Poetika e dritës dhe shprehshmëria e ngjyrave në pikturën e impresionistit francez, Claude Monet

Unë pikturoj si një zog këndon. Doja përsosmëri dhe shkatërrova atë që ishte e mirë. Mbase i kam borxh lule që jam bërë piktor”, përkufizon Monet në fjalët e tij që davarijnë mjegullën e shpërfaqin magjiken e kirjimit.

Claude Monet është konsideruar si “forcë shtytëse e Impresionizëm”. Vendimtare për artin e piktorëve Impressionistë, ishte kuptimi i efekteve të dritës në ngjyra lokale të objekteve, si dhe efektet e ballafaqimit të ngjyrave me njëra-tjetrën. E gjithë karriera e Clode Monet, si një piktor është dorzan këtij ngulmi. Krejtçka ai kumtoi rrekej në ndjekje të këtij qëllimi fondamental të artit, si akt sublim estetik, si mjet komunikimi dhe si doktrinë. Claude Monet i kushton jetën e tij kërkimit të hijeve të ngjyrës së qiellit, reve dhe shiut që kapi me penelatat e tij pa u shqetësuar të përfaqësojë realitetin ashtu siç është në të vërtetë, por më tepër sesi mund të shfaqet në një formë eterne shprehëse .

Monet besonte se vetëm pa e përpunuar figurën mund të rikthehen përshtypjet vizuale të perceptuara nga sytë tanë, atë të cilat rregullojnë në mënyrë efektive cilësinë e dritës në kanavacë, duke marrë parasysh sezonin, kohën dhe kushtet atmosferike.

Claude Monet u lind më 14 nëntor 1840 në Paris. Fëmijëria e tij rrjedh në portin e Le Havre, ku babai drejton një dyqan furnizimesh detare. Që kur ishte fëmijë ai tregon një talent të veçantë artistik dhe në moshën 15-vjeçare ai fillon të pikturojë, duke përdorur teknikën e lapsit dhe qymyrgurit, realizon disa karikatura të personaliteteve të njohura që ai u shet në dyqanin e të atit dhe i dhurojnë një reputacion të drejtë.

Ai do të vazhdojë të punojë në ato karikaturat, duke e pasuruar teknikën me futjen e efekteve të lehta dhe përdorimin e ngjyrave pastel. Më pas, vizatimet e karikaturave do të zëvendësohen me portrete që janë pasuruar nga një hetim psikologjik depërtues.
Në vitet që kaloi në Le Havre, ai u takua me piktorin Eugène Boudin i cili shënoi në mënyrë të dukshme stërvitjen artistike të Monetit, duke e inkurajuar atë të kuptojë gjallërinë dinamike të natyrës që mund të portretizohej vetëm në vend dhe për këtë arsye rekomandoi pikturimin ” en plein air”. Prekja spontane nuk mund të riprodhohet kurrë në një atelier. Ai e mëson atë se duhet të ketë gjithmonë në mend përshtypjen e parë që lind në të, në vizionin e temës që do të pikturohet dhe, vetëm më vonë, të marrë në konsideratë detajet e tjera, pa rënë kurrë në gabimin e futjes së sendeve të tjera.

Artisti duhet të vëzhgojë me kujdes natyrën dhe të kuptojë të gjithë pabarazinë e instancave. Në fund ai mund të hedhë në kanavacë të gjitha ndjenjat që janë ngritur nga thellësia e shpirtit të tij, të rrjedhura nga ky vëzhgim i përpiktë. Vetëm në këtë mënyrë subjekti i pikturuar mund të transmetojë gjallërinë e emocioneve të mbyllura në shpirtin e artistit.

Vetë mjeshtria e Monetit mund të konsiderohet pararendës i impresionizmit në pikturën e tij.

Kur Boudin, i goditur nga penelata ekspresive e djalit, kupton që nxënësi i ri e ka tejkaluar shumë zotërinë, i kërkon që të largohet nga Le Havre dhe të transferohet në Paris, për të qenë në gjendje të përballet me artistë të tjerë të rinj, në kërkim të formave të reja teknike .

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

Monet tashmë e kupton, një vit para se të shkonte në Paris, se ai filloi të “shihte” dhe “pikturonte”, asokohe ai citon: ” Në atë moment sytë e mi u hapën dhe unë fillova ta kuptoj vërtet natyrën”.

Ai ndjek këshillat e mësuesit të tij dhe në 1859 vendoset në Paris me një bagazh artistik që do të karakterizojë të gjithë prodhimin e tij të përqendruar në një rritje të vazhdueshme që vjen në jetë në përshtypjen e parë vizuale, ai shtjellon impulset përmes një filtri shpirtëror për të mundur të shtyhet më vonë kanavacë e imazheve të reja.

Dhe në kryeqytetin e kulturës, ku jeton në shtëpinë e një tezeje, merr pjesë në ” Brasserie des Martyrs” ku takohet me artistët më të rëndësishëm të kohës. Refuzoni mësimet akademike; temperamenti i tij, i lirë nga skemat e paracaktuara dhe që synon kapjen e momentit të fluturimit, e çon atë të refuzojë çdo studim të kiaroskuros i cili, sipas tij, zbrit direkt e emocionit vizual. Sidoqoftë, babai i tij kundërshton këtë zgjedhje dhe e detyron atë të ndjekë kurset e mbajtura në Akademinë Suisse dhe nga piktori Gleyre. Askush nuk do të përfitojë nga mësime të tilla, të vendosura të ndjekin ato që sugjerojnë instinktet e tij, por ai do të miqësohet me Pissarro, Renoir dhe Sisley.

Ai endet midis periferive pariziane dhe takon ata artistë të refuzuar nga Salloni me të cilët do të krijojë një lidhje të fortë njerëzore dhe artistike që do t’i bëjë ata më vonë për të krijuar së bashku në një pasurim të ndërsjellë të stileve dhe ideve pikturuese. Njeh gjithashtu piktorët Corot, Manet, Delacroix, Coubert dhe poetin Baudelaire.

Më 1860 u detyrua të ndërpresë veprimtarinë e tij artistike për shkak të luftës në Algjeri në të cilën ai ishte i hipnotizuar nga ngjyrat e vendit. Një vit më pas ai u la i lirë nga shërbimi dhe u kthye në Paris.

Pas kësaj, hapet një rrugë e hulumtimit ekspresiv që do të shoqërojë tërë jetën e artistit.

Chiaroscuro do të zhduket plotësisht së bashku me vizatimin perspektiv; rruga për në revolucionin impresionist tashmë është duke u zhvilluar. Paleta e tij do të fillojë të ndriçohet dhe vëmendja e artistit do të përqendrohet në studimin e dritës dhe kontrastit midis ngjyrave plotësuese. Ngjyrat që, kur vendosen krah për krah, përforcojnë njëra-tjetrën dhe krijojnë hije, duke arritur kështu një rezultat të shkëlqimit të madh.

Pa braktisur kurrë “en plein air”, Monet inkurajon piktorët e tjerë të eksperimentojnë me gjuhën pikturuese impresioniste, në mënyrë që të arrijnë të përftojnë peizazhe që nga statiku bëhen dinamike përmes përfshirjes së brendshme të artistit në ndryshimet e pandërprera të dritës, rrjedhën e vazhdueshme të jetës së përditshme kadenciale, nga një mori momentesh unike.

Vitet nga 1865 deri në 1866 janë jashtëzakonisht të paqarta; artisti krijon vepra interesante që janë të mirëseardhura nga publiku dhe pothuajse të gjithë kritikët.
Vitet që do të tregojnë pikën vendimtare impresioniste të Monet, fillojnë menjëherë pas martesës me Camille dhe në pikturat që piktori do të prodhojë nga viti 1870 e në vazhdim, do të jetë e mundur të kuptohet ai stil i pakuptueshëm i një piktori jashtëzakonisht volitiv, i gatshëm për të sfiduar jurinë e Sallonit. / KultPlus.com

Dhe dashuria shpërtheu në këngë


Poezi e shkruar nga Else Lasker-Schüler.

Mbrëmja puthte mistershëm
Landrën që çelej.
Ne luanim e ndërtonim tempujt Apollo
Dhe kalamendeshim të mallëngjyer
Mes njëri-tjetrit.
Dhe qielli i natës përhapte aromën e tij të zezë
Në valët e gufuara të ajrit të qullur.
Dhe shekujt gremiseshin
Dhe rrafshoheshin
Dhe rreshtoheshin serish madhërisht
Drejt intrigash vezulluese.
Ne luanim me fatin gazplotë,

Me frytet e parajsës së majit,
Dhe në arin e egërsuar të flokëve të tu të kërleshur
Këndova mallin tim të thellë
Britmë,
Ashtu si një zog i zi i pyjeve të errët.
Dhe qiej të rinj ranë përposh
Të papritura, aroma të ëmbla të egra;
Ne shqyem mbulojat
Dhe bërtitëm!
Të dalldisur nga mushti i erërave.
Unë lidhesha me jetën tënde,
Gjersa ajo zhbëhej e tëra,
Dhe pastaj sërish merrte trajtë
Dhe sërish zhbëhej pastaj.
Dhe dashuria shpërtheu në këngë,
Në dy simfoni të egra!/KultPlus.com

’Skena e Klarinetës’ vjen këtë vit me edicionin e saj të tretë

OJQ Noricum Culture, në përkushtimin e saj për të zhvilluar dhe promovuar kulturën muzikore, po sjell edicionin e tretë të kampanjës së mirënjohur “Skena e Klarinetës”. Ky edicion përmban një seri prej 12 koncertesh që do të luhen në 12 shkolla të muzikës në Kosovë dhe Shqipëri, duke e bërë këtë aktivitet një urë bashkimi ndërmjet talenteve të rinj nga të dyja vendet.

