“Travel News”: Trendet e Udhëtimeve 2025: IA rekomandon Shqipërinë mes destinacioneve më të mira

Ekspertët thonë se janari është muaji më i mirë i vitit për të rezervuar pushime, me kostot në rritje në të gjithë industrinë e udhëtimeve, shkruan Shawon Hannan në një artikull të botuar në të përditshmen britanike “Travel News”.

Megjithatë, studimet kanë treguar se 45% e individëve ndihen të mbingarkuar nga numri i madh i alternativave të pushimeve.

Për të ndihmuar entuziastët e pushimeve në zgjedhjet e tyre, ekspertët në AIPRM kanë përdorur inteligjencën artificiale për të rekomanduar destinacionet kryesore të udhëtimeve për vitin 2025.

Destinacionet kryesore të udhëtimeve sipas IA-së për arratisjen tuaj të radhës në 2025:

1-Riviera Shqiptare, Shqipëri
2-Brescia, Itali
3-Santa Barbara, Kaliforni, SHBA
4-Chiang Rai, Tajlandë
5-Abu Dhabi, Emiratet e Bashkuara Arabe

Riviera Shqiptare, Shqipëri

Riviera Shqiptare është e njohur për ujërat e saj mahnitëse bruz dhe malet përgjatë vijës bregdetare në Shqipërinë jugperëndimore.

Koha më e mirë e vitit për të vizituar vendin mesdhetar është maj-shtator.

Një nga atraksionet më të njohura është Syri i Kaltër.

Një burim me ujëra të pastra kristal që buron nga një vrimë e thellë karstike.

Këshillat kryesore të IA-së për të udhëtuar me një buxhet të kufizuar:

Planifikoni përpara udhëtimit

Rezervoni me herët ose ne minutën e fundit: Mund të rezervoni fluturime dhe akomodime më të lira duke rezervuar më herët, ose nëse vendosni për një arratisje spontane, ofertat e minutës së fundit ndonjëherë mund të ofrojnë zbritje të vlefshme.

Jini fleksibël me datat: Çmimet më të ulëta për fluturimet dhe akomodimet, shpesh ofrohen kur udhëtoni në sezone jashtë pikut turistik ose në mesjavë.

Zgjidhni linja ajrore buxhetore: Kërkoni gjithmonë linja ajrore me kosto të ulët, megjithëse është e rëndësishme të jeni të vetëdijshëm për çdo tarifë shtesë të bagazheve ose kosto të zgjedhjes së sediljeve që mund të rrisin çmimin e përgjithshëm.

Akomodim & Transport

Qëndroni në bujtina ose akomodim të përbashkët: Bujtinat shpesh ofrojnë opsione më të përballueshme sesa hotelet.

Përdorni shtëpitë me qira për pushime: Mjete të tilla si Airbnb ose Vrbo mund të ofrojnë oferta më të mira për familjet ose grupet sesa shumica e hoteleve.

Zgjidhni vendndodhjet alternative: Rezervimi i akomodimit jashtë qendrës së qytetit mund të ndihmojë në kursimin e kostove, ndërkohë që ju pozicionon mjaft afër atraksioneve.

Përdorni transportin publik: Përdorimi i autobusëve apo edhe ecja në këmbë, mund të ndihmojë në kursimin e kostove për taksitë.

Dritë udhëtimi: Shmangni paketimin e tepërt, pasi kjo mund të sjellë tarifa shtesë për bagazhet./atsh/KultPlus.com

Ambasadori amerikan Jeff Hovenier merr urdhrin “Dr. Ibrahim Rugova” nga presidentja Osmani: Ai për Kosovën ishte më shumë se Ambasador

Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani, ka njoftuar se urdhri “Dr. Ibrahim Rugova” i është dhuruar ambasadorit amerikan në Kosovë Jeff Hovenier, i cili pritet të përfundojë mandatin e tij në Kosovë këtë muaj dhe të dalë në pension.

Ajo ka shkruar se Hovenier për Kosovën ishte më shumë se një Ambasador.

“Ishte me ne kur populli i Kosovës ishte viktimë e krimeve të llahtarshme, ishte me ne kur raportonte për masakrën e Reçakut, ishte me ne kur vendosnim themelet e shtetit tonë të pavarur, e ishte me ne edhe përgjatë viteve të fundit në mbrojtje të pavarësisë, sovranitetit dhe aleancës së pathyeshme me SHBA-të”, ka shkruar Osmani./KultPlus.com

Qendra historike e Qeparoit, nga zonat më të rëndësishme të trashëgimisë kulturore

Qendra historike e fshatit Qeparo, ndodhet në bregdetin e Himarës dhe është një nga zonat më të rëndësishme të trashëgimisë kulturore. Ajo pasqyron një harmoni të rrallë mes arkitekturës dhe peizazhit natyror.  E vendosur mbi kodra me pamje mahnitëse, ajo ruan kujtimet e një jete të thjeshtë mesdhetare dhe trashëgiminë e pasur kulturore të zonës.

Kjo qendër ruan një shtrirje urbane dhe ansambël karakteristik banesash të shekullit të 18-19, të cilat pasqyrojnë mënyrën tradicionale të ndërtimit në zonat bregdetare. Një karakteristikë e qendrës historike të Qeparoit është rrjeti rrugor me kalldrëm. Rrugicat pasqyrojnë mënyrën e organizimit shoqëror dhe ekonomik të qytetit.

Qeparoi është nga fshatrat më të vjetër të bregdetit shqiptar dhe ofron dëshmi të jetës dhe kulturës së banorëve vendas, ndër shekuj. Qendra historike e këtij fshati përfshin disa monumente kulture të shpallura, mes tyre banesa tradicionale dhe objekte fetare./atsh/KultPlus.com

‘Lindja e Princ Leka II, Mbretëresha Geraldinë, dashuria për Shqipërinë…’ — Intervista ekskluzive e Mbretëreshës Suzanë me rastin e lindjes së Princ Leka II

Nga Aurenc Bebja*, Francë –  10 Dhjetor 2024

Revista australiane “The Australian Women’s Weekly” ka botuar, të mërkurën e 30 qershorit 1982, në faqen n°16, intervistën ekskluzive asokohe me mbretëreshën Susan (nënën e Princ Leka II) në Afrikë të Jugut, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Një ish-australiane, tani një mbretëreshë që jeton në ekzil…

Susan Cullen-Ward, 41 vjeç, tashmë mbretëresha e Shqipërisë në mërgim, flet për shpresat e saj për Princin e Kurorës Leka në një intervistë ekskluzive.

Burimi : The Australian Women’s Weekly, e mërkurë, 30 qershor 1982, faqe n°16
Burimi : The Australian Women’s Weekly, e mërkurë, 30 qershor 1982, faqe n°16

Pavarësisht se çfarë thonë, mbretëria ka magjinë e vet, edhe nëse je i internuar, duke jetuar në një pronë të vogël modeste në periferi të Johanesburgut, Afrikën e Jugut, me një suitë të vogël dhe pak para. Që nga takimi im i parë me Mbretin Leka të Shqipërisë dhe gruan e tij me origjinë australiane, Mbretëreshën Suzani (ish Susan Cullen Ward të Uellsit të Ri Jugor), ndjeva një atmosferë madhështie që kapërcente këto rrethana të reduktuara.

Kohët kanë qenë vërtet të vështira, duke filluar kur Leka u nxor nga atdheu i tij kur ishte vetëm dy ditësh, pasi Shqipëria u pushtua nga fashistët italianë të Musolinit gjatë Luftës së Dytë Botërore. Por nga të gjitha vështirësitë me të cilat ballafaqoheshin, kishte një problem dërrmues. Nuk kishte asnjë trashëgimtar mbretëror dhe Mbretëresha kishte pasur tashmë katër aborte. Pastaj, marsin e kaluar, ndodhi mrekullia. Pas një shtatzënie të gjatë dhe të vështirë, Princi i Kurorës Leka II lindi në një klinikë të vogël të Johanesburgut. Linja mbretërore mundi të vazhdojë.

Gjëra marramendëse, por realiteti është më pak idilik. Familja mbretërore shqiptare në ekzil jeton në një shtëpi me qira, të mobiluar në stilin e fermës, në fund të një rruge të gjatë dhe me pluhur, e mbuluar me shkurre dhe gjemba. Dy hektarët e tokës janë të çrregullta; pulat, lopët dhe palloi i çuditshëm vërshojnë lirshëm rreth lëndinave të thata, shkurreve të shpërndara dhe shtëpive të shkatërruara.

Teksa po luftoj me copën e telit që mban derën të mbyllur, shfaqet një truprojë me një armë në këllëf. Ai vjen për të më ndihmuar, i gjithi i buzëqeshur dhe me mirësjelljen e dikurshme. Ai është 60 vjeç dhe ende e kujton Shqipërinë e monarkisë.

Na çojnë në një tarracë të shtruar ku një shërbëtore shërben limonë, duke na bërë nderimet mbretërore. Mbreti hyn. Me një gjatësi prej 206 cm, ai është një burrë shtatlartë dhe i thinjur, i cili duket më i vjetër se 43 vjeç. Mbretëresha është e veshur thjesht : fustan leshi ngjyrë blu të kaltër, këpucë blu të kaltër, shall pambuku indian. Flokët e saj janë të gjatë, të krehur mbrapa dhe me vija bionde; grimi i saj është i patëmetë. Ajo nuk mban asnjë bizhuteri përveç unazave të bukura prej diamanti të fejesës  dhe martesës së saj.

Fytyra e saj është klasike, silueta e saj e hollë, prania e saj e qetë dhe serioze. Nuk ka asgjë për të thënë në lidhje me vajzën e një fermeri të shndërruar në Mbretëreshë. Ajo thjesht i tregon gjërat ashtu siç i duken, duke i artikuluar mendimet me lehtësi, pa u shqetësuar qartë për të lënë ndonjë përshtypje.

Motra Adelaide, dadoja e tyre lokale afrikane, sjell foshnjën mbretërore të mbështjellë me një shall të bardhë me grep dhe ia dorëzon me kujdes nënës së tij. Mbretëresha Suzani pranon se është në një gjendje të lumtur për djalin e saj të porsalindur, duke fjetur i qetë në krahët e saj. “A nuk mendoni se ai i ngjan babait të tij? Ai është kaq i ëmbël, kaq gazmor nganjëherë,” thotë ajo.

