma e pagëzoi Ernesto sipas vëllait të tij.
Ai kreu shkollën e mesme më 1928 dhe u regjistrua në Universidad de La Plata, ku studioi fizikë dhe matematikë. Në vitin 1930 ai iu bashkua partisë komuniste dhe në atë kohë takoi Matilde Kusminsky Richter, që atëherë ishte shtatëmbëdhjetë vjeç. Të dy lanë familjet dhe studimet dhe filluan të jetojnë bashkë. Ernesto përdorte një emër konspirativ dhe ishte mjaft aktiv në parti. Në vitin 1933 ai u bë sekretar i Rinisë Komuniste, por po fillonte të zhgënjehej me partinë dhe kishte dyshime. Më 1934 ishte dërguar si delegat në Bruksel në Kongresin kundër fashizmit dhe luftës, prej aty duhej të udhëtonte për Moskë për një periudhë ‘spastrimi’. Në Bruksel Ernesto kuptoi natyrën e vërtetë të partisë komuniste dhe iku në Paris, ku jetoi i fshehur pasi partia po e kërkonte. Pa miq dhe pa para, ai fillon të shkruajë romanin e tij të parë.
Në vitin 1935 ai kthehet në Argjentinë ku martohet me Matilden dhe vazhdon studimet në Universidad de La Plata. Në vitin 1938 doktoron në fizikë dhe fiton bursë për të hulumtuar rrezatimin atomic në Laboratorin Curie në Paris. Matilde dhe djali i tyre, Jorge Federico shkojnë me të. Gjatë qëndrimit në Francë ai vazhdon të shkruajë dhe të pikturojë. Më 1939 bursa iu transferua për Massachusetts Institute of Technology. Ai kthehet në Argjentinë dhe fillon të ligjërojë matematikë dhe fizikë në Universidad de La Plata. Ftohet t’i bashkohet revistës Jugu, ku takohet me Jorge Luis Borges dhe të dy bëhen miq. Më 1941 fillon të shkruajë për gazetën La Nacion.
Në vitin 1943 ai kalon një “krizë ekzistenciale” dhe vendos të lërë shkencën dhe t’i përkushtohet krejtësisht vetëm shkrimit dhe pikturimit. Jep dorëheqje nga univeristeti dhe bashkë me familjen zhvendoset në male (Provincia de Cordoba). Fillon të shkruajë dhe shpejt përfundon librin Njëshi dhe gjithësia, që u botua më 1945. Në këtë libër Sábato haptas mohon shkencën dhe racionalen. Fiton çmime dhe nderime për këtë libër.
Roman i tij i parë Tuneli botohet më 1948. Më 1951 botohet libri tjetër Njerëz dhe dhëmbëzorë, me refleksione për paratë, arsyen dhe kalueshmërinë e kohës. Një studim për konceptet e botës dhe jetës moderne duke filluar nga Renesansa. Në vitin 1953 botohet libri Heterodoxia, që është definuar si fjalor i njeriut në krizë. Më 1955 bëhet drejtor i gazetës Mundo Argentino. Në këtë kohë Argjentina ishte në trazira politike. Më 1956 botohen dy librat më kontraverse të Sábatos: El otro rostro del Peronismo (Fytyra tjetër e peronizmit) dhe Torturas y Libertad de Prensa (Torturat dhe liria e shtypit).
Në vitin 1961 boton romanin e tij të dytë Sobre héroes y tumbas (Mbi heronjtë dhe varrezat), një studim psikologjik i njeriut i thurur me idetë filozofike të botuara më parë në librat e tij me ese. Kapitullin Raport për të verbërit shumë studiues e quajnë kryevepër të letërsisë botërore.
Në vitin 1971 fillon të shkruajë për gazetën La Opinion. Në vitin 1973 boton romanin e tretë Abaddón, el exterminador (Abadon, engjëlli i shkatërrimit), një libër për vizionin apokaliptik të botës moderne dhe për triumfin e të keqës.
Në vitin 1977 Italia i akordon çmimin “Medicci”, ndërsa më 1978, në Spanjë e dekoron me urdhrin Gran Cruz de la Orden al Mérito Civil.