Në skenë do të ngjiten studentët e talentuar nga Universitetet e Arteve “Hasan Prishtina” dhe “Haxhi Zeka”, të cilët do të ndajnë me publikun talentin dhe pasionin e tyre për muzikën. Ky turne unik i koncerteve synon të nxisë bashkëpunimin, shkëmbimin kulturor dhe rritjen e dashurisë për muzikën klasike ndër të rinjtë.

Kryetari i Noricum Culture, Norik Nushi, u shpreh për KultPlus se ‘Skena e Klarinetës’ mbi të gjitha ka për qëllim që të fuqizojë artistët e rinj dhe të ndërtojë ura të reja kulturore.

“‘Skena e Klarinetës’ është më shumë sesa një seri koncertesh, është një platformë që fuqizon artistët e rinj, frymëzon komunitetet dhe ndërton ura të reja të mirëkuptimit kulturor. Bashkohuni me ne për të mbështetur talentet e rinj dhe për të shijuar një eksperiencë të paharrueshme artistike”, u shpreh Nushi duke ftuar mes tjerash ndjekësit që të përcjellin faqet e Noricum Culture në Facebook dhe Instagram për të qenë të informuar rreth datave të koncerteve.

Vendet e shfaqjes janë:
“Lorenc Antoni” Prizren,
“Prenk Jakova” Prishtinë,
“Halit Kasapolli” Pejë,
“Tefta Tashko” Mitrovicë,
“Prenk Jakova” Gjakovë,
“Çesk Zadeja” Ferizaj,
“Shkolla e Muzikes” Gjilan,
“Faik Sylka” Rahovec,
“Shkolla e Muzikes” Kamenicë,
“Tefta Tashko” Vushtrri,
“Jan Kukuzeli” Durrës dhe
“Prenke Jakova” Shkodër./KultPlus.com

184 vite më parë u lind Claude Monet, themeluesi i pikturës së impresionizmit

 Në këtë ditë 184 vjet më parë u lind piktori i njohur francez, Claude Monet. Gëzuar ditëlindjen, Monet!

Claude Monet – u lind më 14 nëntor 1840 në Paris dhe vdiq më 5 dhjetor 1926 në Giverny – ishte një figurë e rëndësishme në lëvizjen impresioniste që transformoi pikturën franceze në gjysmën e dytë të shekullit XIX.

Gjatë gjithë karrierës së tij të gjatë, Monet përshkroi vazhdimisht peizazhet dhe aktivitetet e kohës së lirë të Parisit dhe rrethinave të tij, si dhe bregdetin e Normandisë.

Ai udhëhoqi rrugën drejt modernizmit të shekullit XX duke zhvilluar një stil unik – duke u përpjekur të kapte në kanavacë vetë aktin e perceptimit të natyrës.

I rritur në Normandi, Monet u njoh me pikturën në natyrë nga Eugène Boudin, i njohur për pikturat e vendpushimeve që ndodheshin në bregun e Kanalit të rajonit – dhe më pas studioi me piktorin holandez, të peizazheve Johan Jongkind (1819-1891).

Kur ishte 22 vjeç, Monet iu bashkua studios së piktorit të historisë akademike Charles Gleyre, në Paris.

Shokët e tij të klasës përfshinin Auguste Renoir, Frédéric Bazille dhe impresionistë të tjerë të ardhshëm.

Monet pati sukses të kufizuar në këto vite të hershme, me një pjesë të vogël të peizazheve detare dhe portreteve të pranuara për ekspozim në Sallonet vjetore të viteve 1860.

Megjithatë, refuzimi i shumë prej veprave të tij më ambicioze, veçanërisht “Gratë në Kopsht” (1866; Musée d’Orsay, Paris), e nxiti Monet të bashkohej me Edgar Degas, Édouard Manet, Camille Pissarro, Renoir dhe shumë të tjerë për të themeluar një ekspozitë të pavarur në 1874.

“Përshtypje, Agim” (1873; Musée Marmottan Monet, Paris), një nga kontributet e Monet në këtë ekspozitë, nxiti përbuzje të veçantë për pamjen e papërfunduar dhe formave të paqarta.

Megjithatë, artistët e panë kritikën si një simbol nderi, dhe më pas e quajtën veten “Impresionistë” – edhe pse emri u përdor fillimisht me tallje.

Monet gjeti subjekte në mjedisin e tij të afërt, ndërsa pikturonte njerëzit dhe vendet që njihte më mirë.

Bashkëshortja e tij e parë, Camille dhe bashkëshortja e tij e dytë, Alice, shërbenin shpesh si modele.

Peizazhet e tij përshkruajnë udhëtimet rreth veriut të Francës dhe në Londër, ku ai i shpëtoi Luftës Franko-Prusiane të 1870–1871.

Pas kthimit në Francë, Monet u zhvendos fillimisht në Argenteuil, vetëm 15 minuta nga Parisi me tren, më pas në perëndim në Vétheuil, Poissy dhe më në fund në Giverny në 1883.

Shtëpitë dhe kopshtet e tij u bënë vende grumbullimi për miqtë, duke përfshirë Manet dhe Renoir, të cilët shpesh pikturonin së bashku me të ftuarin e tyre.

Megjithatë, pikturat e Monet hedhin një shikim më objektiv në këto skena, të cilat përfshijnë shumë pak shenja të marrëdhënieve të brendshme.

Duke ndjekur rrugën e piktorëve Barbizon, të cilët kishin vendosur këmbalecët e tyre në pyllin Fontainebleau në fillim të shekullit, Monet adoptoi dhe zgjeroi angazhimin e tyre ndaj vëzhgimit të ngushtë dhe përfaqësimit natyralist.

Ndërsa artistët e Barbizon pikturonin vetëm skica paraprake në ajër të pastër, Monet shpesh punonte drejtpërdrejt në kanavacë në shkallë të gjerë jashtë dyerve, pastaj i ripunonte dhe i përfundonte në studion e tij.

Kërkimi i tij për të kapur më saktë natyrën e shtyu gjithashtu të refuzonte konventat evropiane që rregullonin përbërjen, ngjyrën dhe perspektivën.

Të ndikuar nga printimet japoneze të blloqeve të drurit, rregullimet asimetrike të formave të Monet theksuan sipërfaqet e tyre dydimensionale duke eliminuar perspektivën lineare dhe duke braktisur modelimin tredimensional.

Ai solli një shkëlqim të gjallë në veprat e tij duke përdorur ngjyra të pandërmjetësuara, duke shtuar një sërë tonesh në hijet e tij – dhe duke përgatitur kanavacë me ngjyra të çelura në vend të terreneve të errëta të përdorura në pikturat tradicionale të peizazhit.

Interesi i Monet për regjistrimin e proceseve perceptuese arriti kulmin e tij në pikturat e tij të serive “Kashtë” 1891; “Plepat” 1892; “Katedralja Rouen” 1894, që dominuan në vitet 1890.

Në çdo seri, Monet pikturoi të njëjtën faqe përsëri dhe përsëri, duke regjistruar se si pamja e saj ndryshonte me kohën e ditës. Drita dhe hija duken po aq thelbësore si guri në serinë e tij “Katedralja Rouen”.

Monet raporton se ai mori me qira një dhomë përballë fasadës perëndimore të katedrales në 1892 dhe 1893 – ku ai mbante në proces piktura të shumta dhe lëvizte nga njëra në tjetrën ndërsa drita kalonte.

Në 1894, ai i ripunoi kanavacat në gjendjen e tyre të përfunduar. Në vitet 1910 dhe 1920, Monet u fokusua pothuajse ekskluzivisht në pellgun piktoresk të zambakëve të ujit – që ai krijoi në pronën e tij në Giverny.

Seria e tij e fundit përshkruan pellgun në një grup pikturash me përmasa murale, ku interpretimet abstrakte të bimës dhe ujit dalin nga goditjet e ngjyrave dhe teksturat e ndërlikuara të ndërtuara.

Menjëherë pas vdekjes se Monet,  qeveria franceze instaloi serinë e tij të fundit me zambakë uji në galeritë e ndërtuara posaçërisht në Orangerie në Paris, ku ato qëndrojnë edhe sot. /KultPlus.com

“Historiografia e artit të tingullit në botën shqiptare”, promovohet libri i Edmond Buharaja

Akademia e Shkencave e Shqipërisë në bashkëpunim me Qendrën e Studimit të Arteve dhe Fakultetin e Muzikës – UART promovuan sot librin “Historiografia e artit të tingullit në botën shqiptare – Nga prehistoria në antikitet” të autorit prof. dr. Edmond Buharaja.

