Në Korçë do të zhvillohet nesër workshopi i digjitalizimit dhe artit, në kuadër të Javës së Evropës 2023.
Lajmin e ka bërë të ditur ministrja e Kulturës, Elva Margariti, e cili bëri thirrje për pjesëmarrje, ku informon se, në këtë workshop do të paraqitet projeksioni i hartës së pikturave Zengo, të frymëzuara nga femrat e para artiste piktore shqiptare.
Të rinjtë do të mësojnë rreth historisë së artit dhe digjitalizimit nga profesorë ekspertë në Universitetin e Arteve në Tiranë.
Dita do të përfundojë me Konkursin e Shkollës së Thurjes për fëmijë, ku artizanët vendas do t’u mësojnë aftësitë bazë të veshjeve të thurura.
Fituesi do të marrë certifikatën “Thurësi/ja e Vitit”./atsh/KultPlus.com
Kelly Grovier gjurmon pigmentet që përbëjnë shtresat e fshehura në kryeveprat – disa prej tyre toksike – nga Picasso dhe Prussian Blue e Hokusait deri te nuanca e kuqe e Vermeer-it.
gjyrat kanë mendjen e tyre. Ata mbajnë sekrete dhe fshehin të kaluarën me hije. Çdo ngjyrë që ndeshim në një vepër të madhe arti, nga ultramarina që Johannes Vermeer thuri në çallmën e vajzës së tij me një vath perle deri te ngjyra e paqëndrueshme që ndez qiellin e zjarrtë të The Scream të Edvard Munch, sjell me vete një prapaskenë të jashtëzakonshme. Këto histori hapin shtresa befasuese në kryeveprat që menduam se i dinim përmendësh. Kjo gjuhë magjepsëse dhe e harruar që pikturat dhe skulpturat përdorin për të na folur është tema e librit tim të ri, Arti i Ngjyrave: Historia e Artit në 39 Pigmente . Ngjyra, zbulojmë, nuk është kurrë ajo që duket.
Konsideroni, për shembull, blunë prusiane, nuancën magjepsëse që lidh papritur Vala e Madhe e Hokusait nga Kanagawa, 1831, me Dhoma Blu e Pablo Picasso, 1901. Sikur të mos kishte ndodhur një aksident në laboratorin e një alkimisti në Berlin, vepra të tilla në vitin 170 , dhe të tjerë të panumërt përveç Edgar Degas dhe Claude Monet, nuk do të kishin pulsuar kurrë me një mister apo fuqi kaq të qëndrueshme.
Gjithçka filloi kur një okultist gjerman me emrin Johann Konrad Dippel përpiloi një recetë për një eliksir të paligjshëm që ai besonte se mund të kuronte të gjitha sëmundjet njerëzore. I lindur në Kështjellën e Frankenshtajnit tre dekada më parë, Dippel (i cili, disa dyshojnë, frymëzoi Doktor Frankensteinin e Mary Shelley) ishte gati të hidhte lëngun e tij të dështuar të hirit të drurit dhe gjakut të gjedhit, kur bojëbërësi me të cilin ai ndante punëtorinë e ndaloi befas.
I freskët nga boja e kuqe e ndezur, krijuesi i ngjyrave kapi tretësirën e refuzuar të Dipelit, futi disa grushta brumbujsh të grimcuar të kuqërremtë, e hodhi tenxheren përsëri në zjarr dhe filloi të trazonte. Së shpejti, të dy po shikonin me habi se çfarë po flluskonte mbi ta në kazan: asgjë fare e kuqe nga distanca, por një blu e thellë vezulluese që mund të rivalizonte shkëlqimin e ultramarinës shumë të shtrenjtë, e cila për shekuj ishte vlerësuar si një e çmuar. pigment shumë më i shtrenjtë se ari.
Nuk kaloi shumë kohë përpara se artistët po arrinin tek bluja Prusiane (e pagëzuar kështu sipas rajonit të saj të shpikjes së çuditshme) me të dyja duart, duke i lidhur veprat e tyre me nivele të reja misteri dhe intrigash. Kjo është gjëja e ngjyrës: ajo nuk harron kurrë. Ashtu si etimologjia e një fjale të caktuar mund të shtojë leximin tonë për poezitë dhe romanet në të cilat shfaqet ajo fjalë, origjina e një ngjyre formon kuptimin e kryeveprave në të cilat ajo shfaqet.
Të shpikura nga banorët e shpellave të epokës së gurit dhe shkencëtarët e zgjuar, sharlatanët e zhdërvjellët dhe industrialistët lakmitarë, ngjyrat që përcaktojnë veprat e të gjithëve, nga Caravaggio te Cornelia Parker, Giotto te Georgia O’Keeffe, dridhen me përralla tërheqëse. Edhe pse Van Gogh mund të ketë skalitur një grimcë të të ashtuquajturës Verdhë Indiane në formën e një hëne në cep të Natës me Starry, 1889, pigmenti i mprehtë ruan ende një atmosferë të origjinës së tij të dhimbshme – të distiluar siç ishte nga urina e lopët nuk ushqeheshin vetëm me gjethe mango. Krijimi i një ngjyre është kuptimi i një ngjyre.
Ajo që vijon është një përzgjedhje e veprave të mëdha, kuptimet më të thella të të cilave zhbllokohen duke eksploruar origjinën dhe aventurat e ngjyrave brenda tyre.
1. E zezë: E zezë në kocka në Madame X të John Singer Sargent (1883-4)
Kur John Singer Sargent zbuloi portretin e tij të Virginie Amélie Avegno Gautreau, gruaja e një bankieri francez, në sallonin e Parisit në 1884, shkaktoi një skandal. Thuhet se vendimi i artistes për të lënë rripin e djathtë të fustanit të zi prej sateni t’i rrëshqasë në mënyrë joshëse poshtë supit (një detaj që ai më vonë e hoqi) ishte më shumë se sa mund të përballonin sytë bashkëkohorë. Por ka diçka më shumë se një mosfunksionim i rrezikshëm i garderobës që e shqetëson pikturën. Sargent ka prekur në mënyrë të frikshme lëkurën e zbehtë të Gautreau-s (të cilën ai e ka rrahur nga një kombinim kurioz i të bardhës së plumbit, trëndafilit, vermillionit dhe viridianit) me një majë të zezë kockash të lashtë – e nxjerrë historikisht nga mbetjet e pluhurosura të skeleteve të djegur. Përbërësi sekret komplikon ngjyrën e mrekullueshme gangrenoze të Gautreau.
2. E kuqe: Çmenduri me trëndafil në “Vajza me gotë vere” të Vermeer-it (1659-60)
Ekziston një kimi e pakëndshme midis gruas së re në qendër të pikturës së Vermeer-it “Vajza me një gotë vere” dhe kërkuesit të saj të dobët, të cilin e shohim në mënyrë të dyshimtë duke e pirë atë me gllënjka alkooli, ndërsa një shoqërues i jep kokën në qoshe. Për të intensifikuar tensionin, Vermeer ka njomur në mënyrë gjeniale fustanin e subjektit të tij në çmenduri trëndafili – një pigment që rrjedh nga rrënjët e kuqe të zjarrta të bimës barishtore shumëvjeçare Rubia tinctorum . Të ziera, rrënjët lëshojnë një përbërje organike të quajtur alizarin që mund të shtrydhet në një pije rrezatuese rubine që deh syrin. Kërkuesi i shëmtuar mund të jetë duke pirë pije, por fuqia e pikturës rrjedh prej saj.
3. Portokalli: Portokalli krom në filmin Flaming June të Sir Frederic Leighton (1895)
Portreti i famshëm i Sir Frederic Leighton i një nimfeje në gjumë, “Flaming June”, mund të duket, në shikim të parë, si mishërim i flladit të një dremitjeje të shkujdesur të verës. Për disa, mënyra se si ajo rrëshqet nën nivelin e horizontit që shkëlqen pas saj, dhe pamja e një dege oleandri vdekjeprurës që mund të arrihet lehtësisht nga krahu i saj i futur, fut temat e vdekjes dhe varrosjes në skenën në dukje dembel. Por Leighton e ka veshur me zgjuarsi fizikun e saj të dendur me hektarë portokalli kromi – një pigment relativisht i ri prodhimi i të cilit në shekullin e 19-të u bë i mundur nga zbulimi i depozitave të mëdha nëntokësore pranë Parisit dhe Baltimores, Maryland, të një minerali mashtrues të shurdhër dhe të ndyrë, kromit. , që mund të alkimizohet në shkëlqim transcendent. E veshur me portokalli kromi, Qershori i zjarrtë nuk është një i vdekshëm që do të humbasë ose do të varroset,
4. E verdha: E verdha me kallaj plumbi në Festën e Belshazarit të Rembrandt, c 1636-38
Në vitin 1940, një studiues në Institutin Doerner në Mynih goditi një nga zbulimet më të mëdha në historinë e artit. Pikërisht atëherë Richard Jacobi ia doli të krijonte recetën sekrete për të verdhën që dikur mjeshtrit e vjetër e kishin përcjellë, brez pas brezi, për shekuj, por që, që nga mesi i shekullit të 18-të, ishte zhdukur në mënyrë misterioze nga pikturat pa lënë gjurmë. . Jacobi zbuloi se ngrohja e një përzierjeje të monoksidit të plumbit dhe dioksidit të kallajit në përmasa të sakta mund të prodhonte gamën e shijshme të të verdhave nga mustarda e errët deri te byrynxhyk i shijshëm që Titian përdori për të ndriçuar rrobat e zhveshur në Bacchus dhe Ariadne, dhe në të cilën Rembrandt mbështetej për fjalët e shkruara. nga Zoti në murin e festës së tij të Belshazarit.
5. E gjelbër: E gjelbër smeraldi në Ditën e Verës së Berthe Morisot (1879)
Disa dyshojnë se Scheele’s Green, një pigment jeshil toksik i gjetur në letër-muri që zbukuronte dhomën e gjumit të Napoleon Bonapartit të mërguar në Shën Helena, mund ta kishte helmuar ngadalë, duke rezultuar në vdekjen e tij në 1821. Gjysmë shekulli më vonë, piktori francez Berthe Morisot do të arrinte për jeshile smeraldi, një kushëri i afërt i Gjelbër i keq i Scheele, për të bërë sfond qiellin në pikturën e saj Dita e Verës. Ndonëse vepra duket se ka kapur një palë gra të reja në një varkë, të ngurta në ujë të lagur, ka diçka shqetësuese në ajrin që thithin. Gjithashtu i lidhur me arsenik, Emerald Green i jep një hijeshi të pakëndshme skenës – atë që lëkundet dhe kthehet.
6. Purple: Cobalt Violet në Irises të Claude Monet (1914-1926)
Arti dhe fati shkojnë dorë për dore. Një rastësi fatlume në shekullin e 19-të që përfshin shpikjen e vjollcës së kobaltit, pigmentit të parë të purpurt të ndërtuar me qëllim, dhe shpikjes së tubave portativë të bojës që artistët mund të merrnin me vete jashtë do të rezultojë i domosdoshëm për impresionistët e etur për të kapur se si bien hijet në natyrë. “Më në fund kam zbuluar ngjyrën e vërtetë të atmosferës,” do të dëgjohej Édouard Manet duke i bërtitur një grupi miqsh në 1881. “Është vjollcë. Ajri i pastër është vjollcë. E gjeta! Tre vjet nga tani të gjithë do të bëjnë vjollcë!” Ndër ata që do të vërtetonin se Manet kishte të drejtë ishte Claude Monet, pikturat e të cilit irises dhe zambakëve i detyrohen ekzistencës së tyre shpikjes në kohë. Pikturat e Monet-it nuk përshkruajnë vetëm ngjyrë vjollce. Ata e marrin frymë.
7. E bardha: E bardha e plumbit në Simfoninë në të bardhë të James McNeill Whistler, nr 1: Vajza e bardhë (1861-2)
E bardha ka një anë të errët. Vetëm shikoni Simfoninë në të Bardhë të James McNeill Whistler, nr 1: The White Girl, titulli i së cilës përpiqet pothuajse shumë me përsëritjet e tij të fjalës “e bardhë” për të fshehur brengën e krijimit të saj. Ndërsa piktura mund të duket një emblemë e pastërtisë së patëmetë, ajo mbështetet në një pigment të ndyrë: të bardhën e plumbit. Për të prodhuar pigmentin, rripat e plumbit vendosen pranë një pellgu uthull për një muaj në një dhomë prej balte, të rrethuar nga grumbuj jashtëqitjesh të fermentuara të kafshëve. Kombinimi i një acetati, i formuar nga afërsia e plumbit dhe uthullës, me tymrat e dioksidit të karbonit të emetuar nga feçet e nxehta, dha një patinë të bardhë të fryrë në shiritat e plumbit që ishte sa tërheqëse aq edhe vdekjeprurëse. Që në shekullin e 2-të, mjeku dhe poeti grek Nicander of Colophon e përshkroi të bardhën e plumbit si një “krije të urryer”. që mund të shkaktojë efekte të thella neurotoksike tek ata që e marrin atë. Megjithatë, larg nga ndotja e punës së Whistler-it, origjina e të bardhës prej plumbi hedh dritë të papritur ngritëse mbi pikturën dhe sugjeron atë që ne të gjithë shpresojmë: që arti ka fuqinë të na transformojë, pavarësisht nga e kaluara jonë, në diçka të bukur dhe të re.
Në Galerinë e Arteve të Tiranës (GAT) u çel ekspozita e skulptores Mira Kuçuku.
Ekspozita vjen me punime të larmishme, të cilat kanë mbushur sallat e GAT-it.
Mira Kuçuku nuk i ka vënë një emër ekspozitës, e cila është një përmbledhje e punimeve të viteve të fundit, por e quan thjeshtë “Qeramika e Mirës”, duke ia kushtuar atë 3 mbesave të saj.
“Për mua është ekspozita e parë private në vend, pas disa ekspozitave të tilla në Paris, Bordo, Holandë, Danimarke, Venecia e Prishtinë”, tha Mira Kuçuku për ATSH-në.
Teknika që mbizotëron në krijimet e Mirës është teknika japoneze “raku”, me të cilën është njohur jashtë vendit.
Ardian Devolli, kuratori i ekspozitës, shprehet se, “kemi të bëjmë me një artiste që spikat për nga origjinaliteti, forca krijuese, njohja e teknikave të qeramikës, teknologjisë së materialit etj”.
Vetë artistja e sheh qeramikën si grua: “Në përkëdheljet me zjarrin përvëlues, ajo forcohet dhe të befason, me të papriturat e saj, si një grua tekanjoze dhe kthehet më e bukur dhe vezulluese”.
Ekspozita “Qeramika e Mirës” do të qëndrojë e hapur për publikun, në Galerinë GAT, deri më 30 prill./atsh/KultPlus.com
Departamenti i Drejtësisë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës e akuzoi të martën një financier të grupit militant Hezbollahut dhe tetë të tjerë për shmangie të sanksioneve dhe pastrim të pothuajse 160 milionë dollarëve.
Në disa raste, pastrimi i parave u bë përmes veprave të artit dhe diamanteve, shkruan abcnews.go.com, transmeton klankosova.tv.
Prokurorët pretendojnë se Nazem Ahmad vazhdoi të blejë vepra arti dhe diamante të nivelit të lartë përmes entiteteve të ShBA-së dhe i ofroi qasje në tregjet financiare ndërkombëtare një organizate terroriste.
Ahmad ishte gjithashtu një bashkëpunëtor i anëtarëve të nivelit të lartë të Hezbollahut, një grup terrorist me bazë në Liban, i cili u cilësua nga Shtetet e Bashkuara si një organizatë terroriste e caktuar.
Ai u sanksionua gjithashtu nga Departamenti i Thesarit në vitin 2019, duke e ndaluar atë të bënte çdo biznes në Shtetet e Bashkuara.