Mbretëresha Suzani është e vendosur që Princi i Kurorës të mos relegohet (rritet), sipas stilit viktorian, në çerdhe dhe nga dadot. “Ai nuk është i ndryshëm nga çdo fëmijë tjetër, dhe unë jam thjesht një nënë e zakonshme”, thotë ajo. “Edhe pse ai do të stërvitet për të zënë vendin e tij mbretëror kur të jetë më i madh, unë thjesht dua të shijoj kohën me të ndërsa është i vogël.

Ajo ka besim të madh në vlerën e shtëpisë dhe familjes. “Unë jam një person shumë familjar. Plus, çdo mbretëror që unë njoh është kujdesur për fëmijët e tij. Kjo është shumë e rëndësishme. Sigurisht që kemi dado që të na ndihmojnë, sepse edhe ne kemi angazhime, por ne jemi vetëm nëna punëtore, si gjithë të tjerët.

Kishte një pritje të gjatë dhe të mundimshme për këtë fëmijë. Dy muajt e fundit të shtatzënisë mbretëresha 41-vjeçare i kaloi duke pushuar në një klinikë, në prani të nënës së saj. Fëmija Princ i Kurorës, i lindur para kohe me prerje cezariane, peshonte vetëm 2.5 kg dhe u fut në një inkubator. Ai duhej të qëndronte në klinikë, pesha e tij vazhdoi të binte.

Isha plotësisht e dërrmuar. Kisha aq frikë se mos i ndodhte diçka kësaj krijese të kuqe e me rrudha, saqë do të thyhej ose do të binte nga djepi. Por mësova ta laj. Kjo është diçka që ju mësojnë në spital : si të mbani një fëmijë që përpëlitet. Është pak si të mësosh karate për një fëmijë ! — qeshi ajo, duke lënë të kuptohej se sa e shqetësuar ishte kur foshnja u kthye në shtëpi.

Tani, ai pi biberon, kështu që unë mund të fle për disa orë midis mesnatës dhe orës 6 të mëngjesit kur e sjell motra Adelaide. Ai ka pasur dhimbje barku dhe ndonjëherë është tmerrësisht nervoz dhe i plogësht. Nuk di si do të bëja pa motrën Adelaide dhe gjyshen e tij.”

Gjyshja është Madhëria e saj Mbretëresha Geraldinë, e veja e mbretit të ndjerë Zog. “Ajo është një person shumë, shumë i bukur dhe i qetë dhe një nënë gjyshe vërtet e përkushtuar,” thotë Mbretëresha Suzani. Foshnja i ndjen këto gjëra. Ai mund të jetë absolutisht një bishë me mua ndonjëherë, por është gjithmonë i qetë me të.

Prindërit e Mbretëreshës, zoti dhe zonja Alan Cullen-Ward, jetojnë në Drummope, Sydney, që nga shitja e pronës së tyre, pranë Parkes, Uellsin e Ri Jugor. “Ata nuk e kanë parë ende foshnjën, por janë tmerrësisht të emocionuar”, thotë Mbretëresha Suzani.

Dua ta dërgoj në një grup lojërash apo në një çerdhe. Të mësosh të shoqërohesh me të tjerët është shumë e rëndësishme. Ai do të rritet në besimin mysliman në pritje të ditës që do të ngjitet në fronin e Shqipërisë. Kur të mbushë 18 vjeç, do t’i prezantohet popullit të tij.

Kush janë njerëzit e tij ? — e pyes me ndrojtje.

Të gjithë shqiptarët në botën e lirë, sigurisht”, përgjigjet ajo.

Mbretëresha është edukuar (shkolluar) në traditat më të mira : ajo studioi në një shkollë në Orange, Uellsin e Ri Jugor, ndoqi një kurs për dizajnin e brendshëm dhe industrial në Sydney, më pas një jetë profesionale pa presion, e ndërthurur me kalërim dhe ski të shumtë (sporti i saj i preferuar), më pas u nis për në Spanjë për të studiuar pikturën. “Isha e dëshpëruar, vërtet e dëshpëruar,” tha ajo e trishtuar.

Si mbretëreshë, ajo kishte shumë për të mësuar që kur u takua me mbretin Leka në një darkë të dhënë nga një mik i përbashkët në Sydney 13 vjet më parë. Miqësia e tyre ishte e gjatë dhe në vitin 1975 ata u martuan me gjithë shkëlqimin e një dasme mbretërore. Mbretëresha Geraldinë e njohu atë me rregullat e protokollit dhe njohuritë mbretërore (të ngjashme me Nënën Mbretëreshë dhe Princeshën e Uellsit). “Mësova se nuk mund të them atë që dua, të shkoj ku të dua. Dhe më mungon privatësia ime,” — thotë ajo.

Në vitin 1979, mbreti dhe familja e tij u dëbuan nga Spanja pas akuzave për stokim të paligjshëm të armëve. Pas një qëndrimi të shkurtër në një fermë me qira në Rodezi, atyre iu dha strehim i përkohshëm në Afrikën e Jugut.

Pra, lindja e këtij Princi të Kurorës pa fron, për ta ka një domethënie të madhe. Ai përfaqëson një traditë, shpresën e tyre për të ardhmen.

Unë e pyes se cilin vend e konsideron Mbretëresha si shtëpinë e saj. “Shtëpia ime është Shqipëria”, thotë ajo. “Kjo është një nga gjërat shumë të vështira që duhej të vendosja kur u martova me Mbretin. Ndoshta ishte vendimi më i vështirë i jetës sime. Australia është diçka që e dua, më mungon dhe e ndjej thellë. Rrënjët e mia janë atje, familja ime gjithashtu. Lidhjet janë të forta, por ne nuk mund të jetonim kurrë atje : është shumë e shkëputur për punën politike që bëjmë.

Ajo flet me zë të ulët, me shumë pasion, për një vend që nuk e ka parë kurrë. “Unë jam angazhuar që një ditë të kthehemi në shtëpi, në shtëpinë tonë në Shqipëri.

MARGARET GAGANAKIS

Stafi i Festivalit të 63-të të Këngës në RTSH, prezanton risitë e këtij edicioni

Në një konferencë për shtyp, stafi Festivalit të 63 të Këngës në RTSH, dha detaje lidhur me organizmin dhe surprizat që do të jenë gjatë 4 netëve magjike.

Zëvendësdrejtoresha e përgjithshme e RTSH-së dhe drejtoresha e festivalit, Aurora Polo, ka falënderuar ekipin artistik dhe profesional të RTSH-së për angazhimin dhe përgatitjen e një festivali dinjitoz, që ka bërë histori për çdo fundvit.

Ky festival do të sjellë 30 krijime artistike dhe do të zhvillohet në Pallatin e Kongreseve nga 19 deri më 22 dhjetor.

Në një deklaratë për mediet, Polo nënvizoi se ky festival përfaqëson një përpjekje serioze për të kënaqur publikun, duke i dhënë mundësinë besnikëve, nostalgjikëve dhe të rinjve të ndjekin një ngjarje të denjë për traditën muzikore shqiptare. Ajo falënderoi gjithashtu stafin e RTSH-së dhe Orkestrën Simfonike të RTSH, që janë “diamanti” i këtij festivali dhe një shtyllë e rëndësishme për realizimin e tij.

Ky edicion do të sjellë një risi të jashtëzakonshme teknologjike dhe një rikthim të fuqishëm te rrënjët e muzikës shqiptare. Për herë të parë, Fest 63 do të prezantojë një sistem votimi të zgjeruar, ku do të përfshihet edhe diaspora, e cila do të ketë mundësinë të votojë për këngën fituese. Ky hap i rëndësishëm do të sjellë një lidhje më të ngushtë me komunitetin shqiptar jashtë vendit dhe do të bëjë festivali edhe më tërheqës dhe gjithëpërfshirës.

Për sa i përket çmimeve, ky vit do të sjellë një ndryshim të madh: do të ketë një fitues të vetëm, i cili do të përfaqësojë Shqipërinë në Eurovision. Ky ndryshim vjen për të thjeshtuar procesin, ku publiku dhe juria do të kenë mundësinë të zgjedhin këngën më të mirë.

Gjithashtu për herë të parë, ky festival do të përdorë sistemin e automatizuar të të njëjtit standard që përdoret në Eurovision, duke garantuar performanca të përpikta dhe të jashtëzakonshme./atsh/ KultPlus.com

Courrier des Balkans: Menaxhimi nga një fondacion privat vë në pikëpyetje qëndrimin e Butrintit në listën e UNESCO

Butrinti është një nga sitet më prestigjioze arkeologjike në Shqipëri. Megjithatë, qeveria ka vendosur t’ia besojë menaxhimin e tij një Fondacioni privat, duke rrezikuar të vendosë në pikëpyetje qëndrimin e tij në listën e trashëgimisë botërore të UNESCO-s. Hulumtim.

 Ilda Mara për Courrier des Balkans

Parku arkeologjik i Butrintit, pjesë e listës së Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s që nga viti 1992, është një thesar i paçmuar i Shqipërisë dhe këtë vit festoi njëqind vjetorin e zbulimit të tij. I themeluar nga Kaonët, një fis i lashtë grek, Butrinti falë pozicionit të tij strategjik pranë kanalit të Vivarit ka qënë vendtakim qytetërimesh nga një polis, një qytet kaon, me pas në një koloni romake e më pas ka qënë një seli peshkopale bizantine.

Siti ka monumente të shumta historike, si një teatër antik dhe një bazilikë paleokristiane, të zbuluara nga arkeologu italian Luigi Ugolini, i cili qe dërguar në vitin 1924 të ndiqte gjurmët e Eneas. Musolini e konsideronte veten në fakt, si kulminacionin e një vargu të gjatë heronjsh romakë nga Enea tek Romuli e Augusti. I shtyrë nga dëshira për të gjetur dëshmi të gjurmëve të Eneas në Butrint, Ugolini e pagëzoi këtë portë si Porta Skea, dhe pretendoi se heroi trojan ishte ndalur atje. Ky zbulim u përdor si mjet propagande në vitin 1931, me rastin e 2000-vjetorit të poetit Virgjil, me botimin e një pulle që tregon Portën e Skeas, dhe përshëndetjen fashiste.