Më 1984 presidenti i Argjentinës Raúl Alfonsín e emëron kryetar të Comisión Nacional sobre la Desaparición de las Personas (CONADEP), (Komisioni Kombëtar për Personat e Zhdukur), komision që ka hulumtuar rastet e personave të zhdukur gjatë diktaturës ushtarake në Argjentinë. Libri Nunca Más (Kurrë më) në të cilin jepen dëshmitë e atyre që shpëtuan dhe të dëshmitarëve të zhdukjes dhe vrasjes së mëse njëzetmijë njerëzve, është botuar si rezultat i hulumtimit të këtyre tragjedive.
Organizata e Shteteve Amerikane (O. A. S.) i jep çmimin Gabriel Mistral, ndërsa mbreti i Spanjës, Huan Karlos, e dekoron me çmimin Miguel de Cervantes. Dekorohet prapë nga Italia më 1985 me Urdhrin për Merita dhe më 1987 Fransoa Miteran, kryetar i Francës e dekoron me gradën Komandant i Legjionit të Nderit. Ka marrë gradën “Doktor nderi” (Honoris causa) nga Univeristeti Murica, Spanjë, Universidad de Rosario, Argjentinë, Universidad de Campinas, Brazil, Universidad del Litoral, Santa Fe, Università degli Studi di Torino, Itali Më 1995 në Shqipëri merr titullin Ismail Kadare, të ndarë nga fondacioni Velija. Vdiq në shtëpinë e tij në Argjentinë, më 30 prill 2011 në moshën 99 vjeçare./ KultPlus.com
Një teori e re dhe e diskutueshme për mënyrën se si ka nisur universi hedh poshtë bindjen e përhapur se gjithçka filloi me një shpërthim gjigant kozmik, të njohur si Big Bang.
Një shkencëtar sugjeron se kozmosi është zgjeruar përmes shpërthimeve të shpejta dhe të shumta, e jo përmes një shpërthimi të vetëm të madh.
Ky shpjegim alternativ, i publikuar nga profesori Richard Lieu nga Universiteti i Alabamës në Huntsville, sfidon njërën nga teoritë më themelore dhe më të hershme në të gjithë kozmologjinë.
Lieu argumenton se secili nga këta shpërthime, të quajtura “singularitete të përkohshme”, ka lëshuar materie dhe energji të re në hapësirë – që më vonë u shndërruan në planete, yje, galaktika dhe gjithçka tjetër që ekziston.
Teoria e Big Bang-ut, në krahasim, propozon që universi filloi si një pikë e vogël, tepër e nxehtë dhe e dendur me materie dhe energji.
Ajo pikë pastaj shpërtheu dhe krijoi një përmbytje të materies dhe energjisë që u zgjerua me shpejtësi – dhe ende po zgjerohet sot – ndonëse shkaku i shpërthimit fillestar mbetet i panjohur.
Kjo ka qenë shpjegimi dominues për origjinën e universit që nga vitet 1960. Por, pavarësisht popullaritetit të saj, kjo teori sfidohet gjithnjë e më shumë nga kërkimet e reja mbi materien e errët dhe energjinë e errët – grimca të padukshme që shkencëtarët besojnë se përshkojnë universin.
Modeli i Big Bang-ut nuk funksionon pa praninë e këtyre grimcave misterioze, por deri më tani nuk është arritur të provohet ekzistenca e tyre.
Lieu beson se teoria e tij e kapërcen këtë kufizim, duke ofruar një kornizë të re për lindjen e universit që nuk kërkon materie të errët apo energji të errët.
Singularitetet e përkohshme të propozuara në punimin e tij të ri – të publikuar në revistën Classical and Quantum Gravity – nuk janë të kufizuara në një fillim shpërthyes të vetëm si Big Bang-u.
Në vend të kësaj, ato kanë vazhduar të lëshojnë shpërthime të energjisë dhe materies në kozmos gjatë gjithë historisë.
Ndikimi i tyre kolektiv ka shtyrë universin të zgjerohet, duke e përmbytur me materiet që formojnë strukturat kozmike që shohim sot.