Libri u prezantua nga akademik Vasil S. Tole, zëvendëskryetar i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë.

“Nuk do të dëshironim që ky promovim i librit të Edit të bëhej pa të, pa prezencën e tij sot. Por ja, kështu ndodhi, që Edmond Buharaja (1964-2024), miku, shoku, kolegu, kompozitori, muzikologu, pedagogu, intelektuali i artit u nda nga ne dhe familja në mënyrë të beftë, duke lënë pas emrin e tij të nderuar dhe trashëgiminë e tij muzikore, një pjesë të së cilës, ndoshta më të rëndësishmen e promovojmë sot”, u shpreh Tole.

Në emër të kryesisë së Akademisë së Shkencave, ai i ftoi të pranishmit që të mbanin një minutë heshtje në shenjë nderimi për prof. dr. Buharanë.

Tole foli për figurën e prof.dr. Edmond Buharasë si pedagog në Universitetin e Arteve, si themelues programesh mësimore e drejtues departamentesh të muzikës, si teoricien i muzikës, si kompozitor, etj.

Duke u ndalur te “Historiografia e artit të tingullit në botën shqiptare”, Tole tha se kjo vepër synon ta shtjellojë objektin e vet përmes shfrytëzimit të instrumenteve dhe të të dhënave të nxjerra nga të gjitha disiplinat shkencore të përfshira, të cilat janë shumë, nga ato historike, gjuhësore e gjenetike, antropologjike, estetike, muzikologji e krahasuar, semantika e semiotika, historia e muzikës, etj.

“Me termin “botë shqiptare”, Buharaja i referohet asaj, e cila përfshihet brenda kufijve të sotëm të republikave të Shqipërisë dhe Kosovës si dhe ato në Itali, Mali i Zi, Serbi, Maqedonia e Veriut, Bullgari dhe Greqi. Do të mendohen si pjesë e tij edhe të shpërngulurit për në Rumani, ish-Bashkimi Sovjetik, Turqi, Egjipt dhe në Shtetet e Bashkuara të Amerikës (SHBA). Libri i kushtohet gjyshit të tij, Vexhi Buharasë, i cili me jetën dhe veprën e tij ka qenë për Edin “horizont orientues për këtë historiografi”, tha Tole.

Ai foli për tre pjesët e librit të strukturuara në 6 kapituj gjithsej, secili prej kapitujve me shumë nënndarje, që ashtu si gurët e mozaikut krijojnë pamjen e së tërës lëndë.

“Si e tillë, historiografia e shprehjes muzikore shqiptare, paralelisht me simotrat e saj më të mëdha e më të hershme, kalon nga epoka mitologjike përmes asaj teologjike, për tek Pozitivizmi bashkëkohor. Këtu e shohim edhe kontributin e Buharasë, pasi sjell një abstragim dhe interpretim të tij mbi artin e tingullit tek ne, deri diku i patrajtuar në tërësi si i tillë”, tha Tole.

Në fund të veprimtarisë u mbajt një koncert me vepra të kompozuara nga prof.dr. Eddmond Buharaja.

Veprimtaria u organizua nga Akademia e Shkencave e Shqipërisë në bashkëpunim me Qendrën e Studimit të Arteve pranë ASHSH-së dhe Fakultetin e muzikës – UART./KultPlus.com

Një universitet në SHBA do shtojë një lëndë të re dedikuar yllit të popit Beyoncé

Universiteti Yale do të prezantojë një lëndë të re vitin e ardhshëm që do të studiojë punën e yllit të popit Beyoncé, e cila ka një rekord prej 99 nominimesh për Grammy dhe njihet si një nga artistët më me ndikim në historinë e muzikës.

E titulluar “Beyoncé Makes History: Radical Afriko-American Tradition, Culture, Theory and Politics Through Music”, lënda do të fokusohet në periudhën nga albumi i saj i titulluar i vitit 2013 deri në “Cowboy Carter” të këtij viti dhe sesi këngëtarja me famë botërore kantautori krijoi ndërgjegjësimin dhe angazhimin në ideologjitë sociale dhe politike.

Profesorja e studimeve afrikano-amerikane të Universitetit të Yale, Daphne Brooks planifikon të përdorë repertorin e gjerë të këngëtares, duke përfshirë regjistrimet e performancave të saj live, si një “portal” për studentët për të mësuar rreth intelektualëve afrikano-amerikanë, nga Frederick Douglass te Toni Morrison.

“Ne do t’i marrim seriozisht mënyrat në të cilat puna kritike, puna intelektuale e disa prej mendimtarëve tanë më të mëdhenj në kulturën amerikane lidhet me muzikën e Beyoncé dhe do të mendojmë për mënyrat se si mund ta zbatojmë filozofinë e tyre në punën e saj”, tha Brooks.

Beyoncé, emri i plotë i së cilës është Beyoncé Gisele Knowles-Carter, nuk është artistja e parë që studiohet në një universitet.

Universitetet kanë studiuar punën e kantautorit Bob Dylan dhe disa universitete së fundmi kanë ofruar mësime për këngëtaren Taylor Swift dhe tekstet e saj dhe trashëgiminë në kulturën pop.

Dhe profesorë në universitete të tjera gjithashtu kanë përfshirë Beyoncé në kurset e tyre ose kanë ofruar klasa për superyllin./KultPlus.com

Sunny Hill Festival nominohet si njëri ndër festivalet më të mira në Evropë

Sunny Hill Festival është në garë për të fituar çmimin si festivali më i mirë i mesëm në Evropë. Është në listën e “European Festival Awards”, që ka më shumë se një dekadë që vlerëson festivalet më të njohura të Evropës.   

Kanë mbetur edhe gjashtë ditë për të votuar për “Sunny Hill Festival” si festivali më i mirë i mesëm në Evropë, çmim ky të cilin festivali mund ta fitojë nga shoqata evropiane e festivaleve, organizata më e madhe evropiane e cila vlerëson festivalet më të mira evropiane dhe kontributin e tyre në shoqëri.   

Organizatorët e festivalit inkurajojnë ndjekësit e Sunny Hill që të tregojnë mbështetjen e tyre duke votuar për Sunny Hill Festival deri në mbyllje të votimit, i cili ndodhë më 20 nëntor.   

Për të votuar, mbështetësit duhet të ndjekin dy hapa të thjeshtë:   

  • 2. Të votojnë për Sunny Hill Festival në kategorinë e dytë me radhë, si “Festivali më i mirë i madhësisë mesatare”.   

Nominimi vjen si dëshmi e kontributit dhe energjisë që ndjekësit, performuesit dhe organizatorët e Festivalit japin për të bërë ketë ngjarje një përjetim të paharrueshëm.   

Për më shumë sesi të votoni shihni videon më poshtë me udhëzimet rreth hapave të thjeshtë të votimit: https://we.tl/t-yjCG9z6YuO

Çmimet e “European Festival Awards”, jepen për 13 kategori dhe përveç festivalit më të mirë të madhësisë së mesme, ku garon Sunny Hill që mbahet në Prishtinë, ka edhe kategori të tjera si: “Festivali më i madh në Evropë” dhe “Festivali me prurjet më të mira muzikore”. Edhe në vitin 2022, Sunny Hill ishte në mesin e të nominuarve në dy kategori të ndryshme. Arriti në listë të ngushtë, në mesin e 10 festivaleve që garonin për çmimin “Festivali më i mirë i madhësisë së mesme”. 

Çeku: Punimet për restaurimin e Muzeut Kombëtar të Kosovës po vazhdojnë me ritëm të shpejtë

Ministri i Kulturës, Hajrulla Çeku ka njoftuar se punimet për restaurimin e Muzeut Kombëtar të Kosovës po vazhdojnë me ritëm të shpejtë, me fokus në konsolidimin e kushteve të depos.

Në vijim KultPlus ua sjell postimin e ministrit Çeku:

Nga gjendja e mjerueshme e infrastrukturës kulturore, kemi kaluar në investime serioze në institucionet qendrore dhe lokale të kulturës.

Punimet për restaurimin e Muzeut Kombëtar të Kosovës po vazhdojnë me ritëm të shpejtë, me fokus në konsolidimin e kushteve të deposë.

Vlera që kemi ndarë për këtë ndërhyrje kapitale është tre milionë euro. Krahas restaurimit po bëhet edhe rikonceptimi dhe përditësimi i ekspozitave të përhershme./KultPlus.com

Lamtumirë, vendet e mia

Poezia prekëse e Gjergj Fishtës. Përshkrimi më i mirë i ndjesive të një emigranti.