Në një konferencë shtypi të martën, udhëheqës të lartë nga Departamenti i Sigurisë Kombëtare, Departamenti i Tregtisë, Thesarit dhe Shtetit bënë të qartë se ata duan që ai të kapet, madje duke ofruar një shpërblim prej 10 milionë dollarësh për kapjen e tij.
“Ahmad dhe rrjeti i tij përdorën një rrjet kompleks subjektesh biznesi të paligjshme për të blerë vepra arti të vlefshme dhe për të siguruar shërbimin e klasifikimit të diamanteve me bazë në ShBA, të gjitha duke fshehur përfshirjen e tyre dhe përfitimin nga këto aktivitete në vlerën prej rreth 160 milionë dollarësh, duke i ofruar gjithashtu qasje organizatës terroriste Hizballah në tregjet financiare të ShBA-së dhe atyre ndërkombëtare”, u tha gazetarëve Zëvendës Sekretari i Sigurisë Kombëtare, John Tien./klanksova/KultPlus.com
Mund të jetë një perëndim dielli, një numër orkestral emocionues ose një pikturë e habitshme – çdo gjë që të bën të tërhiqet ose të bën të derdhësh lot. Ekspertët besojnë se kërkimi i vazhdueshëm i këtyre përvojave mahnitëse mund të çojë në një jetë dukshëm më të lumtur dhe më të shëndetshme.
Njerëzit gjejnë frikë nga natyra, feja dhe muzika, si dhe përmes artit pamor ose arkitekturës. Ne veçanërisht e ndiejmë atë kur “ndeshemi me gjëra që janë të gjera ose përtej kornizës sonë të referencës dhe që janë të pashpjegueshme dhe misterioze,” tha Dr. Dacher Keltner për CNN në një intervistë video. “Dhe më pas ato lloj përvojash inicojnë habinë, soditjen dhe imagjinatën.”
Keltner ka studiuar emocionet njerëzore për dekada. Ai është gjithashtu një bashkëthemelues dhe drejtor i Qendrës së Shkencës më të mirë të UC Berkeley, një institut kërkimor që heton pyetjet në lidhje me mirëqenien tonë sociale dhe emocionale. Libri i tij i fundit, “Awe: The New Science of Everyday Wonder and How It Can Transform Life Your”, eksploron përfitimet sociale, fizike dhe mendore të këtij emocioni të fuqishëm.
Keltner i afrohet frikës, pjesërisht, nga një perspektivë antropologjike, duke eksploruar se si ky emocion formon strukturën tonë shoqërore. “Si specie, ne jemi shumë të ndërvarur,” tha ai. “Por sfida qendrore ndaj rrjeteve të shëndetshme sociale, e cila është jetike për shëndetin tonë, është interesi vetjak i shfrenuar”.
Fuqia e frikës, argumenton ai, është se na motivon të shohim përtej dëshirave tona. Ai “e qetëson zërin e vetes” dhe, rrjedhimisht, “të bën të ndash gjërat dhe të bashkëpunosh me njerëzit e tjerë”, tha Keltner. Kohët e fundit, një studim prej dekadash i Harvardit gjeti një lidhje të fortë midis lidhjeve të ngushta ndërpersonale dhe lumturisë dhe shëndetit tonë të përgjithshëm.
Por a është të gjesh mrekullinë përmes artit aq e thjeshtë sa të shikosh një pikturë të bukur? Keltner thotë se përgjigja është komplekse.
Në vitin 2017, ai ishte bashkëautor i një studimi që tregonte emocionet e vetëraportuara të mbi 850 pjesëmarrësve teksa shikonin më shumë se 2000 video të shkurtra. Hulumtuesit kataloguan 27 emocione, disa prej të cilave kishin më shumë gjasa të ndodhnin bashkë dhe kështu u konsideruan të lidhura. Studimi zbuloi se frika përjetohej si një emocion i veçantë, i ndryshëm nga bukuria, megjithëse shpesh raportohej së bashku me “admirimin” dhe “vlerësimin estetik”. Prandaj, Keltner arrin në përfundimin se është e rëndësishme – megjithëse e vështirë – të dallohen stimujt që janë thjesht të bukur nga ata që priren të ngjallin frikë.
Ai thotë të mendosh për bukurinë si diçka të njohur. Kur shikojmë artin që i përshtatet kuptimit tonë të botës, të tilla si pikturat e peizazhit bukolik të kodrave të rrotulluara, kuptojmë se po shohim bukuri. Por Keltner argumenton se arti mahnitës ndodh “kur ne shkelim pritshmëritë, kur gjërat nuk janë në vendin e tyre ose kthehen përmbys”. Në ndryshim nga bukuria, frika është dërrmuese dhe misterioze.
Megjithatë, vlera e goditjes nuk është e mjaftueshme. Në të njëjtin studim të vitit 2017, frika ndodhte rrallë së bashku me ndjenjat e neverisë, tmerrit, frikës ose ankthit. Në thelb, ajo që ndan habinë nga shoku është se e para na fton të mësojmë dhe të rritemi.
E gjithë kjo nuancë do të thotë se ndonjëherë mund të jetë e vështirë të dallosh ndjenjat e frikës kur ato lindin. Kështu që Keltner sugjeron të merrni parasysh me kujdes stimujt e ndryshëm, si pikturat, muzika ose fenomenet natyrore, dhe të analizoni se si ato ju bëjnë të ndiheni.
“A ndihesh i qetë, a ndihesh i përulur?” tha ai. “Të gjitha studimet tona tregojnë se ndjenja juaj e vetvetes zvogëlohet në sfondin e vetëdijes ndërsa po përvetësoni këtë përvojë perceptuese. “Vetja e vogël” është ndoshta një nga elementët përcaktues të frikës.” Arti i mrekullisë
Ngjallja e frikës përbën një sfidë për artistët, sepse “është një gjë të mahnitësh njerëzit dhe një gjë tjetër të tregosh estetikisht idetë e reja”, tha Keltner.
Artisti Seffa Klein sheh shkencën dhe artin që ekzistojnë në harmoni me njëri-tjetrin. Ndërsa njëra shihet si objektive dhe tjetra shumë subjektive, ato janë “procese shumë të ngjashme”, tha ajo. “Ato janë mënyra për njerëzit për të komunikuar informacion.”
Në ekspozitën e saj të re “WEBs: Where Everything Belongs”, e cila u hap në Nju Jork të mërkurën, Klein përdor materiale duke përfshirë bismutin e shkrirë (një element më i rrallë se ari), xham të endur, gips dhe akrilik ndërsa i fton shikuesit të bëjnë pyetje metafizike rreth njeriut. ndërgjegjen dhe vendin tonë në univers. Ajo shpreson që audienca të largohet nga veprat e saj të përziera me një ndjenjë kuptimi dhe një njohje se “çdo gjë është e lidhur pazgjidhshmërisht, jo vetëm në shkallën e grimcave, por në shkallën sociale”.
Nëpërmjet artit të saj, ajo përpiqet të komunikojë audiencën e saj. Për ta bërë këtë, ajo luan me shkallën, si në kuptimin artistik ashtu edhe në atë shkencor. Duke u mbështetur nga shkalla e madhe planetare e astronomisë dhe astrofizikës, si dhe nga dimensionet mikroskopike të mekanikës kuantike, Klein përpiqet të krijojë një hapësirë ku shikuesit mund të arrijnë në momentet e tyre të habisë.
Puna e saj përfshin linja rrezatuese dhe spirale të përsëritura, duke ngjallur një ndjenjë lëvizjeje dhe duke tërhequr shikuesin. Rrezet intensive të ndritshme të ngjyrave burojnë si lazer nga qendrat reflektuese të kanavacave si rrufe frymëzimi. Nga më larg, audienca mund të vlerësojë dinamizmin e shpërthimeve abstrakte të yjeve, por, duke u afruar më afër, ata mund të admirojnë pikat e vogla të metalit që duken si qeliza nën një mikroskop.
“Frika është të shohësh se je i tejkaluar nga diçka tjetër dhe të gjesh paqe, bukuri dhe admirim në këtë fakt,” tha ajo. “Është një kuptim që, sapo të kaloni një shkallë të caktuar, qenia juaj ashtu siç e njihni, pushon së ekzistuari.” Ashtu si nocioni i Keltner për veten e vogël, Klein e quan këtë përvojë një “vdekje ego” metaforike.
Në vend të frikës ekzistenciale, Klein gjen ngushëllim në atë abstraksion dhe mister. Kur njerëzit kuptojnë kufijtë e të kuptuarit të tyre, tha ajo, “ata mund të ndihen sikur i përkasin një sensi më të madh të rendit në botë”. Kreativitet, kuriozitet dhe angazhim qytetar
Hulumtimet tregojnë se frika dhe habia përmirësojnë sjelljen pozitive sociale duke i ndihmuar njerëzit të ndihen sikur janë pjesë e diçkaje më të madhe se vetja. Një studim shqyrtoi veprimet e njerëzve pasi kaluan kohë në një korije me pemë gjigante me gjelbërim të përhershëm. Pjesëmarrësit që kaluan një minutë duke parë pemët, treguan një tendencë të shtuar për të ndihmuar të tjerët. Një studim tjetër zbuloi se konsumimi dhe krijimi i artit, qoftë muzikë, art pamor apo letërsi, lidhet me rritjen e ndjeshmërisë dhe angazhimit qytetar.
Ka një mori përfitimesh të tjera që e bëjnë frikën, siç thotë Keltner, “një gjendje mjaft e mirë për të qenë”. Ai dhe shkencëtarë të tjerë kanë zbuluar se frika ishte ndër emocionet pozitive të lidhura me më pak inflamacion në trup, një shkaktar kryesor për sëmundjet kronike. Është treguar gjithashtu se frika qetëson sistemin tonë nervor simpatik, i cili aktivizohet kur ndihemi të stresuar, duke rritur rrahjet e zemrës dhe presionin e gjakut.
Mund të ketë edhe përfitime mendore për t’u mahnitur – veçanërisht një reduktim i stresit dhe ankthit. Keltner thotë se njerëzit që përjetojnë mrekulli priren të gjejnë një ndjenjë më të madhe mirëqenie dhe qëllimi në jetën e tyre dhe kjo, nga ana tjetër, i bën ata më pak autokritikë. Gjithashtu lidhet me më shumë kreativitet dhe kuriozitet.
Për të ndjerë shtrirjen e plotë të këtyre përfitimeve, është e rëndësishme që njerëzit të kërkojnë mrekulli në jetën e tyre të përditshme, edhe nëse nuk kanë akses në galeritë, sallat e koncerteve, majat malore ose perëndimet e diellit buzë liqenit, tha Keltner. Thjesht shikimi i artit në internet mund të bëjë një ndryshim, shtoi ai. “Unë mendoj se një nga premtimet e jetës sonë dixhitale është (të kemi akses në) më shumë frikë estetike dhe t’ju çojmë te artistë që zakonisht nuk do t’i gjenit në një muze,” tha ai.
Në vitin 2021, Keltner dhe studiues të tjerë bashkëpunuan me Google Arts and Culture për të hartuar emocionet që përdoruesit raportuan kur shikonin 1500 vepra arti të ndryshme në internet. Prej tyre, pjesëmarrësit raportuan se rreth 60 vepra arti i bënë ata të ndjenin njëfarë frike. Fjalë të tjera që ata zgjodhën për të përshkruar këto vepra ishin “misterioze”, “goditëse”, “kozmike”, “shpirtërore” dhe “lidhje intime”. Një mënyrë për të përshtatur ndjenjën tuaj të frikës, sugjeron Keltner, është t’i eksploroni këto pjesë dhe të pyesni veten se çfarë emocionesh shkaktojnë tek ju.
Më e rëndësishmja, ai i nxit njerëzit të ngadalësojnë shpejtësinë dhe të jenë të hapur ndaj mjedisit të tyre. “Kërkoni gjëra që sfidojnë shkallën tuaj, të vogla dhe të mëdha,” tha ai – çdo gjë nga një model i krijuar nga lule pranë trotuarit deri te silueta e horizontit të qytetit tuaj gjatë udhëtimit tuaj./cnn/KultPlus.com
Fusha e neuroestetikës përdor neuroshkencën për të kuptuar se si arti ndikon në trurin tonë, kur ne jemi duke e bërë atë ashtu edhe kur jemi duke e parë atë.
A ka rëndësi arti? T’i lëmë mënjanë të gjitha përfitimet e paprekshme, rezulton se proceset e krijimit të artit dhe përjetimi i të bukurës kanë benefite nervore. Neuroestetika ekzaminon artin dhe reagimet tona ndaj tij nga një këndvështrim neurologjik. Neurobiologu i njohur Semir Zeki dokumenton se si arti mund të stimulojë “marrëdhëniet konceptuale” në mendjen tonë, dhe jo vetëm reagimet ndaj artit pamor para nesh. Sipas gjetjeve të Zekit, përjetimi i çdo lloj bukurie, vizuale apo muzikore, ndikon në zonat vendimmarrëse të trurit tonë.
Përjetimi i këtij lloj arti është si të punosh përmes provës matematikore.
Historiani i artit Gregory Minissale shpjegon se njerëzit mund ta shikojnë artin konceptual si një enigmë. Përjetimi i këtij lloj arti është si të punosh përmes provës matematikore. Sic shkruan ai:
Ka shumë vepra arti që përdorin punime dhe lojëra fjalësh për të paraqitur shikuesit me paradokse vizuale. Një nga shembujt më të hershëm është Tradhtia e Imazheve të Magritte (Ceci n ‘est pas une tub, 1928-1929), e cila, sipas Zekit,“ shkon kundër gjithçkaje që truri ka parë, mësuar dhe ruajtur në kujtesën e tij”.
Një shembull tjetër, pikturat e Seurat ose Mondrian stimulojnë një zonë të trurit që gjithashtu sjell gëzim nga zgjidhja e enigmave për kënaqësi. Minnissale i referohet studimeve të Zekit për “ambiguidet”. Ideja është që zona të shumta të trurit bashkëpunojnë për të zgjidhur këtë “enigmë” të artit që, si rezultat, krijon një ndjenjë kënaqësie. Kur kjo ndodh, ka zona të dallueshme në lobin ballor që bashkëveprojnë dhe bashkojnë “kujtesën, përvojën, [dhe] mësimin”.
Zeki mban pikëpamjen e pazakontë që artistët po bëjnë punën e neurologëve në mënyrën se si luajnë me artin e tyre dhe interpretimin e objekteve. Në një pikturë, truri kërkon rend dhe objekte. Edhe kur një artist është duke pikturuar, truri synon të përfaqësojë ose pikturojë objekte ndërsa piktori i sheh ato. Zeki shkruan, “Prandaj, do ta përcaktoj funksionin e artit si kërkim për qëndrueshmëri, i cili është gjithashtu një nga funksionet më themelore të trurit. Funksioni i artit është, pra, një shtrirje e funksionit të trurit – kërkimi i njohurive në një botë që është gjithnjë në ndryshim ”.
Ndërsa arti dhe shkenca përmbajnë karakteristika të dallueshme që nuk mund të kryqëzohen kurrë, mendja e njeriut zbulon që fushat kanë një të aspekt të përbashkët të rëndësishëm. Siç shkruan Zeki: pyetja e vetme më e rëndësishme për vizionin që dikush mund të pyes: Pse shohim? Është përgjigjja e kësaj pyetjeje që zbulon menjëherë një paralele midis funksioneve të artit dhe funksioneve të trurit, dhe me të vërtetë na çon në mënyrë të pandërprerë në një përfundim tjetër – se funksioni i përgjithshëm i artit është një shtrirje e funksionit të trurit.virtualsophists/KultPlus.com
Muzeu më i vjetër i artit i Izraelit i bashkohet protestave mbarëkombëtare kundër ligjeve të reja të diskutueshme të qeverisë, në atë që filantropisti i arteve Batia Ofer e përshkruan si “luftë për demokracinë tonë”.
