Kujdes kur të lexoni libra shëndeti. Mund të vdisni për një gabim shtypi. Unë nuk mora pjesë në funeral, por dërgova një letër të këndshme kur thuhej se e miratova. Nuk e kam lejuar asnjëherë shkollimin të ndërhyjë me arsimimin. Njeriu që nuk lexon libra të mirë nuk ka asnjë avantazh ndaj atij që s’mund t’i lexojë. “Përse rrini heshtur me pamjen e një zarfi pa adresë sipër?” Problemi me këtë botë nuk është se njerëzit dinë shumë pak, por se dini kaq shumë gjëra që s’qëndrojnë. Është shumë e lehtë ta lësh duhanin. Unë e kam bërë me qindra herë. Blini tokë. Askush s’e prodhon më. Nga të gjitha gjërat që kam humbur, më ka marrë malli më shumë për mendjen. Vera gjermane dallohet nga uthulla nga etiketa. Mos u sillni rrotull duke thënë se bota ju detyron jetesën. Bota nuk ju detyron asgjë. Ishte këtu para jush. Gjithmonë falini armiqtë, asgjë s’i mërzit më shumë. Mund t’i rezistoj gjithçkaje, përveç tundimit./KultPlus.com
Kur performanca “Marrja Zezë” përfundoi në Teatrin “Oda”, Shpejtim Smaqi dhe Sabahete Hasani janë duke pritur te dera e sallës me dy daulle në duar. Janë performuesit e radhës në program. Teksa publiku del, ata futen si pa dashur të vërehen, me qëllim që të ambientohen pak me skenën e teatrit për herën e parë në jetën e tyre. Pak dhe si me droje.
Shkruan: Gili Hoxhaj
Nuk besoj të kenë performuar më parë edhe para një publiku kaq divers, që përbëhet nga njerëz që vijnë nga shtete, besime e sfonde të ndryshme – që e bëjnë aktivizmin e pabarazive gjinore e sociale. Që nuk e kuptojnë gjuhën, por del më vonë që e përqafojnë ritmin e tyre. Dyshja tërë jetën është përpjekur vetëm ta bëjë argëtimin. Mbrëmë ia dolën suksesshëm. “Na kënaqemi vetëm kur ju kënaqeni”, më thotë Shpejtim Smaqi në një bisedë të shkurtër. Elira nga Artpolis është dashur t’i takojë në Gjakovë që t’i bindë të vijnë në festival. Ajo u kujdes për çdo detaj që ata të ndihen rehat. I kishte aranzhuar taksin dhe hotelin, në bazë të marrëveshjes që kishin arritur. Në një tavolinë të zezë kishin të vendosur ujin, e kur publiku i rrethon me ulëse, nisin këngën. Janë këngë që i kam dëgjuar shpesh si fëmijë. Këngë dasmash. Këngë me të cilat janë martuar nëna, gjyshja dhe të afërmit e mi.
Verën e kaluar edhe një shoqe e imja e vëllai im. “Me na bo shyhret”, është krejt çka kërkonin nëpërmjet këngës. Organizatorja e festivalit “FemArt”, Zana Hoxha, doli e para me kolegen e saj, Venera Ismaili. Dhe sikur edhe duart e tyre e performuesve u çliruan, kur salla do të përshkohej nga vallëzimi prej këngës së tyre. E këndonin me emër këdo që dilte në mes dhe kështu gjithçka ngjizej me të qeshura. Nuk ia huqnin emrit kur u pëshpëritej në vesh, përkundër zhurmës. “Duart që Djegin, Zemrat që Çlirojnë” është titulluar mbrëmja e natës së tretë në FemArt, krejt e pazakontë, por si një festë çliruese, ku secili di saktë si të vallëzojë. Edhe artistja Anisa Ismaili iu kthye kësaj nostalgjie dhe e shijoi atë. “Artistët e huaj që ishin prezent, na pyetën si është e mundur që të gjithë ju po dini të vallëzoni?… Eh, tradita nuk harrohet lehtë dhe me shumë dëshirë ne e ruajmë”, thotë aktorja dhe producentja, Anisa Ismaili.
Sipas saj, është e rëndësishme që edhe kjo anë të tregohet në festival.