Lamtumirë, vendet e mia,
qe, po zhduken dalëngadalë!
Gjëmon deti, ushton duhia,
likundet barka valë mbi valë,
Kah njai diell, që asht tue flakue,
andej fill un tash do t’vete…
Lamtumirë, atdhe i bekue!
Lamtumirë, për sa t’jet jeta!
Nesër nade kur mbi ne,
rrezja e diellit ka me ra,
kush e din sa ujë e dhe,
mue prej teje ka me m’da!
E por n’pyetsha ret mizore,
e por n’pyetsha zogjt e detit,
se për ty, moj tokë arbnore,
s’ka me m’folë kush mue t’shkretit…
Tjera fusha e tjera zalle
kam me pa, e tjera dete;
kam me ndje po tjera valle,
tjera gjuhë, tjera qytete.
Vendin tem s’kam me e pa,
ku kam le e jam burrnue:
sytë e mi kan me kja.
pa u gjet kush me i ngushllue. / KultPlus.com

BE-ja e gjobit Meta-n me afro 800 milionë euro

Komisioni Evropian e ka gjobitur të enjten Meta-n, kompaninë që zotëron Facebook-un, me 797.72 milionë euro, për shkak të praktikave abuzive nga të cilat përfitoi tregu online në Facebook, i njohur si Martkerplace.

“Komisioni Evropian e gjobiti Meta-n… për shkeljen e rregullave të BE-së duke e lidhur shërbimin e vet online për reklama të klasifikuara, Facebook Marketplace, me rrjetin e vet social personale, Facebook, dhe duke vendosur kushte të padrejta komerciale ndaj shërbimeve të tjera online për reklama të klasifikuara”, tha Komisioni Evropian.

Meta njoftoi se do të ankohet ndaj këtij vendimi, por në ndërkohë, do të bashkëpunojë dhe do të punojë pa humbur kohë për të gjetur zgjidhje për adresimin e çështjeve të ngritura.

Ky vendim i Komisionit Evropian vjen dy vjet pasi ai e kishte akuzuar gjigantin amerikan të teknologjisë se i kishte dhënë përparësi të padrejtë shërbimit të vet për reklama të klasifikuara, Facebook Marketplace, duke i bashkuar dy shërbimet.

Bashkimi Evropian nisi një hetim formal ndaj dyshimeve për sjellje kundër konkurrencës nga Facebook në qershor 2021. Në dhjetor 2022, BE-ja ngriti shqetësime se Meta e lidh rrjetin e vet social mbizotërues, Facebook, me shërbimet e veta online për reklama të klasifikuara.

Facebook e lansoi tregun online Marketplace në vitin 2016 dhe e zgjeroi atë në disa vende evropiane një vit më pas.

BE-ja argumenton se Meta ua imponon Facebook Marketplace njerëzve të cilët e përdorin Facebook-un me një “lidhje” të jashtëligjshme, por Meta tha se ky argument e shpërfill faktin se përdoruesit e Facebook-ut mund të zgjedhin nëse duan të shkojnë në Marketplace, dhe shumë prej tyre nuk e bëjnë.

Meta tha se Komisioni Evropian pretendoi se Marketplace ka mundësi ta pengojë rritjen e tregjeve të mëdha të reja online në BE, por nuk gjeti prova për të dëshmuar se kjo i dëmton konkurrentët. /REL/ KultPlus.com

‘Çdo njeri i ka aftësitë për një jetë dinjitoze’

Ki guxim t’i shërbesh arsyes tënde! Këtë ka kërkuar Immanuel Kant (1724-1804). Filozofi i famshëm e përkufizoi Iluminizmin si “daljen e njeriut nga papjekuria e vetvetes”. Për të qenë i lirë, njeriu duhet të ndjekë rrugën e arsyes dhe t’i mbajë nën kontroll ndjenjat dhe instiktet.

Gottfried Wilhelm Leibniz

Iluministi i hershëm, Leibniz (1646-1716) konsiderohet shpesh si dijetari i fundit universal. Që para Kantit ai formuloi një maksimë të rëndësishme të iluminizmit: Çdo njeri i ka aftësitë për një jetë dinjitoze. Sipas tij, të gjitha virtytet e njeriut mund të zbeheshin, – vetëm arsyeja jo.

Johann Gottfried Herder

Filozofi dhe shkrimtari studioi në Kënigsberg, ka qenë edhe nxënës i Kantit. Herder (1744-1803) në librin “Ide mbi filozofinë e historisë së njerëzimit” ai e sheh zhvillimin e njeriut si një maturim organik drejt humanizmit. Ai kujton se parimi i tolerancës duhet të vlejë për të gjithë popujt dhe kulturat.

Gotthold Ephraim Lessing

Toleranca, Liria dhe Vetëdija e re e qytetarisë – këto mendime janë filli i kuq në dramat dhe shkrimet teorike të Lesingut (1729-1781). Në shkrimet e tij filozofike ai kritikon dogmatizmin dhe angazhohet për trajtimin e barabartë të besimeve fetare.

Nathan i Urti

Këto ide Lesingu vazhdon t’i shtjellojë edhe në dramën “Nathan, i urti”, në një kohë kur iu ndalua të publikonte teoritë e tij. Kjo pjesë teatrale ende vihet në skenë (në foto me aktorin Klaus Maria Brandauer Vjenë 2004), sepse tema e tolerancës fetare ende sot është aktuale.

Moses Mendelssohn

Drama “Nathan i urti” është njëkohësisht një homazh për mikun e ngushtë të Lesingut, Moses Mendelssohn (1729-1786). Iluministi hebre e frymëzoi Lesingun për figurën e Nathanit, dhe luftoi për tolerancën fetare.

Theodor W. Adorno

Si mundi të ndodhte, që megjithë iluminizimin, “mbiu fara e barbarisë së re” – fashizmi? Me këtë çështje merret Theodor Adorno (1902-1969) në vitet 40-të, në kohën e emigracionit në Amerikë së bashku me Max Horkheimer. Së bashku ata shkruan “Dialektika e zhvillimit.”

Adorno e Horkheimer

Morali, kultura dhe shkenca përcaktohet nga formalizmi i pastër i “arsyes së instrumentalizuar”. Sidomos Horkheimer (1895-1973 majtas) thekson se me këtë individi rrezikon vetveten. Adorno dhe Horkheimer trajtojnë rënien pre të individit ndaj ideologjive totalitare.

Jürgen Habermas

Filozofi dhe sociologu i lindur në Dyseldorf Jürgen Habermas (1929) bën pjesë tek intelektualët më të njohur të së tashmes. Ai e vazhdoi më tej Teorinë Kritike; sipas tij ndërveprimet komunikative krijojnë bazën e shoqërisë. Këto janë të orientuara drejt arsyes. / KultPlus.com

At Gjergj Fishta në Kongresin e Manastirit: O burra shqyptarë, po a me të vërtetë do t’i lamë marre vedit para të gjithë botës

Njëri nga pjesëmarrësit e Kongresit të Manastirit, At Gjergj Fishta, pati ndikim të fuqishëm në unifikimin e alfabetit të shqipes, të cilin e përdorim tash e mbi 100 vjet.

At Fishta duke e rikujtuar Ditën e Alfabetit të Shqipes, shkruante:

“Ishim nga të gjitha skajet e Shqipnisë dhe të kolonive shqiptare ndër dhena të hueja. U treguam me të vertet shqiptar sepse kurnjani nuk donte me i lëshue asnji fije penit nga mendimi i vet atij tjetrit. Kongresi duhej të shpërndahej pa marrë kurrnji vendim.

– U terbova nga inati, U çova në kambë e u fola: – O burra shqyptarë po a me të vërtetë do t’i lamë marre vedit para të gjithë botës?

– Po a mendoni ndopak se çka do t’u thomi shqyptarëve kur të na pvesin se çka keni ba ju dijetarët atje në Manastir?

– Çka do t’u thomi na njerzve të pashkollë që nuk dijnë as me shkrue as me këndue?… Na jemi që mendojmë me ba Shqypninë e si do ta bajmë atë kur na nuk duem me u marrë vesht ndërmjet vedit se si duhet me u shkrue germa A e ajo I?

– Burra po u flas me zemër në dorë se asht marre e turp e faqe e zezë me i lanë marre vedit para popullit shqyptar e para tanë botës, që pret dishka prej nesh e na të kthejmë pa kurrgja në dorë ndër shpija tona.

– Po ulnju burra, ulnju sheshit e pse të kalojmë edhe nji ditë ma shumë në kët vend, mos ta lamë duerbosh popullin që na pret!…

– Aferim! P.Gjergj!… Aferim të kjoftë, . bërtiti më të madhë një hoxhë me mjekërr. Ai u çue në kambë e e erdh drejt te un, e më puthi në ballë e më tha: – Kështu flet shqiptari që e di që asht shqiptar!…

Ulnju burra, – u tha, – ulnju këtu në shesh të zgjedhim një komisjon e në krye të vemë Pader Gjergj Fishten e vetëm komisjoni do të caktojë se shka duhet të bajmë sot-për të mirën e popullit shqiptar neser…

Fjala e tij u ndigjue me duartrokitje e më caktuen Kryetar të Komisionit të Kongresit të Manastirit, i cili do të delte bosh sikur mos të isjte tregue toleranca e eme që të pranojshm dy alfabete njiherit, atë të Stambollit që kërkonte Mit’hat Frashëri dhe kët që u vendos.

