301 vjet nga lindja e filozofit idealist Immanuel Kant

Immanuel Kant ishte filozof i madh gjerman dhe njëri ndër filozofët më të shquar të historisë së njerëzimit. Ai lindi më 22 prill 1724 në Konigsberg, shkruan KultPlus.

Vepra e tij Kritikë e Aryes së Kulluar shënon pikë-kthesën qendrore në historinë e filozofisë dhe fillimin e filozofisë moderne. Rëndësia e tij qëndron në ndihmesën që dha në metodologjinë e re të studimit të gonselogjsë, themeluar mbi kriticizmin.

Veprimtaria e tij u zhvillua kryesisht në dy periudha. Periudha e parë, e cila përkon me emërimin “Periudha Praktike” ka filluar që nga fillimet e punës së tij deri më 1770. mbas këtij viti fillon edhe periudha e dytë e veprimtarisë së tij e cila emërohet si “Periudha Kritike”. Kjo e fundit vazhdoi deri në fund të jetës së tij. Gjatë periudhës “praktike”, ai do të parashtronte ide dhe hipoteza të shumta. Engelsi këto varg idesh dhe hipotezash i quajti si “idetë që i dhanë idesë sundimin absolut të mënyrës metafizike të mendimit në shkencat e natyrës.

Si një filozof idealist, për Emanuel Kantit (flitet për periudhën e mbas vitit 1770) fillon “Periudha Kritike” solli risi të reja dhe deri më 1781 ai kishte arritur të botonte dy vepra të rëndësishme duke u përfshirë në përpunimin e Idealizmit Transcendental. Sipas këtyre mendimeve, Kanti predikonte se sendet në vetvete nuk mund të njihen prej njerëzve sepse konceptimi jonë shqisor nuk ka lidhje të drejtpërdrejtë me këto të fundit (pra me sendet). Dijet teorike të sakta në limitin e të vërtetës (pra nënkupton se e vetmja ide e vërtetë), sipas tij mund ta pasqyrojnë vetëm shkenca të tilla si matematika dhe shkencat e natyrës sepse këto shkenca mbështeten në format apriori të arsyes.

Ai ishte personi i cili hartoi për herë të parë prezumimin e pafajsisë për të gjithë njerëzit (e shprehur edhe në nenin 30 të kushtetutës së Repuplikës së Shqipërisë ku thuhet qartë se: “Kushdo quhet i pafajshëm përderisa nuk i është provuar fajësia me vendim gjyqësor të formës së prerë”). Imperativi Kategorik është gjithashtu parim i formuluar nga Kanti.

Në rininë e tij Kanti ishte një nxënës i mirë, megjithëse jo i shkëlqyer. Ai u rrit në një shtëpi pietiste, një Lëvizje pas Luteriane që dallohej për një përkushtim të fortë, perultesi vetjak, dhe një lexim të hollësishëm të Biblës. Për pasoje, Kanti mori një edukim të ashpër dhe të rreptë, ndëshkues dhe disiplinor gjë që e ndihmoi atë në mësimin fetar dhe të latinishtes rreth shkencave dhe matematikës.

Kanti ka ndikuar shumë në filozofinë botërore. Filozofia e tij është shprehur në vazhdim nga neokantistët, në idetë pozitiviste dhe mahizmi./KultPlus.com

Sot, Dita Ndërkombëtare e Tokës

Sot, më 22 prill në botë shënohet Dita Ndërkombëtare e Tokës.

Dita e Tokës është një ngjarje vjetore që festohet në të gjithë botën me 22 prill për të demonstruar mbështetjen për mbrojtjen e mjedisit. Dita e Tokës për herë të parë është festuar në vitin 1970, ndërsa tani përfshinë ngjarje të ndryshme globalisht nga Rrjeti i Ditës së Tokës “Earth Day Network”.

Në Ditën e Tokës 22 Prill 2016, Marrëveshja e Parisit u nënshkrua nga Shtetet e Bashkuara, Kina dhe rreth 120 vende të tjera.  Ky nënshkrim plotësoi një kërkesë kryesore për hyrjen në fuqi të draft traktatit historik të mbrojtjes së klimës, të miratuar me konsensusin e 195 vendeve të pranishëm në Konferencën e Kombeve të Bashkuara për Ndryshimet Klimatike në vitin 2015, në Paris.

Komunitete të shumta krahas kësaj festojnë edhe Javën e Tokës, e që përfshin një javë të tërë veprimtarish të përqendruara në çështjet mjedisore me të cilat përballet bota./KultPlus.com

Ditët Shqiptare në Botë nisin nga Italia, prezantohet instalacioni i veçantë ‘Dying of Laughter’

Në Milano, një nga kryeqendrat botërore të dizajnit dhe artit bashkëkohor, Shqipëria solli një zë të veçantë – të vetin, përmes nismës më të re të Ministrisë së Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, CulturaAlb.

Me anë të kësaj platforme që ptritet të nise një kapitull i ri në diplomacinë kulturore të vendit tonë, synohet të prezantohet krijimtaria shqiptare në skenën ndërkombëtare.

CulturaAlb – Ditët Shqiptare në Botë u prezantua për herë të parë në Fuorisalone 2025, ku nga 7 deri më 13 prill, Shqipëria u bë pjesë e gjallë e programit kulturor të qytetit.

Në qendër të javës shqiptare ishte instalacioni “Dying of Laughter”, një vepër që ndërthur humorin me tragjedinë, të realizuar nga arkitektët Marin Nikolla dhe Denis Muça, në bashkëpunim me mjeshtrin e qeramikës Vasil Kuka.

Projekti i Nikollës dhe Muçës ndërton një urë mes gjuhës, kujtesës kolektive dhe formës artistike. Duke u nisur nga një shprehje popullore, “vdiq nga e qeshura”, ata krijojnë një univers simbolik ku qeramika bëhet mediumi për të përçuar një histori të paprekshme, por të gjithënjohur. Siç theksojnë edhe vetë autorët në intervista të ndryshme, projekti trajton një ndërthurje të pazakontë mes epikes së të qeshurës dhe tragjikes së vdekjes, mes gëzimit dhe humbjes, një binom që gjen shprehje në qeramika të realizuara me mjeshtëri.

Në zemër të instalacionit është mjeshtri i qeramikës Vasil Kuka, një artizan nga zona e Zadrimës, që prodhon me dorë deri në 300 copë qeramike në ditë. Ai përfaqëson modelin e një artizani-industrial, që ruan teknikat tradicionale, por punon me një efikasitet bashkëkohor.

Krahas “Dying of Laughter”, publiku pati mundësinë të vizitojë edhe ekspozita të tjera si: vepra të Bib Frrokaj, artistit shqiptar që eksploron ndërthurjen e motiveve tradicionale me ato moderne. Gjithashtu e ekspozuar ishte edhe “Vatra”, një tavolinë xhami e dizajnuar me dorë nga arkitektja Joana Dhiamandi, që mbart simbolikën e ngrohtësisë së shtëpisë shqiptare.

Një tjetër moment i rëndësishëm i javës shqiptare në Milano ishte prezantimi i platformës Albchef, një rrjet ndërkombëtar i kuzhinierëve shqiptarë që synon promovimin e traditës kulinare në një nivel global. Pjesë e aktiviteteve ishin degustimet e produkteve të agroturizmit “Mrizi i Zanave” dhe prezenca e shefit Altin Prenga, një figurë kyçe në gastronominë shqiptare bashkëkohore.

Në kuadër të CulturAlb, nismë e Ministrisë së Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, u zhvilluan gjithashtu momente shoë-cooking, degustime të ushqimeve tipike dhe biseda mbi rëndësinë e etikës dhe qëndrueshmërisë në kuzhinë dhe dizajn, duke treguar se vlerat tradicionale shqiptare mund të kenë një ndikim të fortë në tregjet ndërkombëtare.

E qeshura, si motiv kryesor i instalacionit, nuk mungoi edhe në formatin e saj më të drejtpërdrejtë: stand-up comedy. Humoristi shqiptar Xhuliano Dule solli në skenë momente të spikatura ironie dhe reflektimi mbi realitetin shqiptar dhe atë të diasporës.

Po ashtu u shfaq dhe premiera e dokumentarit “UDHA – Një gjak, një gjuhë, një besë”, me autorë Lorik Cana dhe Arber Agalliu, e cila rrëfen mbi lidhjet kulturore, gjuhësore dhe shpirtërore të shqiptarëve në rajon dhe diasporë.

CulturaAlb nuk ndalet në Milano. Ajo është një urë që bashkon shqiptarët brenda dhe jashtë vendit, duke promovuar trashëgiminë tonë të gjallë në çdo cep të botës. Një nga shembujt më të prekshëm të kësaj trashëgimie është Vallja arbëreshe, një festë pesëshekullore që zhvillohet çdo të martë pas Pashkëve në katundet arbëreshe të Italisë.