Megjithatë, pavarësisht rëndësisë historike dhe kulturore të këtij siti, qeveria shqiptare ka vendosur që ta transferojë menaxhimin e tij tek Fondacioni Shqiptaro-Amerikan për Zhvillim (AADF), duke shkaktuar shqetësim të madh tek mbrojtësit e trashëgimisë kulturore shqiptare. Këta të fundit kanë frikë se ky vendim do të rrezikojë integritetin historik të Butrintit dhe do të çojë në një menaxhim jo-transparent që nuk përputhet me standardet ndërkombëtare të mbrojtjes së tij.

 Privatizimi i menaxhimit të trashëgimisë kulturore
Në vitin 2018, qeveria shqiptare miratoi një ligj për trashëgiminë kulturore dhe muzetë, të miratuar nga shumica socialiste në Parlament, duke lejuar fondacionet private, përfshirë ato të huaja, të menaxhojnë objektet kulturore shtetërore. Një ligj i sponsorizuar nga AADF ku pikërisht në këtë kontekst AADF mori menaxhimin e Parkut kombëtar të Butrintit, duke krijuar kështu një konflikt të dukshëm interesi. Në fakt, qeveria shqiptare ka vendosur t’i besojë menaxhimin e Parkut Kombëtar të Butrintit një fondacioni të krijuar bashkërisht nga Ministria e Kulturës dhe AADF: Fondacionin për Menaxhimin e Butrintit (BMF), i cili do të ketë një qira dhjetëvjeçare me mundësi rinovimi.

Ministri i ri i Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit (MEKI), Blendi Gonxhja, njoftoi tetorin e kaluar një rritje mbresëlënëse të të ardhurave të parkut,  duke shkuar nga 800.000 euro në një vit në 800.000 euro në vetëm 71 ditë… Kjo ngre pikëpyetje për menaxhimin e ish-ministrave, Mirela Kumbaro dhe Elva Margariti, dhe evidenton joefikasitetin e administrimit të tyre. Në vetëm 71 ditë, ekipi i Blendi Gonxhes tregoi se parku mund të menaxhohej me efiçencë nga ekipet shqiptare.

Michael Granoff, president i AADF, është shprehur se Fondacioni i tij do të kontribuojë me pesë milionë dollarë, dyfishin e kontributit të qeverisë shqiptare, duke marrë të drejtën për të emetuar biletat dhe për të mbledhur të gjitha të ardhurat dytësore nga parku për dhjetë vjet. Sipas Auron Tares, ish-drejtor i Parkut, nëse Butrinti gjeneron të paktën 1.5 milionë euro në vit, BMF mund të mbledhë 15 milionë euro në dhjetë vjet. Pra, a i duhen vërtet shtetit shqiptar pesë milionë dollarët nga fondacioni privat, kur tashmë mund të gjenerojë shumë më tepër falë të ardhurave nga vizitat?

Për më tepër, AADF po përballet me kritika për veprimet e saj në lidhje me zonën arkeologjike të Butrintit dhe zona të tjera të trashëgimisë në Shqipëri. Fondacioni akuzohet se ka shpenzuar më shumë se 300,000 dollarë për të realizuar dy plane menaxhimi të integruar për Butrintin, si dhe 50,000 dollarë për të ndikuar në legjislacionin e trashëgimisë kulturore që të lehtësonte marrjen në kontroll të Parkut. Për më tepër, AADF dyshohet se ka përdorur fondet publike amerikane për të mbrojtur pozicionin e saj përpara Gjykatës Kushtetuese të Shqipërisë.

Shqetësimet e UNESCO-s
AADF është e përfshirë gjithashtu dhe në menaxhimin e zonave të tjera në Shqipëri, si parku i Drilonit në Liqenin e Ohrit dhe zonat e Beratit dhe Gjirokastrës. Kjo përfshirje shihet si shkelje e Konventës së UNESCO-s të vitit 1972 për Mbrojtjen e Trashëgimisë Botërore, e cila ka bërë që të ketë kritika indirekte ndaj AADF nga UNESCO, veçanërisht në rastint e Liqenit të Ohrit, i cili mund të vendoset në listën e trashëgimisë në rrezik të UNESCO-s.

Transferimi i menaxhimit të Butrintit privon Shtetin Shqiptar nga roli i tij qëndror në menaxhimin e Parkut, duke vënë në rrezik ruajtjen e kësaj trashëgimie botërore, e cila duhet të mbetet nën përgjegjësinë e tij të drejtpërdrejtë sipas detyrimeve ndërkombëtare.

Kjo marrëveshje mund të shkelë parimet themelore të Konventës së Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s të vitit 1972, e cila thotë se shtetet palë janë përgjegjëse për mbrojtjen dhe menaxhimin e siteve të tyre në Listën e Trashëgimisë Botërore. Por kjo marrëveshje mund të jetë gjithashtu në kundërshtim me nenin 101 të Marrëveshjes së Stabilizim-Asociimit (MSA) mes Shqipërisë dhe Bashkimit Evropian (BE), i cili e detyron Shqipërinë të respektojë standardet në lidhje me ruajtjen e trashëgimisë kulturore dhe zhvillimin e qëndrueshëm. MSA kërkon gjithashtu që Shqipëria të harmonizojë politikat e saj kombëtare me rregullat evropiane, përfshirë edhe mbrojtjen e trashëgimisë kulturore.

Sipas UNESCO-s, shtetet palë, përfshirë Shqipërinë, janë të detyruara të sigurojnë menaxhimin dhe mbrojtjen e siteve të tyre në listën e trashëgimisë Botërore, siç është Butrinti. Ky transferim mund të shihet si një devijim nga pritshmëritë e BE-së në lidhje me bashkëpunimin dhe ruajtjen e trashëgimisë kulturore, duke rrezikuar angazhimet e Shqipërisë për mbrojtjen e trashëgimisë së saj dhe marrëdhënien e saj me BE-në. Mbrojtja e Butrintit duhet të jetë një përgjegjësi kombëtare, nën kontrollin e shtetit shqiptar, në bashkëpunim me ekspertë të institucioneve ndërkombëtare.

Qendra e Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s dhe organet këshilluese kanë shprehur shqetësimin për një fragmentim të menaxhimit, një model që mund të rrezikojë integritetin e Butrintit. Pavarësisht kësaj, qeveria shqiptare duket e vendosur për të vazhduar me këtë model. Gjykata Kushtetuese shqiptare e validoi marrëveshjen, megjithëse disa gjyqtarë votuan kundër, duke evidentuar rreziqet për mbrojtjen e Butrintit. Sipas avokatit Agron Alibali, “marrëveshja mes qeverisë dhe Fondacionit të Menaxhimit të Butrintit (BMF) mund të prishet, për shkak të mospërmbushjes së kushteve të vendosura”. Ai mbështet idenë që Butrinti të duhet mbetet nën menaxhimin e qeverisë deri në arritjen  e një marrëveshjeje të re në përputhje me rekomandimet e UNESCO-s.

 Një hotel dhe 600 hektarë të humbur
Transferimi i menaxhimit të Parkut, i cili ishte planifikuar fillimisht për në fund të tetorit 2024, ende nuk është realizuar për shkak të vonesave administrative, siç është inventarizimi i kryer nga MEKI dhe kompleksiteti i diskutimeve mes palëve të interesuara. Kjo ofron një mundësi për të rimenduar këtë vendim strategjik, sidomos për shkak të shqetësimeve të shprehura nga UNESCO dhe BE.

UNESCO ka shprehur shqetësime serioze për heqjen e rreth 600 hektarëve nga Parku Kombëtar i Butrintit, ku po ndërtohet një kompleks hotelier. Ish-ministrja e Kulturës, Mirela Kumbaro, tashmë ministre e Turizmit dhe Mjedisit, ka vijuar të reduktojë zonën e mbrojtur të parkut përmes një legjislacioni për zonat e mbrojtura. Më 22 shkurt 2024, Kuvendi i Shqipërisë miratoi Ligjin 21/2024, për ndryshimin e Ligjit të vitit 2017 për Zonat e Mbrojtura. Kjo reformë hasi në kundërshtime nga shoqatat mjedisore, aktorë të caktuar politikë dhe  përfaqësuesit të BE-së në Shqipëri.

UNESCO i ka kërkuar shtetit shqiptar të paraqesë një plan urgjent për mbrojtjen e kësaj zone dhe të sigurojë menaxhimin e koordinuar të të gjithë parkut kombëtar dhe zonës së tij tampon, për të shmangur çdo fragmentim të menaxhimit të tij. Kjo situatë nxjerr në pah tensionet mes zhvillimit ekonomik dhe ruajtjes së trashëgimisë botërore. Raporti i UNESCO-s thekson gjithashtu se menaxhimi i zonës dhe i rrethinave të tij duhet të jetë koherent dhe i mbikëqyrur nga një autoritet qëndror, me mjete të mjaftueshme për të garantuar ruajtjen e vlerës së tij të jashtëzakonshme universale. Shqetësimet në lidhje me qartësinë e kufijve të Parkut të Butrintit dhe zonës së tij tampon duhet gjithashtu të zgjidhen sa më shpejt, gjë që mund të lejonte rishikimin e vendimit në lidhje me transferimin e menaxhimit.

“Është njëlloj sikur shteti francez të ndihej i paaftë për të menaxhuar Kalanë e Versajës dhe të vendoste t’ia besonte atë një entiteti privat.”

Kjo vonesë ofron një mundësi për të forcuar koordinimin mes autoriteteve lokale, kombëtare dhe ndërkombëtare dhe për t’u angazhuar në një dialog më gjithëpërfshirës me komunitetet lokale për të garantuar menaxhimin më të mirë të mundshëm të Parkut të Butrintit. Shteti duhet t’i paraqesë më në fund Qendrës së Trashëgimisë Botërore, brenda datës 1 shkurt 2025, një raport të përditësuar mbi gjendjen e ruajtjes së parkut, me një plan të detajuar veprimi dhe një afat kohor për zbatimin e rekomandimeve të misionit të vitit 2022, që do të shqyrtohet nga Komiteti i Trashëgimisë Botërore në sesionin e tij të 47-të.