Kjo sjellje e eme në Kongres të Manastirit më ka kushtue mjaft shterjt në jëtë sepse Abat Doçi, të cilin un e përfaqsova në atë Kongres m’u idhnue e kur u ktheva më tha :Pater Gjergj, un të kam dijtë si nieri që nuk ban kompromis në jetë! …

Por Shqypnija nuk mund të bahej ndrysh…”

Nga Gjergj Fishta / KultPlus.com

Panairi i Librit, Rama: Organizim vlerash dhe promovim i leximit

Edicionin e 27-të të Panairit të Librit që po zhvillohet në Tiranë, kryeministri Edi Rama e ka cilësuar si një organizim vlerash dhe promovimi të leximit.

Kryeministri ndau përmes rrjeteve sociale, pamje nga panairi, duke shkruar “Atmosferë e bukur në Panairin e Librit. Kënaqësi të shohësh kaq shumë interes në këtë organizim vlerash dhe promovimi të leximit”.

Në pamjet e publikuar nga Kryeministri Rama, vërehen fëmijë e të rritur të cilët kanë një interes të  shtuar në drejtim të librit dhe botimeve më të fundit që ekspozohen në panairin e Librit, “Tirana 2024”

Edicioni i 27-të i panairit “Tirana 2024”, nisi dje, si një prej ngjarjeve më të mëdha të librit në Shqipëri. Motoja e këtij viti është “Të lexosh do të thotë: të jetosh, të zbulosh, të rritesh”.

Panairi ka mbështetjen e Shoqatës së Botuesve dhe Qendrës Kombëtare të Librit dhe Leximit. Në të marrin pjesë 90 botues, jo vetëm nga Shqipëria por edhe nga treva të tjera shqipfolëse. Në këtë panair, përveç titujve të rinj për lexuesit, do të vijnë dhe takime me autorë dhe përkthyes të ndryshëm./atsh/KultPlus.com

Sot mbushen 116 vjet nga Kongresi i Alfabetit

Më 14 Nëntor 1908 në Manastir filloi punimet Kongresi i Manastirit ose Kongresi i Alfabetit, me qëllim krijimin e një alfabeti të njësuar që do të ishte edhe fillimi i letërsisë mbarë shqiptare.

Në këtë kongres ishin të pranishëm 150 delegatë, të ardhur nga të gjitha anët e Shqipërisë, si dhe nga komunitetet shqiptare në Rumani, Itali, Greqi, Turqi, Egjipt, Amerikë, etj.

Kryetar i Kongresit u zgjodh Mit’hat Frashëri, i biri i Abdyl Frashërit. Mit’hat Frashëri ishte në atë kohë redaktor i dy revistave që botoheshin në Selanik “Liria” dhe “Dituria”. Sekretare e komisionit u zgjodh Parashqevi Qiriazi, mësuese e shkollës së Vashave në Korçë. Nënkryetar u zgjodh Grigori Cilka, nga Korça si dhe 11 anëtarë të tjerë. Në këtë Kongres merrnin pjesë shqiptarë të të gjitha komuniteteve fetare si, myslimanë, katolike, ortodoksë, protestantë, njerëz të ditur, të bashkuar për një qëllim të madh kombëtar.

Kumtesa e mbajtur nga prifti katolik Gjergj Fishta, preku të gjithë pjesëmarrësit sa një hoxhë rendi ta përqafonte para të gjithëve. Kërkesa ishte që gjuha shqipe të mos shkruhej as me shkronja arabe, as me shkronja greke, por me alfabetin latin. Kongresi vendosi me votë unanime për të lenë mënjanë alfabetin e Stambollit, dhe të shkruanin gjuhën shqipe vetëm me alfabetin latin me 36 shkronja, alfabet që përdoret në ditët tona.

Gjithashtu, u vendos që pas dy vjetësh të mbahej një Kongres i dytë, në Janinë, për të shqyrtuar problemet drejtshkrimore e letrare, si dhe për të bërë përpjekje për shkrirjen e dialekteve gegë dhe toskë në një gjuhë të njësuar shqipe.

Kongresi vendosi ngritjen e Shtypshkronjës Shqipe në Manastir nën drejtimin e Gjergj Qiriazit, e cila u bë shpejt e njohur anembanë vendit si shpërndarëse e librave dhe gazetave shqipe.

Një pjesëmarrës i shquar në Kongresin e Alfabetit ishte studiuesi, poeti dhe atdhetari nga Shkodra, Ndre Mjeda. Tetë nga trembëdhjetë propozimet e tij u miratuan nga Kongresi i Manastirit. Ndonëse jetoi në disa vende të huaja dhe fliste 13 gjuhë, mbi gjuhën shqipe ai nuk vinte gjë tjetër. / KultPlus.com

14 nëntori, Dita Botërore e Diabetit

Në kalendarin e ngjarjeve të shënuara të Organizatës së Kombeve të Bashkuara, sot është Dita Botërore e Diabetit.

Në nivel global, rreth 422 milionë të rritur jetonin me diabet në vitin 2014, krahasuar me 108 milionë në vitin 1980. Prevalenca globale e diabetit është pothuajse dyfishuar që nga viti 1980, duke u rritur nga 4.7% në 8.5% në popullatën e rritur. Kjo pasqyron një rritje të faktorëve të rrezikut të lidhura me mbipeshën ose obezitetin.

Gjatë dekadës së fundit, prevalenca e diabetit është rritur më shpejt në vendet me të ardhura të ulëta dhe të mesme sesa në vendet me të ardhura të larta.

Diabeti është shkaku kryesor i verbërisë, dëmtimit të veshkave, goditjes në zemër, goditjes në tru dhe amputimit të gjymtyrëve të poshtme. Ushqimi i shëndetshëm, aktiviteti fizik dhe shmangia e përdorimit të duhanit mund të parandalojnë ose vonojnë diabetin e tipit 2. Përveç kësaj, diabeti mund të trajtohet dhe pasojat e tij të shmangen ose të vonohen me mjekim, kontroll të rregullt dhe trajtim për komplikime.

“Diabeti dhe mirëqenia” është tema e Ditës Botërore të Diabetit për dy vitet ne vazhdim. Me aksesin e duhur në kujdesin ndaj diabetit dhe mbështetjen për mirëqenien e tyre, të gjithë personat me diabet kanë mundësinë të jetojnë mirë.

Diabeti është një sëmundje kronike, e cila shfaqet kur pankreasi nuk prodhon mjaftueshëm insulinë, ose kur trupi nuk mund ta përdorë në mënyrë efektive insulinën që prodhon. Kjo çon në një përqendrim të shtuar të glukozës në gjak (hiperglicemia).

Diabeti i tipit 1 (i njohur më parë si diabeti i varur nga insulina ose diabeti i fëmijërisë) karakterizohet nga mungesa e prodhimit të insulinës.

Diabeti i tipit 2 (i quajtur më parë diabeti jo i varur nga insulina ose diabeti i të rriturve) shkaktohet nga përdorimi joefektiv i trupit të insulinës. Shpesh rezulton nga pesha e tepërt trupore dhe pasiviteti fizik.

Diabeti gestacional është hiperglicemia që shfaqet për herë të parë gjatë shtatzënisë./atsh/KultPlus.com

Hap dyert Muzeu Etnografik i Kavajës, pasurohet oferta turistike e qytetit

Muzeu Etnografik i Kavajës pas ndërhyrjes restauruese të programit EU4Culture, hapi më në fund dyert për publikun.

Kryetari i Bashkisë Kavajë, Fisnik Qosja, e vlerësoi këtë ngjarje si një lajm të shkëlqyer për Kavajën dhe Muzeun Etnografik si një thesar të çmuar të kujtesës dhe trashëgimisë tonë kulturore.

Muzeu u inaugurua në prani të ambasadorit të Misionit të BE në Shqipëri, Silvio Gonzato, ndërsa Ministria e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit përfaqësohej nga zëvendësministrja Lira Pipa.

Programi EU4Culture solli mjedise tërësisht të restauruara të Muzeut Etnografik të Kavajës, me artefakte të kuruara në çdo detaj, punime unike me terrakota, kostume tradicionale e zeje të pafundme.

Krybashkiaku Qosja, përmes një postimi në rrjetet sociale, siguroi se, të gjitha këto pasuri të paçmueshme të Kavajës, tashmë janë të garantuara nëpërmjet inventarizimit dhe digjitalizimit të të gjithë fondit trashëgimor të muzeut, duke hedhur dritë kësisoj, sot e përgjithmonë, mbi traditat e vyera të kësaj treve.

Kjo sipas kryebashkiakut të Kavajës, do të pasurojë ofertën turistike të ketij qyteti me një ndër “hot spotet” më të bukura të trashëgimisë kulturore të botës shqiptare.

Qosja shprehu mirënjohjen më të thellë ndaj Bashkimit Evropian e përfaqësuesve të tyre në Shqipëri, punonjësve të Bashkisë Kavajë si dhe të gjithë ekspertëve, specialistëve dhe nëpunësve që u përfshinë e punuan natë e ditë për të bërë të mundur realizimin e këtij projekti kaq të rëndësishëm./atsh/KultPlus.com

MKAM: Ikona “Mandili i Krishtit” tashmë e restauruar

Muzeu Kombëtar i Artit Mesjetar në Korçë, njoftoi se ka përfunduar procesi i restaurimit dhe konservimit në ikonën “Mandili i Krishtit”.