“Një natë shumë ndryshe në FemArt. Dyshja e elektrizuan skenën e qe besa edhe neve si audiencë. E bukur që edhe kjo pjesë e traditës sonë të tregohet në festival”, theksoi ajo. Duket se nuk mbeti kush pa vallëzuar, qoftë nga ulësja, qoftë në këmbë e valle. Chiara Bosco nga Italia nuk u ndal asnjë moment bashkë me shoqet e saj.
“Ka daulle dhe këngë dhe shumë gra të bukura që kërcejnë në rreth… është si një ritual pagan të cilit i përkas. Thjesht mahnitëse”, më thotë ajo përderisa kënga nuk ndalet.
Kjo i kënaqte performuesit të cilët gjithë buzëqeshje u drejtoheshin atyre që vallëzonin. Sikur mundi po u shpërblehej. Madje morën dhe një ftesë të re për të interpretuar në “EtnoFest”. Shpejtimi me Sabahaten janë miq të mirë dhe anëtarë të një familje. Shpejtimi këtë punë e bën kaherë.
“Prej 13 vjeç ja kam filluar, tash i kam 48. Kam qejf me kon krejt të knaqun”, shprehet tutje Shpejtimi teksa ia shoh djerset ne fytyrë. Thotë se janë të lumtur që janë pjesë vetëm e gëzimeve të njerëzve dhe kjo shpresë lind përditë e re për ta.
“Na jemi veç për të mirë, si të çohem mëngjes, thojmë ‘More Allah t’kish më u martu dikush më shku më këndu, haha…’”, vazhdon për disa kohë të qeshurën ai. Qesh edhe unë. Marr disa komente më vonë për këtë ngjarje që e kisha postuar, disa shumë të mira dhe tek aty dikush që u befasua. Pak rëndësi ka. Kjo ishte një mbrëmje që na çliroi dhe na lidhi me kujtimet. Na bëri t’ia kapim dorën njëri-tjetrit dhe të qeshim më shpirt teksa vallëzojmë. Në asnjë mbrëmje tjetër nuk qeshëm më shumë./KultPlus.com
Në qoftë se nuk di të duash, Mëso të duash, Patjetër përpiqu të duash Çdo gjë që të sheh syri, Çdo gjë që percepton, Çdo gjë që mund të imagjinosh Duaje, duaje, Të duash mëso Edhe çdo gjë që dëgjon, Çdo gjë që ndodhet në këtë univers… Asgjë të shëmtuar s’ka në këtë botë, Asgjë, pale sa e rëndomtë të të duket, Një insekt sa i vogël po as ai i shëmtuar nuk është, Një fije bar merre në dorë Sa e brishtë a nuk e sheh? Duaj lulet, gurët, retë, Çdo gjë me formën, ngjyrën, kuptimin e saj, Duaje, duaje, Mëso të duash, Përpiqu të duash, Bota për dashurinë tënde është krijuar, Më parë mëso dashurinë, Shiko një vogëlush, Sa i mrekullueshëm, Mendo dhe ata që e sollën atë në jetë, Sepse kjo botë është krijuar për dashuri, Duaji njerëzit, Ata për të mos qenë vetëm Pranë teje të jenë Për këtë, vërtetë për këtë, Janë krijuar, I gjithë universi Me zinxhirë të dashurisë është lidhur, Prandaj edhe ti, Të japësh dashuri mëso! Sepse dije, në shpirtin tënd, Për të gjitha këto paska vend, Mos harro, Bota vetë trembet nga njerëzit Pa dashuri, Dhe nga frika, Prej tyre largohet, Apo më e keqja, ju bëhet armike, Prej vetes i largon, Duaje edhe vdekjen, Mëso ta duash që të dish se ka një Përjetësi… Dhe nëse të duash mësove, Edhe të tjerëve duhet t’ua mësosh, Që me sekretin e mrekullueshëm të kësaj bote, Njerëzimit t’i shërbesh…/KultPlus.com
Mos më thuaj që nuk të kam dashur, o lule e livadhit të virgjër! Thuamë që është shuar dielli, thuamë që toka është në flakë, thuamë që hëna është ngjethur, thuamë që qielli është në gjëmë, thuamë që s’ka më agshole, por mos më thuaj që nuk të kam dashur…/ KultPlus.com
Cirku Kombëtar ofroi një shfaqje plot emocione për publikun e Lezhës, në ambientet e Pallatit të Kulturës “Ded Ndue Lazri”.
