Që nga momenti kur “Squid Game” pushtoi botën, një pyetje ka përndjekur miliona shikues: A është kjo seri e bazuar në një histori të vërtetë? Me një premisë kaq tronditëse – lojëra vdekjeprurëse ku njerëzit luftojnë për mbijetesë në emër të argëtimit të të pasurve – është e lehtë të kuptohet se si thashethemet dhe mitet filluan të qarkullojnë me shpejtësi. Por sa ka të vërteta pas gjithë kësaj?

Miti: Lojërat e “Squid Game” ndodhën vërtet në vitin 1988

Një nga pretendimet më të përhapura është se “Squid Game” është frymëzuar nga ngjarje reale që ndodhën në Korenë e Jugut gjatë vitit 1988, i njëjti vit kur Seuli ishte mikpritës i Lojërave Olimpike. Sipas këtij miti, lojërat u zhvilluan në mënyrë të fshehtë për të argëtuar elitën e pasur. Madje, kanë qarkulluar foto dhe video në rrjetet sociale, disa prej të cilave të krijuara me inteligjencë artificiale, që përpiqen të mbështesin këtë histori.

Fakti: Një ngjarje historike, por jo lojëra vdekjeprurëse

E vetmja lidhje reale mes vitit 1988 dhe “Squid Game” është fakti se në seri përmendet që lojërat nisën atë vit. Megjithatë, ka një ngjarje historike që mund të ketë ngjallur një farë lidhjeje të pavullnetshme: në vitet 1980, qeveria koreane ndërmori një fushatë për “pastrimin” e qyteteve të mëdha përpara Lojërave Olimpike. Për të fshehur varfërinë dhe numrin e madh të të pastrehëve nga sytë e botës, shumë njerëz u ndaluan dhe u mbyllën në institucione të ashtuquajtura, “qendra ndihme sociale”.

Një nga këto qendra, Brothers Home, ishte një vend ku ndodhën shkelje masive të të drejtave të njeriut. Raportimet tregojnë për keqtrajtime, abuzime dhe shfrytëzim të punës së detyruar. Struktura u mbyll në vitin 1987 pas një skandali të madh publik, dhe përgjegjësit u nxorrën përpara drejtësisë. Kjo ngjarje përfaqëson një faqe të errët të historisë koreane, por nuk ka lidhje me lojëra vdekjeprurëse, si ato të paraqitura në “Squid Game”.

Flet krijuesi

Sipas krijuesit të serisë, Hwang Dong-hyuk, ideja për “Squid Game” lindi gjatë krizës financiare globale të vitit 2008. Ai u frymëzua nga situata e njerëzve që, për shkak të borxheve dhe varfërisë, ishin të gatshëm të bënin gjithçka për të përmirësuar jetën e tyre. Ai ndërthur konceptin e lojërave vdekjeprurëse me idenë e pabarazisë ekonomike, duke e kthyer serinë në një alegori të fuqishme sociale.

“Squid Game” huazon gjithashtu nga koncepti i vjetër i “battle royale” – një format që ka ekzistuar në shumë forma gjatë historisë, nga gladiatorët romakë deri te tregimet moderne.

Çfarë është e vërtetë dhe çfarë është trillim?

Pra, le t’i ndamë gjërat qartë:

E vërtetë: Në vitet 1980, në Korenë e Jugut ndodhën shkelje të rënda të të drejtave të njeriut në institucione si Brothers Home.

Trillim: Nuk ka pasur kurrë lojëra vdekjeprurëse të organizuara si ato në “Squid Game”.

Krijuesi Hwang Dong-hyuk nuk e ka përmendur kurrë Brothers Home si frymëzim për serinë.

Mitet dhe keqkuptimet që qarkullojnë online shpeshherë janë sajesa, ndonjëherë të amplifikuara nga teknologji si inteligjenca artificiale. Megjithatë, ndonjëherë realiteti mund të jetë po aq tronditës sa trillimi./ KultPlus.com

Presidentja Vjosa Osmani ka uruar guvernatoren e Përgjithshme të Australisë, Sam Mostyn dhe kryeministrin Anthony Albanese, për Ditën e Australisë.

Në një postim në X, Osmani tha se Kosova e vlerëson miqësinë që ka me këtë shtet dhe se pret që të forcojë lidhjet mes dy vendeve.

“Urimet më të përzemërta për guvernatoren e Përgjithshme Sam Mostyn, kryeministrin Anthony Albanese dhe miqtë tanë australianë me rastin e Ditës së Australisë! Kosova e vlerëson thellësisht miqësinë e saj me Australinë, të ndërtuar mbi vlerat tona të përbashkëta të demokracisë, lirisë dhe respektit. Ne mezi presim të forcojmë më tej lidhjet e qëndrueshme midis vendeve tona. Paqja, prosperiteti dhe suksesi le të vazhdojnë të lulëzojnë në të gjithë vendin tuaj të bukur”, ka shkruar Osmani./ KultPlus.com

Manifestimi Kulturor Mbarëkombëtar “Flaka e Janarit 2025”, ka vazhduar tutje me aktivitete në fushën e enigmatikës, ku është mbajtur tryeza për enigmatikë, që për temë ka trajtuar: “Ndihmesë për terminologjinë e gjëzakuptimit- enigmatologjisë”, si dhe janë bërë të ditur fituesit e garës për enigmatikë në përpilim të fjalëkryqit dhe anagramit.