Ikona është me origjinë nga kisha e Shën Marisë, Lubonjë, Korçë.

“Mandili i Krishtit” është pjesë e studimit, bashkëpunimit dhe marrëveshjes midis Muzeut Kombëtar të Artit Mesjetar dhe Universitetit Politeknik, Tiranë në kuadër të projektit “Hartografimi dhe Dokumentimi i Zonave Arkeologjike. Lubonjë-KORÇË”.

Kjo ikonë është një nga 7 ikonat që aktualisht janë në proçes konsolidimi dhe restaurimi, në laboratorin e këtij muzeu./atsh/KultPlus.com

Promovohet monografia kushtuar piktorit Fatmir Haxhiu

Pak kohë pas daljes nga shtypi të librit kushtuar jetës dhe krijimtarisë së piktorit të njohur Fatmir Haxhiu, u organizua një aktivitet promovues, me pjesëmarrjen e familjarëve, miqve dhe adhuruesve të punës së Mjeshtrit të Madh.

Libri është shkruar nga Suzana Varvarica, piktore, skulptore, kuratore ekspozitash, studiuese arti dhe autore librash. Varvaricës iu deshën 5 vite punë dhe komunikime të vazhdueshme me fëmijët e piktorit, për ta sjellë monografinë kushtuar Fatmir Haxhiut. Përveç familjes Haxhiu, librin e mbështeti financiarisht edhe Ministria e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit.

Libri është voluminoz dhe përmban fakte nga jeta e artistit si dhe krijimtarinë e tij të shumtë në tema të historisë, ushtrisë dhe autoriteteve shtetërore. Nuk janë përjashtuar krijime të temave minore si peizazhi e natyra e qetë. Vend të rëndësishëm zë portreti dhe vizatimet.

Gjithashtu, janë të shumta marrëdhëniet me Kosovën dhe detaje të tjera që e pasurojnë librin e artit të llojit monografi “Fatmir Haxhiu”.

Fatmir Haxhiu lindi në Gjirokastër, më 28 dhjetor 1927 dhe u nda nga jeta në Tiranë, më 10 mars 2001.

U njoh herët me emrat më në zë të artit shqiptar si Andrea Mano, Llazar Nikolla, Kel Kodheli, Sadik Kaceli, Nexhmedin Zajmin, Odise Paskali e Foto Stamo. Tema e luftës dhe qëndresa heroike e popullit shqiptar në shekuj do të bëheshin motivi kryesor i tërë krijmtarisë së artistit. Për aktivitetin e tij të gjatë e të suksesshëm artistik, Fatmir Haxhiu është nderuar me titujt e lartë “Piktor i Merituar” dhe “Mjeshtër i Madh i Punës”./atsh/KultPlus.com

117 vite nga lindja e shkrimtares që shkroi librin ‘Pipi Çorapëgjata’, Astrid Lindgren

Astrid Anna Emilia Lindgren është shkrimtare e shquar suedeze.

Lindgren u lind me 14 nëntor 1907. Gjatë shkollimit ishte shquar si nxënëse e mirë. Përveç si shkrimtare ajo punoi edhe si redaktore.

Ajo është më e njohur për disa seri librash për fëmijë, me Pippi Longstocking, Emil of Lönneberga, Karlsson-on-the-Roof dhe Six Bullerby Children, dhe për disa romane të zhanrit fantazi për fëmijë

Lindgren punoi në Bordin editorial të Letërsisë për Fëmijë, në shtëpinë botuese Rabén & Sjögren në Stokholm dhe shkroi më shumë se 30 libra për fëmijë. Në vitin 2017, ajo u llogarit si autorja e 18-të më e përkthyer në botë.

Kryevepra e saj Pipi Çoropëgjata është përkthyer në 30 gjuhë të botës. Ky libër është bërë edhe film, ku personazh kryesor ka qenë vajza e saj me emrin Pipi.

Lindgren deri në vitin 2010 kishte shitur afërsisht 167 milionë libra në mbarë botën. Në vitin 1994, asaj iu dha çmimi Right Livelihood Award për “autorësinë e saj unike kushtuar të drejtave të fëmijëve dhe respektimit të individualitetit të tyre”.

Kundërshtimi i saj ndaj ndëshkimit trupor të fëmijëve rezultoi në ligjin e parë në botë për këtë çështje në 1979, ndërsa fushata e saj për mirëqenien e kafshëve çoi në një ligj të ri, Lex Lindgren, në kohë për ditëlindjen e saj të 80-të.

Astrid Lindgren vdiq me 28 janar te vitit 2002./KultPlus.com

Katër vite nga vdekja e aktorit Valter Gjoni

Valter Gjoni ishte aktor shqiptar.

Lindi më 4 tetor 1954 në Tiranë dhe vdiq më 14 nëntor 2020, ishte arsimuar në nivel parauniversitar, po në Tiranë. Në vitin 1978 përfundoi studimet universitare pranë Akademisë së Arteve në degën e artit dramatik dhe po në këtë vit fillon veprimtarinë e tij profesionale si aktor dhe regjisor në Trupën Artistike të Ushtrisë, në Teatrin Popullor (Kombëtar), pranë kinostudios “Shqipëria e Re” dhe Radio Televi-zionit Shqiptar.

Ka në biografinë e tij artistike 60 role në teatër dhe estradë, 8 role në kinematografi, ka realizuar 5 filma dokumentar etj. Në vitin 1987, krahas studimeve pasuniversitare për titull shkencor të nivelit të parë, përfundon edhe studimet e specializimit në degën e gazetarisë, pranë Fakultetit të Shkencave Politike e Juridike (në bazë të legjislacionit aktual konvertohet me nivelin Master Shkencor në Gazetari). Ka kryer edhe kualifikime në disa vende si Francë, Holandë, Danimarkë, Finland, Itali, Greqi etj. Njëkohsisht, Valter Gjoni është anëtar i nominuar i disa organizmave ndërkombëtare.

V. Gjoni është autor i shumë artikujve kulturor, artistik, problematik, informativ e historik në gazeta, revista, emisione televizive dhe botime të veçanta. Pas një përvoje pune intensive në institucionet e artit dhe medias të Tiranës, në vitin 1991 e në vijim, V. Gjoni emërohet pranë Bashkisë së Tiranës, ku përmbush një sërë detyrash, si drejtues i sektorëve që lidhen me artin, kulturën, ceremonialin e qytetit dhe marrëdhëniet ndërkombëtare.

Duke gërshetuar përvojën e tij administrative, gazetareske dhe artistike jashtë funksioneve të tij zyrtare, autori ka realizuar rreth 20 ekspozita dhe 8 botime tematike për vlerat historike, kulturore dhe njerëzore, kryesisht për Tiranën. Valter Gjoni mban disa tituj nderi të vendit dhe ndërkombëtare, ku titulli më i lartë është Kalorës i Urdhrit të Meritës së Republikë Franceze dhe Urdhrin “Naim Frashëri” i Republikës së Shqipërisë dhe “Mirënjohja e Qytetit të Tiranës”.

Vdiq nga COVID-19 më 14 nëntor 2020./KultPlus.com

Ora e Shkrimtarit me Binak Kelmendin u mbajt në Gjimnazin “Xhevdet Doda” të Prishtinës

Dje, në ambientet e Gjimnazit “Xhevdet Doda”, në kryeqytet, u mbajt aktiviteti i fundit i PEN Qendrës së Kosovës në kuadër të projektit të saj të sivjetmë “Ora e Shkrimtarit” që është përkrahur nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit.

Në këtë orë mysafir ishte shkrimtari, përkthyesi dhe publicisti Binak Kelmendi.

Për pjesëmarrje në këtë aktivitet letrar pati shumë të interesuar, si nga anëtarë të stafit të gjimnazit të cilët e kishin organizuar në mënyrë perfekte mbajtjen dhe zhvillimin e këtij aktiviteti, por dhe nga nxënës të cilët me poezitë dhe esetë e lexuara e bënë më të pasur këtë aktivitet.

Duke hapur punimet e aktivitetit, udhëheqësi i projektit, poeti dhe eseisti, Sali Bashota, theksoi rëndësinë e projektit dhe jehonën që projekti ka pasur nëpër qendrat e ndryshme të Kosovës: Skenderaj, Gjakovë, Pejë, Gjilan, Fushë – Kosovë në Prishtinë.

Bashota në vazhdim tregoi se janë zhvilluar gjithesj 16 aktivitete me shkrimtarë, anëtarë të PEN Qendrës së Kosovës dhe të gjitha këto aktivitete janë përcjellë me një interesim të jashtëzakonshëm nga dashamirë të fjalës së shkruar, por dhe nga të tjerë që pasion kanë leximin e veprave të autorëve jo vetëm nga Kosova, por edhe më gjerë.

Ai në vazhdim ftoi talentet e reja që të mod ngurrojnë por të shkruajnë duke premtuar se kjo Qendër do t’i përkrahë këto talente në formësimin e tyre artisik.