Muzeu i Artit i Tel Avivit, muzeu më i vjetër i artit në Izrael, i është bashkuar protestave mbarëkombëtare kundër reformave në gjyqësor të qeverisë izraelite, shkruan TAN.
Të enjten (23 mars), muzeu mbylli ekspozitat dhe anuloi bisedimet dhe turnetë publike.
Një deklaratë për shtyp e përshkroi mbylljen si një akt proteste kundër “intensifikimit të hapave të qeverisë drejt miratimit të legjislacionit antidemokratik”.
Megjithatë, një pjesë e koleksionit mbeti e hapur pa pagesë si një “qëndrim mbështetjeje për krijimin vendas”.
“Këto janë ditë historike për vendin tonë dhe shoqërinë izraelite”, tha Tania Coen-Uzzielli, drejtoresha e Muzeut të Artit të Tel Avivit.
“I inkurajoj të gjithë të marrin një qëndrim, çfarëdo qoftë ai, dhe të ndikojnë në të ardhmen e këtij vendi.”
Menaxhmenti i muzeut informoi stafin se ata ishin të lirë t’u bashkoheshin protestave në rrugë në atë që quhej “dita e paralizës”.
Përpjekjet e qeverisë së krahut të djathtë të Benjamin Netanyahut për të ushtruar kontroll më të madh mbi gjyqësorin dhe për të mbrojtur kryeministrin nga shkarkimi, kanë nxitur qindra mijëra izraelitë të dalin në rrugë për një periudhë prej muajsh.
Ehud Olmert, ish-kryeministri i Izraelit, i është bashkuar protestave, si dhe figura të larta nga shërbimet e sigurisë dhe emra të shquar nga biznesi izraelit dhe sektorët akademikë./KlanKosova/KultPlus.com
William Shakespeare ishte një nga autorët më të njohur botëror. Ai e ngriti artin poetik në majat më të larta, përcjellë KultPlus.
Kur flitet për të shumë pak autor i qëndrojnë përkrah dhe asnjë sipër. Studimet, analizat dhe komentet rreth tij janë të panumërta por përfundimi është i njëjtë: vepra shekspiriane është e admirueshme si tërësi dhe në të tërë përbërësit e veçantë.
Gjatë krijimtarisë së tij, Shekspiri realizoi 37 vepra për teatrin, nga të cilat 13 tragjedi, 10 drama historike dhe 14 komedi. Pjesa tjetër e krijimtarisë përfshinë 154 sonete që mbahen si realizimi poetik më i çmueshëm i gjithë kësaj periudhe dhe 2 poema të gjata.
KultPlus sot ju sjellë një thënie të këtij autori të madh:
“Duaj, duaj marrëzisht, duaj më shumë se që mundesh dhe nëse të thonë që dashuria është mëkat, duaje mëkatin dhe do jesh i pafajshëm”./KultPlus.com
Fytyra e saj është një fytyrë si e një kukulle porcelani. Dhe jo vetëm, por edhe një fytyrë kukulle e habitur. Dhe me sytë e saj të mëdhenj sikurse edhe më ma vërteton këtë ndjesi që ma jep figura e Ornela Vorpsit.
Në pamje të jashtme ta le përshtypjen e një gruaje të fortë, që është në gjendje të thyej çdo barrikadë, po në shpirt, sikurse e thotë edhe vet, është e vrarë, shumë e vrarë nga jeta që e rropati brenda dhe jashtë Shqipërisë.
E përkthyer në mbi 20 gjuhë të botës, mu kjo Ornela e Shqipërisë që doli nga ky vend dhe vazhdon të bëj nam nëpër botë me librat e saj, akoma nuk e ka shkruar një libër në gjuhën shqipe, po gjithë krijimtarinë e saj e ka të shkruar o në italisht, o në gjuhën frënge. Dhe ka një arsye pse nuk ka shkruar dhe nuk dëshiron të shkruajë në gjuhën shqipe.
Përgjatë një bisede të gjatë, pashë shumë Ornela rreth meje, e mezi arrija të përmblidhja mu atë Ornelën që kisha para syve të mi, që padyshim është një zonjë e madhe, dhe nuk do të ishte e tillë po të kishte pas një jetë ndryshe.
Për mbi dy orë përgjatë intervistës pashë Ornelën e vogël të Tiranës e cila lumturohej në familjen e saj të vogël, pastaj pashë Ornelën e topitur, mu këtë Ornelën me fytyrë porcelani, hije që mori që nga vdekja e gjyshes, vdekje që ndodhi në prani të saj, hije që u bë edhe më e rëndë me burgosjen e babait. Pashë Ornelën e vetmuar rrugëve të Tiranës, vetmi dhe refuzim që e mbështolli regjimi i Enver Hoxhës, pashë Ornelën duke vrapuar pas ngjyrave, pikturës, pastaj atë Ornelën e Milanos e të Parisit, Ornelën në romane që edhe më tej refuzon ti shkruaj në gjuhën e nënës, e deri te kjo Ornela e fundit që i janë përkthyer romanet e saj në mbi 20 gjuhë të botës, këtë Ornelën e ekspozitave e të pikturës, e cila prap më jep ndjesinë e një portreti të një figureje porcelani, e cila edhe e thotë vetë, që këtë figurë apo ndjesi të majës së ajsbergut, e mori që nga përplasja e gjyshes para këmbëve të saj, vdekje që ja dha një nur përgjatë gjithë jetës.
Përderisa kujton fëmijërinë e saj, e cila e konsideron fëmijëri të lumtur, rritën e saj me dashurinë e gjyshes dhe prindërve të saj, Ornela Vorpsi e kujton atë periudhë si periudhën më të ëmbël, e cila rritej në një shtëpi në mes të Tiranës, me një kopsht shumë të madh me hurma e ullinj, e cila shumë më vonë kuptoi se babai i saj kishte prona, shumë prona, por që ata e rritnin pa ia kujtuar se ishin një familje e kamur, duke vënë në plan të parë dashurinë që kishin për njëri tjetrin, e sidomos për gjyshen.
“Kam pas një gjyshe jashtë mase të dashur, dhe mbaj mend se deri në moshën gjashtë vjeçe kam gëzuar dashurinë e saj të pafund. Dhe vdekja e saj, besoj se ishte një nga goditjet më të mëdha që kam pas në jetë. U rrëzua para syve të mi, ra në tokë, mbaj në mend që më tha “koka, më dhemb shumë koka” dhe vdiq, para syve të mi vdiq”, kujton Ornela dashurinë për gjyshen, dashuri që më pas u shndërrua në atë topitjen, akullnajën jetësore, pasi që këtë vdekje e kapërceu ftohtë, pa lot dhe pa bërtima, me një mur në mes, mur të madh mes dhimbjes shpirtërore dhe reagimit të jashtëm.
Ornela kujton më pas se kishte vazhduar jetën në atë Tiranën e atëhershme, Tiranë që bashkë me Shqipërinë ishin super të izoluara nga bota, me makina të pakta, e edhe më pak racione ushqimi, por me një dashuri të madhe për artin, dashuri që e kishte qysh nga vegjëlia e saj.
Dhe kjo artiste e madhe, rrugëtimin drejt artit e kishte nisë në piano. Prindërit e saj e kishin detyruar të ngulitej në atë instrument, tinguj që kurrë se plotësuan shpirtin e saj të madh artistik, që në periudha të ndryshme jetësore ndryshonin formë, herë pikturë, herë fotografi e herë letërsi.
Dhe përderisa Ornela kërkonte art, apo dhimbja e saj kërkonte të shpërfaqej nëpërmjet artit, në kohën kur ende mësonte piano, por që nuk përmbushte dëshirën e saj për të bukurën, me vetëm shtatë vjet ajo pëson edhe një goditje.
Dhe si me rastin e vdekjes së gjyshes, edhe kësaj radhe, nuk qau, as lëvizi e as nuk reagoi. Ishte zhdukja e babait, dhe ajo që dinte në atë kohë ishte vetëm kjo, babai i saj iku me motorin.
“Mbaj mend mamin, e priste. Por babai u zhduk, kishte një motor dhe po me atë motor u zhduk. Unë si fëmijë nuk reagoja, nuk merrja pjesë në këto goditje, nuk lëvizja, nuk qaja dhe nuk prekesha”, shpjegon Ornela Vorpsi duke kujtuar këtë goditje si shtatë vjeçe, e cila më pas ka shpjeguar se pas bisedave dhe konsultave më të vonshme me psikoanalistë, i kishin shpjeguar se ky mos reagim i saj ishte më shumë si një mur, si një mbrojtje e vetvetes karshi zhvillimeve.
“Dhe babai nuk u kthye, kaluan gjashtë muaj dhe nuk kuptuam asgjë. Brenda këtyre gjashtë muajve mami shkonte në polici të pyeste, dhe ata i thoshin se nuk dinin gjë. Të njëjtit kërcënonin mamanë time se ajo duhej tu tregonte se ku ishte burri i saj” tregon Ornela për atë periudhe të rëndë për familjen e saj, të cilës familja e saj veç po i zvogëlohej, dhe tani kishte ngelur me mamanë e saj, e që atë kohë ishte 29 vjeçe.
Dhe regjimi i Enver Hoxhës sapo kishte trokitur në portën e familjes së Ornela Vorpsit, dhe shija e hidhur e komunizimit kishte kaluar përmasat për të dhe për mamanë e saj, të cilat vuanin në palcë ndarjen e familjes, distancimin e njerëzve nga to dhe vuajtjet e kësaj kohe që kishin shndërruar një grua dhe një vajzë të vogël si dy njerëz tmerrësisht të padëshiruara nga të tjerët.
Babain e dënuan për politikë pa u marr asnjëherë me politikë, kishin për qëllim sekuestrimin e pronave
Ornela Vorpsi kujton që babain e saj e kishin gjykuar me dyer të mbyllura, e kishin akuzuar për politikë, edhe pse, sipas Ornelës, babai i saj kurrë nuk ishte marr me politikë. Sipas saj, arsyeja e burgosjes së tij ishte diku tjetër, sekuestrimi i pronave të shumta që kishte kjo familje. Dhe me rënien e tij në burg, krejt këto prona u sekuestruan dhe lanë këtë familje në dyer të botës.
Ornela kujton se dy herë e kishte vizituar babain e saj në burgun e Spaçit, njëherë kishte shkuar me gjyshin, nga ana e babit, dhe njëherë kishte shkuar me mamin. Të dy vizitat kishin lënë vragë të thella në memorien e Ornelës, duke nisë nga kontrollet e rrepta të gardianëve e deri te takimi me babain, që për të ishte shumë i panjohur.
“Nuk e njoha fare babain tim, ishte dobësuar jashtë mase, ishte me pizhame me vija, si ato të Auschwitz. Dhe mbaj në mend që mamit tim i dha një qese të vogël, kur u ktheva në shtëpi, si kurreshtare që isha e hapa atë qese. Në të gjeta dhëmbët e thyer të babit, sepse më vonë e kam kuptuar se kur e kishin arrestuar, e kishin futur në një thes, dhe e kishin rrahur aq fortë sa që ia kishin thyer edhe dhëmbët”, tregon Ornela Vorpsi, e cila kujton edhe një takim tjetër me babain e saj në burg, po këtë herë më shumë kujtime të hidhura i kishte lënë rruga deri në Spaç, sesa vet Spaçi.
“Nuk kishte makina, mbaj mend se patëm shkuar me autostop me një kamion që barte derra, mami ishte ulur me shoferin para, unë isha pas, me derrat. Para syve të mi shihja se si tentonte shoferi ta puthte mamin tim, ishin kohë të tmerrshme, ishte një Shqipëri që nuk të le qetë as sot”, kujton Ornela.
Dhe përgjatë kohës sa babai i saj vuante dënimin, mamanë e saj e detyruan ose të divorcohej ose do ti internonin, por sipas Ornelës, mamaja e saj zgjodhi të parën, dhe pas sekuestrimit të pronave, Ornela bashkë me mamanë e saj u detyruan të ktheheshin te dajët, ku u vendosën të dyja në një dhomë të vogël, dhomë e cila u shndërrua në shtëpinë e tyre për shumë vite.
“Të gjithë njerëzit na u larguan, mbaj mend edhe kushërirat e mia të cilat bëheshin se nuk më shihnin në rrugë. Tirana ishte e vogël atëherë, dhe bënim pjesë te shoqëria margjinale. Ndërkohë, Shqipëria në atë kohë ishte kaq injorante, me mentalitet shumë të rëndë, sa po të ishe një grua pa burrë, sikurse ishte ime më, ishe direkt kurvë”, kujton Ornela, e cila mentalitetin e Shqipërisë edhe sot e sheh si të ngecur në vend, me shumë pak ndryshime.
Nga një inxhinere mekanike, mamanë e Ornelës e vendosën në punë në një fabrikë me tre turne. E dërmuar nga rrethanat, e larguar nga shoqëria, sipas Ornelës, mamaja e saj për një muaj e gjysmë u shtri në psikiatri.
“U shtri në psikiatri vetëm që të flinte, nuk flinte dot nga puna që bënte në tri turne. Dhe si e vogël unë mbeta vetëm me gjyshen te dajët”, rrëfen Ornela, të cilës çdo ditë po i zvogëlohej bota, e krejt këtë çmenduri që e kishin kaluar shqiptarët që i prekte regjimi i Enver Hoxhës, Ornela e shpjegon me një fjali “Ishte një Shqipëri e çuditshme, mos ta jetoje, nuk e koncepton dot”.
Ornela shpjegon se babai i saj vuajti shtatë vjet dënim, dhe pas burgut ajo e takoi si 14 vjeçe. Si vajzë e një të burgosuri politik, përgjatë kohës sa babin e kishte në Spaç, i kishin thënë shumë fjalë të këqija për babain e saj. Aq keq i kishin fole, sa që Ornela tregon se kur dikush i thoshte se sa shumë i ngjante babit të saj, ajo nuk ndihej mirë, ndihej shumë keq.
“E kam takuar edhe dy tri herë, fshehtas prej mamit. Sepse ajo nuk donte që të takohesha me të, asaj i ishte ngulitur në mendje se ai ishte shkaktari që na shkatërroi jetën. E në fakt nëna kishte probleme mendore, sepse i vuajti shumë pasojat”, tregon Ornela më tej.
E adhuroja vizatimin, pikturën, po sistemi i atëhershëm nuk më lejonte të futesha në Liceun Artistik, isha vajza e një të burgosuri politik
Dhe përderisa jeta i kishte rropatë sa poshtë e lart këtë familje tironse, lufta e artit brenda shpirtit të Ornelës nuk gjente paqe. Përderisa bënte shkollë për piano, brenda saj ajo kishte zbuluar pasionin për vizatimin, pasion që u bë aq i fuqishëm sa mori edhe vendimin për braktisjen e pianos.
Ajo kujton se vet kishte shkuar të Pallati i Pionierit për tu regjistruar për vizatim, pastaj përfundoi shkollën tetë vjeçare të normales, institucion në të cilin poashtu ndjeu distancën e shokëve, shoqeve dhe mësimdhënësve.
“Pastaj kisha dëshirë të vazhdoja Liceun Artistik për pikturë, por ishte e pamundur, sepse isha fëmija i një të burgosuri politik, dhe në Shqipërinë e atëhershme, arti ishte propagandë, dhe nuk kisha të drejtë, kisha të drejtë vetëm në gjimnaz”, tregon Ornela Vorpsi, e cila kujton se përgjatë asaj kohe, ajo kishte vijuar gjimnazin, përderisa pikturën e vazhdonte në shtëpi.
Dhe me përfundimin e gjimnazit, si duket po përfundonte edhe një regjim i tmerrshëm në Shqipëri. Ornela Vorpsi ishte në vitin e tretë të gjimnazit kur kishte vdekë Enver Hoxha, dhe Ornela kujton edhe sot kumtin e zysheve të asaj kohe dhe histerinë kolektive për vdekjen e Enver Hoxhës.