Përmes numrave të akrobacive dhe surprizave të tjera trupa e Cirkut Kombëtar ofroi një mbrëmje të paharrueshme për fëmijët e Lezhës.
Interpretimet e akrobatëve të kësaj trupe sollën mjaft argëtim e të qeshura në sallë.
Një aktivitet i tillë tregoi se arti i cirkut mbetet një formë e gjallë, frymëzuese e argëtimit.
Që prej rihapjes, Pallati i Kulturës në Lezhë ka sjellë një sërë organizimesh, ndërsa aktivitetet nuk do të mungojnë as gjatë sezonit turistik./ KultPlus.com
E dashura ime, në mes të urrejtjes zbulova brenda vetes një dashuri të pathyeshme.
Mes lotëve zbulova brenda vetes një buzëqeshje të pathyeshme. Mes kaosit zbulova brenda vetes një qetësi të pathyeshme. Në mes të dimrit kam kuptuar, më në fund, se brenda vetes kam një behar të pathyeshëm.
Dhe kjo më bën të lumtur. Sepse kjo vërteton se s’ka rëndësi se sa ashpër më kundërvihet bota ngase brenda vetes kam diç më të fortë, diç më të mirë që sakaq më shtyn të shkoj përpara. /KultPlus.com
Dua Lipa, ylli shqiptar me famë botërore, po shkëlqen në skenat më të mëdha të globit. Këtë javë, ajo do të performojë në stadiumin legjendar Wembley në Londër, dhe jo një herë, por dy net me radhë, më 20 dhe 21 qershor. Të dy koncertet janë “sold out”, me mbi 160 mijë bileta të shitura brenda minutave, një tjetër rekord në rrugëtimin e saj triumfues.
E gjitha kjo është pjesë e turneut të saj të ri “Radical Optimism”, që po përshkruhet si një shpërthim energjie, muzike dhe bashkëpunimesh me emra të mëdhenj të industrisë, përfshirë edhe fitues të çmimeve Grammy që pritet të jenë mysafirë surprizë në skenë.
Në Londër është hapur edhe një pop-up shop ekskluziv i Dua Lipës, ku fansat mund të blejnë produkte të personalizuara, të bëjnë foto e madje të provojnë pijet e saj të preferuara.
Pas Wembley-t, Dua do të ndalet në Anfield në Liverpool më 25 dhe 27 qershor, dhe më pas në Dublin në stadiumin Aviva. Por ajo që na bën zemrën të rrahë më fort është se disa javë më vonë. ndalesa e saj e radhës do të jetë PRISHTINA!
Më 1 gusht, Dua kthehet në vendlindjen e saj, për të performuar në festivalin më të madh të muzikës në rajon Sunny Hill Festival, që tashmë është zyrtarisht pjesë e turneut të saj global “Radical Optimism”.
Nga skenat më të mëdha të botës, drejt zemrës së Prishtinës!/KultPlus.com
Dje, më 18 qershor 2025, në orën 19:30, në “Shtëpinë e Poezisë” në rrugën “Ferat Dragaj”, Bregu i Diellit, Prishtinë, është bërë inaugurimi i “Teatrit të Poezisë”, teatri i parë në Ballkan i dedikuar ekskluzivisht performancës së poezisë si formë teatrore. Kjo ngjarje ka shënuar një moment historik për jetën kulturore dhe letrare në Kosovë dhe rajon.
Themelimi i këtij teatri përbën një risi të padiskutueshme në kontekstin kulturor të Evropës Juglindore.
Ndërsa në vende si Mbretëria e Bashkuar dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës ekzistojnë nisma të njohura si Cambridge Poets’ Theatre apo “Poetry Tent” në Glastonbury Festival, në Ballkan deri më tani nuk ka pasur një institucion të përhershëm të këtij karakteri.
Ky teatër është themeluar nga poeti i njohur kosovar Lulzim Tafa, një prej emrave më të rëndësishëm të letërsisë bashkëkohore shqipe dhe njeri nder poetet me te njohur dhe me te përkthyer te letërsisë shqipe ne bote, si dhe fitues i shumë çmime prestigjioze ndërkombëtare.