Poeti Bashota foli poashtu dhe për historikun e PEN Qendrës duke treguar nëkohësisht edhe punën që kjo Qendër bën në PEN Interntioanal me seli në Londër.

Pastaj fjala iu dha Binak Kelemendit, i cili foli për aktin e frymëzimit të veprave të tij, për temat, motivet, idetë etj., si dhe për përvojën e tij të gjatë në fushën e krijimtarisë letrare. Kështu, shkrimtari, publicisti e përkthyesi Kelmendi foli për përvojën e tij krijuese si prozator e përkthyes.

Duke theksuar fillesat e tij letrare, Kelmendi përmendi shkrimet e veta botuar këtu e dyzet vjet më pare, por edhe të tjera shkruar më herët e që nuk e kanë parë kurrë dritën.

Kështu, ai foli për përmbledhjen e tij të parë me tregime me titullin “Rozafa”, si dhe për vepra të tjera pasuese në prozë.

Duke bërë numërimin e tyre, Kelmendi përmendi romanin e tij të parë “Vezët e Vdekjes”, një kronikë Kosove para lufte, nga fëmiëjria e tij e hershme, të demonstratave e deri te fillimi i luftës dhe deportimi i shqiptarëve të Kosovës.

Ky libër, tha Kelmendi, e dërgoi autorin te Guri i Vashës, një roman i tij me këtë titull, në të cilin ai paraqiti përdhunimet e femrës shqiptare të Kosovës nga ushtria dhe milicia e Serbisë gjatë luftën 1998-1999.

Në vazhdim autori foli për romanin tjetër “Portat e Pejës”, të cilin e quajti libër biografik për Pejën dhe rrethinën saj në vitet e terrorit të Rankoviqit e deri në vitet e shtatëdhjeta kur Kosova bëri vetëm një hap drejt barazimitime njësit të tjera federative të ish –Jugosllavisë.

Romanin vet të radhës “Rruga 66”, Kelmendi e quajti sfidë për zgjidhjen e enigmës rreth lirisë aktuale në vendin tonë që jo rrallë keqpërdoret jo vetëm nga ata që vijnë e shkojnë në dhe nga pushtetet, por dhe nga të tjerët që mendojnë se liria është vetëm e tyre dhe se për këtë arsye “kanë të drejtë të bëjnë ç’të duan me lirinë e tjetrit”.

Për romanin “Demë Dedë Boga”, botuar në vitin 2023 nga “KOHA”, Kelmendi tregoi se është një përpjekje për të treguar historikun e fillimit të ndërrimit të fesë katolike në fenë myslimane në Bogë të Rugovës, diku në fund të shekullit 17.

Kelmendi në vazhdim përmendi edhe përmbledhjet e veta me tregime: ”Ofelia e Dukagjinit”, “Dritat e Luftës” dhe “Lexuesit kartëemortaleve”, si dhe librin e parë të tij me poezi “Jeta ime”, që u botua në vitin 2024, si dhe për përvojën vet në lëminë e përkthimit nga gjuha frënge. Këtu Kelmendi u ndal sidomos te romani historik “Ilirja” i Flora Dosenit, por përmendi edhe veprat e përkthyera të Françoise Sagan e Marguerite Durras etj.

Në fund të aktivitetit u zhvillua një bashkëbisedim midis shkrimarit Kelmendi dhe nxënësve të Gjimnanizit “Xhevdet Doda”./KultPlus.com

Kulla e Ngujimit, ndër atraksionet kryesore të luginës së Thethit

Një nga monumentet e rralla arkitekturore të veriut, është Kulla e Ngujimit, e shpallur në vitin 1987 si Monument Kulture, Kategoria I.

Ky ndërtim unik njihet si vendi ku qëndronin ata që kishin kryer një akt në kundërshtim me ligjet e kanunit dhe prisnin derisa të arrihej pajtimi.

Kulla e Ngujimit gjendet në luginën e Thethit dhe është një nga atraksionet turistike kryesore të këtij fshati të njohur alpin.

Kulla ka strukturë katërfaqëshe me çati tipike alpine. Ekzistenca e saj përmendet nga Franc Nopça, një nga albanologët më të njohur hungarez, i cili ka udhëtuar në viset malore të Shqipërisë në fillim të shek. XX. Mënyra e ndërtimit mbi shkëmb, dhe izolimi me gurë i kullës është karakteristike për trevat e thella të veriut.

Këto fortesa dominojnë ndërtimet e tjera në zonë. Dritaret e vogla si frëngji u jepnin përparësi banorëve të kullës të ndiheshin të sigurtë dhe të mos diktoheshin jashtë fortesës./atsh/KultPlus.com

193 vite nga vdekja e Hegelit, filozofit të shquar gjerman

George Wilhelm Friedrich Hegel, ishte i biri i një nëpunësi te thjeshtë te financave mbretërore. Liceun e mbaroi me 1788 dhe u anetaresua ne seminarin e Tubingenit ku studioi ne deget filozofi dhe teologji.

Ai ndante dhomën e konviktit me Fridrih Holderingun (1770-1834) dhe Fridrih von Shelingun (1775-1854). Hegeli e dha provimin perfundimtare me 1793 dhe me pas dha mësime private ne Berne deri me 1797. Nga ky vit e deri me 1800, ai dha leksione private ne Frankfurt-mbi-majn. Vdekja e babait i beri te mundur te shtinte ne dore nje trashëgimi te mjaftueshme për tu vendosur ne Jene. Atje, me 1801, mbrojti tezen e tij. E nisi si mesues privat, por me 1805 te gjithë e njihnin si profesori i jashtezakonshem i filozofise. Per dy vjet, Hegeli perfundoi vepren e tij te njohur “Phanomenologie des Geistes” (Fenomenologjia e Shpirtit).

Pak para se kjo veper te shihte driten e botimit me 1807, Hegeli mori drejtimin e gazetes se Bambergut “Bamberger Zeitung”. Ai mbajti nga viti 1808 deri me 1816, ai mbajti postin e rektorit te liceut artistik te Nurembergut. Rreth kesaj periudhe daton edhe vepra e tij e dyte “Wissenschaft der Logik” (Shkenca e Logjikes). Hegeli u martua me 1811 me Mari von Tuher e cila do te behej nena e dy femijeve te tij. Vepra e radhes mbante titullin “Enzyklopadie der philosophien Wissenschaften Grundrissen” (Enciklopedia e shkurtuar e Shkencave Filozofike) dhe nen titull shkruhej “Profesori i universitetit te Haidelbergut G.W.F. Hegel”. Dy botime me te plota pasuan ne ne vitet 1827 dhe 1830. Krahas karrieres didaktike, ne kete periudhe, Hegeli botoi (ne bashkepunim me nje reviste) studimin e tij “Heidelberger Jahrbucher” (Analet e Haidelbergut). Me 1818, ai u fut si profesor ne Universitetin e Berlinit ku zevendesoi Fihten. Leksionet e tij u bene menjehere te famshme. Nder deget qe jepte Hegeli rreshtohen:

  • Logjika
  • Historia
  • E Drejta dhe Feja
  • Antropologjia
  • Psikologjia
  • Filozofia e Natyrës
  • Filozofia e Artit
  • Historia e Filozofisë
  • Historia Botërore

Shkolla e krijuar rreth tij dote ushtronte nje ndikim te madh ne opinionin publik dhe qarqet intelektuale ne vitet 1820. Nje organ i shperndarjes se mendimit Hegelian ishte dhe “Jahrbucher fur wissenschaftliche Kritik” (Analet e Kritikes Shkencore)qe dote botohej per here te pare me 1827. Megjithate, ajo qe mbahet si vepra me e rendesishme e Hegelit qe botuar para 6 vitesh dhe titullohej “Grundlinien der Philosphie des Rechts” (Parime te Filozofise te se Drejtes). Ky ishte nje traktat filozofik-politik mbi teorine e shtetit. Njekohesisht, ishte i pari dhe i vetmi cikel konferendash berlineze te botuara nen kujdesin e vete Hegelit. Ai i vizitonte rregullisht qendrat me te medha intelektuale te Europes. Me 1830, mori postin e rektorit te Universitetit te Berlinit. Gjithesesi, ai nuk e mbajti kete post gjate. Me 14 nentor 1831, Hegeli nderroi jete. Ai u varros prne Fihtes ne varrezen protestante te kishes se Berlinit. Shume nga mendimet dhe parimet qe u botuan me vone ne “Vepren e Plot te G.W.F. Hegel” ishin ne te vertete leksione qe u botuan nga studentet pasi Hegeli nuk i la te shkruara.