Parku i Butrintit, si pasuri botërore, duhet patjetër të mbetet nën menaxhimin e shtetit shqiptar për të garantuar ruajtjen e tij. Transferimi i drejtimit të Parkut tek BMF rrezikon këtë mision dhe cënon angazhimet ndërkombëtare të Shqipërisë. Është thelbësore që shteti të mbajë kontrollin e Parkut dhe të bashkëpunojë me autoritetet ndërkombëtare për të siguruar mbrojtjen e qëndrueshme të tij. Është njëlloj sikur shteti francez të ndihej i paaftë për të menaxhuar Kalanë e Versajës dhe të vendoste t’ia besonte atë një entiteti privat. / Courrier des Balkans BW/ KultPlus.com

‘Me kalimin e viteve çdo njeri ka fytyrën që meriton’

Nga Ernesto Sabato

Dhe duke qenë se tek e fundit me kalimin e viteve çdo njeri ka fytyrën që meriton ngaqë është bërë jo vetëm me mishin por edhe me shpirtin e tij , me guximin dhe frikërat e tij, me madhështinë dhe mjerimin e tij, atdheu ynë më se fundi në pjekurinë e tij ka fytyrën që duhet të kishte, atë fytyrë që i kemi gdhendur të gjithë ne dhe gjithsecili prej nesh në mishin e tij të gjallë ; politikanë apo artistë të kulluar, kodoshë apo baballarë te ndershëm, milionerë apo argatë, ateiste apo besimtarë. Kësisoj, nëse të gjithë mund t’i rivendikojmë virtytet e tij askush mos të jetë aq maskara sa të shpallet i pafajshëm për të këqijat e tij. / KultPlus.com

Poema ‘Skënderbeu’ dhe trio Longfellow, Noli dhe Elena Gjika

Në qershor të vitit 1957, në libraritë e Tiranës do të dilte poezia “Skënderbeu” e poetit amerikan Henry Wadsworth Longfellow.

Këtë poezi ai e shkroi i frymëzuar nga tregimet gojore të Elena Gjikës (Dora d’Istria), për heroin tonë kombëtar. Ajo u përkthye nga Fan S. Noli, i cili më vonë mbi bazë të saj kompozoi një nga simfonitë e para shqiptare.

Longfellow (1807-1882) lindi në Portland dhe vdiq në Kambrixh. Punoi për një kohë të gjatë profesor në disa universitete ndërmjet tyre edhe në atë të Harvardit. Ai u bë poeti më i famshëm i kohës së tij.

Shkroi vjersha, romane, pjesë teatrore dhe u mor me përkthime nga letërsia klasike e popujve evropianë. Përkthimi më i njohur është ai Komedisë Hyjnore (i pari amerikan që e përktheu).

I ndikuar nga Dora d’Istria (shkrimtare romantike me origjinë shqiptare) hartoi poemën romatike “Skënderbeu” (1873) me temë kthimi i heroit në Krujë pas betejës së Nishit ku Skënderbeu paraqitet si hero legjendar.

SKENDERBEU

Botimi i Nolit hapet me kёtё dedikim ndaj Faik Konicёs:

“Faik Be Konicës, leronjesit të gjuhës atërore, dhe kalorësit të kryqësates kombëtare, si shenje nderimi, i dedikon kete vepër, nje shok armesh.”

SKENDERBEU

Shkruar me 4 Shkurt, 1873

Lëfton luftën dhe fiton

Mbreti Ladisllav gjëmon,

Djek si Ferr, si vdekje pret

Ditën e Rushajevet,

Dhe nga fush’ e kuqe gjak

Ikën, rent përpara tij

E Muratit ushtëri

Që shpëtoj e s’ra në lak.

Kur u-ngrys e kur u-err,

Skënderbeu, nder, lavdi

I asqerit Osmanlli

Tok me Turqit krismën merr,

Si lëfton e si humbet

Ditën e Rushajevet.

Mbet e vdekur prapa tij

E Muratit ushtëri,

Kryerojtja udhën hap,

Praparojtja rent me vrap,

Dhe armiku gjakësor

Si me drapër grin e kor.

Po kujdes ay s’të ka

As për Bej as për Pasha,

Edhe natën tek’ po shkon

Yjt’ e fatit po shikon

Që i ndritnin n’udhëtim;

Edhe kalit tij i ra,

Nënëqeshi edhe tha:

“Është koha për gëzim”.

Mez’ i natës kur afroj,

Ikja e rreptë kur pushoj,

Një Qatip na vjen i Mbretit

Me myhyrin e Dovletit

Edhe tha me zëmërim:

“Njoll’ e parë t’u-vu sot

N’emër, o Gjergj Kastriot!

Pse kështu? Oh, mjerë ne!

Ushtërinë pse e le

Therrur fushës për vajtim?”

U-përgjeq Skënderi, e tha:

“Dergjen mbytur nëpër gjak.

Thembr’ e kalit i ka prak,

Po kështu e shkruar qe

Nga i Madhi Zot atje

Q’urdhëron çdo ushtëri.

Dhe ku kemi ne fuqi

Kur ngre dorën kundër nesh

Dhe na grryen si rrebesh?

“Lidheni, tha, me litar

Shkronjësin me kallamar!”

Dhe Qatipi tha: “Po ç’faj

Paskam bërë që Pashaj

M’a bën mua këtë gjë?”

U-përgjeq Skënderi e tha:

“Faj s’ke bërë asnonjë,

Po që të mos na shpëtosh,

Dhe të fshihesh e të shkosh,

Përandaj t’a bënj këtë.”

Tani shkrua-më një shkrim

-Dhe për fis e paç bekim!

Me myhyrin e Dovletit

Për Mytesarifn e Mbretit

Që mban Krujën, një qytet

Rreth me mur e me hendek,

Të m’a kthenjë gjën’ e atit

N’emrin e Sulltan Muratit;

Se çdo urdhër që të japë

Kurrë nukë merret prapë.

Dhe Qatipi u-krrus prej tmerrit

Dhe kështu i tha Skënderit:

“O Allah i math, i naltë,

Që të jemi hi e baltë!

Qysh t’i shkruanj këto shkrime

Kur e di që kokën time

Po m’a pret ay Dovlet?”

Shpejt ahere si një yll

Që këputet lark nga qjelli

Çpallet nga i arti myll

Një hanxhar me reze djelli

Dhe gjëmon Skënderi: “Shkruaj!”

Dhe Qatipi i tmerruar

Shkroj në dritën e drithmuar

Afër zjarrit, i dërmuar,

Flokë-bardhë, kokë-ngrirë,

Nga e ftohta i mërdhirë,

Zëmër-prerë, vdekje-grirë.

Dhe Skënderi prapë tha:

“Tani eja pas me mua

Se të mbetesh këtu s’dua

Do t’të kem si mik e vlla,

Gjithënjë do t’të nderonj

Me kujdes do t’të rrethonj

Sa të rrosh në këtë botë.”

U përgjeq Qatipi e thotë:

“Udha jonë këtu ndahet,

Shoqëria jonë s’mbahet.”

Pa mbaruar këtë fjalë

Një hanxhar i rëndë ra,

Kur s’ish afër asnjë tjatër

Dhe Qatipi po përmbyset

Si një gur që rrugulliset

Në liqen të zi dhe shket

Tatëpjetë dhe humbet;

Edhe rreth në qetësi

Asnjë pipëtim s’u-ndi

Përveç kalit Skënderbeut

Që përpjet’ u-hodh prej dheut.

Pastaj sulet si shigjeta

Me tre qint pothua veta

Nëpër lum’ e pyll e garth

Përmi malet Argjendar;

Dhe me zemrën plot gëzim

Kapërceu lumin Drin

Dhe u-gdhi e n’agullim

Pa kështjellën Ak-Hissar,

Krujën, ah atë qytet

Rreth me mur e me hendek

Tek u-lint e tek u-rrit,

Yll mëngjezi mi të ndrit.

Dhe ahere trumbetarët

Brirëve t’argjëntë u bien

Edhe togje rreth i mblidhen

Turqit bashkë me Shqiptarët

Që dëgjuan atë thirrje.

Dhe kremtoj me miqt’ e tij

Dhe u-ngrohnë me dolli.

Dhe u thotë: “Miqt’ e mi,

Shihni fati ç’na dërgon,

Perëndia ç’na bekon!

Mbret Murati urdhëron

Mall’ i gjërë i tim-eti,

Vend’ i terë dhe qyteti

Të më jipen nga Dovleti.”

Dhe pastaj me salltanet,

Veshur armët si një mbret,

Shkon kaluar në kështjellë

Edhe hyn nga port’ e gjerë

Dhe pashajt që urdhëron

Përmi Kruj’ i dorëzon

Urdhërin e Murat Mbretit

Me myhyrin e Dovletit.

Dhe Pashaj, si heshti, tha:

“Lavdi pastë Perëndia,

Ja ku hiqem nga fuqia.

Merr-e vendin dhe qytetin;

Kush lëfton dot me kësmetin?”

Nga kështjella shpejt ka rënë

Flamuri me gjysmë-hënë

Edhe populli shikon

Që në vënt të tij valon

Flamur’ i Skënderit n’erë

Shkab’ e zezë me dy krerë.

Dhe një thirrje lart-u-ngrit,

Se çdo zëmër e çdo shpirt

U-mërzit nga Turku i lik,

Q’e kish bërë atë Krujë

Zi, murtajë dhe rrëmujë.

Ay zë me gas me bujë

Q’oshëtin nga brek në brek

Është: “Rrofsh, o Skanderbeg!”

Ja kështu Skënderi trim

Mori Krujën me rrëmbim;

Edhe lajma u-përhap

Si një flagë, si një zjarr

Q’i fryn era në behar

Dhe qytetet afër larg,

Thotë Ben Isa Ben Miri

Në Qitap, të tij fakiri

“Binin m’atë lehtësi

Që zë burri veshn’ e tij” / KultPlus.com

Ana Blandiana në revistën ‘Symbol’

Në numrin më të ri të revistës Symbol, mund ta gjeni intervistën ekskluzive të shkrimtares së famshme, Ana Blandiana, e cila është prej vitesh kandidate për çmimin Nobel për Letërsi, dhe fituese e shumë çmimeve të rëndësishme letrare evropiane. Intervistën me të e ka realizuar botuesja, përkthyesja dhe studiuesja Eronita Kqiku. Në këtë intervistë poetja rumune flet për letërsinë, poezinë, përplasjet me regjimin diktatorial dhe arsyen e refuzimit të posteve të rëndësishme politike në demokraci.  Gjithashtu, ajo flet për shpresën, kujtesën, qëndresën dhe mbijetesën.