Në ceremoninë e inaugurimit të Teatrit të Poezisë, krahas figurave të njohura të letërsisë, artit dhe kulturës nga Kosova, Shqipëria dhe vende të tjera të rajonit, mori pjesë edhe Kryetari i Komunës së Prishtinës, Përparim Rama, i cili tha se ky teatër që po promovohet sot do t’i shtojë Kryeqytetit rëndësinë kulturore, duke e bërë një atraksion dhe mundësi të jashtëzakonshme në nxitjen e diplomacisë kulturore për qytetin e Prishtinës, ngase në këtë skenë, me vargjet e tyre, do të vijnë poetë eminentë nga mbarë bota.
Të pranishmit përjetuan një mbrëmje të pasur me interpretim poetik dhe prezantim të këtij koncepti të ri artistik, i cili për herë të parë i jep poezisë një skenë të përhershme dhe të dedikuar.
Teatri i Poezisë tashmë është pozicionuar si një pikë e re kulturore e Prishtinës dhe Kosovës, duke u shtuar atraksioneve që e bëjnë kryeqytetin një destinacion gjithnjë e më tërheqës për artdashësit vendorë dhe të huaj.
I krijuar për të promovuar poezinë në formën e saj më të mirë dhe më të ndjeshme, ky teatër përfaqëson një ndërthurje bashkëkohore mes fjalës së shkruar dhe artit të performimit, duke hapur një epokë të re për interpretimin poetik në hapësirën shqiptare dhe ballkanike./ KultPlus.com
“Qëllimi i vetëm i ekzistencës njerëzore,” shkroi Carl Jung në fletoret e tij , “është të ndezësh një dritë në errësirën e qenies së thjeshtë”. Në një univers pa qëllim në kuptimin njerëzor, në të cilin ne jemi vetëm një aksident kozmik. Errësira e qenies së thjeshtë mund të na pushtojë lehtësisht, dhe megjithatë ne vazhdojmë të godasim ndeshjen e kuptimit. “Sado e madhe të jetë errësira,” kumtoi Stanley Kubrick në një intervistë të vitit 1968 , “ne duhet të japim dritën tonë.”
Mënyra se si ne e sigurojmë atë dritë është ajo që eksploron psikiatri i madh ekzistencial, Irvin D. Yalom (lindur më 13 qershor 1931) në një pjesë të librit klasik të vitit 1989 plotësisht ndriçues, Ekzekutuesi i dashurisë dhe tregime të tjera të psikoterapisë, Yalom ka bërë për psikoterapi atë që ka bërë Oliver Sacks për neurologjinë, duke përdorur studimet e rasteve si një trampolinë tregimi, për të menduar disa nga pyetjet më të mëdha dhe më të përhershme njerëzore. Përmes tregimeve të dhjetë pacientëve, ai shqyrton se cilat janë katër aspektet kryesore të psikoterapisë; pashmangshmëria e vdekjes, liria për të formësuar qëllimin themelor të ekzistencës, vetmia jonë përfundimtare dhe mungesa e ndonjë, vlerësimi apo kuptimi i dukshëm për jetën.
E fundit nga katër, të cilën Yalom e konsideron si dilemën ekzistenciale njerëzore të “një qenie që kërkon kuptimin dhe sigurinë në një univers që nuk ka asnjërën”, është edhe më e pakapshme dhe më pjellore, sepse të ngulitura në të janë tre të tjerat. Ai shkruan:
Nëse vdekja është e pashmangshme, nëse të gjitha arritjet tona, në të vërtetë i gjithë sistemi ynë diellor, një ditë do të shndërrohet në gërmadha, nëse bota është e kushtëzuar (domethënë, gjithçka mund të ishte ndryshe), nëse qeniet njerëzore duhet të ndërtojnë botën dhe dizajni njerëzor brenda asaj gjithçka, atëherë çfarë kuptimi të qëndrueshëm mund të ketë jeta? … Ne jemi krijesa që kërkojnë kuptim. Biologjikisht, sistemet tona nervore janë të organizuara në atë mënyrë që truri i grumbullon automatikisht stimujt që vijnë në konfigurime. Kuptimi siguron gjithashtu një ndjenjë zotërimi: duke u ndjerë të pafuqishëm dhe të hutuar përballë ngjarjeve të rastësishme, të pamodeluara, ne kërkojmë t’i renditim ato dhe, duke e bërë këtë, të fitojmë një ndjenjë kontrolli mbi to. Edhe më e rëndësishmja, kuptimi lind vlerat dhe, për rrjedhojë, një kod sjelljeje. Pra përgjigja e pyetjet (Pse jetoj?) jep një përgjigje për pyetjet se si (Si jetoj?).