Filozofia e Hegelit

Merita kryesore filozofike e Hegelit është krijimi i nje sistemi teresisht te ri dhe te thjështë te mendimit filozofik. Ai e konkretizonte : “…une them nje pohim. Ky pohim quhet ndryshe edhe teze. Bashkebiseduesi im me kundershton dhe ky kundershtim interpretohet si antiteze. Nese ne ulemi dhe nxjerrim nje perfundim te perbashket me konsensus ,ajo qe del quhet sinteze e dy mendimeve te meparshme…” Sot ne e shohim se sa i dobishem është ky parim, pasi vetem kompromisi nuk e bllokon ecurine e gjerave dhe nxjerr ne pah me te miren e te dyja paleve. Duhet pasur parasysh se ne kohen e Hegelit, ekzistonte nje rivalitet i madh mes empiristeve dhe racionalisteve. Edhe pse gjeografikisht, Hegeli gjendej ne gjirin e racionalisteve, ai nuk u fut as ne kampin e tyre, as ne ate te moralisteve. Shumica mund ta quajne Hegelin nje pozitivist te bazuar te historia.

Veprat më të njohura

  • Phanomenologgie des Geistes (Fenomenologjia e Shpirtit) – 1807
  • Wissenschaft der Logik (Shkenca e Logjikes) – 1808-16
  • Heidelberger Jahrbucher (Analet e Haidelbergut) – 1818
  • Enzyklopadie der phiosophien Wissenschaften Grundwissen (Enciklopedia e shkurtuar e Shkencave Filozofike) – Botimi I me 1821, botimi II me 1827, botimi III me 1830.
  • Grundlinien der Philosophie des Rechts (Parime te Fiolozofise te se Drejtes) – 1821
  • Jahrbucher der wissenschaftliche Kritik (Analet e Kritikes Shkencore) – 1827
  • Veprat e plota – pas vdekjes /KultPlus.com

Media australiane “The New Daily”:  Si po kthehet Shqipëria në destinacionin e madh të turizmit evropian?

Shqipëria po tërheq gjithnjë e më shumë vëmendjen e turistëve vitet e fundit, falë kaluarës së saj historike dhe zhvillimit të turizmit dentar, shkruan Sezen Bakan në një artikull të botuar në të përditshmen australiane “The New Daily”.

Vitin e kaluar, Shqipëria u rendit e katërta në nivel global për rritjen më të madhe të numrit të turistëve ndërkombëtarë, pasi shënoi një rritje prej 56 për qind krahasuar me vitin 2019, sipas Organizates Botërore të Turizmit të Kombeve të Bashkuara.

Kompania e udhëtimit “Intrepid Travel” raportoi një rritje prej më shumë se 30 për qind në rezervimet për udhëtimet në Shqipëri – midis viteve 2023 dhe 2024.

“Duke qenë se Shqipëria hapi dyert për vizitorët vetëm 30 vjet më parë, ajo mbetet kryesisht e paprekur, me shumë më pak turistë se Greqia ose Kroacia fqinje”, tha drejtuesja e projektit të “Intrepid Travel”, Dyan Mckie.

“Me peizazhe të gjera që variojnë nga qytetet buzë plazhit deri te qytetet plot gjallëri, produktet e freskëta vendase, bujqësia e qëndrueshme dhe ushqimet e gatuara në shtëpi – Shqipëria ofron shumëllojshmërinë dhe përvojat që u pëlqejne vizitorëve”, tha ajo.

“Është një vend që ende ndihet si një zbulim”, tha Mckie.

“Udhëtimet tona në Shqipëri ofrojnë një alternativë më buxhetore se shumë destinacione të tjera evropiane – me një kosto mesatare ditore prej rreth 288 dollarë krahasuar me mbi 400 dollarë në vende si Spanja, Italia apo Greqia”, tha ajo.

“Është një atraksion i madh për turistët që kërkojnë përballueshmërinë pa kompromentuar përvojën”, theksoi ajo.

Rritja e fundit e turizmit është shumë larg “personalitetit” të mëparshëm të Shqipërisë – si një diktaturë komuniste e mbyllur.

Gjatë kulmit të sundimit komunist, diktatori Enver Hoxha mbylli kufijtë e vendit dhe ndërtoi qindra mijëra bunkerë.

Mbikëqyrja shtetërore dhe brutaliteti i dha Shqipërisë pseudonimin “Koreja e Veriut të Evropës”.

Pas tre dekadash, që kur Shqipëria u bë demokraci, turistët janë të lirë të eksplorojnë të kaluarën magjepsëse të një vendi që ka parë ngritjen dhe rënien e qytetërimeve që datojnë mijëra vjet më parë.

Megjithëse vendi është i prirur të largohet nga plagët – që ende shërohen – të diktaturës së fundit, përqafimi i historisë ka rezultuar i frytshëm për turizmin.

“Shqipëria e re”

Nga “Bunk’Art 2”, një muze interaktiv i vendosur në një bunker të shkallës bërthamore, te “Mrizi i Zanave” – një burg i kohës së komunizmit që tani përdoret për të paraqitur gastronominë historike të Shqipërisë – kujtimet e dhimbshme mbeten të paharruara ndërsa ndërtohet një e ardhme e re.

Kuzhinieri shqiptar i trajnuar në Britaninë e Madhe, Ismet Shehu, është një nga njerëzit që e vendos të kaluarën komuniste të vendit të tij në krye dhe në qendër të sipërmarrjeve të tij të biznesit.

Restoranti dhe hoteli i tij “Kazerma e Cerenit” ndodhet në ish-kazermat dhe kompleksin ushtarak pranë kryeqytetit të vendit, Tiranës.

Vizitorët përshëndeten nga kamarierë me veshje ushtarake, herë pas here të pajisur me armë false.

“Kazerma ka të bëjë me ushqimin e freskët të rritur dhe prodhuar në vend”, tha Shehu për CNN.

“Ka të bëjë me ndihmën ndaj shqiptarëve dhe fqinjëve tanë. Kur njerëzit vijnë këtu, thonë: “Uau!”, ky vend ka qenë për ushtarët, dikur ka qenë për tanke, tritolet dhe granatat. Tani është një vend paqeje – me njerëz që shërbejnë me një buzëqeshje; ushqim të mirë dhe ëmbëlsira shumë të këndshme. Dhe ky është një ndryshim i madh, apo jo?”, tha Shehu.

Në dhoma, Shehu vendosi blloqe të mëdha cilindrike prej betoni për të kujtuar dushet e kazermave – duke shtuar radiot e vjetra ushtarake, kondakët e pushkëve prej druri dhe tenxheret e luleve të kthyera në mensa.

Ai tha se megjithëse vitet e komunizmit ishin të dhimbshme, qëllimi i tij ishte që njerëzit të ecnin përpara – në vend që të vazhdonin t’i frikësoheshin asaj.

“Në kohën e komunizmit isha shumë i ri”, tha 35-vjeçari.

“Por, e di që babai im ka luftuar shumë. Nuk dua të harroj kurrë atë që ishte më parë, por tani historia ka ndryshuar. Ne po bëjmë gjëra të reja, kjo është Shqipëria e re”, shtoi ai.

Pjesë të tjera të historisë së pasur të Shqipërisë (nën sundimin e perandorive romake dhe osmane) janë gjithashtu atraksionet kryesore, së bashku me fshatrat idilike të vendit.

Për shembull, qyteti i Beratit është i njohur për shtëpitë e tij të stilit osman dhe kishat bizantine, ndërsa fshati i Thethit tërheq adhuruesit e natyrës falë pyjeve dhe Alpeve Shqiptare.

Buzëqeshje të reja – dhe pjesë të tjera të trupit – me ofertë

Historia, kultura, natyra dhe ushqimi i Shqipërisë nuk janë atraksionet e vetme turistike të Shqipërisë – turizmi mjekësor ka dëshmuar gjithashtu të jetë një ndihmë për një vend të vogël.

Shqipëria po mirëpret vizitorë që kërkojnë të bëjnë operacione estetike cilësore – më lirë se në vendet e tyre.

Kjo mund të variojë nga trajtimet dentare deri te përmirësimi i gjoksit.

Botox-i i popullarizuar globalisht mungon dukshëm në oferta, pasi importi i tij për trajtime me injeksion është i ndaluar në Shqipëri.

Francezi, Stephane Pealat është një nga shumë persona që kanë vizituar Shqipërinë për një buzëqeshje të re dhe të përballueshme.

Në një intervistë për AFP, Pealat tha se operacioni i implantit dentar që ai zgjodhi kushtoi rreth 50,000 euro në Francë, krahasuar me vetëm 13,500 euro në Shqipëri.

“Është e rëndësishme të kesh një buzëqeshje të bukur”, tha ai.

Shefja italiane, Vera Panaitov tha për AFP, se fillimisht kishte shkuar në Shqipëri për të bërë dhëmbët, por pasi kishte mbërritur në Tiranë, kishte zgjedhur të rimodelonte gjoksin dhe hollonte belin.

Dermatologia dhe pedagogja e universitetit me qendër në Tiranë, Monika Fida tha se 750 deri në 1000 pacientë të huaj vizitonin klinikën e saj çdo vit, – për trajtime me injeksione me acid hialuronik kryesisht në buzë.

Kreu i Shoqatës Kombëtare të Mjekëve të Shqipërisë, Fatmir Ibrahimaj u tha gazetarëve, si pacientët e huaj ashtu edhe ata vendas nuk duhet të mbështeten vetëm në reklamat në internet për procedurat estetike dhe duhet të bëjnë kujdesin e duhur përpara se t’i nënshtrohen trajtimeve./atsh/KultPlus.com