Kjo festë përkujton fitoren e Gjergj Kastriot Skënderbeut në vitin 1467 dhe mishëron shpirtin e një populli që nuk i ka harruar rrënjët. Me këngë, valle dhe veshje tradicionale, Vallja është një kujtim i gjallë, një homazh ndaj identitetit dhe qëndresës arbërore – tashmë pjesë e rrëfimit të ri që CulturaAlb sjell para botës.

Megjithatë, këto aktivitete të organizuara në kuadër të nismës CulturaAlb – Ditët shqiptare në botë janë vetëm të parat, pasi ky program shumëdimensional kulturor i iniciuar nga Ministria e Ekonomisë, Inovacionit dhe Kulturës së vendit tonë, ka si synim promovimin e trashëgimisë kulturore shqiptare në shumë shtete të tjera.

Në thelb, CulturaAlb është një platformë e re diplomacie kulturore, e cila angazhon artistë, dizajnerë, muzikantë, kuzhinierë, krijues dhe komunitete shqiptare në diasporë për të sjellë zërin e Shqipërisë në qendrat më të mëdha kulturore të botës./atsh/ KultPlus.com

Rama: Transformim i shëtitores buzë detit në Durrës në hapësirë urbane shumë më tërheqëse

Në Durrës kanë nisur një seri investimesh madhore që kanë hapur një kapitull të ri zhvillimi për qytetin bregdetar.

Kryeministri Edi Rama ndau sot në rrjetet sociale një tjetër projekt të bukur të bashkisë së Durrësit, konceptuar nga studioja e famshme spanjolle e themeluar nga legjendari Ricardo Bofill.

Rama theksoi se ky projekt do ta transformojë këtë pjesë të shëtitores buzë detit në një hapësirë urbane shumë më tërheqëse, duke kontribuar në rritjen e cilësisë së ofertës turistike të Portës së Adriatikut.

Aktualisht në Durrës po zbatohen disa projekte infrastrukturore, të cilat do të ndikojnë jo vetëm në përmirësimin e zonave turistike, por edhe në menaxhimin e trafikut gjatë sezonit turistik.

Projekti për Lungomaren e Durrësit do t’i japë edhe më shumë vlerë shtëpive, hoteleve, njësive të shërbimit, ndërsa parashikohet edhe zgjerimi i zonës ranore në 100 metra./atsh/KultPlus.com

Kongresi Amerikan paraqet rezolutë kundër krimeve të dhunës seksuale në Kosovë

Qendra Kosovare për Rehabilitimin e të Mbijetuarve të Torturës (QKRMT), përmes rrjeteve sociale ka njoftuar se Kongresi Amerikan ka paraqitur Rezolutën 26 – një zë i fuqishëm kundër krimeve të dhunës seksuale në Kosovë.

“Një betejë e gjatë, e dhimbshme dhe e heshtur që më në fund po merr vëmendjen që meriton.  Mirënjohje për Vasfije Krasniqi Goodman – simbol i guximit – dhe Vera Mjeku për përkushtimin dhe zërin e palodhur në këtë rrugëtim drejt së vërtetës. Kjo rezolutë sjell shpresë për çdo të mbijetuar që ka pritur drejtësi për vite me radhë. Shyrete Tahiri Ramadan Nishori”, thuhet në njoftimin e qendrës.

Një ndër të mbijetuarat e dhunës seksuale në Kosovë, Vasfije Krasniqi – Goodman është shprehur se ky është një hap i rëndësishëm në luftën tonë për drejtësi.

“Anëtarë të Kongresit Amerikan Demokrat dhe Republikanë kryesuar nga Kongresistët Julie Johnson, Keith Self, Ritchie Torres, Jim McGovern, Marc Veasey, Alexandra Ocasio-Cortez, George Latimer, Mike Lawler, dhe Ilhan Omar paraqitën në Kongresin Amerikan Rezolutën 26 që bën thirrje për drejtësi dhe që t’i jepet fund pandëshkueshmërisë së krimeve të dhunës seksuale nga forcat serbe gjatë luftës së vitit 1999 në Kosovë në rastin tim dhe gjithë të mbijetuarve të tjerë”, shkruan ajo.

Tutje, Krasniqi – Goodman është shprehur falënderuese ndaj Vera Mjekut, bashkëhartuese e rezolutës dhe promotore e përpjekjeve tona për mbështetje në Kongresin Amerikan dhe gjithë atyre që na kanë përkrahur dhe vazhdojnë të na përkrahin që rezoluta të paraqitet në Komisionin e Punëve të Jashtme dhe gjithë Kongresin./KultPlus.com

‘Ajo që s’e them’

Poezi nga Azem Shkreli

Ajo që s’e them s’është foshnje që përkundet
Kot së koti dhe rritet. S’është as vala
Që lyp brigje të tjera dhe nuk mundet
Është burim për të cilin digjet etjes fjala

Ajo që s’e them s’është hije. As tehu që hasi
Në gurin e së pathyeshmes dhe u lakua në dëshprim
Dhunë e dhëmbjes është. Klithja që plasi
Kupën e ëndjes sate dhe të durimit tim

Ajo që s’e them s’është kullë e shembur brenda
S’është dënim i dashjes dhe nuk është e huaj
Njerëz e njolla e gjithë ç’ju përmenda
Ajo nuk është guri im mbi varrin tuaj

Ajo që s’e them s’është heshtje. As magjia
E lashtë e saj që ja dimë të fshehura halët
Dhe do t’i trembet kobit të vet zbraztia
Kur të ja flak unë fytyrës leckat fjalët./KultPlus.com

Bëje sidoqoftë!- poezi me mesazh tejet të fuqishëm

Poezi nga Shën Nënë Tereza
Përktheu: Agon Sinanaj

Në të shumtën e rasteve
Njerëzit janë të paarsyeshëm dhe egoist.
Fali, sidoqoftë.

Nëse jeni i mirë,
njerëzit mund t’iu akuzojnë
Se po e bëni për motive vetjake dhe të mëvonshme.
Bëhu i mirë, sidoqoftë.

Nëse jeni i suksesshëm,
do të fitosh disa miq të pabesë
Dhe disa armiq të sinqertë.
Bëhu i suksesshëm, sidoqoftë.

Nëse jeni i ndershëm dhe i sinqertë,
Njerëzit mund t’iu mashtrojnë.
Bëhu i ndershëm dhe i sinqertë, sidoqoftë.

Atë që keni krijuar me vite,
njerëzit, mund ta shkatërrojnë për një natë.
Krijo, sidoqoftë.

Nëse gjen paqe dhe lumturi,
disa mund t’iu xhelozojnë.
Bëhu i lumtur, sidoqoftë.

Të mirat që bëni sot,
do të harrohen shpejt.
Bëj mirë, sidoqoftë.

Jep gjithçka nga vetja,
Dhe nuk do të jetë kurrë e mjaftueshme.
Jep gjithçka nga vetja, sidoqoftë.

Në fund të fundit,
kjo është mes teje dhe Zotit.
Nuk ka qenë kurrë mes teje dhe atyre, sidoqoftë./KultPlus.com

Muzeu Arkeologjik i Durrësit, rihap dyert për vizitorët këtë vjeshtë

Modernizimi urban i Durrësit po shtrihet, jo vetëm në rrugë, lagje dhe sheshe, por po bën të mundur edhe rilindjen e disa objekteve historike me të cilat qyteti identifikohet.

Muzeu Arkeologjik është një prej tyre, që po rilind nga e para pas goditjes nga tërmeti, një thesar i vyer i historisë sonë të antikitetit me më shumë se 2400 objekte, të cilat me përfundimin e restaurimit do të ekspozohen në pavione tërësisht të reja, me ndriçim dhe kushte bashkëkohore, e që bashkë me rikualifikimin e hapësirës në oborrin e muzeut do të kthehen në një nga atraksionet më të rëndësishme të turizmit historik në vend.

Kryetari i PSSH, Edi Rama gjatë vizitës së tij në Durrës, ndaloi në këtë Muze për të parë ecurinë e punimeve për restaurimin, së bashku me Ministrin e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit Blendi Gonxhja dhe Kryetaren e Bashkisë së Durrësit Emiriana Sako, e cila informoi se Muzeu Arkeologjik tërheq në numër shumë të madh vizitorësh.

“Një objekt, që nuk mund të rrimë pa e treguar historinë. Fillon në ‘88 dhe ngec, ndërtohet keq. Në 2010 mbyllet prapë. Në 2015 hapet, por prapë në gjendje jo të mirë. Si objekt, ka pasur tentativa nga pushtetarët para 2013 për ta bërë markatë në planet e tyre, dhe në projektin e ri që vëmë në jetë këtu, na del një problematike me strukturën, e cila del që nuk ka qene e ndërtuar si duhet, kështu që përforcimet dhe ndërhyrja pas tërmeteve, bëhet me ndryshim projektesh që në fillim. Kjo ka sjellë vonesë në kalendarin e punimeve, në radhë të parë, në radhë të dytë trashëguam në 2015 një objekt që ishte tokë pa letra, probleme ligjore. Të gjitha këto janë kompletuar deri vitin e fundit me shumë mundim, shpronësime, dokumentacion në mënyrë që të bënim projektin e plotë brenda dhe jashtë”, tregoi

Ministri i Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit Blendi Gonxhja, shtoi se është dyfishuar sipërfaqja e ekspozimit. “Kati i dytë, do jetë pak më inovator. Ka shumë material, ka shumë inventar, ka shumë arkiva”, tha ai.