Por me vdekjen e tij, vendi kishte filluar pak të merrte frymë. Më në fund, Ornela Vorpsi arrin të futet në Institutin e Arteve, tash Akademia e Arteve të Bukura, garë të cilën e synonin mbi 400 të rijnë, e pranoheshin vetëm 25 studentë.
“Kisha përballë fëmijë të artistëve, fëmijë që ishin rritur me art, fëmijë që ishin mirë politikisht dhe që ishin mirë me talent. Po pata një fat të jashtëzakonshëm, dhe pata një mbështetje nga Hektor Dula, i cili mbështeste talentin tim, dhe kështu që e fitova atë konkurs. Mbaj në mend që për një javë kam pirë vetëm ujë dhe nuk haja asgjë, aq isha e emocionuar”, tregon Ornela Vorpsi për këtë vulë jetësore, vulë që e kërkonte pothuajse që nga fëmijëria dhe më në fund ia kishte dalë që të jetë pjesë e këtij institucioni që pas përfundimit do ta nxirrte si piktore.
Ika me mamin në Itali, kapitalizmi mu duk gjëja me e egër që kisha parë në jetën time, nuk i kuptoja lëvizjet e gjithë atyre makinave, sikurse nuk e kuptoja dashurinë e tyre për macet dhe qenët. Atëbotë në Shqipëri nuk kishte as veterinar
Dhe portat po hapeshin për piktoren e re. Në fakt nuk u hapën portat, po shqiptarët po i hapnin ato dhunshëm, duke u futë nëpër ambasada dhe duke kërkuar një jetë më të mirë.
“Meqë jam esteiste, Shqipëria nuk u hap bukur, po ky ishte realiteti i jonë”, kujton Ornela lëvizjet e shqiptarëve përgjatë viteve të 90-ta, e që Ornelën ajo periudhë e kishte gjete 22 vjeçe dhe me titullin piktore e diplomuar.
Ornela kujton se kjo dyndje e shqiptarëve e kishte provokuar edhe mamanë e saj, dhe sipas saj, kërkesa e saj ishte që të iknin nga Shqipëria dhe të shkonin ne Milano. “Ishte një shoqëri që nuk na kishte lënë vend, nëse njerëzit tjerë kishin vend, ne nuk kishim një të tillë”, tregon Ornela, duke e krahasuar Shqipërinë e atëhershme si një moçal dhe si një vend të kalbur.
“Ne morëm një vizë për dy javë, unë kisha një gocë tezeje e cila duke qenë nxënëse shembullore, duke pas babin komunist, me të drejtë e shkreta, rrinte larg meje, ajo mbaroi me medalje ari, dhe e cila duke qenë kaq e shkëlqyer, Shqipëria i qonte jashtë shtetit. Edhe atë e kishin dërguar në Romë, kështu që unë me mamin tim duke mos e pas fare idenë e një vendi të huaj, siç ishte Italia, marrim biletën dhe shkojmë tek ajo. E ke parasysh, ajo ishte në kolegj universitar, ishte në konvikt, dhe ne i shkuam në konvikt”, tregon Ornela duke qeshur, e cila shpjegon se këto ishin pasojat e izolimit 50 vjeçar, dhe një izolim i tillë reflekton më pas edhe budallallëqe të tilla.
Ajo tregon se për dy javë sa patën vizë, qëndruan fshehurazi në konvikt, dhe pas asaj kohe ishte lufta tjetër, se nëse do të ktheheshin në Shqipëri, apo do të vazhdonin të kërkonin tokën e premtuar. Zgjodhën këtë të fundit, edhe pse, sipas Ornelës me shumë frikë, sepse sipas saj, kapitalizmi ishte gjëja me e egër që kishte parë në jetë.
“Mu duk një tmerr, ishte një gjuhë e huaj që nuk e njihja fare, por nuk kishte gjë që mamin tim ta kthente në Shqipëri”, tregon Ornela rreth vendimit të qëndrimit në Itali.
Por 50 vjet izolim ishin shumë për dy gratë shqiptare, të cilat po përpinin habinë dhe magjinë e Milanos.
Ornela atëbotë kishte kujtuar se të gjitha gratë e Milanos janë si Sophia Loren, por edhe pse nuk ishin si Sophia, sipas saj dallonin shumë nga vajzat dhe gratë shqiptare.
“Ishin vajza të holla, ne në Shqipëri na donin me gjoks e me vithe, me flokë të zeza, ndërkohë ato të gjitha ishin bërë bionde, ishin të nxira nga dielli, nuk kuptoja se çfarë ishte kjo. Pastaj nuk i kuptoja makinat që shkonin e vinin, sepse në Tiranë ishin katër makina që rrotulloheshin në krejt Tiranën, dhe ishin aso makina që shkonin e vinin për punë. Ishte një shoqëri që e nuk e kuptoja në asnjë gjë, nuk e kuptoja as dashurinë që kishin për qentë dhe macet, përderisa ne në Shqipëri nuk kishim atë kohë as veterinar. Çdo gjë ishte një tronditje e madhe, unë do të isha kthyer në Tiranë, por mami nuk deshi”, tregon Ornela për goditjen me perëndimin, duke u detyruar që pas vendimit të qëndrimit në Milano, të bënte hapin e radhës, të bënte një copë vend për vete.
Në Milano ma thyen ëndrrën, profesori më tha: Piktura tashmë ka vdekur
Pasioni për pikturën e ndiqte edhe këtu, dhe duke pas parasysh se Shqipëria atëherë kishte ngelur te realizimi socialist, dhe shkollimi i saj po në atë pikë, Ornela Vorpsi kishte një tjetër ëndërr. Të përfundonte Akademinë e Arteve edhe në Milano.
“Dhe mbaj në mend, konkursin e fitova pa asnjë tmerr në Milano, në Aakademinë e Arteve të Bukura të Brerës, dhe pyesja vetën se si ka mundësi, sepse në Shqipëri shumë pata heqë që të pranohesha në atë Institut”, tregon Ornela, por duke mos qenë e përgatitur se furtuna e radhës veç sa se kishe goditë.
Ajo kujton se kishte marr një pikturë të saj për t’ia prezantuar profesorit të saj, dhe përgjigja e tij se piktura tashmë kishte vdekur, dhe se art tash janë instalacionet, artet konceptuale, video instalacionet e performancat e kishte goditur jashtë mase. Një jetë të tërë kishte luftuar për vizatimin dhe pikturën, dhe në mes të Milanos, Ornela e kupton se ajo që e kishte ëndërruar kaq shumë, tashmë kishte vdekur.
“Dhe kështu vendosa të bëja disa hulumtime në këtë art konteporan dhe të shoh se si më fle. Dhe bëra këto katër pesë vjet, që për mua ishte humbje e kohës komplet, sepse nëse në Shqipëri mësova se si të pikturoj, aty te arti konteporan, mu duk një spekulacion, dhe edhe sot e kësaj dite mendoj se është një punë koti, por njerëzit nuk kanë guxim ta thonë. Dhe unë nuk e ndjeva, nuk isha fare e kësaj udhe, njoha instalacionet, provova fotografitë, dhe nuk ma mbushi mendjen”, tregon Ornela Vorpsi për ballafaqimin me artin konteporan.
Dhe përderisa kishte mbetë pa atdhe, përderisa piktura kishte vdekur, po sipas profesorit italian, dhe përderisa nuk kishte një copë vend në Itali, Ornela Vorpsit me nguti i duhej të bënte një zgjidhje, sepse i duhej të ekzistonte në një vend të huaj.
Ornela përgjatë kohës sa ‘varroste’ pikturën, dashurinë më të madhe te jetës, bëri fotografi mode, mënyrë elementare për të siguruar jetën.
“Dhe më erdhi shkrimi, mu dhuru kjo dhuratë e madhe e shkrimit, pa asnjë lloj mendimi se mund të bëhesha shkrimtare, apo ti publikoja, pasi që ëndrra ime ishte piktura. Fillova të shkruaj, dhe fillova të shkruaj kur isha në Paris, pasi që isha pjesë e një shkëmbimi universitar mes atij të Milanos dhe Parisit. Shkova ne Paris për gjashtë muaj në Erasmus, dhe nuk u ktheva më në Milano, dhe mbaj në mend që fillova të shkruaj në Paris”, tregon Ornela për fillimin me shkrimin, e cila tash njihet për romanet e saj në 20 shtete, përderisa ajo kishte dashuri të pa kompromis pikturën.
“Vendi ku nuk vdiset kurrë” u shkrua në italisht, kisha nevojë për një gjuhë që mbanë një distancë, dhe një gjuhë që nuk e bartë fëmijërinë time
Dhe një shqiptare që kishte jetuar për gjashtë vjet në Itali, dhe sapo ishte vendosë në Paris dhe po provonte kulturën e ushqimin francez, kishte filluar ti lëshonte rrënjët e para të romanit bestseller “Vendi ku nuk vdiset kurrë” por jo në gjuhën shqipe, por ajo pavetëdijshëm kishte filluar ta shkruante në italisht.
“Qëndrova në Itali për gjashtë vjet dhe gjuha italiane ishte shumë e kollajshme, veshi ma kishte dëgjuar që kur isha në Shqipëri dhe për atë nisa të shkruaj në italisht. Shumë më kanë pyet se pse nuk e shkrova në gjuhën e nënës, në gjuhën shqipe. Nuk mund të shkruaja në shqip, sepse të gjithë demonët e së kaluarës ngrihen dhe më hanë, e gjithë e kaluara më mbytë, nuk do të shkruaja dot emocionalisht. Kisha nevojë për një gjuhë që mbanë një distancë, dhe një gjuhë që nuk e bartë fëmijërinë time. Italishtja ime nuk e barte fëmijërinë time, frëngjishtja nuk e bartë fëmijërinë time, nuk mbytem në to, ka një lloj distance, në shqip s’do të kisha shkruar kurrë atë që kisha shkruar në italisht”, thotë Ornela, e cila përpos që po fitonte distancën me gjuhën shqipe, ajo po fitonte edhe një distancë tjetër, me nënën e saj, e cila kishte mbet në Milano, përderisa Ornela po qëndronte në Paris, por që pavarësinë e saj nuk e fitonte dot, se ishin të lidhura si mish e thua.
“Fillova ta shkruaj, sepse nuk dija çfarë të bëja me ditët e mia. Mbaj në mend se si u ula aty afër shpisë, më erdhi të shkruaj dhe shkrova një tregim dhe më pëlqeu disi, po pa i bërë pyetje vetës se pse po shkruaj në italisht, më erdhi në mënyrë organike, ato gjëra që i kam treguar në këtë libër dhe që janë të vërteta, në shqip nuk do ti tregoja kurrë, do të kisha vdekë, do të isha djegë. Shkrova një tregim të vogël, dhe ja përktheva keq e keq një shokut tim shkrimtar që ishte francez. Edhe ai është goxha i njohur, dhe më tha ‘e di që është fantastik’. Dalëngadalë shkrova, edhe mbarova këtë libër, që tashmë është i përkthyer në shumë gjuhë të botës, anglisht, gjermanisht, frëngjisht dhe shumë gjuhë të tjera, dhe gjuha e fundit që do të përkthehet së fundi është në gjuhën serbe”, ka thënë Ornela Vorpsi, e cila kujton edhe detajin tjetër, se iu deshën vite të tëra që të jepte dritën e gjelbër që të përkthehej edhe në gjuhën shqipe.
Babai mu lut që mos ta përktheja romanin në gjuhën shqipe, i kishin thënë se kisha shkruar shumë keq për Shqipërinë dhe nuk dëshironte që ky libër të fliste në shqip
“Mora shumë kohë deri sa vendosa ta botoj në gjuhën shqipe, sepse im atë më luti që mos ta përktheja. I kishin thënë që kisha shkruar tmerre për Shqipërinë, dhe nuk donte që ky libër të fliste edhe shqip. Por më në fund vendosa, ka tri vjet që është i përkthyer edhe në gjuhën shqipe”, thotë Ornela.
Dhe përgjatë këtyre viteve të krijimtarisë në fushën e librit, Ornela ndër vite prap e ka bindë vetën se piktura nuk ka vdekur, dhe se piktura është ringjallë më shumë se kurrë, dhe paralelisht punon në të dyja, herë në libër e herë në pikturë, e me raste edhe në fotografi.
Ajo është duke shkruar në librin e ri, por është duke e shkruar në gjuhën frënge, pasi që, sipas saj, duke jetuar që një kohë të gjatë në Francë, italishtja, sipas saj ka filluar ti brishtësohej, dhe nuk ndihet mjaftueshëm e sigurt në këtë gjuhë.
Ndërkohë, përderisa shkruan dhe pikturon, Ornela Vorpsi tregon edhe një detaj që e vuan si pasojë nga Shqipëria. Ajo synon prestigjiozen për ti bindë të tjerët se arti i saj vlen. Së fundi ka fituar qëndrimin në një rezidence shumë prestigjioze, sikurse që ka ndërruar shtëpinë botuese që vlerësohet të jetë poashtu shumë prestigjioze.
“Në Shqipëri më kanë rrahur aq keq, sa që kisha dëshirë të kapja këto maja prestigjioze, është njësoj sikur të vësh pak balsam mbi trup. Sepse, në Shqipëri ngaqë kisha një natyrë të çuditshme dhe nuk më kuptonin, më konsideronin keq, sepse në Shqipëri po të jesh gocë e bukur të vlerësonin si budallaqe, dhe ky mentalitet, për mu ishte një ravansh me Shqipërinë, po për mua ishte një ravansh i madh, sepse vija nga një Shqipëri ku më copëtuan, më dërmuan në të gjitha dimensionet. Por në të njëjtën kohë pata fatin ti them këto mrekulli, dhe falënderoj Zotin, misterin që bën jetën, edhe pse ngelem njeri jashtë mase i vrarë, gjërat që kanë ndodhë nuk shërohen më”, ka thënë Vorpsi, e cila tregon se në Shqipëri e kishin quajtur tradhtare, për faktin se nuk kishte shkruar në shqip.
“Unë e ndjej vetën tërësisht shqiptare, dhe fakti që kam jetuar në Itali dhe Francë nuk më bën as italiane e as franceze. Të përdorësh një gjuhë të huaj është një mjet, që për mua ishte i shëndetshëm”, ka thënë Ornela.
Ornela Vorpsi që ka mbi supe tetë tituj të librave dhe shumë ekspozita, që nuk ka asnjë shtëpi në Tiranë, edhe përkundër faktit se babai i saj posedonte shumë prona, që vishet vazhdimisht me ngjyrë të zezë, që edhe këtë detaj e adreson te Shqipëria, sepse ky vend e la pa ngjyra dhe pa lule, që sheh akoma ëndrrat në Shqipëri, edhe pse dëshiron që ti rri larg saj, që humbi nënën gjatë pandemisë dhe që nuk arriti as ta shoh në momentet e fundit, edhe sot nuk e konsideron vetën të suksesshme, dhe sipas saj ajo e vuan këtë pjesë si njeri që ka bërë shumë pak.
Ornela Voprsi ka dëshirë që të bënte shumë më tepër, jo në nivelin e shkrimit e të pikturës. Po ëndrra e saj do të ishte që të mund të krijonte azile për të moshuar dhe të ndihmonte njerëzit e rrugëve. “Kur i shoh njerëzit nëpër rrugët e Parisit, janë pamje që më vrasin, sepse unë isha rrugëve bashkë me nënën time”, përfundon Ornela, e cila vazhdon të jetojë dhe krijojë në zemër të Parisit, bashkë më bashkëshortin, vajzën e saj dhe tri mace, tri mace në shtëpinë e kësaj Ornele që në fillet e migrimit të saj nuk i kuptonte perëndimorët për dashurinë ndaj maceve dhe qenve./ KultPlus.com
Një ekspozitë arti ndihmon për të sjellë në realitet ato emocione të fshehura në thelbin e shpirtit, përpara njerëzve që i admirojnë dhe i kuptojnë ato. Pra, në thelb, arti i paraqitur në një ekspozitë është një mënyrë komunikimi për të shprehur emocionet e ndjenjat në një mënyrë tjetër, shkruan KultPlus.