Në këtë numër, po ashtu, mund të gjeni shkrime studimore për vepra të shkrimtarëve të njohur, si: Umberto Eco, Milan Kundera, Orhan Pamuk, Patrick Süskind, Ethem Haxhiademi dhe dy studime për Ismail Kadarenë.

Revista për studime kulturore, Symbol, është themeluar më 2013 nga Ag Apolloni, i cili ka qenë edhe kryeredaktor i saj për dhjetë vjet (2013-2023). Nga viti 2016, Symbol, me ISSN për dy versionet e qarkullimit (print dhe online) është anëtare në rrjetin e revistave evropiane EUROZINE, dhe katalogohet në Central and Eastern European Online Library (CEEOL). Nga viti 2021, revista botohet nw gjuhwn angleze. Aktualisht, kryeredaktor i revistës është studiuesi Sherif Luzha, doktorant i letërsisë në Universitetin e Prishtinës. Revista mbështetet nga Ministria e Kulturës e Republikës së Kosovës./ KultPlus.com

Orkestra e Fëmijëve të Prishtinës vjen me Gala Koncertin e Vitit të Ri 2025

Orkestra e Fëmijëve të Prishtinës “Amadeus” vjen me Gala Koncertin e Vitit të Ri 2025 nën dirigjimin e Vehbi Shosholli, shkruan KultPlus.

Më 16 dhjetor yjet e Korit dhe Orkestrës do të ngjiten në skenë me një muzikim të përbashkët, i cili vjen vjen si dëshmi e punës, pasionit e talentit.

Koncerti mbahet më 16 dhjetor, në ora 19:30, në Sallën e Kuqe të Pallatit të Rinisë./ KultPlus.com

PriFest organizon shfaqjen e dy filmave në Viti

Në bashkëpunim me Drejtorinë e Kulturës në Komunën e Vitisë, PriFest organizon shfaqjen e dy filmave: “Elena” nga regjisori Mateo Cingu dhe “Si në Vaj” nga regjisorja Aulona Selmani.

Më datë 13 dhjetor 2024, në ora 16:30, do të shfaqen këto filma që janë pjesë e aktiviteteve vjetore të PriFest.

Rreth filmave:

“Elena” – nga Mateo Cingu – Shqipëri

Një vajzë e re dhe e kurioze, Elena, përballet me një dilemë kur e sheh gruan që kishte njohur një natë më parë në një bar si mësuesen e saj të re në shkollë. Si do të ndikojë kjo në jetën e saj dhe marrëdhëniet që ndërton?

“Si në Vaj” – nga Aulona Selmani – Zvicër/Kosovë

Filmi tregon historinë e Nadies, luajtur nga aktorja e mirënjohur Ilire Vinca. Dikur një vejushë e re, Nadia vëzhgohet e kontrollohet vazhdimisht nga kunatat e saj rebele. Por pastaj shfaqet një autoportret nga e kaluara e saj qe e vënë në pikëpyetje mënyrën e saj të jetesës.

Shfaqja e filmave jepet në Shtëpinë e Kulturës “Gursel dhe Bajram Sylejmani” në Viti.

Rama ndan pamjet nga Puka e mbuluar me borë: Një copëz përralle dimri

Qyteti i Pukës, 145 km nga Tirana, është “veshur” nga petku i bardhë i borës duke ofruar pamje magjepsëse në këto ditë dhjetori.

Kryeministri Edi Rama ka ndarë sot pamjet nga ky qytet i veriut të Shqipërisë duke e quajtur “një copëz përralle dimri nga Puka”.

Rrugët me borë, liqeni, pemët dhe shëtitorja e Pukës, tashmë janë mbuluar nga bora, për ta shndërruar këtë qytet në një atraksion të turizmit dhe interes për ta vizituar këtë zonë në çdo periudhë të vitit.

Puka, mbetet e preferuara e adhuruesve të malit, ajrit të pastër, qetësisë dhe frymëzimit nga natyra. Kjo qytezë alpine bart në vetvete të gjitha opsionet turistike, për të mirëpritur pranë saj vizitorë vendas dhe të huaj.

Investimet publike në Pukë e kanë shndërruar këtë qytet në një qendër urbane moderne, me standarde dhe vlera të një atraksioni të veçantë turistik për resurset dhe pozicionin gjeografik ku gjendet.

Përveç shëtitores, edhe liqeni është kthyer në një destinacion turistik dhe ofron për të gjithë vizitorët një peizazh të harmonishëm alpin./atsh/ KultPlus.com

Opera e Kosovës sonte sjell tenorin e njohur Saimir Pirgu, prezantohet albumi i ri

Tenori shqiptar me famë botërore Saimir Pirgu sonte do të interpetoj në kuadër të Operës së Kosovës, e njëkohësisht do të lansoj albumin e tij të ri “Saimir”, shkruan KultPlus.

Tenori Pirgu do të nisë turneun e tij të këtij albumi, për të vazhduar më pas me të njëjtin koncert edhe në Barcelonë. Koncerti vjen nën dirigjimin e Elda Laro.

Në skenë, përveç tenorit të famshëm ndërkombëtar Saimir Pirgu, do të ngjitet edhe sopranoja Marigona Qerkezi për të dhuruar një mbrëmje te paharrueshme.

Ndërkohë, ai së fundi, pas 13 vjetësh mungesë, është rikthyer në skenën shqiptare të Teatrit Kombëtar të Operas e Baletit. Nëpërmjet operës “Toska” të Puçinit, ai interpretoi rolin e Kavaradosit.

Biletat e kësaj shfaqjeje të shumëpritur ishin shitur në kohë rekord. “Toska” megjithëse e vënë shumë herë në skenën e TKOB-së, mori rëndësi për faktin se përveç rikthimit të tenorit Pirgu, i jep fund “Vitit Puçinian”, në nder të kompozitorit Xhakomo Puçini.

“Toska” është një udhëtim mes pasionit, xhelozisë dhe sakrificës. Ngjarjet vendosen në Romën e shekullit XIX dhe eksplorojnë marrëdhënien komplekse mes një këngëtareje pasionante, një artisti idealist dhe një shefi policie sadist.

Koncerti mbahet sonte, në ora 19:00, në Sallën e Kuqe të Pallatit të Rinisë./ KultPlus.com

Osmani pret në takim ministrin hungarez: Duhet të qëndrojmë unikë që të shmangen sulmet terroriste nga Serbia

Presidentja e vendit, Vjosa Osmani, ka pritur në takim ministrin hungarez për Çështjet e BE-së, Janos Boka, me të cilin folën për situatën aktuale politike dhe të sigurisë, forcimin e marrëdhënieve dypalëshe, procesin e integrimit evropian si dhe stabilitetin rajonal.

E para e shtetit tha se Kosova është shembull pozitiv në rajon, pasi sipas saj, ka bërë hapa të rëndësishëm në forcimin e sundimit të ligjit, luftimin e korrupsionit dhe krimit të organizuar, përmirësimin e transparencës dhe promovimin e qeverisjes së mirë.

“Sipas Presidentes Osmani, përkushtimi i Kosovës për integrimin evropian mbetet i fuqishëm, teksa po vazhdohet të punohet në drejtim të përmbushjes së kritereve të anëtarësimit në BE, ndaj kërkoi mbështetje për avancimin e aplikimit të Kosovës për statusin e vendit kandidat për BE”.

“Në këtë kontekst, Presidentja Osmani ritheksoi nevojën e heqjes së masave të BE-së ndaj Kosovës, të cilat përveç se janë të pa drejta, prekin direkt interesin e qytetarëve të Kosovës, pa dallim”, thuhet në njoftimin e presidencës, transmeton Klankosova.tv.

Tutje, në njoftim thuhet se në raport me zhvillimet e fundit në fushën e sigurisë, përkatësisht në veriun e vendit, osmani theksoi përkushtimin e Kosovës për një hetim të plotë dhe profesional të sulmit terrorist ndaj infrastrukturës vitale, i cili kishte për qëllim dëmin direkt në jetën e qytetarëve.

“Presidentja Osmani theksoi nevojën e qëndrimit unik të bashkësisë ndërkombëtare në mënyrë që të shmanget përsëritja e sulmeve të tilla terroriste nga bandat kriminale, të cilat mbështeten, trajnohen dhe financohen nga Serbia”, thuhet në njoftim.

‘O ti, dashnija e eme e andrrueme, ke mbetun veç e gjallë në lotin tonë’

Poezi nga Robert Shvarc 

O ti, dashnija e eme e andrrueme
ke mbetun veç e gjallë në lotin tonë,
ke mbetun si dëshira e plagueme
ndrydhë n’nji varrë të vjetër që më dhemb…

Kush je, ku je, kur vjen e kur po shkon –
pse shkon si vjen, e prap ti mue më len
n’nji terr të zi, ku drita nuk agon,
n’nji vuejtje prore, që vuejtje t’tjera m’bjen.

A thue kanë me kalue dhe shumë agime
tue t’thirrë ndër andrrat, vash’e mallit tem,
me shpresa që veniten si gjetht në vjeshtë?…

A thue gjithmonë e trishtë kanga ime,
Si kanga e bylbyl-qytetit n’gem
ka me tingllue n’kte shekull kaq të thjeshtë?!… / KultPlus.com

Mëngjesi

Poezi nga Esad Mekuli

Zbehet qielli n’agim dhe retë e purpurta,
Perparese të kuqe varen n’largesi-
Si n’anderr, dikur… Gurbetqarët ofshajnë, tue dalë
prej birucave n’periferinë e largët e t’piklluemshme
dhe trupat e dërrmueme ua lëmon fresku i vesës,
puhija e parë mëngjesore…

Mëngjesi për ta asht – andërr e shartueme
në zhgjandër t’zezë e t’mundimshme,
thirrje e pamëshirshme për derdhjen e djersës
e t’gjakut –
qyteteve të largëta, rrugëve… për kafshatën e thatë-
ai asht zgjim i idhët, plot andrrime për bukë,
pse – cdo mëngjes asht mundim i ri, përbuzje e përulje,
dita qe ka me sjellë tundime tër eja, ma të randa,
shpërthen në mendje si agim’ i purpurt
mbi nënkresën e shkyeme,
si thirrjet e largëta, t’kuqrremta…
Sepse – cdo mengjes asht nji thirrje e dhimbshme:
– Bukë për sot, o jetë, pse shume buzë presin prej meje!