Kryetarja e bashkisë së Durrësit, Emiriana Sako informoi se në rikostruksion është dhe Muzeu Etnografik, edhe ai i dëmtuar nga tërmeti i 2019.

Ministri Gonxhja tregoi edhe mbi detaje të tjera të projektit siç është rikualifikimi i gjithë hapësirës përreth muzeut, që merr një vlerë të re.

“Kati i dytë, jeta sociale, aktivitete ku sheh nga të gjitha krahët dhe do ketë shumë gjallëri, vizitorë, fëmijë, kurse. Kati i dytë riorganizohet i gjithi për muzeun që nuk ka qenë. I gjithë oborri merr shumë vlerë. Do ndërtohet një tendë statike që të vizitohet dhe pjesa e jashtme. Do hiqen të gjitha, do pastrohen dhe do ketë objekte, aktivitete dhe një ashensor paronamik nga mbrapa ku do shkosh direkt në katin e tretë. Disa gjetje të mozaikut të Gjergj Kastriotit duam t’i lidhim në një shteg. Kolonat janë të riforcuara, pothuajse të ristrukturuara se ishin problematike”, detajoi Ministri Gonxhja, ndërsa shtoi se Muzeu është parashikuar të përfundojë në muajin shtator të këtij viti.

Muzeu Arkeologjik i Durrësit është muzeu arkeologjik më i madh në Shqipëri.

I themeluar në vitin 1951, muzeu ka një koleksion të pasur me objekte që datojnë nga periudha parahistorike deri në shekullin IV pas Krishtit. Këto objekte janë zbuluar kryesisht në sitin antik të Dyrrahut, i njohur ndryshe si Dyrrhachium, dhe përfshijnë artefakte nga periudhat helenistike, romake dhe bizantine.

Eksponatet më të njohura përfshijnë stele romake funerale, sarkofagë prej guri dhe bustet e vogla të perëndeshës Venus, që dëshmojnë periudhën kur Durrësi ishte një qendër e kultit të saj./atsh/KultPlus.com

“Mos u mërzit që po plakesh, ky është një privilegj që disa njerëzve u është mohuar”

Samuel Langhorne Clemens, i njohur me emrin Mark Tuein(Twain), ishte një autor dhe humorist amerikan. Ai shquhet për novelat e tij, The Adventures of Tom Sawyer (Aventurat e Tom Sojerit, 1876), si dhe për (Adventures of Huckleberry Finn) (Aventurat e Hakëllberri Finit), e cila me vone njihej si “Great American Novel” (Novela e famshme Amerikane).

Mençuria dhe satira e tij ishin te vlerësuara prej shume kritikeve dhe letrareve, dhe ai ishte shok me presidente, artiste, industrialiste te ndryshëm si dhe me Mbretërinë Evropiane. Gjendja e tij financiare ishte e dobët, megjithëse ai fitoi mjaft para nga shkrimet dhe ligjëratat e tij. Ai ishte i njohur si humoristi me i famshëm amerikan i moshës se tij, dhe William Faulkner e quajti Twain “babai i literaturës amerikane”.

Sot, KultPlus ju sjell disa nga thëniet e njohura të Mark Twain:

“Kujdes kur të lexoni libra shëndeti. Mund të vdisni për një gabim shtypi.”

“Unë nuk mora pjesë në funeral, por dërgova një letër të këndshme kur thuhej se e miratova.”

“Nuk e kam lejuar asnjëherë shkollimin të ndërhyjë me arsimimin.”

“Njeriu që nuk lexon libra të mirë nuk ka asnjë avantazh ndaj atij që s’mund t’i lexojë.”

“Përse rrini heshtur me pamjen e një zarfi pa adresë sipër?”

“Problemi me këtë botë nuk është se njerëzit dinë shumë pak, por se dini kaq shumë gjëra që s’qëndrojnë.”

“Është shumë e lehtë ta lësh duhanin. Unë e kam bërë me qindra herë.
Blini tokë. Askush s’e prodhon më.”

“Nga të gjitha gjërat që kam humbur, më ka marrë malli më shumë për mendjen.”

“Vera gjermane dallohet nga uthulla nga etiketa.”

“Mos u sillni rrotull duke thënë se bota ju detyron jetesën. Bota nuk ju detyron asgjë. Ishte këtu para jush.”

“Gjithmonë falini armiqtë, asgjë s’i mërzit më shumë.”

“Mund t’i rezistoj gjithçkaje, përveç tundimit.” /KultPlus.com

Dy vite nga vdekja e themeluesit të grupit muzikor “The Pop Group”

Mark Stewart, themelues i grupit muzikor “The Pop Group”, ka vdekur para dy vitesh në moshën 62-vjeçare.

Stewart e themeloi grupin në vitin 1977 si adoleshent në Bristol me John Waddington, Simon Underwood, Gareth Sager dhe Bruce Smith.

Frymëzuar nga punk, dub dhe reggae, The Pop Group publikoi albumin e tyre debutues “Y”, në vitin 1979.

Një vit më pas publikuan albumin tjetër të titulluar në mënyrë provokuese “For How Much Longer Do We Tolerate Mass Murder?”, pas një shfaqjeje në një tubim të Fushatës për çarmatimin bërthamor në sheshin Trafalgar në vitin 1980.

Stewart filloi të punojë me artistë të hershëm hip-hop si The Last Poets dhe anëtarë të Sugar Hill Records.

Ai shpesh bashkëpunoi me artistë të tjerë, si Bobby Gillespie i Primal Scream dhe grupi trip-hop Massive Attack’s Daddy G.

Në vitin 2010, The Pop Group u reformua për një seri shfaqjesh live dhe regjistroi dy albume në studio.

Performanca e fundit e Steëart me grupin ishte në Britani për Coventry UK City of Culture 2021./KultPlus.com

Nuk ka dashuri të lumtur kurrherë

Poezi nga Louis Aragon / Përktheu Romeo Çollaku

Njeriut asgjë nuk iu dhurua përfare
As forca as brishtësia as dhe zemra e vet
Hija e tij krahëhapur një kryqi i ngjet
Kur e gjurmon lumturinë gjendet në rrëmet

Jeta e tij një ndarje e kotë edhe vrastare
Nuk ka dashuri të lumtur kurrherë
Jeta e tij ngjason me ushtarët pa pajime
Që kush e di ç’fat i përplas në këtë prag
Edhe pse aq herët u zgjuan sot në ag
Tani sillen të ngeshëm në ditën që u vag
Mos derdhni pikë loti Po thoni Jeta ime
Nuk ka dashuri të lumtur kurrherë

O dashuri e bukur brenga ime e çmuar
Të ruaj thellë vetes si një zog flatrathyer
Dhe ata që na shohin kur kalojmë rrëmbyer
Pëshpërisin gjithë ato fjalë që kam ngërthyer
Për sytë e tu të mëdhenj e që tash janë shuar
Nuk ka dashuri të lumtur kurrherë

Tashmë u bë vonë të mësojmë ç’është jeta
Përkryer zemrat tona qajnë nëpër natë
Këngën të këndohet e ndih një dhimbje e gjatë
S’dridhet tel kitare pa lotë e përgjëratë
Shpirtin e përmbytin vetëm dallgët e vërteta
Nuk ka dashuri të lumtur kurrherë

Dashuri që nuk kapit nuk ka kurrkund në botë
Nuk ka kurrkund dashuri që vuajtjesh s’të flak
Nuk ka kurrkund dashuri që nuk sëmbon e mpak
Pa ty edhe atdheun do ta doja më pak
Nuk ka dashuri që gjallon pa derdhur lotë
Nuk ka dashuri të lumtur kurrherë
Atë veç ne të dy e kemi ndjerë./KultPlus.com

“Asgjë nuk mund t’i rezistojë sulmit të të qeshurës”

Këshilla nga Mark Twein për një jetë të mirë.

Mund ta njihni Mark Twein nga disa prej librave të tij popullorë, si Aventurat e Hakwlberri Finit apo Aventurat e Tom Sojerit. Ai ishte shkrimtar, por edhe humorist, satirist dhe lektor.

Twein njihet mirë për shumë prej thënieve të tij shpesh herë të mbushura me humor. Ja disa prej këshillave që ai ka lënë.