Në të vërtetë, e gjithë historia e njerëzimit për të menduar se si të jetojë është e rrënjosur në këtë çështje të kuptimit. E megjithatë Yalom argumenton se ne mund të kërkojmë kuptimin vetëm në mënyrë indirekte. Në një ndjenjë që të kujton Virginia Woolfin për paradoksin e të shkruarit për shpirtin, ai pohon:
Kërkimi i kuptimit, ashtu si kërkimi i kënaqësisë, duhet të kryhet në mënyrë të pjerrët. Kuptimi rrjedh nga aktiviteti kuptimplotë: sa më shumë ta ndjekim qëllimisht, aq më pak ka gjasa që ta gjejmë atë; Pyetjet racionale që mund të parashtrohen rreth kuptimit do të zgjasin gjithmonë më shumë se përgjigjet. Në terapi, si në jetë, kuptimi është një nënprodukt i angazhimit dhe predispozitës, dhe pikërisht këtu duhet t’i drejtojnë terapistët përpjekjet e tyre, jo se angazhimi jep përgjigjen racionale për pyetjet e kuptimit, por bën që këto pyetje të mos kenë rëndësi.
Si në terapi ashtu edhe në jetë, ky shkëlqim anësor i kuptimit kërkon kultivimin e një niveli rehatie me pasiguri dhe pyetjen e vazhdueshme të asaj që Hannah Arendt i quajti në mënyrë kaq të paharrueshme “pyetjet pa përgjigje” që na bëjnë njerëz; më pas kërkon që, për të parafrazuar fjalët e pavdekshme të Rilke , ne t’i jetojmë ato pyetje. Yalom shkruan:
Aftësia për të toleruar pasigurinë është një parakusht… Tundimi i fuqishëm për të arritur sigurinë përmes përqafimit të një shkolle ideologjike dhe një sistemi të ngushtë terapeutik është i pabesë: një besim i tillë mund të bllokojë takimin e pasigurt dhe spontan të nevojshëm për terapi efektive.
[…]
Më duhet të supozoj se të dish është më mirë se të mos dish, të bësh sipërmarrje sesa të mos bësh sipërmarrje; dhe ajo magji dhe iluzion, sado i pasur, sado tërheqës, në fund të fundit dobësojnë shpirtin njerëzor.
Si t’i shpërndani ato iluzione dhe të forconi shpirtin njerëzor përmes pasigurisë kuptimplote, është ajo që Yalom eksploron në pjesën e mbetur të Ekzekutuesit të Dashurisë krejtësisht zbuluese. Plotësojeni këtë pikë të veçantë qendrore me Parker Palmer se si të dalloni qëllimin tuaj, Viktor Frankl për kërkimin njerëzor për kuptimin dhe Hannah Arendt për ndryshimin thelbësor midis së vërtetës dhe kuptimit.
Leqet e Hotit në Shkodër, ofrojnë një pamje spektakolare të natyrës ndërthurur me gjarpërimet e rrugës së re drejt Alpeve, që ftojnë të vizitosh Tamarën, Lëpushën e Vermoshin, në një udhëtim të paharrueshëm.
Kryeministri Edi Rama, ndau pamje nga Leqet e Hotit, rruga spektakolare drejt skajit më verior të vendit.
“Leqet e Hotit, kalimi malor spektakolar në veri të Shqipërisë, Shkodër”, shkroi Rama.
Leqet e Hotit ndodhen në një lartësi prej 730 metrash mbi nivelin e detit, nëpër të cilën kalon rruga e Malësisë së Madhe për në Vermosh, në Malësinë e Kelmendit.
Rruga, e cila është projektuar me gjarpërime të shumta në luginën e Cemit për 500 metra në anën verilindore, është e veshur me pyll ahu, kurse në jugperëndim bashkohet me fushën e Rapshës.