Fillimisht, Shemsedin Kryeziu, në emër të Shoqatës së Enigmatëve “Ndre Mjeda”, ka thënë se tani më janë bërë të rregullta organizimet e garave në enigmatikë apo të tryezave të ndryshme dhe edhe këtë vit po organizohen aktiviteteve në këtë fushë, ndihmuar nga Komuna e Gjilanit dhe si pjesë e Manifestimit “Flaka e Janarit 2025”.

Përndryshe, kjo Shoqatë dhe Redaksia e Revistës së Enigmatëve, “Horizonti”, kësaj here organizoi garat në një variant më ndryshe duke e bërë konkurruese garat në përpilimin e fjalëkryqit dhe të anagramit, sipas kritereve të përcaktuara nga organizatori.

Shoqata paraprakisht shpalli konkurs me korrespondencë për zgjidhje e gjëzave (fjalëkryq dhe ndërrimor-anagramë), ku garuesit kishin për detyrë përpilimin e fjalëkryqit me dimensione 10/12 me një fjalë obligative – Ndre Mjeda dhe një ndërrimori nga fjalët: “Enigmatika për flakën e janarit” (27 shkronja).

Punimet i dërguan 16 garues, prej tyre 16 fjalëkryqe dhe dhjetë (10) ndërrimorë. Në propozicionet e garave kërkohej zbatimi i rregullave të gjuhës shqipe, drejtshkrimi, gramatika dhe ato enigmatologjike. Prej 16 garuesve, tre prej tyre u lanë jashtë konkurrence për shkaqe etike dhe përkatësia kategorisë së juniorëve.

Juria e Shoqatës në përbërje: Zijadin V.Hasani, kryetar, Xhelel Selmani dhe Shemsedin Kryeziu, anëtarë, në vlerësimin e punime të arritura u bazuan në kriteret e njohura të vlerësimit siç janë: gjatësia mesatare e fjalëve, numri i katrorëve të zinj, numri i togjeve – bashkëtingëlloreve dhe zanoreve, sonoriteti (tingullima) i fjalëve, përdorimi i germave „të vështira“ (zh, rr, th nj, dh..), bardhësia e diagramit, fjalët e panjohura, germat e izoluara dhe përshtypja e përgjithshme, pas vlerësimit të tërësishëm të punimeve u bë kjo renditje:
Juria bëri këtë renditje:

Çmimet për Fjalëkryq: Mensur Mamuti, 287 pikë (vendi i parë), Skender Tullumi, 264 pikë (vendi i dytë) dhe Rexhep Hasani, 230 pikë, (vendi i tretë)

Renditja në sajim të ndërrimorit (anagramës) – Çmimet: Azem Çerkini, vendi i parë, Mensur Mamuti, vendi i dytë dhe Sadri Husmani, vendi i tretë.

Përndryshe, në tryezë foli Zijadin Hasani i cili tha se enigmatologjia në përgjithësi, por edhe ajo shqiptare është lëmi relativisht e re dhe ende nuk kemi shkrime as hulumtime të njohura për nivelin e zhvillimit të saj, e mos të flasim për terminologjinë shqiptare të gjëzave në përgjithësi.

“Shkëndijat e hershme të emërtimit të gjëzave në shqip i gjemë në libra, revista e gazeta të periudhave të ndryshme, të dhëna të vlefshme për emërtimin e gjëzave në gjuhën tonë jep një libër me gjëza “Lodra dhe zbavitje”, i autorit Sotir Qirjaku, i botuar më 1958 në Tiranë, pastaj “lojëra zbavitëse”,, Arian Çika – 1983, Tiranë, “Fjalori i Enigmatikës 3”, Zijadin Hasani, 1994 – Gjilan, pastaj “Enigmatika – figurat kombëtare (monografi):, Mensur Mahmuti, 2020 – Tetovë, “222 ditë me fjalëkryqet e Xh. Ruhanit”, Xhevat Ruhani, 2023 Prishtinë…”, ka thënë ndër tjerash Zijadin Hasani.

Ai tha poashtu se edhe Revista Horizonti (1981 – 2025), ka dhënë një ndihmesë të jashtëzakonshëm me terminologjinë enigmatike shqiptare, pastaj ndihmëse dhanë edhe revista tjera për enigmatikë botuar në Kosovës, por edhe në Maqedoninë e Veriut.

Hasani ka sqaruar më pas disa terma që nevojiten për të gjithë ata që merren me enigmatikë ose u intereson enigmatika.

Mensur Mamuti nga Tetova pati disa propozime në lidhje me terminologjinë ose shqipërimin e llojeve të gjëzave apo edhe termave tjerë në fushën e enigmatikës.