Pas një vepre arti të varur në muret e një shtëpie, ka një rrugë, një histori. Një afat kohor që fillon me konceptimin e artistit dhe përfundon me vendimin e galerisë për ta ekspozuar dhe për ta parë publiku.
Një gjë të tillë do ta bëjë edhe artisti nga Kosova, Arianit Beqiri, i cili do të mbajë një ekspozitë personale në Hamburg të Gjermanisë, ku do të prezantojë 9 punime në “Atelier so & Hamburg Kunstgalerie” më 23 shtator.
Beqiri, në një intervistë për KultPlus, ka dhënë detaje të reja sa i përket ekspozitës së tij dhe me temën që ai do të paraqitet aty.
“Mbase nuk mund të vërejmë objekte e kujtime përreth nesh asnjëherë deri atëherë kur ato nuk janë më mes nesh”.
Më tej ai bën të ditur se do të prezantohet me 5 piktura dhe 4 instalacione, ndërsa do të ketë vepra që në thelb flasin për homazhin ndaj kujtesës kolektive.
“Do të ketë piktura dhe instalacione. Janë gjithësej 5 piktura dhe 4 instalacione. Homazh për memorien kolektive. Për atë që na krijon kujtime e ndjenja. Homazh për objektet që na kanë krijuar kujtime e që dora e neoliberalizmit i ka shkatërruar. Homazh për traditat tona që i komercializuam. Homazh për traditat tona që i shitëm për hekër. Homazh për shkatërrimin e qyteteve tona nga ndërtimet paleje”.
Beqiri bën të ditur se kjo ekspozitë do të jetë e hapur për një muaj dhe të gjithë të interesuarit për blerjen e veprave të tij mund ta bëjnë këtë.
Edgar Degas ka thënë se arti nuk është ajo që shihni, por ajo që shohin të tjerët, njësoj po pret edhe Beqiri për të gjithë vizitorët në këtë ekspozitë, të shohin të gjithë punën e veprat e tij nga afër. /KultPlus.com
Në prag të hapjes së Pavijonit të Kosovës në Bienalen e Venedikut, kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti ka bërë një postim në rrjetet sociale dedikuar artit në Kosovë, përcjellë KultPlus.
Këtë vit, Kurti e ka quajtur vit i artit dhe prodhimit ndërkombëtar të shtetit tonë. Sipas tij, Arti është ura jonë lidhëse me botën.
Ky është postimi i plotë i kryeministrit:
Sot hapet pavijoni i Kosovës në Bienalen e Venedikut, një nga ngjarjet më prestigjioze të artit në botë. Republikën tonë do ta përfaqësojë artisti bashkëkohor Jakup Ferri me veprën “The Monumentality of the Everyday”, që për kuratore ka gjermanen Inke Arns dhe komisionere Alisa Gojani-Berishën.
Sivjet Prishtina do të jetë nikoqire e Bienales Nomade Evropiane, Manifesta (edicioni 14), e cila në edicionin e kaluar u mbajt në Marsej (Francë), ndërsa pas Prishtinës shkon në Barcelonë (Spanjë). Afër 100 artistë nga 32 shtete të botës, gjysma e tyre nga Kosova, nga 22 korriku për 100 ditë rresht do ta shndërrojnë Prishtinën në hapësirë të artit dhe transformimit të hapësirave publike.
Para tri javësh u mbyll Expo Dubai, ndërsa Kosova u paraqit me artistët e saj të dalluar dhe me eksponate muzeale e vepra të artit, si dëshmi e vlerave dhe potencialit të jashtëzakonshëm kulturor e identitar.
Festivalet ndërkombëtare të Kosovës edhe sivjet do të sjellin emra të njohur të artit nga e gjithë bota, nga filmi te muzika, nga arti pamor te romani grafik. Artistë të shumtë nga e gjithë bota zbarkojnë në shtetin tonë gjatë gjithë vitit përmes festivaleve tona që kanë krijuar identitet të fuqishëm ndërkombëtar.
Viti 2022 shënon edhe nisjen e programit tre vjeçar për blerjen e veprave të artit nga artistët vendorë. Përveç kësaj, do të ndahen 20 bursa për studim në arte dhe trashëgimi kulturore në universitete botërore. Kurse gjatë pjesës së dytë të vitit do të vendosen themelet e institucionit më të ri shtetëror të artit, Muzeut të Artit Bashkëkohor, një mundësi shtesë për integrim dhe forcim të pozicionit të Kosovës në skenën botërore të artit pamor.
Këtë vit do të nënshkruajmë marrëveshje të bashkëprodhimit filmik me Francën në festivalin e Kanës, dhe me Izraelin më vonë gjatë vitit. Filmat tanë të suksesshëm edhe sivjet vazhdojnë të udhëtojnë nëpër festivale prestigjioze dhe të shfaqen në kinematë anekënd botës.
Në thirrjen publike për mbështetje të skenës së pavarur kulturore kemi krijuar skemën e veçantë të mobilitetit për prezantimin e produktit tonë artistik në botë. Organizatat kulturore dhe artistët e pavarur do të gëzojnë mbështetje të rritur për paraqitje ndërkombëtare.
Arti është ura jonë lidhëse me botën. / KultPlus.com
Dhimitër Pasko, i njohur ndryshe me psudonimin Mitrush Kuteli, ka qenë një shkrimtar, përkthyer dhe ekonomist shqiptar nga Shqipëria, shkruan KultPlus.
Ai ka lënë pas vetës verpa të shumta, përfshirë këtu edhe thënie të ndryshme.
Njëra prej më të njohurave është ajo mbi artin, të cilin Kuteli e vlerëson shumë.
“Arti është prodhimi më fisnik i shpirtit të njeriut”./KultPlus.com
Arti, historia, shkenca, e kaluara, e tashmja dhe e ardhmja pushtuan hapësirat e KultPlus Caffe Gallery kur edhe artisti, Drilon Shoshi, bëri hapjen e ekspozitës së tij të titulluar “8 cepat”, shkruan KultPlus.
Në këtë ekspozitë, veprat paraqiteshin mbi artin i cili bazohet në simbole dhe figura që datojnë shekuj më parë, sikurse që është ylli simbolik, që e përdorte Gjergj Kastrioti në vulën shtetërore përgjatë dhjetëvjetëshit të fundit të jetës së tij.
Poashtu në veprat e Shoshit është e dukshme inspirimi nga Emblema e Gjergj Kastriotit, yllit zanafillor me 8 cepa, portave të vjetra shqiptare, ngjyra e kuqe që simbolizon gjakun e derdhur të shqiptarëve nëpër periudha të ndryshme, pastaj trekëndëshat, hëna, dielli, sikurse edhe ngjyra e zezë, që sipas autorit është ngjyrë që u shton vetëbesim dhe fuqi.
Familjarët, miqtë dhe dashamirët e artit po prisnin me padurim hapjen e kësaj ekspozite, që ngërthente në vete një lloj arti që nuk jemi mësuar ta hasim në çdo cep të rrugës.
E hapjen e kësaj ekzposite e bëri drejtoresha e KultPlus, Ardianë Pajaziti, e cila në radhë të parë pati një falënderim të veçantë për të gjithë të pranishmit, derisa i uroi suksese edhe artistit Shoshi.
“Kjo është ekspozita e dytë personale e Drilonit, derisa ne i urojmë suksese për punën e tij të madhe që ka bërë ndër vite. Do të vazhdojmë mbështetjen e artistëve të rinj”, tha fillimisht Pajaziti, duke i ofruar fjalën edhe artistit në fjalë.
Pas saj, ishte pikërisht artisti Shoshi që mori fjalën.
“Nuk dua ta zgjas këtë fjalim, por dua të falënderoj secilin prej jush që ka gjetur kohë dhe ka ardhur në ekspozitën time të dytë, derisa ndjehem shumë i lumtur që puna ime po vlerësohet”, tha ai.
Ndërkaq, kuratori i kësaj ekspozite, Ilir Muharremi, duke i uruar mirëseardhje të pranishmëve, njoftoi se ftesën për të qenë kurator e pranoi me gjithë kënaqësi.
“Kur artistët e rinj ballafaqohen me ekspozitat e para, është shumë e vështirë sesa të katërtat ose të pestat. Driloni është shumë i guximshëm në temat që i trajton, sidomos Dielli i Prometeut, e cila paraqet në vete një histori të thellë. Simboli kryesor i artistit është dielli, dhe ka të bëjë me historinë në përgjithësi. Sot, dielli është burimi kryesor i gjallesave në tokë. Driloni paraqitet me 10 punime, me teknikën akrilik, po ashtu edhe me simbolin e portës herë duket e hapur dhe herë duket e mbyllur. Në një far forme arti është intravers, shumë personal, shumë “egoist” për shijen e artistit”, tha Muharremi.
Kuratori në fund u shpreh shumë optimist për të ardhmen e artistit.
Në mesin e pjesëmarrësve që morën fjalën ishte edhe artistja, Zake Prelvukaj, e cila lavdëroi punën e artistit duke shtuar se e ardhmja e tij është e sigurt.
“Driloni është ardhur si artist i përgatitur, ka ushtruar paraprakisht çka është ngjyra, prekjen e ngjyrës, zbërthimin e saj dhe një përgatitje të veçantë. Mirëpo, unë po e them dhe ju keni me qenë të bindur që Driloni veç në këto punime që i ka të mira, ka me qenë edhe një tranzicion që do të ecë dhe është në kërkim të shtresimit të vetë, i cili e detyron me kalu në një dimension tjetër. Ai është një njeri që gjithë dijet e veta i merr, por edhe e mundon vetëvetën ngapak.”, u shpreh Prelvukaj, duke falënderuar gjithë të pranishmit aty.
Në mesin e të pranishmëve në këtë ekspozitë, rastësisht qëlloi të ishte i pranishëm edhe një gazetar spanjoll, Juan Manuel Montero, i cili njihet për dashurinë e tij për artin dhe sidomos për Kosovën.
“Nuk kam qenë këtu që nga 2019, por jam i lumtur dhe ndonjëherë ndjehem në siklet se si ka njerëz nga Kosova që flasin gjuhën spanjishte kaq mirë. Një qytet e vend kaq i mirë”, tha ai.
Ekspozita ‘8 cepat’ do të qëndrojë e hapur për dy javë. Pikturat janë në shitje dhe të gjithë të interesuarit duhet të kontaktojnë artistin për t’i blerë. /KultPlus.com
Gjimnazi Natyror “Xhavit Ahmeti” në Gjilan ka realizuar së fundmi një ekspozitë interesante, që lidhet me temën më aktuale në të gjithë botën, pikërisht pandemia dhe maskat, shkruan KultPlus.
Profesoresha e artit, Magbule Xhemaili, tregon se maskat po ndikonin në lodhje më të madhe sikurse te nxënësit ashtu edhe te profesorët, e madje ato ishin edhe irrituese gjatë procesit mësimor.
Pastaj, përmes një ideje që lindi papritur, nxënësit morën detyrën që t’i përdornin maskat si hapësirë pune, për të shprehur ide, mendim, ndjenjë, emocion.
Me temë të lirë dhe teknikë të çfarëdoshme, nxënësit filluan punën e tyre, duke vendosur tekste, thënie apo edhe ndonjë revoltë, kjo do të ndikonte gjithashtu edhe në ruajtjen e ambientit.
Të gjithë maskat që u mbuluan nga arti, u qepen mes vete dhe kështu forman një terësi maskash, të cilat tanimë janë të ekspozuara në gjimanzin “Xhavit Ahmeti”. /KultPlus.com
Më 1 shkurt është mbajtur ceremonia publike e inagurimit të monumentit kushtuar Trëndafilit të Bardhë të Hungarisë dhe Mbretërshes së shqiptarëve, Geraldinën, shkruan KultPlus.
Në mesin e figurave të njohura, u bë edhe inagurimi Inagurimi i shtatores së Mbretëreshes Geraldinë.
Financimin e kësaj vepre arti e ka bërë Qeveria e Hungarisë, derisa këshilli bashkiak i Tiranës e ka bërë edhe përzgjedhjen e një vendi simbolikisht domethënës për ngritjen e bustit.
Fjalimin e tij, Princ Leka e nisi duke falënderuar të pranishmit, derisa gjithashtu shtoi se kjo vepër arti do të stolisë sot e mbrapa një nga arteriet qëndrore të qytetit të Shqipërisë.
“Rastësi apo jo, është një koinçidencë që dy gratë më të famshme shqiptare të shekullit të shkuar – Nënë Tereza dhe Mbretëresha Geraldinë – kur u takuan në New York më 25 qershor 1981, ndanin me njëra-tjetrën një fat të përbashkët: të dyja ishin të djegura për të parë Shqipërinë; të dyja e kishin të ndaluar të shkelnin mbi dheun e këtij vendi”.
Ai e mbylli fjalimin, duke cituar mikun e Elias, shkrimtarin Ismail Kadare, që përpara 20 vitesh i shkruante kështu Mbretëreshës.
“Zonjë e lartë, vendimi juaj për t’u kthyer e për të jetuar në Shqipëri, ka qenë për mua, dhe kam bindjen se do të jetë për shumicën e shqiptarëve një lajm i gëzuar dhe jashtëzakonisht prekës. Ju po ktheheni në vendin që fati e solli të bëhet atdheu i juaj, ndonëse ky vend ju ka sjellë shumë më tepër brenga sesa gëzime. Me këtë akt të lartë, ju na jepni një mesazh të gjithëve, mesazhin fisnik se: Atdheu mund të jetë i dashur edhe kur është i varfër dhe i vështirë”.
Princ Leka ishte i pranishëm në këtë event së bashku me Elian dhe beben Geraldinë ,derisa skulptori Sandor Kligl u përkujdes për ta riprodhuar mjeshtrisht këtë figurë të madhe për Shqipërinë. /KultPlus.com
Kryetari i Komunës së Gjilanit, Alban Hyseni dhe sekretari i përhershëm i Ministrisë së Kulturës, Rinisë dhe Sportit (MKRS), Bislim Bislimi, kanë nënshkruar marrëveshje bashkëpunimi për bashkëfinancimin e manifestimit kulturor mbarëkombëtar “Flaka e Janarit 2022”.
Me këtë rast, kryetari i Komunës së Gjilanit, Alban Hyseni, e ka falënderuar MKRS-në për mbështetjen e këtij Manifestimi, i cili nëpërmjet vlerave kulturore, nderon dëshmorët e heronjtë e kombit.
“Sot kam nënshkruar një Memorandum Bashkëpunimi me Sekretarin e MKRS-së për bashkëfinancim të manifestimit “Flaka e Janarit 2022”. Në këtë edicion shënohet 40-vjetori i “Flakës së Janarit” si dhe i rënies së Kadri Zekës dhe Jusuf e Bardhosh Gërvallës. Rëndësia e kësaj ngjarje tejkalon qytetin e Gjilanit e shtetin e Kosovës. Ai është mbarëkombëtar. Flakadani i Flakës së Janarit, i Kadriut, Jusufit e Bardhoshit sikur tash e 40 vite, do vazhdojë prapë të ndizet!”, ka thënë kryetari Hyseni.
Manifestimi “Flaka e Janarit 2022” i cili mbështetet në katër shtylla, artin pamor, artin letrar, artin skenik dhe artin muzikor, nis më 11 janar me ndezjen e flakadanëve, ndërkaq përfundon më 31 janar me festivalin e muzikës popullore “Fest Flaka”.