Ajo lidh fushën karstike të Hanit të Hotit (Bajzë-Kushe) me luginën e Cemit dhe ndan majën e Mështjerrës (1447m) në juglindje me të Bukovikut (1232 m) në veriperëndim./atsh/ KultPlus.com
“Kujtesa e Mesdheut – Nga antikiteti në kohët moderne” titullohet ekspozita e çelur në në kuadër të shpalljes së Tiranës si Kryeqyteti Mesdhetar i Kulturës dhe Dialogut 2025.
Në ekspozitën e hapur në ambientet e Bibliotekës Kombëtare ishin të pranishëm ministri i Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Blendi Gonxhja, drejtori i Bibliotekës Kombëtare, Pirro Misha, kryetarja e komanduar e bashkisë së Tiranës, Anuela Ristani, nëndrejtorja Majlinda Toçi, diplomatë, studiues, historianë e personalitete të fushave të interesit.
Të pranishmit patën mundësinë të shijonin nga afër materialet e ekspozuara, të gjitha pjesë e koleksioneve të Bibliotekës Kombëtare.
Ministri i Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Blendi Gonxhja tha se “kjo ekspozitë është një udhëtim mbresëlënës nëpër fondin e pasur të Bibliotekës Kombëtare, ku u sollën në vëmendje mbi 700 vepra të rralla nga shekulli XIV deri në XIX – libra, dorëshkrime, harta e gravura”.
“Kjo ekspozitë, me ndarjen e saj tematike të kujdesshme dhe thellësinë kulturore që ofron, është një kontribut i vyer në ruajtjen dhe promovimin e trashëgimisë sonë dokumentare. Një ftesë për të reflektuar mbi vendin e Shqipërisë në historinë e Mesdheut dhe për të rigjetur lidhjet tona me Lindjen, Perëndimin dhe vetveten”, tha Gonxhja.
Ekspozita, e cila vendos në qendër të saj gjithë ngjyrat dhe diversitetin e gjerë kulturor, fetar, shoqëror e politik të Mesdheut, shfaq për publikun e gjerë libra, dorëshkrime, harta e gravura mes viteve 1300-1900.
Përmes një ndarjeje tematike të qartë, ekspozita përfshin autorë klasikë, trashëgimi bizantine, botime veneciane dhe vepra që pasqyrojnë marrëdhëniet kulturore të Mesdheut me Lindjen.
Ministri e vlerësoi këtë nismë si një kontribut konkret në ruajtjen, promovimin dhe interpretimin e trashëgimisë sonë dokumentare, si dhe një mundësi për të nxitur interesin publik ndaj historisë dhe rolit të Shqipërisë në këtë hapësirë të gjerë kulturore.
Ekspozita do të qëndrojë e hapur deri më 18 korrik, çdo ditë, në oraret 09:00-20:00./ KultPlus.com
Nesër në Galeria17 do të bëhet hapja e ekspozitës “Artists of the Day After Tomorrow-Recording Transition (200202024)”, kuruar nga Miran Mohar dhe Fitore Isufi Shukriu. Kjo ekspozitë përmbledh Çmimin “Artistët e së Nesërmës” nga viti 2002 deri në ditët e sotme.
Fokusi i kësaj ekspozite është në atë, se si mund të ndërtohet dhe zhvillohet sistemi i artit. Pas çdo ndryshimi ose revolucioni pozitiv shoqëror, dita më e rëndësishme është ajo që vjen më pas, kur puna e përditshme e zakonshme duhet të kryhet larg vëzhgimit të publikut dhe medias.
Kjo ekspozitë vjen në kuadër të temës Arkivimi i Tranzicionit, që ëshë prej katër temave që Galeria 17 trajton brenda programit vjetor.