Sipas Lieu-t, këto shpërthime të rastësishme ndodhin rrallë dhe në mënyrë të menjëhershme, duke u zhdukur para se të mund të zbulohen nga teknologjitë aktuale, si teleskopët.
Kjo teori mund të shpjegojë strukturën e universit që vërejmë sot dhe arsyen pse ai po zgjerohet me shpejtësi, pa nevojën për materie të errët apo energji të errët.
Sipas teorisë së Big Bang-ut:
Materia e errët është “skeleti i padukshëm” që mban të lidhura strukturat e universit.
Energjia e errët është një forcë e padukshme që shtyn universin të zgjerohet gjithnjë e më shpejt.
Pa këto dy substanca të mistershme, teoria e Big Bang-ut fillon të shpërbëhet.
Për shembull:
Pa materie të errët, universi i hershëm nuk do të kishte pasur tërheqje gravitacionale të mjaftueshme që të formohen galaktikat kaq herët, siç tregojnë vëzhgimet moderne.
Energjia e errët është e domosdoshme për të shpjeguar pse shkalla e zgjerimit të universit është në rritje – besohet se vepron si një forcë shtytëse që e shtrin kozmosin gjithnjë e më shumë.
Pra, supozimi se këto forca tërheqëse dhe shtytëse ekzistojnë është esencial për ta bërë teorinë e Big Bang-ut të përputhet me atë që shohim realisht në univers.
Lieu përpiqet ta ristrukturojë modelin e universit në mënyrë që të përputhet me ligjet e njohura të fizikës dhe me të dhënat e vëzhguara, pa u mbështetur në forca që nuk janë provuar ende.
Por, edhe pse singularitetet e tij të përkohshme janë një alternativë interesante, edhe kjo teori ka kufizimet e saj.
Së pari, këto shpërthime të shpejta dhe të rralla janë të paobservueshme për momentin. Ashtu si materia dhe energjia e errët, nuk ka prova të drejtpërdrejta për ekzistencën e tyre.
Për më tepër, ka më shumë prova të tërthorta për materien dhe energjinë e errët sesa për singularitetet e përkohshme.
Teoria e Lieu-t nuk e shpjegon se çfarë i shkakton këto singularitete, dhe ajo ende duhet të vërtetohet me të dhëna eksperimentale.
Për të arritur këtë, ai planifikon të përdorë teleskopë në tokë për të kërkuar “kërcime” në redshift – një fenomen ku drita nga një objekt i largët zhvendoset drejt skajit të kuq të spektrit të dritës ndërsa objekti largohet.
Astronomët përdorin redshift-in për të llogaritur shkallën e zgjerimit të universit – dhe “kërcimet” në redshift mund të mbështesin pretendimin e Lieu-t se shpërthimet e shkurtra të energjisë janë duke nxitur zgjerimin e universit./ Express/ KultPlus.com
Pothuajse 80 vjet pas fundit të diktaturës naziste, gjithnjë e më shumë njerëz duan të heqin një “vijë” nën kulturën gjermane të kujtesës. Autorët e një studimi të ri paralajmërojnë për një “pikë kthese”.
Njerëzit në Gjermani ndonjëherë kanë boshllëqe të mëdha në njohuritë e tyre për diktaturën naziste dhe kanë gjithnjë e më pak vullnet për t’iu qasur në mënyrë kritike Rajhut të Tretë. Për herë të parë, një shumicë relative e popullsisë dëshiron të heqë një “vijë” nën të kaluarën naziste të Gjermanisë për sa i përket kulturës së kujtesës, siç tregohet nga studimi i ri Memo i fondacionit “Kujtim Përgjegjësi E ardhme” (“Erinnerung Verantwortung Zukunft” (EVZ)). Vetëm 42.8 përqind e të anketuarve thanë se ishte e rëndësishme për ta që ta mbanin gjallë kujtimin e krimeve të diktaturës naziste.