1. Pranoje vetveten

“Një njeri nuk mund të ndihet rehat pa pranimin e vetes së tij”

Nëse nuk e pranon veten tënde, apo sjelljen dhe veprimet e tu, atëherë me siguri do të vish vërdallë gjithë ditën me një ndjesi parehatie. Nëse, nga ana tjetër, e miraton veten tënde, atëherë do të kesh prirjen të jesh i relaksuar si dhe të fitosh lirinë e brendshme për të bërë më shumë prej atyre gjërave që i do me të vërtetë.

Tani, kjo gjë ka potencialin të shndërrohet në një pengesë të madhe sa i përket zhvillimit personal. Mund të kesh gjithë mjetet e nevojshëm për t’u rritur personalisht, por në një farë mënyre ndien një si rezistencë të brendshme. Nuk shkon dot atje kudo.

Ato që ndesh mund të jenë barrierat e suksesit. Ti ngre barriera në mendjen tënde, për gjëra që mund ose nuk mund t’i meritosh. Apo barriera që të tregojnë se cfarë je i aftë të bësh.

Ato mund të të thonë se në të vërtetë nuk je lloji i personit që mund të bësh atë gjë për të cilën po përpiqesh. Ose, edhe nëse bën ndonjë farë përparimi në drejtimin ku je nisur, mund të fillosh të sabotosh vetveten. Për ta mbajtur veten në një vend që është i njohur për ty.

Kështu që, ke nevojë t’i japësh miratimin vetvetes dhe të lejosh që të jesh personi që dëshiron të jesh. Mos kërko miratim nga të tjerët. Vetëm nga vetja jote. Për ta shembur atë barrierë të brendshme apo për të hequr dorë nga ajo tendencë sabotuese. Nuk është e lehtë kjo dhe mund të kërkojë kohë.

2. Limitet e tua mund t’i kesh vetëm në mendje

“Mosha është një çështje e mendjes mbi rëndësinë. Nëse nuk e vret mendjen, atëherë nuk ka rëndësi”

Shumë kufizime i kemi thjeshtë në mendjen tonë. Për shembull, mendojmë që njerëzit nuk do të miratojnë sepse jemi shumë të gjatë, shumë të moshuar apo shumë qerosë.

Por këto janë gjëra që kryesisht kanë rëndësi atëherë kur ti MENDON se kanë rëndësi. Sepse nis të shqetësohesh për atë që njerëzit mund të mendojnë. Dhe njerëzit shfrytëzojnë pikërisht këtë gjë dhe mund të reagojnë në mënyra negative. Ose ti mund të interpretosh cdo gjë që ata bëjnë si një reagim negativ, për arsye se ke kaq shumë frikë prej një reagimi negativ, apo sepse je kaq shumë i fokusuar brenda vetes.

Ndërkohë që, nëse ti nuk e vret shumë mendjen, edhe njerëzit do të kenë prirjen të mos e vrasin kaq shumë mendjen. Dhe nëse nuk e vret mendjen, nuk do të lejosh këtë pjesë të vetes tënde të shndërrohet në një pengesë në jetën tënde.

3. Çelu dhe argëtohu

“Humori është bekimi më i madh i njerëzimit”
“Asgjë nuk mund t’i rezistojë sulmit të të qeshurës”

Humori dhe e qeshura janë mjete të mrekullueshme. Ato mund ta shndërrojnë çdo situatë serioze në dicka për të qeshur. Ato mund ta përmirësojnë gjendjen shpirtërore pothuajse kudo.

Dhe një gjendje shpirtërore më e mirë është zakonisht një hapësirë më e mirë për të punuar, për arsye se tashmë trupi dhe mendja jote nuk janë të mbushur me emocione negativë.

Kur je më i çelur dhe i relaksuar, atëherë zgjidhja për një situatë është shpesh herë më e lehtë për t’u gjetur dhe zbatuar.

4. Largoje zemërimin

“Zemërimi është një acid që i bën më shumë dëm enës ku ndodhet se sa cdo gjëje mbi të cilën derdhet”

Në pjesën më të madhe të kohës, zemërimi është i pakuptimtë. Mund të bëjë që situatat të dalin jashtë kontrolli. Dhe nga një këndvështrim egoist, ai është shpesh herë më i dëmshëm për të zemëruarin se sa për personin me të cilin ky është i zemëruar.

Kështu që, edhe pse ndihesh i zemëruar me dikë për ditë të tëra, kupto që më shumë po dëmton veten tënde. Personi tjetër mund të mos jetë as i vetëdijshëm që ti je i zemëruar me të. Kështu që, ose fol me personin dhe zgjidhe konfliktin, ose hiq dorë nga zemërimi sa më shpejtë të jetë e mundur.

5. Çliroje veten nga pretendimet

“Mos hajde vërdallë duke thënë që bota të ka borxh të jetuarit. Bota nuk të ka borxh asgjë. Ajo ka qenë aty para se ti të lindje”

Kur je i vogël, nëna dhe babai mund të të japin shumë gjëra. Ndërkohë që rritesh, mund të ndihesh sikur bota e ka për detyrë të të japë atë që ti dëshiron, apo që të ka borxh diçka. Ky lloj mendimi mund të shkaktojë shumë zhgënjim dhe zemërim në jetën tënde.

Sepse bota mund të mos të ta japë atë që ti pret prej saj. Nga ana tjetër, mund të jetë në të njëjtën kohë diçka çliruese. Sepse mund të kuptosh që je ti që duhet t’i japësh formë jetës tënde, drejt asaj që dëshiron.

Nuk je më fëmijë, që pret prindërt apo botën t’i japë diçka. Tashmë je në vendin e shoferit. Dhe mund të shkosh, pak a shumë, ku të duash.

6. Nëse merr një udhë të ndryshme, përgatitu për reagimet

“Një njeri që ka një ide të re, është një i fiksuar, deri kur ideja rezulton e suksesshme”.

Mendoj se kjo gjë ka shumë lidhje me vetëpërmirësimin. Nëse fillon të ndryshosh, apo të bësh diçka të ndryshme nga ajo që bën zakonisht, njerëzit mund të kenë reagime të ndryshëm. Disa mund të jenë të lumtur për ty. Të tjerë bëhen indiferentë. Të tjerët mund të jenë të çuditur, dhe reagojnë në mënyra negative apo shkurajuese.

Shumë prej reagimeve me shumë gjasa nuk kanë të bëjnë me ty, por me personat që i shprehin këta mendime dhe për jetët e tyre. Mënyra si ata ndihen për veten shprehet në fjalët që përdorin dhe gjykimet që bëjnë.

Dhe nuk është problem. Mendoj se ka shumë gjasa që ata nuk do të reagojnë aq negativisht sa ti e imagjinon. Ose ndoshta, shumë shpejt ata do të kthehen të fokusohen tek sfidat e tyre.

Kështu që, ajo që njerëzit mund të thonë dhe mendojnë, si dhe lejimi i këtyre që të të sprapsë, mund të jenë thjeshtë fantazi dhe barriera që ti vetë i ndërton në mendjen tënde.

Mund të zbulosh se, kur më në fund e kapërcen atë pragun e brendshëm që vetë e ke krijuar, atëherë njerëzit që ke përreth nuk do të të qortojnë apo të rendin me “cfurk” në dorë pas teje. Me shumë gjasë, thjeshtë do të të pranojnë.

7. Ruaje fokusin të qëndrueshëm në atë që dëshiron

“Largoji mendimet prej telasheve të tua… përmes veshëve, përmes thembrave, apo çfarëdolloj gjëje tjetër që mundesh”.

Ajo mbi të cilën ti e fokuson mendjen përcakton se si do të shkojnë gjërat. Mund të fokusohesh në problemet e tua dhe të zhytesh në vuajtje dhe një mentalitet viktime.

Ose mund të fokusohesh në anën pozitive të një situate, në atë që mund të mësosh prej një situate, apo thjeshtë ta fokusosh mendjen në diçka krejt tjetër.

Mund të jetë normale të “zhytesh” në probleme dhe të notosh në një det negativiteti. Por kjo është një zgjedhje. Si dhe një zakon i të menduarit. Mundesh që ta kesh refleks të zhytesh në probleme, në vend që ta rifokusosh mendjen në diçka më të dobishme. Por mund të zhvillosh edhe zakonin e të mësuarit që të marrësh gjithnjë e më shumë kontrollin se ku e vendos fokusin.

8. Mos u fokuso aq shumë për ta bërë veten të ndihesh mirë

“Mënyra më e mirë për të ngritur humorin tënd është të përpiqesh të ngresh humorin e dikujt tjetër”.

Mund të jetë një këshillë jo shumë e besueshme. Por, një prej mënyrave më të mira që të ndihesh mirë me vetveten është të bësh dikë tjetër të ndihet mirë, apo ta ndihmosh në një farë mënyre.

Kjo është një mënyrë shumë e mirë për t’i parë gjërat, për të krijuar një spirale pozitiviteti dhe shkëmbimi vlerash mes njerëzve.