…Dhe vetëm nganjiherë, n’mbrendi, botnat e reja vetojnë
hareshëm: dit’ ma t’lumtuna u bijnë atëherë në t’pame
dhe rrugët bardhoshe, si amë lumenjsh,
shkrihen, burojnë n’vetëdije dhe vizllojnë para syve:
-Bukë do të ketë… dhe punë… -pëshpërisin
buzët e dridhshme.
-Votër të nxehtë për të gjithë! – dhe shikimi
depërton në thellësi, zbulon botnat e meshehuna,
dhe dalin para syve –
fushat
qytetet
njerëzit… /KultPlus.com

Robert Shvarc: Kur përktheja Remarkun

Romani i Erih Maria Remarkut “Tre shokë” u botua për herë të parë në shqip në vjeshtë të vitit 1961. Ishte koha kur shoku im i rinisë, Drago Siliqi, drejtor i N.Sh. Botimeve “Naim Frashëri”, me guximin e tij prej intelektuali, u hapi lexuesve shqiptarë një dritare të madhe për të njohur letërsinë botërore. Kur iu futa punës për të përkthyer romanin “Tre shokë”, isha 27 vjeç dhe nga ky autor kisha lexuar vetëm librin e tij të parë “Asgjë e re nga fronti i Perëndimit” i cili më pat lënë një përshtypje të thellë. Pra, nuk dija shumë gjëra as për Remarkun, as për librat e tij. Kisha lexuar vetëm se nazistët ia patën hequr nënshtetësinë gjermane dhe ia kishin djegur veprat publikisht më 1933. E kisha fjalën, pra, si e përktheva romanin “Tre shokë”.

E mora librin dhe lexova 2-3 faqet e para. Fillonte me një ditëlindje, me atë të heroit kryesor, që i rrëfente ngjarjet në vetën e parë. Edhe kësaj radhe më mahniti stili tepër i ngjeshur dhe tej mase i kursyer i këtij shkrimtari, që komunikonte kaq bukur dhe kaq natyrshëm me lexuesin. I përpiva ato 2-3 faqet deri në fund dhe sakaq mora një vendim: nuk do ta lexoja librin deri në fund, por do t’i futesha punës menjëherë dhe do ta përjetoja gjithë romanin rresht për rresht, ashtu siç e kishte përjetuar autori në procesin e tij të krijimit. Ishte një vendim paksa i çuditshëm, por mua më ndihmoi jashtëzakonisht shumë pa ditur as vetë, u futa në shpirtin e autorit, hyra si të thuash nën lëkurën e tij, i provova të gjitha ndjesitë, emocionet, problemet, gëzimet dhe tronditjen e tij dhe them se arrita t’ia përçoj besnikërisht lexuesve mesazhin e tij. Të paktën nuk e dëgjova asnjëherë akuzën aq të njohur, që përkthyesi qenkej tradhtar i autorit…

Me romanin “Tre shokë” më lidhin kujtimet më të bukura të punës sime si rikrijues; por më lidhin edhe disa nga ato rastësitë e çuditshme që ndodhin në jetën e njeriut. Autori e kish botuar këtë vepër në vitin 1938, në emigracion, si refugjat dhe si shkrimtar që, megjithëse mjaft i famshëm në të gjithë botën ishte pa identitet, i përzënë nga atdheu. Dhe pikërisht, atë vit, më 1938, unë, ende fëmijë, erdha nga vendlindja ime, Sarajeva, në atdheun e nënës sime, në Shqipëri, ku gjithashtu gjeta mbrojtje dhe shpëtova kokën nga murtaja naziste. Isha pra, një çun i vogël, që në atë kohë nuk dinte asnjë fjalë shqip dhe asnjë fjalë gjermanisht. Dhe kush mund ta parashikonte atëherë që plot 23 vjet më vonë, do t’i jepja lexuesit tonë një libër të tillë në gjuhën time amtare!…

Përkthimi dhe suksesi që pati “Tre shokët “pas botimit në shqip, më dhanë shtysën që të vazhdoja të merresha me përkthime letrare. Edhe sot e kësaj dite takoj shokë e miq të brezit tim, të cilët këtë libër të Remarkut e mbajnë dhe e ruajnë si Bibël, sepse jo vetëm që mbahet si himn kushtuar miqësisë së sinqertë, fisnike e pa asnjë lloj interesi midis shokësh, por konsiderohet edhe një nga historitë më të bukura e më mallëngjyese të dashurisë. Romani i dytë që përktheva ishte “Shkëndija e jetës”. Edhe kjo vepër më ngjiti menjëherë, jo vetëm për faktin se lidhej edhe me diçka personale, por më tepër nga forca e penës së këtij shkrimtari, i cili, pa qenë kurrë në një kamp përqendrimi nazist, arriti, vetëm përmes shfrytëzimit të një dokumentacioni, sa të pasur aq edhe ngjethës, të na japë një dëshmi të tillë të një vërtetësie të mahnitshme historike, duke ia kaluar plot e plot shkrimtarëve të tjerë që e trajtuan këtë temë. I treti roman i këtij autori ishte “Asgjë e re nga fronti i Perëndimit”.

Ky roman, i cili qe botuar edhe një herë tjetër në shqip në vitin 1936, më vuri përpara një përgjegjësie të madhe. Ai ishte një roman kujtimesh autentike dhe tronditëse, i njohur në të gjithë botën, ishte, siç shkruan Kadare në hyrjen e tij – një libër i qetë e modest, por edhe një kambanë alarmi kundër histerisë së luftërave; brenda një kohe të shkurtër ai u bë thesar i tërë njerëzimit…Por pikërisht thjeshtësia e këtij libri ishte aq e vështirë për t’u ridhënë. Dhe përsëri u futa në lëkurën e atij maturanti 18-vjeçar, e atij ish-ushtari të frontit të Luftës së Parë Botërore, që e rrëfente aq prekshëm historinë e vet dhe moshatarëve të tij, historinë e rinisë së vrarë nëpër llogoret e një lufte të çmendur e të kotë. Romani i katërt i Remarkut, “Harku i Triumfit, që doli në qarkullim në prill të vitit 1988, mbahet nga kritika si kryevepra e tij e dytë. Ai, natyrisht, më hapi më shumë punë dhe telashe; e kam mbajtur pothuajse 7 vjet ndër duar, duke i vënë vetes si detyrë që ta përktheja vetëm në ato periudha kohe ku mund t’i kushtohesha plotësisht atij. Dhe meqë censura e bekuar nuk ma lejonte botimin e këtij libri aq human e aq të shtrenjtë për mua, m’u desh ta mbaja për 20 vjet rresht në sirtar.

Këto ishin pak a shumë kujtimet e mia për këtë shkrimtar kaq njerëzor dhe të dashur për lexuesin, i cili me atë gjerdan vezullues të librave që shkroi u la një dëshmi të trishtueshme, por jashtëzakonisht bindëse dhe tronditëse të dukurive më të egra të shekullit tonë. /KultPlus.com

45 vite më parë Nënë Tereza u nderua me çmimin Nobel për Paqe

Më 10 dhjetor të vitit 1979, e Shenjta Nënë Tereza mori Çmimin Nobel për Paqe në Oslo të Norvegjisë. Ndërsa po dilte nga manifestimi solemn, pasi iu dorëzua Çmimi Nobel, në një foto portret të saj shkroi këto fjalë:

“Unë gjithmonë e kam në zemër popullin tem Shqiptar. Shum luti Zotin që paqja e Tij të vijn në zemrat tona, në gjitha familjet tona, në gjithë botën. Lutnu shum për fukarat e mij dhe për mua dhe motrat e mija. Une lutem për juve”.

I ati i saj vdiq në mënyrë misterioze, kur ajo ishte vetëm 8 vjeçe. Disa mendonin se atë e vranë për qëllime politike, por ende sot nuk dihet arsyeja e vërtetë e vdekjes së tij. Gjithsesi, kjo ngjarje shërbeu për ta afruar më shumë Nënë Terezën me të ëmën, e cila ishte një e krishterë e devotshme që i mësoi vajzës së saj rëndësinë e bamirësisë. Aq i madh ishte ndikimi i së ëmës, saqë në moshën 12 vjeçare, Nënë Tereza vendosi t’i shërbente plotësisht besimit. Ajo, madje u përfshi edhe në një urdhër për t’u mësuar murgeshave të tjera mbi besimin e krishterë. U shndërrua kështu në një mësuese, duke i shërbyer këtij profesioni për 20 vite të jetës së saj.

Por jeta e saj ndryshoi rrënjësisht, kur ajo mori një “thirrje” prej Zotit, siç edhe vetë Nënë Tereza e ka quajtur, e cila e nxiti të linte mënjanë rolin e dishepullizueses për murgeshat e reja dhe të shkonte të jetonte në vendet më të varfëra në botë. Viti i parë në Kalkuta ishte tepër sfidues për të. Iu desh madje të lypte për ushqim, njësoj me njerëzit e atij vendi, të cilët jetonin në varfëri ekstreme. Edhe pse shpesh herë është shprehur se i kishte kaluar nëpër mendje të hiqte dorë nga diçka, sërish nuk e bëri, pasi ishte e vendosur të vazhdonte.

Reputacioni i saj filloi të rritej nga momenti, kur ajo filloi të hapte shtëpi strehimi për të pastrehët dhe për ata që ishin tepër në nevojë. Ajo madje shkoi në mes të natës t’i lutej biznesmenit më të fuqishëm në San Franciscos për ta kthyer një shtëpi të braktisur në një shtëpi banimi për të pastrehët. Kur ai i tha: “Këtë punë do ta shohim nesër në mëngjes”, Nënë Tereza u përgjigj: “Puna e Zotit nuk mund të presë deri nesër në mëngjes”.