Manifestimi mbarkombëtar i kulturës “Flaka e Janarit” u themelua më 18.01.1992, në 10-vjetorin e shënimit të rënies së heronjve Kadri Zeka dhe Jusuf e Bardhosh Gërvalla, ndërkaq konsiderohet si Manifestimi më unik dhe i vetmi i këtij lloji në trevat e Ballkanit. /KultPlus.com
Më 25 tetor 1881, lindi Pablo Picasso, një nga artistët më të mëdhenj të historisë, themeluesi i kubizmit. Ai hapi studion e tij të parë në moshën 16-vjeçare dhe vdiq në moshën 92-vjeçare, duke lënë rreth pesëmbëdhjetë mijë vepra, përfshirë piktura, vizatime, skica, qeramikë. Fiksimi i tij – përveç artit – ishin femrat, burimi i krijimtarisë së tij.
“Për mua, ekzistojnë vetëm dy lloje të grave: perëndesha dhe lecka”, tha Pablo Picasso. Burri që i donte gratë, ose ndoshta i urrente ato. Në moshën 85-vjeçare, në një intervistë të rrallë televizive, ai tha: “E vetmja gjë që ka rëndësi për mua është dashuria”.
Gjatë gjithë ekzistencës së tij, eksperimentimi i shkëlqyer artistik i piktorit që simbolizon shekullin e njëzetë, shkon paralelisht me udhëtimin e bërë në kufijtë ekstremë të universit femëror. Gruaja, dashnorja, partnerja, frymëzuesja, gruaja për t’u përdorur, intelektualja, muza, modelja. Gratë në zemër të imagjinatës së tij, nga periudha blu dhe rozë deri te kubizmi, nga përvoja e Guernicës te qindra vizatime dhe skica, por edhe gra me të cilat u martua, i tradhtoi, i la, i çmendi.
Gratë me të cilat ai pati përvojat e para seksuale përmes shtëpive publike kur ishte 13 vjeç, së bashku me të atin. Femra të tërhequra nga gjenialiteti i tij, të joshura nga sytë e tij të ndezur nga pasioni. Gratë që kur ishte fëmijë ishin në qendër të një ekzistence unike: doña Maria, nëna që ai adhuronte dhe nga e cila mori mbiemrin, tezja Pepa, motrat Lola dhe Conchita.
“Ndjeshmëria e Picasso-s ndaj grave varionte nga butësia ekstreme në njërën anë deri tek urrejtja e dhunshme në tjetrën. Rruga e mesme ishte e pamundur, nëse jo e egër”, shkroi Patrick O’Brian, një nga biografët e tij.
“Pas Pikasos vetëm Zoti”, tha Dora Maar, një nga perëndeshat e shumta të tradhtuara, e paaftë për të pranuar botën pa të. Edhe ajo, si gjithë të tjerët, është viktima e një ndërthurjeje fatale të trupit dhe shpirtit, mishit të gjallë dhe përfaqësimit në imazh, të rrëmbyer nga një forcë jetike, e cila më pas shndërrohet në të kundërtën e saj. Artisti i madh andaluzian joshi, por nuk ia lejoi vetes, të shihte të tjerët të shndërroheshin në të varur nga Pikaso.
Në vitin 1881, kur u transferua në Paris në moshën 19-vjeçare, talenti i tij ishte i padiskutueshëm, por gjithashtu edhe oreksi i tij i pangopur seksual. Pasioni i tij i parë i vërtetë ishte për modelen Fernande Olivier. Ishte viti 1904, të dy ishin 23 vjeç. Ai i dashuruar marrëzisht nuk donte që ajo të pozonte për të tjerët. Ishin tetë vite intensive, por të mjaftueshme për të shteruar shtytjen erotike të Pikasos, i cili e braktisi papritur të dashurën e tij të parë në vitin 1912. Një histori, ajo e Fernandes, e cila vdiq në vitin 1966 e varfër dhe e vetme, është një ogur i asaj që do të ndodhë në vijim, nga ato që iu afruan shumë piktorit. Por për cilën muzë e la Pikaso modelen? E dashura e re quhej Marcelle Humbert, por ai e quajti atë Evë dhe për artistin ajo ishte perëndeshë e dashurisë.
“Bota fillon tani dhe ti je Eva”, tha ai. Ajo e frymëzoi atë me një seri pikturash që shënuan një kthim në ngjyra të ndritshme, në pointilizëm. “J’aime Eva”, “Ma jolie”, gjejmë të shkruara në shumë prej veprave të tij, sikur të ishte një tatuazh dashurie: një pasion i dëshpëruar dhe i shkurtër, që kur Marcelle vdiq nga tuberkulozi në 1915.
Për Pikason humbja ishte e madhe. Por ndërsa Lufta e Parë Botërore po përparonte në Evropë dhe artisti po punonte në skenografinë e Paradës me muzikantin Erik Satie dhe shkrimtarin Jean Cocteau, për kompaninë “Ballets russes” nga Sergej Djagilev, gjatë një qëndrimi në Romë ai u mahnit nga balerina Olga Khokhlova. Ishte viti 1917. Rusja e ndoqi në Barcelonë dhe më pas në Paris, ai u martua me të vitin e ardhshëm në prani të Guillaume Apollinaire dhe Cocteau. Në një kohë kur arti i tij luhatet midis natyralizmit dhe kubizmit, ai pikturoi “Portreti i Olgës në një kolltuk”. Një martesë që nuk ishte në gjendje të frenonte vrullshmërinë e saj: instinkti erotik u sublimua duke krijuar qindra vizatime grash lakmitare, të rrethuara nga simbole falike apo figura groteske të organeve gjenitale femërore.
Në vitin 1921 lindi Paulo, djali i parë i Pikasos, i përfaqësuar në krahët e nënës së tij në veprat simbolike të pikturës moderne. Dhe ndoshta atëherë Picasso ishte shumë i matur në lidhje me punët e tij dashurore, por teksa shëtiste nëpër bulevard, artisti pa një pamje të re. Ishte Marie-Thérèse Walter, një vazjë e mitur bionde, me sy blu.
“Unë jam Picasso, do të doja të të pikturoja një portret”, i tha ai. Për vajzën, e cila jetonte me nënën e saj dhe nuk e kishte njohur kurrë të atin, transferimi me atë burrë tridhjetë vjet më të madh se ajo ishte i menjëhershëm.
Marie-Thérèse, dashnorja-fëmijë, e portretizuar në piktura të tilla si “Brenda me një vajzë që vizaton”, i riktheu piktorit energjinë e humbur. Picasso filloi të përjetonte një rigjenerim të jashtëzakonshëm të stilit që e çoi në simbolikën e minotaurit dhe krijimin e Guernicës. Marie-Thérèse, e cila pranoi të jetonte në hije pa ndërhyrë në jetën e të dashurit të saj, ishte perfekte për Picasso-n. Por kur ajo i tha se ishte në pritje të një fëmije dhe Olga e mori vesh, nisi ferri. Gruaja e tërhoqi zvarrë piktorin në gjyq dhe ia vulosën të gjitha pronat në emër të saj, përfshirë bojërat, penelat dhe pikturat në punim e sipër.
“Sa herë që ndërroj femrat, duhet ta djeg të parën. Kështu që unë do t’i hiqja qafe dhe nuk do të ishin të gjithë aty për të komplikuar ekzistencën time. Kjo ndoshta do të më rikthente edhe rininë. Gruaja vritet dhe e kaluara që ajo përfaqëson, fshihet”, tha Picasso. Fjalë profetike. Olga, e cila e kishte bërë të jetonte atë që ai e quajti “koha më e keqe e jetës së tij”, vdiq e çmendur 20 vjet më vonë. Edhe Walter nuk kaloi më mirë. Në fakt Pikaso, të cilit Maya e vogël i lindi në 1935, nuk u ngop kurrë.
Në vitin 1936, një grua tjetër i ndryshoi jetën. Ishte Dora Maar, 29 vjeç. Ai e takoi atë në një kafene në Paris. E shkurtër, me kurba, brune, sy blu, ajo ishte e kundërta e Marie-Thérèse dhe përfaqësonte sfidën intelektuale që kërkonte Picasso. Fotografe, elegante, e kulturuar, e pavarur, ajo ishte vajza e një arkitekti kroat, që kishte jetuar në Argjentinë dhe fliste spanjisht. Pa ndërprerë lidhjen me Walter-in, për të cilën ai gjeti hapësirën për të enjten dhe të dielën edhe për të parë vajzën e tij, Picasso filloi lidhjen me Dorën.
Një histori që zgjati 7 vjet në të cilën artisti gjithmonë e vinte përballë me Marie-Thérèse, duke i detyruar të dy gratë të darkonin së bashku. Ose i ka çmendur nga xhelozia duke i portretizuar në të njëjtën pozë, deri në përplasje fizike. “Vetëm unë e di se çfarë është ai. Është një instrument vdekjeje. Nuk është burrë, është sëmundje”, tha më vonë Dora, e cila në atë kohë u bë subjekti kryesor femëror i pikturave të tij.
Ndërkohë, i tronditur nga Lufta Civile Spanjolle, në vitin 1937 Picasso kishte pikturuar Guernicën, telajon që denonconte masakrën e civilëve në qytetin bask pas bombardimeve ajrore gjermane. Dhe Dora ishte aty, duke fotografuar fazat e veprës në një seri fotosh që janë bërë legjendare. Megjithatë, pak pasi ai e bindi atë të braktiste fotografinë dhe të rifillonte pikturën, duke e detyruar atë të vuante kritikat e tij shkatërruese. Por fati po përgatiste një hakmarrje për Pikason mizor.
Një tjetër grua që shenjoi jetën e tij quhej Françoise Gilot. Një nxënëse e një mikut të tij piktor kur e takoi, në vitin 1944, ai ishte 63 vjeç dhe ajo 22. Ata e gjetën veten të ngatërruar në një dashuri që për Picasson-n përfaqësonte një rinovim të ngarkesës sensuale. Françoise i lindi dy fëmijë të tjerë: Claude (1947) dhe Paloma (1949). Në pikturat e kësaj periudhe u kthyen temat e nënës me fëmijën. Por edhe me Françoise mekanizmi i vëmendjes së pakufishme dhe mizorisë së pashoqe u riaktivizua: kur ishte shtatzënë, Picasso e adhuroi, e refuzoi pas shtatzënive. Tejet xheloz, ai donte që ajo të vishej në mënyrë monastike, duke ndërthurur marrëdhëniet me të tjerët.
“Gratë vinin e shkonin në jetën e tij si xixëllonja të tërhequr nga një fener; i shikonte në telajo, i përdorte seksualisht dhe kur lodhej i hidhte”, tha Françoise, tashmë njëqindvjeçare. Paloma ishte 4 vjeç kur Gilot bëri një gjest të paprecedentë. Ajo u largua nga Picasso, duke i thënë gjithashtu se e urrente pikturën e tij. Nga inati i fiku një cigare në faqe dhe u përpoq ta bindte të qëndronte. Por Françoise nuk u dorëzua dhe u lirua duke u martuar me një tjetër dhe duke botuar Vita con Picasso, librin për të cilin piktori e çoi në gjykatë.
Në moshën 70-vjeçare, gratë nuk ishin një kapitull i mbyllur për Picasso-n. Ai iu afrua atyre, edhe kur ato ishin shumë të reja. Takimi me perëndeshën e fundit u zhvillua në vitin 1954 në rivierën franceze, ku ajo kishte jetuar prej vitesh midis Antibes, Mougins dhe Vallauris, duke krijuar qeramikë. Dashuri me shikim të parë mes vazove me 28-vjeçaren e divorcuar Jacqueline Roque. Për të ai bleu një kështjellë përrallash në Vallauris. Ai u martua me të në vitin 1961, pas vdekjes së Olgës më 1955, nga e cila nuk ishte divorcuar kurrë.
“I pabesi i pashërueshëm”, Pikaso kishte marrëdhënie të tjera. Por Jacqueline kurrë nuk e la atë dhe artistja kaloi periudhën më paqësore të jetës së saj me të. Kur vdiq më 8 prill 1973 në Mougins, sikur ajo që kishte mbjellë në jetë vazhdonte të prodhonte fruta të helmuara. Në vitin 1975, djali i tij Paulo vret veten. Në 1977 Marie-Thérèse u vetëvar. Në vitin 1986, Jacqueline bëri vetëvrasje me një të shtënë pistolete. Dora, e cila kishte bërë trajtime psikoanalitike, elektroshok, konvertime fetare, vdiq e vetme në vitin 1997, e harruar nga bota, por besnike e një pakti me veten: “Të gjithë menduan se do të vrisja veten pas braktisjes së tij. Pikaso gjithashtu. Arsyeja kryesore për të mos e bërë këtë ishte për t’i hequr atij këtë kënaqësi”. /a2news/ KultPlus.com
Kur frymëzimi, e bukura dhe arti bëhen bashkë nuk ka limite në mrekulli që mund të krijojnë duart e njeriut. Mund të transformojnë gjënë më të vjetër dhe në sy më të parëndësishme në një mrekulli të vërtet!
Në fotot e më poshtë do të shohim se si një piano, një thikë plastike apo një vazo e thyer mund të shndërrohet në një aksesor të bukur për shtëpinë tuaj.
Një divan i krijuar nga një vaskë e vjetër
Ja si me një piano të vjetër mund të krijoni një bibliotekë magjike
Një kitare e krijuar me skateboarde
Një patë e lezetshme e krijuar nga thika plastike
Ja çfarë mund të krijoni me një vazo të thyer
Një akuarium i krijuar nga një tv i vjetër. / KultPlus.com
“Ti shkruan rreth luleve të mia a thua se unë mendoj dhe shikoj se çfarë mendon dhe shikon ti… po ja që nuk është kështu.” – Georgia O’Keeffe.
Përfytyroni sikur ju dhe një miku juaj jeni duke shëtitur nëpër një ekspozitë arti dhe një pikturë e mrekullueshme kap vëmendjen tuaj. E kuqja vibrante për ju shfaqet si simboli i dashurisë, por miku juaj është i bindur se ajo është simboli i luftës. Dhe aty ku ju shikoni yjet në një qiell romantik, miku juaj shikon ngrohjen globale, duke përfshirë edhe ndotësit. Për të zgjidhur debatin, ju ktheheni nga interneti, ku lexoni se piktura është një replikë e një projekti arti të një artisti avangard: E kuqja ka qenë ngjyra e saj e preferuar dhe pikat e argjendta janë xixëllonja. Ti tani i di me saktësi qëllimet që kanë çuar në krijimin e kësaj vepre arti.
A mos është gabim që ju e shijuat atë si diçka që nuk ishte në vetvete qëllimi i artistit? A e shijoni ju atë më pak tani që e dini të vërtetën? Sa shumë e prek qëllimi i artistit interpretimin tuaj për atë pikturë?
Kjo është një pyetje e cila është hedhur vërdallë nga filozofët dhe kritikët e artit për dekada, por pa arritur në asnjë konsensus. Në mesin e shekullit të XX-të, kritiku letrar W. K. Wimsatt dhe filozofi Monroe Beardsley kanë argumentuar se qëllimi artistik është i parëndësishëm. Ata e quajtën këtë gjë ‘Falsitet i qëllimshëm’: besimi se vlerësimi i qëllimeve të artistit është keqorientues. Argument i tyre ishte i dyfishtë..
Së pari, artistët që ne studiojmë nuk jetojnë më; ata nuk i kanë regjistruar kurrë qëllimet e tyre ose thjesht janë të padisponueshëm për t’iu përgjigjur pyetjeve rreth punës së tyre.
E dyta, edhe nëse do të kishim një bollëk me informacion relevant, Wimsatt dhe Beardsley besonin se ky informacion do të na shpërqendronte nga cilësitë e vetë veprës. Ata e krahasonin artin me një ëmbëlsirë: Kur shijoni një puding, qëllimet e shefit nuk e prekin faktin nëse ju e pëlqeni shijen e tij apo pamjen. Ajo që ka rëndësi, kanë thënë ata, është që pudingu ‘funksionon.’ Sigurisht që ajo që ‘funksionon’ për një person mund të mos ‘funksionojë’ për një tjetër.