Ti ndihmon dikë dhe të dy ndiheni mirë. Personi që ndihmove ndihet i prirur të të ndihmojë më vonë, përderisa njerëzit kanë prirjen të jenë reciprokë. E kështu të dy ndiheni më mirë dhe ndihmoni njëri-tjetrin.

Këto ndjenja pozitive janë ngjitëse tek të tjerët e kështu mund të përfundosh duke i bërë dhe ata të ndihen më mirë. E kështu ndihma që more mund të të frymëzojë të shkosh e të ndihmosh dikë tjetër. Kështu spiralja e pozitivitetit vazhdon.

9. Bëj atë që do të bësh

“Pas 20 vjetësh do të jesh më i zhgënjyer me gjërat që nuk ke bërë, se sa prej gjërave që ke bërë. Kështu që, “hiqe litarin”.

Lundro larg prej portit të sigurtë. Kap erën për velat e anijes tënde. Eksploro. Endërro. Zbulo”.

Këshillë e mrekullueshme. Dhe kësaj vërtetë që nuk ke shumë për t’i shtuar. Ndoshta duhet shkruajtur dhe mbajtur si kujtesë e përditshme… për atë që je në gjendje të bësh në jetën tënde./KultPlus.com

53 vite më parë Bekim Fehmiu vizitoi për herë të parë Shqipërinë

Më 21 prill 1972 aktori kosovar me famë botërore Bekim Fehmiu vizitonte për herë të parë Shqipërinë.

Fehmiu lindi në Sarajevë më 1 qershor 1936 dhe vdiq (vetëvrasje) më 15 qershor 2010 në Beograd. Ai është aktor shqiptar nga Kosova i kinematografisë dhe teatrit jugosllav.

Është aktori i parë nga Europa Lindore që luajti një rol në një film hollivudian përgjatë Luftës së Ftohtë.

Ai lindi në gjirin e një familjeje gjakovare në Sarajevë, ku familja e tij vuante internimin. Familja e tij qëndroi me banim në Shkodër deri në vitin 1939. Pas pushtimit italian dhe bashkimit të një pjese të Kosovës me Shqipërinë, u zhvendosën drejt Prizrenit. Gjatë viteve 1956-1960, Bekim Fehmiu studioi në Fakultetin e Artit Dramatik në Beograd.

Spikati veçanërisht në filmin “Mbledhësit e puplave” dhe menjëherë ra në kontakt me shumë shtëpi filmike ndërkombëtare. Ka luajtur një sërë rolesh, duke interpretuar në shqip, në maqedonisht, në serbisht, në turqisht, në spanjisht, në frëngjisht, në anglisht dhe në italisht. Mishërimi mjeshtëror i personazheve prej tij, do të hasej dukshëm në realizimet “Prova speciale”, “Odiseja”, “Aventurieri”, “Rruga”, “Vite të nxehta” dhe “Dezertori”.

Fehmiu ka bashkëpunuar me emra të mëdhenj të artit filmik, si: Ava Gardner, Robert Shoè, John Huston, Dirk Bogard, Irene Papas, Claudia Cardinale etj.

Shqipërinë e vizitoi për herë të parë më 21 prill 1972, ndonëse nuk e fshehu kurrë dashurinë për vendin e origjinës./atsh/KultPlus.com

Mark Twain: Karakterin e njeriut mund ta mësosh nga mbiemrat të cilët ai zakonisht përdor në bisedë

Sot janë bërë 115 vite nga vdekja e shkrimtarit amerikan Mark Twain, shkruan KultPlus.

Krijimtaria e tij e pasur si shkrimtar, botues dhe lektor e bënë që të cilësohej nga William Faulkner si “Babai i Letërsisë Amerikane”.

E gjithë vepra e Mark Twain inspirohet nga ngjarje dhe vende ku jetoi apo vizitoi, ndaj konsiderohen si autobiografike. Vepra e tij ndahet përgjithësisht  në përshtypjet e tij nga udhëtimet, kujtimet e fëmijërisë dhe rinisë së hershme, narracionet satirike të ambientura në Mesjetë dhe Rilindje.

Në përvjetorin e tij të vdekjes, KultPlus ju sjell thëniet e tij më të famshme:

Kujdes kur të lexoni libra shëndeti. Mund të vdisni për një gabim shtypi.
Unë nuk mora pjesë në funeral, por dërgova një letër të këndshme kur thuhej se e miratova.
Nuk e kam lejuar asnjëherë shkollimin të ndërhyjë me arsimimin.
Njeriu që nuk lexon libra të mirë nuk ka asnjë avantazh ndaj atij që s’mund t’i lexojë.
“Përse rrini heshtur me pamjen e një zarfi pa adresë sipër?”
Problemi me këtë botë nuk është se njerëzit dinë shumë pak, por se dini kaq shumë gjëra që s’qëndrojnë.
Është shumë e lehtë ta lësh duhanin. Unë e kam bërë me qindra herë.
Blini tokë. Askush s’e prodhon më.
Nga të gjitha gjërat që kam humbur, më ka marrë malli më shumë për mendjen.
Vera gjermane dallohet nga uthulla nga etiketa.
Mos u sillni rrotull duke thënë se bota ju detyron jetesën. Bota nuk ju detyron asgjë. Ishte këtu para jush.
Gjithmonë falini armiqtë, asgjë s’i mërzit më shumë.
Mund t’i rezistoj gjithçkaje, përveç tundimit./KultPlus.com

Intervista ekskluzive me Karl Soehnel, policin austriak që i shpëtoi jetën Mbretit Zog gjatë atentatit të Vjenës

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 21 Prill 2025

“The Daily News, Autrali” ka botuar, të shtunën e 14 nëntorit 1931, në faqen n°2, intervistën ekskluzive asokohe me Karl Soehnel, policin austriak që i shpëtoi jetën Mbretit Zog gjatë atentatit të Vjenës, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Polici kalorës shpëtoi jetën e sovranit

Mirënjohja e Mbretit Zog

Burimi : The Daily News, e shtunë, 14 nëntor 1931, faqe n°2
Burimi : The Daily News, e shtunë, 14 nëntor 1931, faqe n°2

Vetëm Vjena mund të mburret se ka një oficer policie që është kalorës, transmeton Daily Mail.

Ai është inspektori i dalluar “Sir” Karl Soehnel dhe u dekorua Kalorës i Urdhrit të Skënderbeut të Shqipërisë nga Mbreti Zog, të cilit i shpëtoi jetën kur u bë një atentat ndaj Mbretit jashtë Teatrit të Operas më 20 shkurt.

Ndërsa Mbreti u largua nga Shtëpia e Operës nga një derë anësore, të shtëna u qëlluan drejt tij dhe ndihmësi i tij u vra. Inspektori Soehnel, siç më tha, ishte në kohën e duhur për të hedhur krahët e tij rreth një ish-oficeri të Ushtrisë Austro-Hungareze të quajtur Ndok Gjeloshi, kur ai po vinte në shënjestër me revole.

Gjaku i policit 

Burimi : The Daily News, e shtunë, 14 nëntor 1931, faqe n°2
Burimi : The Daily News, e shtunë, 14 nëntor 1931, faqe n°2

Kam gjak policie në damarët e mi,” më tha inspektori i qarkut “Sir” Karl Soehnel ndërsa hoqi pelerinën e rëndë të uniformës në kthimin e tij nga një vizitë në stacionin e vogël të policisë pranë Teatrit të Operës së Vjenës, më i ngarkuari dhe më i rëndësishmi në qytet pas selisë së policisë.

Babai im ishte polic, por ai nuk e kishte ndërmend të bëhesha polic. E fillova jetën në një restorant të Vjenës dhe isha kamerier hoteli në Riva, në liqenin Garda, në Tirolin austriak, përpara se të më thërrisnin për shërbimin ushtarak, në fund të të cilit u futa në policinë e Vjenës.

Arritjet e dikurshme 

Burimi : The Daily News, e shtunë, 14 nëntor 1931, faqe n°2
Burimi : The Daily News, e shtunë, 14 nëntor 1931, faqe n°2

Inspektori Soehnel është njeriu më popullor në policinë e Vjenës. Ai kontrollon rrethin që përfshin hotelet kryesore dhe gjithashtu qendrën më të gjallë të trafikut, në Ringstrass përpara Operas, dhe është një figurë e njohur për shumicën e vizitorëve të huaj që qëndrojnë në hotelet Ring.

Ai ka arrestuar më shumë kriminelë se çdo oficer tjetër policie në Vjenë. Ai ishte i pranishëm në Teatrin Burg natën e katër viteve më parë kur Menela Carniciu qëlloi për vdekje liderin maqedonas Paniza në një lozhë, në prani të gruas së Panizës, të cilën ai e transportoi në shkallët kryesore pasi asaj i ra të fikët.