Sipas rezultateve, 38.1 përqind e të anketuarve ishin plotësisht ose disi dakord me tezën se është “koha për të hequr një vijë ndarëse nën epokën e nacionalsocializmit (diktaturës naziste)”. 37.2% ishin pjesërisht ose plotësisht kundër kësaj ideje. Që nga viti 2018, kjo pyetje është bërë në mënyrë të ngjashme edhe në katër studime të mëparshme memo të Fondacionit – por këtë herë, për herë të parë, shumica e të anketuarve u shprehën ndryshe.
Pak gatishmëri për t’u marrë me periudhën naziste
Njerëzit e moshës së mesme dhe votuesit e AfD-së prireshin të pajtoheshin me pohimin “e heqjes vijë”. Të rinjtë dhe të moshuarit, si dhe ata me nivele më të larta arsimimi, si tendencë janë që kujtimi i së kaluarës naziste të vazhdojë. Megjithatë, një shumicë prej 43.6 përqind janë dakord me pikëpamjen se “ne duhet të përqendrohemi në problemet aktuale”.
Në anketë, 44.8 përqind e të anketuarve thanë se zemërohen që “gjermanët ende fajësohen sot për krimet e kryera kundër hebrenjve”. 28.2 përqind nuk ishin dakord me këtë deklaratë. Teza të tilla si “nuk e kuptoj pse duhet të vazhdoj të shqyrtoj historinë e Nacionalsocializmit sot” dhe “më duket normale që brezat e ardhshëm të mos e shqyrtojnë më epokën e Nacional Socializmit” u kundërshtuan me shumicë.
Studiuesit paralajmërojnë për humbjen e kulturës së kujtesës
Vetëm rreth një e treta (35.5%) e të anketuarve ishin në gjendje të shpjegonin shkurtimisht se çfarë nënkuptohej me termin eutanazi, pra vrasja e qëllimshme e njerëzve të sëmurë, në kontekstin e epokës naziste. Rreth tre të katërtat e të anketuarve nuk mund të jepnin vlerësime realiste për numrin e viktimave. Kjo kishte të bënte edhe me numrin e sintëve dhe romëve të vrarë ose numrin e punëtorëve me punë të detyruar.
Veronika Hager, punonjëse kërkimore në Fondacionin EVZ, e përshkroi rezultatin si një “pikë kthese në kulturën e kujtesës”. “Për gjithnjë e më shumë njerëz, nazizmi është thjesht një periudhë tjetër historike, e cila nuk ka më shumë të bëjë me të tashmen dhe një orientim vlerash këtu dhe tani”, tha Hager. Kjo duhet kundërshtuar.
Një tjetër përfundim i studimit është se shumë njerëz, veçanërisht të rinjtë, duan të angazhohen më shumë në kujtimin e së kaluarës naziste të Gjermanisë.
Rezultate kritike për AfD-në
Çështjet aktuale politike luajnë gjithashtu një rol në studim: gjashtë nga dhjetë të anketuar (58.2 përqind) e konsiderojnë AfD-në të pavotueshme në zgjedhje duke pasur parasysh historinë gjermane. Rreth 50 përqind thanë më tej se AfD ishte po aq kërcënuese për shoqërinë gjermane sa dikur NSDAP (partia e Hitlerit). 57.7 përqind besonin se është e drejtë që AfD të karakterizohet si parti e ekstremit të djathtë.
Në studim, 44.4 përqind e të anketuarve thanë se e konsideronin përgjegjësi të tyre personale të tregonin solidaritet me hebrenjtë në Gjermani, 23.3 përqind e kundërshtuan këtë dhe 32.1 përqind u përgjigjën pjesërisht/pjesërisht. 39.8% e të anketuarve kundërshtuan deklaratën se “Gjermania ka një detyrim të veçantë ndaj Izraelit”. Kjo deklaratë u miratua nga 28.5% e të anketuarve.
Studimi konsiderohet përfaqësues
I ashtuquajturi Studim-Shtysë-Për t’u menduar (Gedenkanstoß-Memo) bazohet në një anketë online të kryer në tetor 2024 midis 3.000 personave të moshës 18 vjeç e lart që e kanë Gjermaninë vend të përhershëm qëndrimi. Mosha mesatare e të anketuarve ishte 52.6 vjeç. Studimi konsiderohet përfaqësues për të gjithë popullatës. /DW/ KultPlus.com