Dhe, duke qenë se interpretime të ndryshme janë tërheqëse për njerëz të ndryshëm, pikat e argjendta në pikturën tonë mund të interpretohen shumë mirë edhe si xixëllonja, yje apo si ndotës. Sipas logjikës së Wimsatt-it dhe të Beardsley-it, interpretimi i artistit për vet punën e tij është thjesht njëra mes shumë mundësive të tjera barazisht të mundshme.
Nëse mendoni se kjo është diçka problematike, mund të jeni më shumë në të njëjtën linjë me Steven Knapp-in dhe Talter Benn Michaelsin, dy teoricienë letrarë të cilët e kanë refuzuar ‘Falsitetin e qëllimshëm’. Ata kanë argumentuar se kuptimi që ka pasur për qëllim artisti nuk ka qenë thjesht vetëm një interpretim i mundshëm, por i vetmi interpretim i mundshëm. Për shembull, supozoni se ju jeni duke ecur në një plazh dhe rastisni në një seri shenjash në rërë të cilat shprehin vargun e një poezie. Knapp-i dhe Micheals-i besonin se poema do ta humbiste të gjithë kuptimin nëse ju do të zbulonit se këto shenja nuk janë vepra e një qenieje njerëzore, por një koincidencë e çuditshme e prodhuar nga dallgët. Ata besonin se një krijues i qëllimshëm është ajo që e bën poemën subjekt ndaj kuptimit tonë.
Mendimtarë të tjerë avokojnë për një vijë të mesme, duke sugjeruar se qëllimi është vetëm një pjesë e një gjëegjëze më të madhe. Filozofi bashkëkohor Noel Caroll e mori këtë shembull, duke argumentuar se qëllimet e artistit janë të rëndësishme për audiencat e tyre, në të njëjtën mënyrë si qëllimet e një folësi janë të rëndësishme për personin tjetër me të cilin ata janë duke bashkëbiseduar. Për të kuptuar se si funksionojnë qëllimet në një bashkëbisedim, Caroll thoshte që, të përfytyronim dikë që mbante një cigare dhe që kërkonte një shkrepëse. Ju përgjigjeni duke i dhënë atyre një çakmak, duke hamendësuar që qëllimi i tyre është që të ndezin cigaren. Fjalët që ata kanë përdorur për të bërë pyetjen janë të rëndësishme, por qëllimet pas pyetjes diktojnë kuptimin tuaj dhe përfundimisht, edhe përgjigjen tuaj.
Pra, drejt cili skeptër prej këtyre qëllimeve keni ju tendencën që të anoni? A mos vallë, ashtu siç besonin Wimsatt dhe Beardsley se kur kemi të bëjmë me artin, provën duhet ta gjejmë tek pudingu? Apo ju mendoni se planet dhe motivacionet e artistit për punën e tyre e prekin kuptimin e veprës?
Interpretimi artistik është një rrjetë komplekse e cila me shumë mundësi nuk do të ofrojë kurrë një përgjigje përfundimtare. /Palimpsest/ KultPlus.com
Jo rrallëherë arti ka qenë “armë” përmes së cilës artistët kanë “luftuar” stereotipat kulturorë dhe profesionalë.
Kolektivisht, organet e tyre të punës nuk duhet të shihen vetëm si një rrëfim i përvojës afrikano-amerikane të kohës së tyre, por edhe si një shprehje e fuqishme e protestës kulturore.
CBC rendit 10 artistë vizual që kanë thyer barrierat, dhe kanë lënë një trashëgimi të qëndrueshme në historinë amerikane.
Jean-Michel Basquiat, piktor
Para se Jean-Michel Basquiat të bëhej një piktor neoekspresionist me famë botërore, ai po shënjonte trenat e metrosë me emrin e artistit mbishkrues “SAMO”. Për të siguruar jetesën, ai shiti veshje dhe kartolina që shfaqnin artin e tij në rrugë.
Pasi arti i tij u paraqit në një ekspozitë në grup, njerëzit filluan t’i japin vëmendje. Nga atje karriera e pikturës së Basquiat mori hov, e cila përfshinte punime që shfaqnin motivin e tij të kurorës, dhe një festë e fuqisë së zezë. Ai gjithashtu përdori dy ndarjet shoqërore, tekstin dhe imazhet e përvetësuara dhe përfshiu elementë historikë në pikturat e tij, për të shprehur kritikat bashkëkohore.
Duke filluar nga mesi i viteve 1980, ai filloi të bashkëpunonte me të tjerët si Andy Warhol dhe brenda një kohe të shkurtër, një origjinal i Basquiat po shitej për 50 000 dollarë copa. Por përderisa fama e tij e çoi në lartësi të reja, ashtu u rrit edhe varësia e tij ndaj drogës. Në moshën 27 vjeç, ai vdiq nga përdorimi i tepruar heroinës.
James Van Der Zee, fotograf
Lindur në 1886 në Massachusetts, James Van Der Zee shkoi në Harlem, New York, si një fotograf i famshëm.
Duke bërë kryesisht portrete shtëpie në një ambient komercial të studios, Van Der Zee u shërbeu bashkëqytetarëve të tij duke i fotografuar për dasma, si dhe portrete ekipore, familjare dhe funerale. Ai gjithashtu kapi figurat e famshme afro-amerikane si Bill “Bojangles” Robinson, Florence Mills, Marcus Garvey dhe Adam Clayton Powell Jr.
Pasi pësoi vështirësi financiare duke filluar rreth viteve 1950, Van Der Zee përjetoi një valë të dytë të popullaritetit kur Muzeu Metropolitan i Artit organizoi një ekspozitë fotografike, Harlem mbi mendjen time, e cila paraqiti veprat e tij.
Ai përfundimisht u ngrit përsëri në këmbë dhe u bë një fotograf i kërkuar edhe një herë, duke bashkëpunuar me Jean-Michel Basquiat, Cicely Tyson dhe Lou Rawls.
Para vdekjes së tij në 1983, Van Der Zee themeloi institutin e tij dhe iu dha Çmimi Living Legacy nga presidenti Jimmy Carter.
Augusta Savage, skulptor
Kur Augusta Savage ishte një vajzë e vogël, ajo përdori baltën e gjetur natyrshëm në shtëpinë e saj të lindjes në Green Cove Springs, Florida, për të formuar figura të vogla.
Pavarësisht se babai i saj insistoi për ta parandaluar atë nga skulptura, Savage vazhdoi të ndiqte lumturinë e saj dhe në 1915, ajo fitoi një çmim për skulpturat e saj në një panair të qarkut. E inkurajuar nga mbikëqyrësi i panairit për të studiuar art, Savage vazhdoi të punonte për ëndrrën e saj.
Savage u zhvendos në New York në vitet 1920 dhe studioi art në Cooper Union. Pasi shkëlqeu në studimet e saj, ajo u diplomua herët dhe aplikoi për një program veror në Francë. Ajo luftoi kundër vendimit të komitetit, duke kontaktuar gazetat lokale për të hedhur dritë mbi diskriminimin. Me gjithë protestat e saj, ajo nuk u lejua të hynte në programin veror.
Por Savage në fund të fundit do të kishte fjalën e fundit. Mundësitë filluan të hapeshin dhe së shpejti ajo u bë një nga artistet më të shquara të Rilindjes Harlem. Bustet e saj të Marcus Garvey, W.E.B. Du Bois, dhe një pjesërisht i bazuar në nipin e saj, të cilin ajo e titulloi Gamin, e rritën reputacionin e saj. Ajo do të fitonte bursa të shumta në vitet e ardhshme, të cilat më në fund i hapën dyert për të studiuar dhe udhëtuar jashtë vendit. Punime të tjera për përcaktimin e karrierës përfshijnë “The Harp”, të gjatë 16 metra, e cila u paraqit në Panairin Botëror të New York-ut në 1939 dhe “The Pugilist” në 1942.
Savage kaloi pjesën tjetër të karrierës së saj duke ndihmuar komunitetin e saj. Ajo përkrahu në mënyrë aktive brezin e ardhshëm të artistëve afro-amerikan, dhe u vlerësua për themelimin e Shoqatës Kombëtare të Grave Piktorë dhe Skulptorë, Sporti i Artistëve të Harlem, dhe për të shërbyer si drejtor i WPA’s Qendra Komunitare Harlem.
Gordon Parks, fotograf dhe drejtor
Në vitin 1912, Gordon Parks lindi në një qytet të varfër dhe të veçuar të Kansasit. Pasi shoshiti një revistë dhe pa fotot e punëtorëve migrantë, Parks bleu kamerën e tij të parë në moshën 25 vjeçare, duke mos e ditur që pas disa viteve do të bëhej ndër më të mëdhenjtë në këtë profesion.
Duke kapur imazhe të jetës së brendshme të qytetit në Çikago, në 1941 Parks fitoi një bursë të sponsorizuar nga Administrata e Sigurisë së Farm (FSA), e cila po dokumentonte kushtet shoqërore në Amerikë. Ai prodhoi disa nga veprat e tij më të qëndrueshme atje, duke përshkruar se si racizmi ndikoi në çështjet sociale dhe ekonomike. Rreth të njëjtës kohë, ai filloi punën e pavarur për Vogue, duke hyrë në botën e fotografisë magjepsëse dhe duke prodhuar një stil të veçantë të pozave të orientuara nga veprimet e modeleve dhe veshjeve të tyre.
Në vitin 1948 eseja fotografike e Parks për jetën e një udhëheqësi të një bande Harlem e çoi atë në një pozicion stafi në revistën LIFE, revista fotografike e spikatur në vend. Për 20 vitet e ardhshme, ai kapi një sërë imazhesh në një mori zhanresh, duke përfshirë portrete të famshme të aktivistëve të të Drejtave Civile, si Muhamed Ali, Malcolm X dhe Stokely Carmichael.
Por Parks nuk ishte i interesuar të kufizonte talentet e tij; ai e zgjeroi lentën e tij në Hollywood, dhe u bë regjisori i parë afro-amerikan i një filmi kryesor, The Learning Tree (1969), një përshtatje e autobiografisë së tij të cilën ai e shkroi në 1962.
Jacob Lawrence, piktor
I rritur në Harlem, Jacob Lawrence u rrit duke pëlqyer muzgun, dhe duke marrë pjesë në punëtori arti. Në vitin 1937 ai u regjistrua në Shkollën e Artistëve Amerikanë në Nju Jork me bursë dhe në kohën që u diplomua, ai tashmë kishte hartuar stilin e tij personal të modernizmit, duke përshkruar jetën e Afrikano-Amerikës me ngjyra të gjalla. Në moshën 25 vjeç, ai u bë i famshëm për serinë e tij të migracionit (1941), dhe pasi shërbeu në Luftën e Dytë Botërore, prodhoi Serinë e Luftës (1946), duke u bërë kështu si piktori më i famshëm afro-amerikan i shek. XX.
Pasi vuajti nga një periudhë depresioni në fund të viteve 1940, Lawrence pranoi një pozicion në Universitetin e Uashingtonit, ku do të jepte mësim për 15 vjet. Ai gjithashtu e kaloi kohën e tij duke punuar në piktura të porositura, dhe duke kontribuar në punë për organizata jofitimprurëse si Fondi i Mbrojtjes së Fëmijëve dhe NAACP.
Lorna Simpson, fotografe
E lindur në Brooklyn, New York, Lorna Simpson është një fotografe e njohur për eksplorimin e pyetjeve rreth racës, kulturës, gjinisë, identitetit dhe kujtesës, shpesh duke përdorur gratë afro-amerikane si tema të artit të saj.
Pasi u diplomua me një BFA në fotografi nga Shkolla e Arteve Pamore në New York, dhe një MPJ nga Universiteti i Kalifornisë, San Diego, Simpson ndërtoi karrierën e saj në mes të viteve 1980 me “foto-tekstet” e saj në shkallë të gjerë konceptuale (teksti mbivendosur në imazhe portrete). Në vitet ’90, ajo filloi të përfshinte imazhe me shumë panele duke marrë tema të takimeve seksuale publike, kështu ajo u bë gruaja e parë afro-amerikane që u paraqit në Bienalen e Venecias.
Në mijëvjeçarin e ri, Simpson iu drejtua instalimeve në formatin video për t’u shprehur në një mënyrë të re, freskuese. Përveç artit të saj duke u paraqitur në galeritë dhe muzetë në të gjithë botën, Muzeu Whitney në New York mbajti një retrospektivë 20-vjeçare të punës së saj në 2007.
Që atëherë, Simpson ka bashkëpunuar me reperin Common për të krijuar kopertinën e albumit të tij 2016 për Amerikën e afro-amerikane. Përsëri, dhe vitin e ardhshëm punoi me Vogue në një seri portretesh që shfaqnin gratë profesioniste dhe pasionin e tyre për artin. /biography.com/ KultPlus.com
Ekspozita “Origjina e botës” ju fton të zbuloni se si shkenca, kafshët, botanika apo biologjia frymëzuan artistët e shekullit XIX.
Në anijen e Muzeut të Orsayt, prania e elefantit Marguerite është intriguese.
Me më shumë se pesë muaj vonesë, kjo ekspozitë e jashtëzakonshme, fryt i tre viteve punë, hapet më në fund për publikun të mërkurën.
Ajo do të zgjasë deri më 18 korrik pas negociatave intensive me huadhënësit.
Ekspozita u realizua në bashkëpunim me ekipet shkencore të Muzeut të Historisë Natyrore.
Ai vijon nga ekspozitat e tjera tematike si “Modeli i Zi” vitin e kaluar, i cili hulumtoi një tjetër evolucion të madh të përfaqësimeve në art në shekullin e XIX.
Sa i përket “Modelit të Zi”, periudha e ruajtur është “shekulli i gjatë XIX”, deri në fund të luftës së 14-18.
Në mes të kësaj periudhe, u shfaq “Origjina e Specieve” (1859) nga Charles Darwin. Ky mendimtar kryesor i evolucionizmit do të dominojë në dëm të të tjerëve, të harruar padrejtësisht.
Tetëdhjetë vepra të mara hua pasuruan ekspozitën, me nëntitullin ndjellës: “shpikja e natyrës në shekullin XIX”. Kartelet e kapërcyer nga një siluetë elefanti vareshin posaçërisht në lartësinë e fëmijës.
Ekspozita rikrijon bashkëveprimet e shumëfishta midis shkencës dhe arteve në një kohë kur shkencëtarët imponojnë vizionin e tyre për botën, ndërsa rendi i vjetër i njohurive i bazuar në fe është duke u thyer./atsh / KultPlus.com
I trishtë dhe i thellë është peneli i Agim Ramadanit i cili është ngjyer në magmën dhe vërshimin e trishtë të klithmës së lirisë dhe vuajtjet shekullore të këtij populli. Pikturat në frymën abstrakte sjellin përmbytje ngulmime plot ethe dhe pasione sidomos me ngjyrën e kuqe e cila të dehë me tërbimin dhe gostinë e zjarrit, me lumenjtë e gjakut. Një e kuqe e lehtë me tone dhe gjysmë tone, e përshkallëzuar e spërkatur nga dhimbja, aty këtu e vërshruar me njolla gjaku në tërë kompozicionin ku pena e tij është ngjyer me gjak dhe lëshon vërshimin e vet si dëshmi të kufijëve. Ndoshta kjo ngjyrë prek simbolin e kthjelluar antik-historik gjithmonë të dyshuar nga armiqtë që turreshin me hov zjarmues.
Ngjyra e kuqe jetëson të gjitha të dëshirueshmet reale që dikur ishin vetëm përfytyrime. Zemra e Agimit e ndodhur mes territ, e prekur nga një shkëndi që ja mbulonte sythin e ofshamës, e ky zemërgur në pikturë nxori kompozcione klithmë-drite dhe vullnet pranvere, dhe ti gjithmonë soditë dhe lundron nëpër atë bukuri e cila edhe sot shumohet si çdo petale luleje.