Ai flet shtatë gjuhë, por nuk e numëron anglishten në mesin e tyre, megjithëse di shumë mirë anglisht dhe është dëshira e tij më e dashur të shkojë në Angli. Ai po bën që fëmijët e tij të mësojnë anglisht si gjuhën e tyre kryesore të huaj.

Inspektori Soehnel mban në gjoks, me urdhrin e vendosur nga Mbreti Zog, medaljen e shërbimit të gjatë në policinë austriake. Në murin e dhomës së ndenjes së shtëpisë së tij periferike është varur dokumenti në kornizë, i nënshkruar nga Mbreti Zog, që e emëron Kalorës të Urdhrit të Skënderbeut./ KultPlus.com

Zëra që duhet të dëgjoheshin:  Monografia Shkrimtaret shqiptare ( 1954-1990) nga Meliza Krasniqi

Nga Jona Millaku

Në letërsinë tonë dhe në atë botërore figura e gruas na shfaqet si një objekt letrar i ndërtuar përmes këndvështrimit  të burrave që paraqiste idealet e kohës patriarkale. Aristoteli ka folur për gratë në disa vepra të tij, por pikëpamjet e tij shpesh kanë qenë patriarkale si inferioriteti natyror i gruas ku ai e  konsideronte gruan si ‘ nën burrin ‘ duke thënë se ajo është ‘ një mashkull i paplotë ‘ ( mulier est mas occasionatus) , besonte se burrat kanë më shumë logjikë dhe forcë vendimmarrëse përndryshe grave që janë më emocionale dhe më të prirura për të qenë të nënshtruara.

Gratë u inkurajuan të dalin nga kufinjtë e shtëpisë për të marrë pjesë aktive në jetën publike, nëpër shkolla e institucione duke e lënë  pas analfabetizmin e mentalitetin e kohës. Duke qenë se në shoqërinë tradiconale shqiptare roli i gruas ishte tejet i kufizuar edhe brenda mureve të shtëpisë ku nënshtrohej ndaj të atit, burrit, e vjehrrit ku konsiderohej e pabarabartë, e pa aftë ,  naive, inferiore  e të preokupuara në ambient shtëpiak  ku kjo e gjitha mposhtet me paraqitjen e gruas si personazh në letërsi  deri në vitet e 30 ku në këtë periudhë autorët shqiptaro të ndikuar nga lëvizjet emancipuese filluan të eksploronin rolin e gruas në kontekst të gjerë dhe e nxorën nga margjinalizmi.

Por, fillimisht gratë shkruanin në fshehtësi dhe me pseudonime . Kështu , emancipimi i gruas është ndër arritjet më të mëdha ku sot gruaja konsiderohet si ndër figurat më të përsosura gjë e cila mungonte shekuj me radhë.

Duke qenë se  mungesa e pranisë së gruas ndjehej kudo e pikërisht këto autore shqiptare nuk i hasim në kurikula shkollore e as nëpër histori të letërsisë shqipe , nga nivelet fillore e deri më tutje,ishte ndër arsyet që e shtyu Melizën t ‘i mvishej kësaj pune gjithsej për katër vite radhazi,  duke  identifikuar  mbi 60 autore shqiptare  me gjithsej 237 vepra .

Monografia: ‘ Shkrimtaret shqiptare 1954-1990 nga Meliza Krasniqi ’ vë në qendër kontributin e grave në letërsinë shqipe , ku prej kohësh është ndjerë nevoja për një vështrim të plotë dhe të strukturuar të letërsisë shqipe të shkruar nga gratë, një aspekt ky mjaft i rëndësishëm për historinë tonë shqiptare sepse mungesa e gruas ishte fenomen i përjashtuar historik e shoqëror .

 Përmes kësaj monografie ajo synon të mbush zbraztësinë duke na ofruar një pasqyrim të krijimtarisë së shkrimtareve që nga fillimet e vitit 1954 gjer në vitin 1990.Përgjithësisht, libri është i realizuar në katër pjesë që ndërlidhen pikërisht me prejardhjen e shkrimtareve

: Shkrimtareve shqiptare – Shqipëri

Shkrimtareve shqiptare – Kosovë

Shkrimtareve shqiptare – Maqedoninë e Veriut

Shkrimtareve shqiptare – Itali.

Monografia fillon me : Hyrjen , kapituj teorik- historik, dhe ndahet ne katër pjesë.

Në pjesën e parë Meliza analizon shkrimtaret shqiptare të Shqipërisë me dyzet e katër nga gjashtëdhjetë emra shkrimtaresh  , pjesa e dytë përfshin shtatëmbëdhjetë autore nga Kosova , ndërsa  pjesa e tretë me dy autoret nga Maqedonia e Veriut dhe pjesa e fundit  gjashtë  shkrimtaret shqiptare të Italisë    dhe në përmbyllje të monografisë na shfaq bibliografinë e veprave të  autoreve shqiptare.

Jo befas Meliza përzgjedh përkufizimet kohore në monografinë e saj ,prej vitit 1954 deri më 1990 sepse ishin këto vitet e para kur filluan të shkruhen e botohen librat e parë në fushën e letërsisë dhe në anën tjetër viti 1990 periudhë kjo e rëndësishme në aspektin socialo-politik në Shqipëri e Kosovë.

Sfida me të cilën ballafaqohej gjatë gjithë kohës Meliza ishte gjetja e librave nëpër biblioteka  ( Biblotekën Kombëtare dhe Universitare të Kosovës dhe atë të Shqipërisë) hulumtimi nëpër librari, dyqane të ndryshme e  disa prej veprave të botuara nuk mund t’i gjente sepse nuk ishin ribotuar më e në atë kohë Shqipëria ishte në komunizëm e shkëmbimi librave nuk lejohej, as e leximi jashtë mureve të bibliotekës nuk ishte i mundur por megjithatë atë nuk e ndaloi  të bëj eksplorimin e mëtutjeshëm.

Metodën të cilën Meliza e përdor në monografinë e saj fillimisht bazohet në një eksplorim, lexim, analizë, shqyrtim, interpretim, të hollësishëm të veprave letrare të grave ku më tutje realizon qasje shumëdimensionale.

Monografia përfshin disa metoda : metoda pozitiviste ku përshkruan detajet mbi jetën e krijimtarinë e  autoreve që i përfshin , sociologjike, krahasimtare (ku i krahason shkrimtaret e Shqipërisë , Kosovës, Maqedonisë së Veriut dhe Italisë) metoda mbi teorinë e gjinokritikës, ( metodë  e cila vlerëson veprat e grave si pjesë e një tradite të pavarur ) dhe  metodën e analizës së tekstit. Ajo shqyrton thellësisht strukturat narrative, motive, figura stilistike që janë të pranishme në krijimtaritë e shkrimtareve .

Struktura e kësaj monografie realizohet sipas rendit kronologjik duke nis nga përshkrimi i biografisë së secilës nga shkrimtaret e duke depërtuar në analizë të detajuar të veprave ku karakterizohet me një diversitet formash dhe zhanresh ku prej formave dominante janë : poezia, tregimi, novela, romani  dhe drama,  me kontekst social- realist.

Gjatë analizimit, shqyrtimit e interpretimit Meliza, emocionohet sidomos në pjesën  kur shkruan për  shkrimtaret shqiptare në Kosovë e cila ishte më vonë e pranishme se sa në Shqipëri ku si formë e pavarur e botimit proza madje nuk u shfaq deri pas viteve 1990 ku këto shkrimtare shqiptare u përballuan me rrethanat shoqërore, politike e kulturore të kohës që i bëri ato të jenë kontribuese në një kontekst më të gjerë.

Një aspekt me rendësi të cilin e shfaq Meliza është edhe letërsia për fëmijë , më tutje letërsia e grave në Maqedoninë e Veriut me vlerat e saj dhe letërsia e shkruar nga Arbereshet në Itali paraqet një kontribut të veçantë në trajtimin e temave të sensibilitetit, mallit e mërgimit. Ku secili shkrim, secila shkrimtare, mbartin pas vetës një ndjeshmëri të veçantë .

Veprimtaria e këtyre shkrimtareve të përmendura  nuk ishte vetëm e natyrës letrare por dominonte edhe ajo shoqërore e kulturore duke e afirmuar zërin e gruas në periudhën kur shoqëria e kufizonin rolin e saj.

 Meliza bëri një punë të palodhshme dhe të shkëlqyeshme e e cila i mori një kohë mjaftë të gjatë hulumtimesh duke na ofruar si referencë në të ardhmen për këdo që dëshiron të merret me shkrimtaret shqiptare si një objekt frymëzimi./ KultPlus.com

50 mjete historike në paradën e makinave retro në Fier

Në Fier rikthehet parada e makinave retro, duke improvizuar sport e art brenda një eventi.

Zëvendëskryeministrja, njëherazi ministre e Infrastrukturës dhe Energjisë, Belinda Balluku përmes një videomesazhi në rrjete sociale, tha se “parada retro e mjeteve të koleksionit historik shqiptar vjen sot në qendrën e qytetit të Fierit”.