Data e 17 tetorit e vitit 1979, na kujton ditën, kur Juria ndërkombëtare e Akademisë së Shkencave të Suedisë nderoi me Çmimin Nobel për paqen Shenjtën shqiptare, Ganxhe Bojaxhiu, Nënë Terezën.

Në motivacionin e ndarjes së Çmimit, komisioni i ngarkuar njoftoi se: ”Çmimi Nobel i Paqes ju dha Nënë Terezës së Kalkutës për angazhimin e saj ndaj më të varfërve ndër të varfër dhe për respektin dhe vlerësimin e dinjitetit të çdo njeriu. Përveç kësaj: Për punën e bërë në luftën kundër varfërisë dhe mjerimit, që përbën gjithashtu një kërcënim për paqen”.

Edhe pasi u nderua me çmimin “Nobel” për paqen, ajo refuzoi të realizohej banketi tradicional, në mënyrë që paratë e harxhuara për të, të përdoreshin për personat në nevojë. As sëmundjet si pneumonia, malarja, apo sëmundjet kardiake nuk e ndalën atë. Puna e Nënë Terezës vazhdoi në mënyrë të palodhur deri në vitin 1997, në të cilin ajo ndërroi jetë. Nga 13 murgesha, të cilat i mësonte mbi besimin, në shumë pak kohë ajo arriti t’i shërbente më shumë se 5000 njerëzve në mbi 130 vende të botës.

Ende në ditët e sotme, ajo njihet si një simbol i dashurisë dhe humanizmit. Ajo është një shembull se edhe roli i një drejtuesi, mund të bëhet me mirësjellje, humanizëm dhe dashuri.

Fjalimi i Nënë Terezës me rastin e marrjes së Çmimit Nobel:

“Sot, mjeti më i madh, shkatërruesi më i madh i paqes, është aborti. Ne që po qëndrojmë këtu, qëndrojmë sepse prindërit na kanë dashur.

Nuk do të ishim këtu, sikur prindërit të na abortonin.

Fëmijët tanë… ne i duam ata, por çfarë mund të thoni për miliona të tjerë? Shumë, shumë pak njerëz janë të shqetësuar për fëmijët e Indisë, për fëmijët e Afrikës, ku vdesin një numër i madh prej tyre, ndoshta nga uria, ushqimi i keq dhe kështu me radhë.

Por jo vetëm kaq! Me miliona po vdesin me dashje nga vullneti i nënave të tyre! Ky është shkatërruesi më i madh i paqes sot! Kur nëna vret fëmijën e saj, atëherë çfarë do të bëjë ajo me ty dhe mua kur nuk ka asgjë midis nesh? Pikërisht për këtë apeloj në Indi, apeloj kudo!

Le t’i sjellim fëmijët përsëri dhe ky vit të jetë viti i fëmijëve. Të reflektojmë: çfarë kemi bërë ne për fëmijët?

Në fillim të vitit, kudo ku m’u dha mundësia të flisja thashë: “Këtë vit le t’i bëjmë të gjithë fëmijët e lindur dhe të palindur të ndjejnë dashuri .

Dhe tani që jemi në fund të vitit, a e kemi bërë këtë?

Nuk besoj se jemi me të vërtetë punonjës socialë. Ndoshta bëjmë punë sociale në sy të njerëzve, por në të vërtetë jemi soditës në zemër të botës, pasi ne po e prekim trupin e Krishtit 24 orë në ditë. Jemi 24 orë në prezencën e Tij, unë, po kështu dhe ju.

Edhe ju duhet të përpiqeni ta sillni prezencën e Hyjit në familjen tuaj, pasi familja që lutet së bashku, qëndron së bashku!

Besoj se ne në familjen tonë nuk kemi nevojë për armë dhe bomba. Nuk kemi nevojë për të shkatërruar që të sjellim paqe, por mjafton të mblidhemi së bashku, të duam njëri-tjetrin e kështu sjellim paqen, gëzimin… Sjellim atë forcë në prezencën e njëri-tjetrit në shtëpi.

Vetëm kështu do të jemi në gjendje ta mposhtim forcën djallëzore që është në botë.

Ka kaq shumë vuajtje, kaq shumë urrejtje, kaq shumë varfëri dhe ne me lutjet tona, me sakrificat tona duhet ta fillojmë ndryshimin që në shtëpi. Dashuria fillon në shtëpi ku nuk ka rëndësi se sa shumë bëjmë, por sa shumë dashuri vendosim në veprimet që bëjmë.

Për Hyjin nuk ka rëndësi se sa shumë bëjmë, pasi Ai është infinit, por sa shumë dashuri vendosim në ato veprime. Sa shumë japim prej Tij në personin të cilit po i shërbejmë!

Dhe me këtë çmim që kam marrë si çmim paqeje, do të përpiqem ta bëj shtëpinë e shumë njerëzve që nuk kanë shtëpi, sepse besoj se dashuria fillon në shtëpi dhe, nëse krijojmë një shtëpi për të varfrit, besoj se gjithnjë e më shumë dashuri do të shpërndahet dhe do të jemi në gjendje të sjellim paqe nëse kuptojmë këtë gjë, do të jemi lajmi i mirë për të varfrit.

Të varfrit fillimisht në familjen tonë, në vendin tonë dhe në botën tonë.
Në mënyrë që të jemi në gjendje ta bëjmë këtë, Motrat tona, jeta jonë duhet të jetë e ndërthurur me lutje. Ajo duhet të jetë e ndërthurur me Krishtin, në mënyrë që të kuptohet, që të ndjehet.

Për shkak se sot ka kaq shumë vuajtje, unë ndjej se pasioni i Krishtit po jetohet përsëri.

A jemi ne atje ta ndajmë atë pasion, ta ndajmë atë vuajtje me njerëzit?

Varfëria është në të gjithë botën, jo vetëm në vendet e varfra, sepse unë kam gjetur varfëri edhe në Perëndim, aty ku është ndoshta më vështirë të hiqet.

Kur marr nga rruga një person të uritur, i jap një pjatë me pilaf, një copë bukë, e ngop. Atij i heq urinë.

Por një person i lënë jashtë, që ndihet i padashur, i padëshiruar, i tmerruar, person që është përzënë nga shoqëria… ajo varfëri të vret kaq shumë dhe kaq fort, dhe kjo mua më duket më e vështirë.

Motrat tona po punojnë mes atyre njerëzve në Perëndim. Prandaj duhet të luteni për ne që të mund të jemi ai lajmi i mirë, pasi nuk mund ta bëjmë këtë pa ju. Ndërsa ju… Ju duhet ta bëni këtë këtu, në vendin tuaj. Ju duhet t’i njihni të varfrit.

Ndoshta njerëzit tanë këtu kanë të mira materiale, gjithçka, por besoj se nëse të gjithë hedhim një sy para shtëpive tona, sado të vështirë ta kemi ndonjëherë për t’i buzëqeshur njëri-tjetrit, duhet ta bëjmë dhe ajo buzëqeshje është fillimi i dashurisë.

Nuk kam për ta harruar asnjëherë atë që ka ndodhur disa kohë më parë, kur katërmbëdhjetë profesorë erdhën nga universitete të ndryshme të Shteteve të Bashkuara.

Ata erdhën në shtëpinë tonë dhe ne biseduam për dashurinë, dhembshurinë, pastaj njëri prej tyre më pyeti: “Më thoni, nënë, ju lutem na thoni diçka që ta mbajmë mend” dhe unë i thashë: “Buzëqeshini njëri-tjetrit dhe gjeni kohë për njëri-tjetrin në familjen tuaj.” Buzëqeshini njëri-tjetrit! Dhe pastaj njëri prej tyre më pyeti: A jeni e dashuruar? Dhe unë i thashë: “Po, dhe ndonjëherë më duket e vështirë t’i buzëqesh Jezusit, për shkak se ai ndonjëherë bëhet shumë kërkues.

Kjo është diçka e vërtetë dhe në atë vend ku vjen dashuria, kur dashuria është kërkuese, atëherë mund t’ia japim Atij me gëzim.

Besoj se duhet të jetojmë jetë të përsosur, pasi kemi Jezusin me vete dhe Ai na do ne.

Sikur vetëm të kujtonim se Hyji na do ne, dhe se ne kemi një mundësi për të dashur të tjerët ashtu siç Ai na do, nuk do të bënim gjëra të mëdha, por gjëra të vogla me dashuri të madhe.

Nëse bëheni një dritë që digjet për paqen në botë, atëherë me të vërtetë meritoni Çmimin Nobel për Paqen.
Zoti ju bekoftë!”, kishte thënë Nënë Tereza.
KultPlus.com

Lekat e shndërruara në llamba dekoruese do të prezantohen në KultPlus Caffe Gallery

Lekat apo pacërrkat sikurse njihen në popull tashmë kanë ardhe në një dimension tjetër, të cilat nëpërmjet mjeshtërisë dhe kreativitetit të artistes Fitore Syla na vijnë si pjesë dekoruese e ambientit, përkatësisht nëpërmjet llambave elektrike, shkruan KultPlus.

Krijimi i artistes Syla na sjell llambat elektrike në tri mënyra: atë për tavolinë, llambe që vendoset në plafon dhe llambat e gjata që vendosen në dysheme.

Krejt ky art që lidhet me trashëgiminë kulturore, pasi që kjo bime ishte përdorë qysh nga kohërat e vjetra nëpër familjet shqiptare po vjen me një tjetër prurje artistike, e që mund ta shijoni për së afërmi nëpërmjet ekspozitës në KultPlus Caffe Gallery qw do të hapet më 16 dhjetor, në ora 19:00.  

Ndriçim, art, aromë pacërrke dhe degustim i verës ju pret në këtë mbrëmje të ftohtë dhjetori, e që do t’ju ofrojë një ngrohtësi që se keni përjetuar deri më tashti.

Jeni të mirëpritur!/ KultPlus.com

Shkrimtari që refuzoi paratë e çmimit Nobel: Vetëm një djalli mund t’i kishte shkuar në mendje për të shpikur këtë çmim

Shkrimtari George Bernard Shaw më 18 nëntor të vitit 1926, refuzoi të pranojë paratë për Çmimin Nobel që kishte fituar.

“Unë mund ta fal Alfred Nobelin për shpikjen e dinamitit, por vetëm një djalli në formë njeriu mund t’i kishte shkuar në mendje për të shpikur Çmimin Nobel”, kishte thënë ai.