Në vepra tjera vërejmë një blu të çelur të qiellit teksa lehtshëm duket sikur puth blunë e detit ose magjishëm ngjitet në shkallët e parajsës. Si në pkturat e Klod Monet, relaksohesh i tëri duke u ngopur me energji të dritës. Te Agimi bluja e hap kompozcionin, krijon thellësinë nxitë paqen, shpresën çliron ndjesinë e largësisë, distancës dhe perpsektivës. Pastërtia, ftohtësia e kësaj bluje qëndron rrëbeshëm përballë të verdhës, të kuqes, grisë, të bardhës dhe duket si një sakrificë. Ngjyrat nuk janë të ngopura me bojë, janë me një shtresë të hollë dhe duken si ilustrative.
Psikologjia e Agimit reflekton përmes këtij vërshimi ngjyror duke kthjellë një botë të trazuar, të trimëruar, të pastër, lojë kaosi, kontrast i qetësisë, mirëpo të gjitha janë të radhitura bukur dhe këtu shihet strategjia e kthjelltë e tij.
Biografia
Agim Ramadani (3 Maj 1963 – 11 Prill 1999) i njohur ndryshe me nofkën Katana, ishte njëri prej komandantëve më të shquar dhe më aktivë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës si dhe komandant i Zonës Operative të Dukagjinit, gjegjësisht i Koshares. Lindi më 3 Maj 1963 në fshatin Zhegër të Komunës së Gjilanit dhe ra dëshmorë më 11 Prill 1999 në Koshare gjatë një luftimi fyt për fyt me forcat serbe. Mori pjesë në Betejën e përgjakshme të Koshares e cila u zhvillua më 9 Prill të vitit 1999, ku edhe ishte komandant i Brigadës 138 deri në ditën e rënies së tij. Pas vdekjes, iu dha dekorata Hero i Kosovës. “Mu shterrshin syt nëse pushoj lirin tënde me ëndërrue, mallkue qoft gjaku im nëse m’vrasin pa luftue”.
Gjatë luftës u dëshmua si strateg i lartë dhe udhëheqës i dashur për ushtarët. Ishte njëri ndër hartuesit e planit për thyerjen e kufirit shqiptaro-shqiptar, gjë të cilën edhe e bëri bashkë me shokët e vet. Ishte i pari që shkuli gurin-piramidën-kufitare në Koshare. Pas thyerjes së këtij kufiri, në pjesën e Kosovës, tek vendi i quajtur “Zharret”, ai ra dëshmor heroikisht për të mos vdekur kurrë. Njihet me emrin konspirativ Katana. Llogaritet si një nga heronjtë më të njohur të historisë së re shqiptare. Në Gjilan para Teatrit Kombëtar i është ngritur një shtatore, në të cilën janë komponuar të gjitha elementet artistike dhe luftarake të Agim Ramadanit-Katanës. Është përfaqësuar në disa leksikone dhe antologji të shkrimtarëve shqiptarë, të botuara pas Luftës së Kosovës në vitin 2000. Agimi la pas vetes tre pasardhës, djemtë Jetonin dhe Edonin, si dhe vajzën Laurinën. / KultPlus.com
Personazhë që kanë kontribuuar në artin kosovar, përkundër veprës shpesh i mbulon pluhuri i harresës, por për të dokumentuar personazhë të tillë përmes librit, po kujdeset autori Arbër Selmani.
14 tregime të rrëfyera nga personazhë të tillë me një mjeshtëri dhe gjallëri emocionale, por të shkruara me një thjeshtësi magjepsëse, Selmani i ka sjell mbrëmë përmes ciklin e dytë të librit ‘Kosova në 14 tregime kulturore’, promovimi i secilit ndodhi në Librarinë Dukagjini në Prishtinë, shkruan KultPlus.
Libri përmbledhte gjithsej 14 intervista që në fokus kishin rrëfimin e karrierës dhe jetës së 14 personazheve si: Xhevat Syla, Mixha Ramë, Adelina Thaqi Meta, Agim Qena, Luan Hajra, Hana Cakuli, Lala Meredith-Vula, Naser Berisha, Rifat Kukaj, Bajram Bylykbashi, Malda Susuri, Zake Prelvukaj, Kenneth Andresen dhe Abdullah Konushevci.
Ky promovim që rreth vetes kishte mbledhur shumë dashamir të fjalës së autorit, solli në vëmendje edhe kauzën e tij kryesore e që ishte mbështetja e fëmijëve me autizëm dhe shoqatës ‘Autizmi’ në Prishtinë, ku të gjitha mjetet e grumbulluara nga libri do të ju dedikohen atyre. Një iniciative kjo që është duartrokitur nga të gjithë e madje edhe ka frymëzuar edhe autorë të tjerë që të veprojnë njëjtë.
Ideja e autorit Arbër Selmani, ishte të krijojë një libër ku dokumentohet arti dhe kultura në Kosovë nga personazhë të ndryshëm dhe mosha të ndryshme. Personazhet në libër nuk barazohen, por ata janë një peshë e fushave të ndryshme të artit. Libri ka një format interesant sepse mund të prezantohet tek publiku si përfaqësim nga Kosova.
Të pranishëm gjatë natës së mbrëmshme ishin edhe njerëz të cilët kanë kontribuar në artin dhe kulturën e Kosovës ndër vite, në një formë apo tjetër. E në mesin e tyre ishte edhe Xhevat Syla, njëri ndër personazhët e librit. Syla tregoi për KultPlus se përshtypjet e para të tij për idenë e librit ishin jashtëzakonisht të mira ku pastaj edhe pasoi zhvillimi i rrëfimeve në një bisedë mes Sylës dhe autorit i cili incizonte tregimet e rrëfyera në siluetën e atmosferës.
Edhe pse vetë Syla gjithmonë bazohet në normën letrare, gjuhën letrare dhe shkruan në gjuhën standarde, megjithatë përjashtim ishin disa trajta të cilat janë shpalosur në dialektin gegë për qëllim të autencitetit të rrëfimit, prandaj veçantia e Arbërit, mahniti figurën e njohur Xhevat Syla, i cili në përfundim të tekstit ishte befasuar me përkujdesjen e madhe të Arbërit. Arsye e këtij befasimi ishte rrjedha e rrëfimit e cila morri kahje të lezetshme, të këndshme, të lirë dhe mjaft shoqëror. Syla iu drejta autorit “Mos qofsha në lëkurën tënde që të nxjerrësh tekstin nga ky rrëfim”.
Ndonëse vështirësitë nuk munguan për shkak të COVID-19, pasi pothuajse një viti angazhim, vjeshta solli realizmin e idesë që mbrëmë u kurorëzua me botimin e librit. Talenti, dëshira e madhe për librin dhe krijimtarinë lë prapa të gjitha pengesat e mundshme. Jeta është e pasur me një larmi shumëngjyrëshe dhe natyrisht njeriu ka çka të rrëfejë, prandaj ndoshta është edhe problem përzgjedhja e asaj se çka dëshiron të shprehësh. Por kjo përzgjedhje nuk ishte e vështirë për Arbër Selmanin i cili me një mjeshtëri dhe kujdes arriti në fundin e lumtur.
Në promovimin e këtyre tregimeve unike, Xhevat Syla nuk hezitoi që të thotë se arti është i pakufishëm, mundësitë e shprehjes ekzistojnë dhe nuk duhet që asnjëri të ngurrojë që të shfaq talentin, pavarësisht në cilën fushë i posedojnë ato. Po ashtu, ai sugjeron tendencën për perfeksionim, për të arritur synimin e dëshirave tona.
“Çka më la përshtypje është nocioni ‘tregime kulturore’, nocion ky i cili ndoshta del jashtë normave letrare dhe teorike por megjithatë e përgëzoj Arbërin për lirinë dhe guximin që ai t’i emërtojë ashtu sepse vërtetë ato edhe të tilla përjetohen. Ndjehem i nderuar që jam në mesin e gjithë personazheve të tjerë dhe që pata rastin të shpalosë diçka nga jeta ime, krijimtaria ime dhe mendimet e mia”, tha Syla për KultPlus.
Ndërsa, atmosfera letrare e cila shoqërohej me prezencën e aromave të librave, u përcoll edhe me përkujtimin e Agim Qenës, njëri ndër karikaturistët më të njohur kosovarë dhe autor i personazhit komik shumë të njohur “Tafë Kusuri”. E këtë përkujtim më së miri e shpalosi mbrëmë edhe motra e tij, aktorja e njohur Melihate Qena, e cila u shpreh për KultPlus se rrëfimi i botuar në këtë libër për Agim Qenën është një rrëfim i mirë, i ngrohtë, si pasojë e sinqeritetit të fëmijëve të Agim Qenës, të cilët me kujtimet dhe artin e thellë brenda tyre e shpalosin si mos më miri këtë tregim, gjithmonë duke vlerësuar qasjen objektive.
Kritikat nuk munguan as edhe për mungesën e respektit ndaj artistëve dhe artit në përgjithësi. Sipas Melihate Qenës, 20 vitet e fundit kanë qenë një periudhë jashtëzakonisht e vështirë për artistët, ndonëse ajo beson që kjo mund të tejkalohet por me shumë vështirësi, gjë që s’duhej të ndodhte në një shtet të ri si Kosova i cili do të duhej të kishte një vizion më të gjerë sepse pa kulturë nuk ka as shtet, pa kulturë nuk ka as civilizim, pa kulturë njeriu nuk është njeri.
“Arti është vetë jeta, ku thellimi në botën e brendshme është padyshim një shpëtim”, përfundon Qena.
Pra, këto katërmbëdhjetë tregime dhe rrëfime përmbajnë njerëz të fateve të ndryshme, që shënuan dhe ende shënojnë kulturën dhe artin shqiptar, e përmes këtij libri do të mbesin dëshmi edhe për gjenerata e ardhshme.
Komentet pozitive nuk munguan as për shkrimtarin, Arbër Selmani, i cili deri më sot ka botuar dy libra. Ai gjithashtu është shumë i njohur edhe për poezitë e tij, e në veçanti për poezinë ‘Kur vdiq baba’, e cila deri më sot është përkthyer në shumë gjuhë të botës dhe ka marrë një shpërndarje të madhe në rrjetet sociale, e ku së fundmi është botuar edhe në revistën e njohur amerikane ‘Songs of Eretz Poetry Review’.
Selmani ka bërë të ditur për KultPlus se krahas kësaj ai do të bëjë edhe një përmbledhje të shkrimeve të tija letrare, pjesë e së cilës do të jetë edhe poezia ‘Kur vdiq baba’. Ndërkohë ai do të vazhdojë edhe në të ardhmen për të botuar libra për të ndihmuar kauza të tjera, po njëlloj edhe si ajo e mbrëmshmja, mbështetja për fëmijët me autizëm.
Në mesin e falënderimeve autori për ndihmën e realizimit të librit falënderon Komunën e Prishtinës posaçërisht Adrian Berishën dhe Blerta Bashollin. Kurse në veçanti edhe gazetën KultPlus, ku u botuan fillimisht këto tregime.
Për të gjithë të interesuarit librin mund ta gjeni në librarinë Dukagjini, librarinë Buzuku, librarinë Artini – Toena, SOMA Book Station, Dit’ e nat’, KultPlus Caffe Gallery dhe Project Space (Shtatëmbëdhjetë). Po ashtu mund të blihet edhe nga shqiptarët në diasporë, me anë të platformës, Librariashqiptare.ch . Dërgimi bëhet në të gjithë Evropën. / KultPlus.com
Në qiellin e shndritshëm të rilindjes fiorentine, midis protagonistëve të padiskutueshëm ndodhet edhe Sandro Filipepi, i njohur si Botiçeli, interpretuesi më magjepsës i humanizmit toskan.
Madhështia e Botiçelit qëndron në stilin vërtet origjinal, që e zbulon veten, thuajse si në ëndërr, në kuptimin estetik inovativ. Stili i Botiçelit është i çuditshëm, shumë personal, që gjen korrespondencë vetëm në kontekstin sienez ose nordik, por që është e pamundur të dimë nëse ka pasur kontakte të drejtpërdrejta apo jo. Karakteristikat themelore të stilit të Sandro Botiçelit janë: kërkimi i një ekuilibri kompozicional harmonioz, ku zgjedh rëndom kompozimet e lira, ritmike; një kompozim i hijshëm dhe shumë i gjallë, me një linjë precize dhe valëzuese që modulon konturet e modeleve dhe i lehtëson ato. Linja është thelbësore për Botiçelin, pasi në tablotë e tij gjithçka bazohet në gjurmët dhe gjestet mëkatare të modelit. Format duken të lehta, pa peshë, madje duket se janë prerë nga këto portretizime të hijshme dhe emocionuese. Sfondet janë të cekëta, madje-madje ngjasojnë me mure vizatuara ose të qëndisura. Ngjyrat shpesh janë të ftohta dhe të panatyrshme – edhe këto janë abstrakte.
Piktura e Botiçelit është ajo e një bote imagjinare, e gjitha onirike, e cila jeton vetëm në imagjinatë dhe jo në realitet. Është plot referenca dhe kuptime intelektuale shumë komplekse, të lidhura me elitën kulturore Mediçis, të cilat edhe sot e kësaj dite vijojnë të jenë misterioze, madje gati të padeshifrueshme.
“Venusi i Botiçelit” – një nga kryeveprat e padiskutueshme të Sandro Botiçelit, e konsideruar si kulmi i përfaqësimit femëror, një homazh i feminitetit. Realizuar në harkun kohor trevjeçar (1482-14485), “Lindja e Venusit” u porosit te Botiçeli për vilën “Castello”, në pronësi të Mediçi, Popolani. Pëlhura e “Venusit” bashkëndan me një tjetër vepër të piktorit të njohur, “Pranvera”, jo vetëm karakteret ikonografike dhe alegorike, por edhe të njëjtën vendndodhje. Mbase këto dy piktura ishin pjesë e të njëjtit cikël, i cili, së bashku me “Pallade e il centauro” (“Palada dhe centauri”), plotësojnë triptikun me temë mitologjike. Realizimi i ciklit do të vendoset në prag të qëndrimit të piktorit fiorentin në Romë, madje ka studime të ndryshme për temat e trajtuara nga Botiçelli, siç janë tre shembujt e venusit: njëri në Gemäldegalerie në Berlin, një tjetër në “Galleria Sabauda” në Torino dhe e treta është në një koleksion privat në Gjenevë. Edhe pse emërtimi mund të jetë mashtrues, vepra rrëfen jo lindjen e perëndeshës klasike, por zbritjen e saj në ishullin e Qipros, e shtyrë nga bashkimi i erërave të Zefirit që përqafon nimfën Clori (nganjëherë identifikohet si era Bora ose Aura). Në breg, për të mirëpritur perëndeshën, është një nga Orët, nimfat që përfaqësojnë alternimin e stinëve, që i shtrin një mantel të çmuar me zbukurime lulesh.
Ikonë bukurie
Botiçeli e merr frymëzimin nga referencat e famshme klasike, të tilla si “Venere Anadiomene”, një statujë që me siguri e pa pasi tashmë ishte në pronësi të Mediçis. Fytyra e perëndeshës është frymëzuar nga muza e Botiçelit, Simoneta Vespuçi, e konsideruar nga Firence e asaj epoke si gruaja më e bukur e lindur ndonjëherë. Sidoqoftë, që nga krijimi, vepra është konsideruar si një nga përfaqësimet më të larta të skemave të përfaqësimit të femrave. Afërdita është bërë një simbol jo vetëm i Firences mediçiniane, por një nga veprat më të famshme të artit të Rilindjes në botë.
Filozofia neoplatonike përshkon tërë paraqitjen alegorike, në të cilën Afërdita me bukurinë e saj trupore përfaqëson përsosmërinë dhe pastërtinë e shpirtit. Ajo përfaqëson dashurinë si energjinë dhe forcën lëvizëse të Natyrës. Puna përqendrohet në një alegori neoplatonike të bazuar në konceptin e dashurisë si energji jetëdhënëse, si forca lëvizëse e natyrës. / Konica.al / KultPlus.com
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