“Këtu prezantohen 50 mjete retro, pjesa ma e madhe e të cilave i përkasin prodhimit të para viteve 1930, ndërsa eventi do të shoqërohet edhe nga aktivitete të ndryshme”, u shpreh Balluku.

Sipa saj, realizimi i targave të personalizura, apo seti me foto mes makinash retro, janë pasione që do të mund shijohen në këtë event.

Ekspozimi i mjeteve retro do të qëndrojë në sheshin kryesor të Fierit, sot deri në orën 15:00 dhe më pas autokolona e mjeteve retro do të vijojë me paradën drejt qytetit të Patosit, për të bërë dhe aty, një shfaqje spektakolare të këtyre mjeteve të veçanta.

Në Shqipëri, ka një numër të konsiderueshëm mjetesh rrugore të hershme, që mbrohen dhe herë pas here ekspozohen në qytete të ndryshme të vendit si asete të historisë dhe kulturës në vendin tonë.

Qendra Historike Shqiptare RETRO, është një hapësirë ku mund të gjenden mjete të hershme dhe jo vetëm, por edhe pjesë mjetesh, dokumentacione, targa të ruajtura nga koleksionistë të sendeve apo relikeve të vjetra dhe që janë të mirëmbajtura. /atsh/ KultPlus.com

Gonxhja: Kalaja e Bashtovës po merr jetë të re si një hapësirë funksionale dhe dinamike

Ministri i Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Blendi Gonxhja ndau sot pamje nga Kalaja e Bashtovës, e cila po merr jetë të re, jo vetëm si një monument historik, por si një hapësirë funksionale dhe dinamike për komunitetin dhe vizitorët.

Përmes projektit EU4CULTURE të financuar nga Bashkimi Evropian, është përfunduar restaurimi i plotë i kalasë, ndërkohë që po finalizohet ndërtimi i një qendre moderne për vizitorët.

Kjo qendër do të shërbejë si pikë informacioni me ambiente të përshtatshme për aktivitete sociale, kulturore, artistike dhe edukative.

Synimi kryesor është rijetëzimi i kalasë, duke e shndërruar atë në një pol të rëndësishëm turistik dhe kulturor për zonën.

Hapësira e saj unike dhe karakteri historik do të mundësojnë organizimin e koncerteve, ekspozitave, aktiviteteve edukative për të rinjtë, eventeve tematikë dhe shumë të tjera, duke e kthyer kalanë në një qendër të gjallë të jetës kulturore dhe turistike në zemër të Shqipërisë./atsh/ KultPlus.com

Vdes Alejandro Greco – shuhet kleriku arbëresh në Argjentinë

Ka vdekur kleriku ortodoks i shqiptarëve në Argjentinë, Alejandro Greco.

Ai është vlerësuar si një nga personalitetet që me shumë zell ka promovuar identitetin arbëresh dhe shqiptar në Amerikën e Jugut.

Për vdekjen e tij është njoftuar në faqen zyrtare të tij në Facebook.

Greco ka qenë një zë i rëndësishëm për arbëreshët në Argjentinë, duke punuar me përkushtim për ruajtjen e identitetit dhe traditave shqiptare. Në një intervistë të mëparshme për KOHËN ai kishte theksuar lidhjen e fortë të komunitetit arbëresh me rrënjët shqiptare.

Ai kishte folur me pasion për rolin e arbëreshëve në ruajtjen e gjuhës dhe kulturës shqiptare, pavarësisht largësisë.

Greco u shqua gjithashtu për angazhimin e tij në forcimin e marrëdhënieve mes komuniteteve arbëreshe dhe shqiptare në Amerikën Latine.

Hapet thirrje për të gjithë të interesuarit në kritikë arti dhe kulturë

Një punëtori tre-ditore e kritikës artistike do të mbahet më 24-26 prill, në Hanin e 2 Robertëve, nën udhëheqjen e filozofit dhe kritikut Shkëlzen Maliqi.

Në këtë punëtori do të eksplorohen qasjet bashkëkohore të kritikës artistike përmes ligjëratave, diskutimeve dhe ushtrimeve praktike.

Thirrja është e hapur për studentë, të rinj krijues, artistë, gazetarë dhe profesionistë të rinj të kulturës.

Afati i fundit për aplikim: 22 prill 2025

📧Apliko tani: https://shorturl.at/gIejd / KultPlus.com

Piktura që vallëzon: Universi emocional i Musë Prelvukajt

Ilir Muharremi, kritik i artit

Natyra sa është objektive aq edhe subjektive mbresëlënëse, qetësuese për shpirtin. Bukuritë e saj vija e horizontit, bjeshkët si shpata që shpojnë  qiellin, fushat, sukat, ujëvare, të kuadruara me aparat shpirtëror, ashtu nga prodhimi imagjinativ brenda një asociacioni kalamendës në rrjedhën e pjalmës, godasin rrjedhshëm pikturën e artistit Musë Prevukaj. Ajo që të godet në shpirt është kompozicioni, melodia e ngjyrës që krijon organo përtej tonaliteteve ngjyrore, mund ta ndjesh frymën dhe notat muzikore. Është një simfoni herë pranverore e herë dimërore të kapluar me një dramë e drama sikur prezanton atë rrjedhën shpirtërore përmes aparatit individual. Filozofisë e motivit e ndjenë në shpirt, ashtu edhe renditjen e formës, por temën e krijon nga realja subjektive. Gjithçka fillon nga shpirti dhe ndjenja krijuese, aty shohë metamorfozën, silueta hijesh dhe përtej tyre, gjithçka renditet tej kontrastit ngjyror dhe sfondit si mjet bashkëveprimi. Veprat  burojnë nga thellësia shpirtërore e artistit, të cilat i ka realizuar me përkushtim dhe profesionalizëm. Natyra me bukuritë e veta magjepse është e dashur për të gjithë ne, por edhe e mistershme, ku autori sikur gjënë më shumë se pamjet , në veçanti kur futet në brendi të saj për të hulumtuar dhe zbërthyer format e ndryshme irreale dhe reale në hapësirën imagjinare. Piktura e artistit Prelvukaj janë shembuj të fuqishëm të një vizioni artistik të rrënjosur thellë në kujtesën kolektive dhe përjetimin personal të vendlindjes, duke u shprehur përmes një gjuhe vizuale ekspresive, ritmike dhe simbolike.

Kjo kompozitë përfaqëson një strukturë të ngjeshur e të gërshetuar me figura që ndërlidhen në një tërësi organike. Në plan të parë, forma të fragmentuara që mund të lexohen si trup njeriu, gurë, copa natyre dhe objekte simbolike janë të vendosura në një hapësirë të thellë teksturore. Ngjyrat janë të tokës  kafe, okër, të kuqe të errëta dhe të purpurta  duke krijuar një atmosferë që i përket dheut, gurëve dhe rrënjëve. Ka një përdorim intensiv të kontrastit midis të errëtës së poshtme dhe të ndriçuarës së sipërme, ku një qiell pastel me nuanca të ngrohta përçon një ndjesi nostalgjie dhe shprese. Gurët e kuq të vendlindjes, një motiv shpesh i pranishëm në artin e Prelvukajt, këto janë pjesë e një bote të mbushur me kujtime dhe dhembje, duke i dhënë veprës një ndjesi të thellë lidhjeje me Malësinë. Forma janë ritmike, të lakuara, me një lëvizje që përçon tension e njëkohësisht qëndrueshmëri  sikur gjithçka rrotullohet rreth një trungu qendror që mund të përfaqësojë figurën e nënës, tokës apo kujtesës. Kjo vepër shfaq tri figura femërore që vallëzojnë, të veshura me veshje tradicionale që mbartin një ngarkesë të madhe identitare dhe shpirtërore. Ngjyrat janë të ndezura, sidomos e kuqja në sfond, e cila krijon një ndjesi tensioni emocional dhe drame, por njëkohësisht të gëzimit kolektiv. Veshjet në të gjelbër, kaltër dhe të zeza përfaqësojnë një diversitet të pasur simbolik dhe gjeografik. Ritmi në këtë pikturë është i theksuar përmes lëvizjes së trupave dhe vijave që gërshetohen. Kjo lëvizje sjell një ndjesi muzikaliteti është një pikturë që duket se vallëzon vetë. Forma të turbullta të fytyrave, mungesa e identitetit të qartë, sugjerojnë universalitetin e përjetimit femëror, ndoshta edhe një humbje identiteti në rrjedhën e kohës dhe ngjarjeve historike.Të dyja veprat shquhen për teksturën e pasur dhe përdorimin e ngjyrave të ngrohta dhe të rënda, që evokojnë jo vetëm natyrën e ashpër të vendlindjes, por edhe pasionin dhe dhimbjen që e përshkon jetën dhe kujtesën kolektive të shqiptarëve në Mal të Zi.