Ai u ndal te fjalët që përdorën në fjalëkryqet, për dy-shkronjat që janë pasuri e jona e shtoi se duhet pasur kujdes fjalët që përdorën nëpër fjalëkryqe, por kërkoi kujdes edhe në përpilimin e enigmave tjera si në rebuse…

Islam Zuzaku kërkoi t’i kushtojmë rëndësi kategorive gramatikore, e Xhelal Abrashi u ndal në krahasimin e gjëzëtarisë që botohet në Shqipëri dhe Kosovës, domosdoshmërinë që të respektohen rregullat në përpilimin e enigmave.

Xhelil Rrahmani tregoi që merr pjesë nëpër gara dhe përmendi se ka rastisë të fjalë që nuk i ka kuptuar andaj kërkoi kujdes gjatë përpilimeve, derisa Rasim Vllasaliu o fokusua te botimi i Horizontit qysh në fillet e saja, por edhe sot, e Nevzad Isufi tha se enigmatika duhet të përkrahet sepse kjo fushë duhet të vazhdojë se ka vlerës e saj.

Në tryezë kontribuuan edhe Ekrem Krasniqi, Skender Sadiku, Muhamet Halili, e të tjerë./ KultPlus.com

Nën sloganin “Albania, all senses”, Shqipëria është kthyer në stacionin më tërheqës për vizitorët në Panairin Ndërkombëtar “Fitur” 2025 që hapi dyert të mërkurën në Madrid.

Panairi i Madridit është një takim global për politikëbërësit, sipërmarrësit dhe profesionistët e turizmit me fokus tregjet hyrëse dhe dalëse të Amerikës Latine.

Kryeministri Edi Rama përcolli sot edhe mbresat e vizitorëve të stendës së Shqipërisë, teksa premtojnë se do të jetë destinacioni i radhës për ta.

Madje, të rinj që studiojnë në Madrid po e shikojnë edhe si një destinacion punësimi, gjatë sezonit veror.

“Shqipëria ka ngjallur interes të jashtëzakonshëm me stendën “Albania All Senses”, e cila sipas vetë organizatorëve u kthye në stacionin më tërheqës për vizitorët, çka premton shumë për një tjetër vit fantastik turistik”, theksoi Rama.

“Nuk kam qenë në Shqipëri, por e kam në plan. Jam një shkrimtare udhëtimesh dhe Youtuber. Shqipëria ka qenë në listën time, sepse duket e mrekullueshme. Dua të zbuloj plazhet, gjithashtu më pëlqen vera. Pra unë dhe bashkëshorti im kemi në plan të vizitojmë Shqipërinë, pasi na pëlqen të zbulojmë thesare të fshehura”, shprehet një vizitore.

Gjithashtu, thotë ajo, kostoja duket e përballueshme, ndaj kjo është edhe një arsye më tepër, përse do të donim të shkonim.

Një tjetër kureshtare e stendës “Albania all senses” tregon se ka parë shumë reklama në rrjetet sociale dhe beson se Shqipëria është vend shumë interesant, me plazhe shumë të bukur.

“E vërteta është se do të doja të dija më shumë, pasi udhëtoj vazhdimisht dhe dua ta vizitoj për të njohur një vend tjetër të ndryshëm nga i yni”, thotë një tjetër visitor.

Po ashtu, një tjetër vizitor thotë se do të dijë më shumë për Shqipërinë, dhe aktivitetet që mund të bëjë në vendin tonë.

“Familjes sime i pëlqen rafting ose biçikletat elektronike, apo udhëtimet në natyrë. Në stendë më treguan se është vendi i duhur për këto aktivitete”, shton ai.

Një vizitor tjetër thekson nuk e ka vizituar asnjëherë Shqipërinë, por shpreh interes për të ardhur në vendin tonë pasi është kureshtar për kulturën, apo malet.

“E di që Shqipëria ka terren malor. Po ashtu dua të shoh gjiret e plazhet dhe të njoh ushqimin tuaj. Në kemi shumë restorante shqiptare në Kinë”, thekson ai.

Ndërsa një studente e re e sheh Shqipërinë jo vetëm si destinacion turistik, por edhe si destinacion të mirë për punësim gjatë sezonit veror.

“Nuk kam qenë ndonjëherë. Po kërkoj një punë për sezonin veror dhe një nga destinacionet e mundshme është Shqipëria”, thotë ajo.

“Nuk kam qenë në Shqipëri, por do të vijë një moment që do të shkoj për ta njohur. Më pëlqen, më tërhoqi vëmendjen. Kam interes ta vizitoj”, shprehen të tjerë vizitorë të “Albania All Senses”.

Shqipëria mbylli një vit të sukseshëm të turizmit dhe pritet që sipas prenotimeve që janë bërë, por edhe promovimeve të shumta në mediet ndërkombëtare, duke e cilësuar Shqipërinë si destinacion turistik, viti 2025 do të ketë një rritje të ndjeshme të turistëve.

Madje operatorët turistikë thonë se mund të ketë një rritje me 35% në krahasim me vitin e shkuar dhe të arrihet në shifrën e mbi 13 milionë turistëve të huaj që do të vizitojnë Shqipërinë gjatë këtij viti./ KultPlus.com