Çmimi Nobel u themelua në vitin 1895 nga kimisti suedez Alfred Nobel (1833- 1896), autor i rreth 350 shpikjeve, por më i famshëm për shpikjen e dinamitit. Në vitin 1888, Alfred Nobel u befasua kur lexoi nekrologjinë e vet me titull “Vdiq tregtari i vdekjes”, në një gazetë franceze. Në fakt kishte vdekur vëllai i tij, Ludvig, por Alfredi i pakënaqur me përmbajtjen e shkrimit dhe i shqetësuar se si do ta kujtonin kur të vdiste, vendosi të ndryshonte testamentin.

Nobel ishte i interesuar personalisht për fiziologjinë ose mjekesinë eksperimentale dhe në testament kërkoi që kur të vdiste, me pasurinë e tij të krijohej – krahas çmimeve për arritjet në Fizikë, Kimi, Letërsi dhe Paqe – edhe një çmim për Mjekësi. (Çmimi për Ekonomi u krijua vonë, më 1969, nga Akademia Suedeze e Shkencave për nder të Alfred Nobelit – dhe quhet Çmim Nobel, edhe sepse jepet në të njëjtën ditë me 5 çmimet e tjera Nobel). / KultPlus.com

Paradë me kostume kombëtare në 108-vjetorin e Republikës Autonome të Korçës

Sot në Korçë u kujtua 108-vjetori i Shpalljes së Krahinës Autonome të Korçës. Kryebashkiaku Sotiraq Filo ndau në rrjetet sociale pamje nga parada me veshje tradicionale nga gjithë rajoni i Korçës. Parada u zhvillua sot, në bulevardin kryesor të qytetit.

Ndërkohë drejtuesi i grupit të PS, Niko Peleshi përmes një postimi në rrjetet sociale e konsideroi ngritjen e flamurit kombëtar nga Themistokli Gërmenji si një akt historik të mbushur me guxim e atdhedashuri, që vulosi rolin e qytetit te Korçës si një qendër e rëndësishme e pavarësisë shqiptare.

“Kjo ditë na kujton sakrificën dhe vendosmërinë e atyre që luftuan për identitetin dhe lirinë tonë. Korça, krenare për historinë e saj, mbetet simbol i patriotizmit dhe i vlerave kombëtare”, shkroi Niko Peleshi.

Shpallja e autonomisë u arrit me mbështetjen e ushtrisë franceze. Themistokli Gërmenji ishte prefekt i Republikës Autonome të Korçës, për të cilin DPA disponon dhe foton duke ngritur flamurin, dhe pranë tij koloneli Henry Descoin.

Administrimi i Qarkut të Korçës do t’i besohej një këshilli prej 14 anëtarësh, në një bërazpeshë mes anëtarëve të krishterë dhe atyre myslimanë. Këshilli ngarkohej me studimin e të gjitha masave që duheshin marrë me mirëadministrimin e qarkut dhe me kontrollin e funksionimit të shërbimeve publike. Sipas Protokollit të 10 dhjetorit 1916, qyteti i Korçës ishte një krahinë “autonome” e administruar nga shqiptarët nën mbrojtjen e autoriteteve franceze.

Por më 16 shkurt 1918, Korça u mor në administrimin e drejtpërdrejtë të komandës franceze.

Pushkatimi i Themistokli Gërmenjit më 7 nëntor 1917, dobësoi ndjeshëm lëvizjen kombëtare shqiptare. Në vijim, organet e sigurimit francez arrestuan bashkëpunëtorët e ngushtë të Gërmenjit, drejtorin e Policisë Qamil Panaritin dhe komisarin Mehmet Pupe. Gjithsesi në krahinë vazhdoi të ngrihej flamuri shqiptar krahas atij francez, si edhe në shkollat që u hapën dhe vijuan me mësimdhënien. Në maj të vitit 1920, forcat franceze u larguan nga Korça, duke marrë fund kështu edhe krahina “autonome” e Korçës./atsh/KultPlus.com

Kush ishte Alfred Nobel dhe pse çmimet Nobel janë emëruar sipas tij?

Alfred Bernhard Nobel ishte njeriu, vizioni dhe fondet e të cilit çuan në çmimet Nobel, ndoshta çmimet më të famshme dhe më të respektuara në botë, transmeton KultPlus.

Ai ishte një shkencëtar i shekullit të 19-të i famshëm për shpikjen e dinamitit si një mënyrë më të sigurt për përdorimin e nitroglicerinës. Ajo u patentua në 1867.

Nobel mbajti 355 patenta në jetën e tij, por duket se kontributi i tij më i madh në shkencë ishte pjesërisht rezultat i një nekrologjie të botuar gabimisht që e quajti atë një përfitues lufte.

Pse çmimet Nobel janë emëruar sipas tij?

Pasi pa obit-in – botuar gabimisht kur i vdiq i vëllai – ai u frymëzua të krijonte Nobelët dhe vendosi amanetet në testamentin e tij për t’i financuar ato.

Më 27 nëntor 1895, Nobel nënshkroi një testament që parashtronte një plan dhe siguronte paratë për të financuar nderimet. Ai vdiq vitin e ardhshëm.

Nobeli u la disa para të afërmve, por pjesa më e madhe e tyre shkoi në krijimin e çmimeve në fizikë, kimi, fiziologji ose mjekësi, letërsi, ekonomi dhe paqe.

Ai urdhëroi që pasuria e mbetur të përdoret për t’u dhënë “çmime atyre që, gjatë vitit paraardhës, i kanë dhënë përfitimet më të mëdha njerëzimit”.

Familja e tij fillimisht kundërshtoi krijimin e çmimit Nobel dhe fituesit e çmimeve që ai përmendi në testament refuzuan gjithashtu pas kërkesave të Nobelit. Kaluan pesë vjet përpara se çmimi i parë Nobel të jepej në 1901.

Kush ishte Alfred Nobel?

Nobel ishte anëtar i Akademisë Mbretërore Suedeze të Shkencave, të cilën testamenti i tij e ngarkoi me zgjedhjen e laureatëve të Nobelit në fizikë dhe në kimi.

Ai lindi në Stokholm më 21 tetor 1833, në një familje shkencëtarësh.

Nobeli fliste rrjedhshëm disa gjuhë dhe shkroi poezi dhe dramë.

Ai udhëtoi për pjesën më të madhe të jetës së tij, duke mbajtur kompani në Evropë dhe Amerikë ndërsa jetoi në Paris, Hamburg dhe vende të tjera.

Në 1894, ai bleu Bofors-Gullspang, një pronë që përfshinte Bjorkborn Manor, e cila u bë rezidenca e tij e fundit në Suedi.

Ai do të kalonte verërat në Bjorkborn dhe shtëpia e feudali tani është një muze. Më 10 dhjetor 1896, ai vdiq në Sanremo të Italisë./ KultPlus.com

‘Ndoshta të dua, ndoshta të dua shumë’

Milan Kundera

Dashuri qesharake

Ndoshta të dua.
Ndoshta të dua shumë.
Por pikërisht për këtë arsye
ndoshta do të jetë më mirë
që të mbetemi ashtu siç jemi.
Ndoshta një burrë dhe një grua
janë më pranë njëri-tjetrit
kur nuk jetojnë bashkë
dhe e dinë se vetëm ekzistojnë,
kur i janë mirënjohës njëri-tjetrit
vetëm sepse ekzistojnë
dhe sepse njëri e di që tjetri ekziston.
Dhe lumturisë së tyre kjo i mjafton.

Marrë nga: Beti Njuma & Biblioteka e librave të harruar / KultPlus.com

10 dhjetori, data kur u nda për herë të parë çmimi Nobel

Më 10 dhjetor të vitit 1901, ndahen për herë të parë Çmimet Nobel. Pas negociatave të tejzgjatura, pjesërisht me qeverinë franceze e cila kërkonte të vendoste një taksë shumë të lartë mbi pasurinë e Alfred Nobelit dhe pjesërisht, pas bisedimeve me familjen Nobel rreth çështjes së trashëgimisë, më në fund u bë e mundshme dhënia për herë të parë e 5 çmimeve, aq sa Nobel kishte lënë me testament.

Ceremonia për 4 prej tyre Fizikë, Kimi, Mjekësi, Letërsi, u zhvillua në Stokholm dhe ceremonia e Çmimit për Paqe, u mbajt në Christiania, kryeqyteti norvegjez që më vonë do të emërtohej, Oslo.

Pesë vjet kishin kaluar nga koha kur Alfred Nobel vdiq në San Remo, më 10 dhjetor 1896 (63 vjeç). Ditët deri në dhënien e shpërblimeve, gjithashtu ishin plot tension. Emrat e fituesve ishin mbajtur të fshehur – ndryshe nga sot që zbulohen një muaj përpara.

Kur tre gjermanë të shquar – erdhën me tren nga jugu dhe zunë vend në Hotel Grand, Stokholm, u bë e qartë se ata duhet të jenë laureatë të çmimit Nobel, shkruan KP.

Trafiku ndërkombëtar në atë kohë nuk ishte aq i madh sa sot, dhe mbërritja e njerëzve të huaj përbënte lajm. Në ceremoninë në Stokholm, në sallën e Akademisë së Muzikës, çmimet u ndanë për arritjet në Fizikë, Kimi, Mjekësi, Letërsi. Salla u mbush gradualisht me njerëz në veshje festive.Më pas, tre fituesit hynë pa bujë, muzikë a duartrokitje siç është zakon sot.

I pari erdhi fizikanti gjerman Ëilhelm Conrad von Rontgen, pastaj kimisti holandez Hendricus van t’Hoff, i ndjekur nga mjeku gjerman Emil Adolf von Behring; dhe së fundi, ministri francez për të marrë çmimin Nobel në letërsi në emër të poetit Sully Prudhomme, i cili ishte i sëmurë; Ndërsa ceremonia e dhënies së çmimit Nobel për paqe u zhvillua në Christiana (Oslo) në sallën e parlamentit norvegjez. Çmimi u nda mes zviceranit Henri Dunant (themelues i Kryqit te Kuq ndërkombëtar), dhe francezit Frederik Passy (ekonomist dhe veprimtar paqeje)./KultPlus.com