Kontrastet ndërmjet të kaluarës dhe të tashmes, të shpirtërores dhe tokësores, janë thelbësore në këto punime. Prelvukaj duket se punon me “helmetat” e përvojës së vet: trauma, mall, dëshpërim, por edhe krenari dhe dashuri për vendin. Gurët e kuq, një motiv që bart kujtime, përplasje e gjurmë, i japin veprave një ndjesi të rëndë por fisnike si një kujtim që nuk mund të harrohet. Këto piktura janë më shumë se vizualitet  janë poema të shkruara me ngjyrë, dritë dhe dhimbje. Një udhëtim përmes kujtesës që kërkon të ruajë shpirtin e një vendi në zhdukje përmes gjuhës së artit.

Vizatimet e Musë Prelvukajt kanë një thellësi të veçantë poetike dhe një stil të dallueshëm që ndërthur ndjeshmërinë personale me simbolet universale. Ai është një artist që flet përmes materialitetit të thjeshtë, por me një fuqi shprehëse të thellë. Në shumicën e vizatimeve të tij, Prelvukaj ndërton një gjuhë vizuale që kapërcen përshkrimin realist. Ai përdor forma të njohura : gurë, vezë, fije, rrënjë, objekte natyrore  por i vendos ato në një kontekst simbolik, pothuaj ritual. Vizatimet e tij nuk janë vetëm imazhe, por skena meditative, ku çdo element ka peshë poetike.

Një prej elementeve më të spikatura është vija  shpesh e lirë, nervoze, e papërfunduar   që krijon teksturë dhe ritëm. Vizatimet e tij nuk janë të mbyllura apo të “përfunduara” në kuptimin tradicional; ato janë më shumë gjurmë mendimesh, ide të lëna të hapura për interpretim. Vija nuk është thjesht një mjet formal, por bartëse e ndjesisë dhe e reflektimit. Prelvukaj punon mjeshtërisht me kontraste: dritë dhe errësirë, butësi dhe ashpërsi, e brishta dhe e qëndrueshmja. Përdorimi i ngjyrës është zakonisht shumë i matur   shpesh dominon ngjyra e letrës, me ndërhyrje të zeza, të bardha dhe herë pas here elemente të arta ose të tokës. Shumë vizatime të tij mbartin një atmosferë sakrale. Ato nuk janë vetëm objekte për t’u parë, por për t’u ndjerë. Ka diçka të ngjashme me ikonografinë, por e sjellë në një formë moderne, minimaliste dhe e rrënjosur në natyrë. Elementet si veza, rrënjët, guri, fijet  janë të gjitha metafora të jetës, kohës, origjinës dhe qarkullimit. Ndonëse nuk janë të shprehura në mënyrë direkte, në shumë punë të tij mund të ndjesh praninë e peizazhit shqiptar, të tokës, të kulturës dhe memorieve të heshtura. Është një art që flet për identitetin pa nevojën për simbole të zhurmshme   përmes një heshtjeje të pasur vizuale. Në tërësi, vizatimet e Musa Prelvukajt janë një udhëtim i brendshëm, një përpjekje për të prekur të padukshmen përmes formës. Ai është një nga ata artistë që jo vetëm vizatojnë me dorë, por edhe me mendje dhe shpirt.

Musë Prelvukaj u lind më 25.10.1950 në Martinaj të Gucisë, katër klasë të Shkollës fillore i kreu në Martinaj kurse tetëvjeçaren në Guci. Shkollën e Mesme të Artit e kreu më 1971 në Pejë. Shkollën e lartë Pedagogjike degën e artit figurativ e kreu më 1973 në Prishtinë dhe Akademinë e Arteve dega e grafikës e kreu më 1977 në Prishtinë. Që kur ishte nxënës dhe student filloi t’i hedh hapat e parë në krijimtarinë e lirë artistike në artet pamore. Në vitin 1970 për herë të parë i botoi punimet në revistën “Zëri i Rinisë”, vazhdoi ti botoheshin edhe disa punime nga gazeta “Rilindja” dhe revista “Zëri i Rinisë”. Në vitin 1980 u bë anëtar i SHAF të Prishtinës ku mori pjesë në shumë ekspozita kolektive brenda dhe jashtë vendit, në ekspozitat kolektive grupore dhe personale. Në kohën e lirë të takoheshin kolegë në lokalin “Arabeska” të hotelit “Bozhur”, më vonë në Klubrin e artistëve të hotelit SHAF-së dhe që filloi të merr pjesë në këto aktivitete artistike. Musë Prelvukaj është fitues i shumë çmimeve dhe shumë mirënjohjeve. Disa nga ekspozitat personale: Në galerinë e Ministrisë së Kulturës 2002, me rastin e “Ditës së Evropës” në foajeun e Shtëpisë  së Kulturës  “Xhemali Berisha”, 2007, në “Papër Gallery” , me Prishtina Bienale 2022. Një numër të konsiderueshëm të ekspozitave kolektive si dhe koloni artistike./ KultPlus.com

Presidentja Osmani përkujton përvjetorin e masakrave të Grashticës, Nakaradës, Dragaqinës dhe Sopijës

Presidentja Osmani ka përkujtuar përvjetorin e masakrave të Grashticës, Nakaradës, Dragaqinës dhe Sopijës.

Presidentja Osmani tha se në të njëjtën ditë, në pjesë të ndryshme të Kosovës, forcat kriminale serbe vranë me gjakftohtësi dhjetëra civilë të pafajshëm, duke lënë pas vetëm dhimbje, kujtime dhe thirrjen për drejtësi, e cila nuk ka pushuar asnjëherë.

“Në Grashticë të Prishtinës, nga një kolonë e gjatë e të zhvendosurve nga fshatrat e Gollakut që po përpiqeshin të shpëtonin, u vranë mizorisht 60 burra. Trupat e tyre u hodhën në lumë, një përpjekje makabre për t’i zhdukur gjurmët e krimit”, ka thënë Presidentja Osmani.

Në Nakaradë të Fushë Kosovës, 16 burra dhe djem të familjes Mirena u ndanë nga të afërmit e tyre dhe më pas u vranë brutalisht.

Në Dragaqinë të Suharekë, 11 civilë shqiptarë u torturuan mizorisht e më pas u hodhën në pus, i cili u mbush me mbetje ndërtimore. Krimi u mbulua fizikisht, por kurrë nuk u harrua.

Ndërkaq në Sopijë të Suharekës, u vranë 7 anëtarë të familjes Ilazi dhe një i familjes Sopa, viktima të një dhune që synonte zhdukjen e tërë brezave.

“Këto nuk janë vetëm ngjarje të së kaluarës. Janë plagë të gjalla në kujtesën e Kosovës. Plagë që kërkojnë drejtësi. Plagë që na obligojnë të mos harrojmë kurrë.

I përhershëm qoftë kujtimi për martirët!”, ka thënë Presidentja Osmani./ KultPlus.com

Adrien, mos mbaj inat

Poezi nga Jacques Prevert

Adrien mos mbaj inat !
Kthehu !
Topin e borës
që ma ke hedhur
në Chamonix
dimrin e kaluar
e kam ruajtur
Eshtë mbi oxhak
pranë kurorës së nuses
e gjora nëna ime jetëshkurtër
që vdiq e vrarë
nga i ndjeri im atë
që vdiq në gijotinë
një mëngjes të trishtë dimri
apo pranvere…
Adrien mos mbaj inat !
Kthehu !
e kam pasur gabim e pranoj
kam ndenjur vite të tëra
pa hyrë
në shtëpi
Por ta kam fshehur gjithmonë
që isha në burg !
Kam pasur gabime e pranoj
shpesh rrihja qenin
por të doja shumë !…
Adrien mos mbaj inat !
Kthehu !
Edhe fije kashte
qenushin tënd të vogël
që ka ngordhur
javën e kaluar
e kam ruajtur !
Eshtë në frigorifer
dhe kur e hap nganjëherë
për të marrë një birrë
e shoh kafshën e gjorë të pajetë
dhe kjo më dëshpëron !
E pra jam unë që e kam bërë
një mbrëmje për të kaluar kohën
duke të pritur ty…
Adrien mos mbaj inat !
kthehu !
Nga kulla Saint-Jacques
jam hedhur poshtë
pardje
dhe kam vdekur
për ty
Dje më kanë varrosur
në një varrezë shumë të bukur
dhe mendoja për ty
Dhe sonte jam rikthyer
në apartamentin
ku ti shëtisje lakuriq
në kohën që isha e gjallë
dhe po të pres…
Adrien mos mbaj inat !
Kthehu !
Kam pasur gabime e pranoj
kam ndenjur vite të tëra
pa hyrë në shtëpi
Por gjithmonë ta kam fshehur
që isha në burg !
Kam pasur gabime, e pranoj
shpesh rrihja qenin
por të doja shumë !…
Adrien mos mbaj inat !
Kthehu !/KultPlus.com