Datat e Ekspozitës dhe aktiviteteve përcjellëse:
20/06/2025 – 05/09/2025
Turi i parahapjes 20/06/2025, 18:00h
Hapja: 20/06/2025, 19:00h
Ligjëratë publike nga Miran Mohar: Çfarë është sistemi i artit? 21/06/2025, 18:00h
Lokacioni:Galeria 17
Artists of the Day after Tomorrow
Kurator Miran Mohar dhe Fitore Isufi Shukriu
Arkivimi i Tranzicionit IV
Cikli i ekspozitave të Arkivimi i Tranzicionit (2022–2025) në Galeria 17 shënon përfundimin e një faze të rëndësishme të procesit të hulumtimit, dokumentimit dhe arkivimit të historisë së arteve pamore në Kosovë. Ky program ka përfshirë rivizitimin e ngjarjeve të mbi 25 vjeteve të ekspozitave dhe veprave artistike që kanë ndikuar në zhvillimin e skenës artistike vendore. Në kohën kur po e realizojmë këtë ekspozitë, Kosova përpiqet të lërë pas tranzicionin e gjatë dhe të vështirë që e ka shoqëruar vendin për dekada me radhë, duke punuar vazhdimisht për një fillim të ri të orientuar drejt progresit dhe afirmimit të kulturës. Në këtë kohë, Kosova po përjeton një zgjim kolektiv, ku të gjithë jemi dëshmitarë të nismave të vyera të institucioneve të artit dhe kulturës, qofshin ato të pavarura apo institucionale, të gjitha janë të angazhuara drejt vetnjohjes dhe vethistorizimit. Duket sikur artit dhe kulturës i ka ardhur koha të vlerësohen për historinë e vet, pa u skajuar, sikur rëndom ndodh nga ngjarjet e ndryshme poliktike e sociale në vend. Historikisht, arti në Kosovë është perceptuar si i dorës së dytë, i influencuar nga sfidat socio-politike. Megjithatë, hapja dhe lëvizja drejt të rejës dhe progresit ka treguar një gadishmëri kolektive për të sfiduar status quo-në dhe për të ndërtuar një rrugë të re për artin në vend. Nisma për organizimin e Çmimit për Artistë të Rinj – Artisët e së Nesërmës, në Galerinë Kombëtare në vitin 2002, është vetëm një dëshmi më shumë e përkushtimit dhe vullnetit të përgjithshëm për të sjellë ndryshime.
Ndërsa pranojmë natyrën e përkohshmërisë së këtij çmimi, synojmë të analizojmë trashëgiminë e tij të përhershme – të hedhim dritë mbi rrugëtimin e artit bashkëkohor në Kosovë – duke vlerësuar këtë iniciativë dhe të tjera të ngjajshme, si dhe artistët dhe veprat që kanë ndryshuar thellësisht mënyrën se si shikohet, krijohet dhe pranohet arti pamor në vend. Prodhimi artistik gjatë gjithë këtij kapitulli ka luajtur një rol vendimtar në formësimin dhe pasqyrimin e peizazhit kulturor në zhvillim të Kosovës.
Kjo ekspozitë bashkon materiale arkivore, deklarata artistësh, të dhëna mbi rrugëtimin e çmimit dhe libra të artistëve, duke ndërtuar një narrativë që feston të kaluarën dhe e dokumenton atë, edukon të sotmen si dhe guxon të imagjinon të ardhmen.
Artists of the Day after Tomorrow
Recording transition (2002-2024)
Kjo ekspozitë përmbledh Çmimin “Artistët e së Nesërmes” nga viti 2002 deri në ditët e sotme. Në vend që të fokusohet tek veprat ose artistët/et fitues/e, ajo vë në fokus ndikimin e këtij çmimi në zhvillimin e sistemit të artit në Kosovë. Pa dyshim, ky çmim, përveç iniciativave të tjera të rëndësishme (Exit dhe themelimi i Stacion – Qendra për Art Bashkëkohor në Prishtinë), ka kontribuar shumë në faktin se interesi për artin bashkëkohor si nga artistët ashtu edhe nga publiku, në Kosovë është rritur. Që në fillim, komisioni i vlerësimit përfshinte përfaqësues/e nga skena e artit në Kosovë dhe bota ndërkombëtare e artit. Kjo do të thoshte që kriteret për dhënien e çmimit nuk bazoheshin në kornizën e zakonshme e të errët kombëtare, tipike për vendet e dalura nga shpërbërja e Jugosllavisë. Çmimi “Artistët e së Nesërmes” është pjesë e programit “Young Visual Artists Award”, një rrjet ndërkombëtar i çmimeve që vepron në Evropën Lindore, Qendrore dhe Jugore që nga viti 1990, me Kosovën duke u bashkuar në vitin 2002. Me kalimin e viteve, ky çmim u bë një pikë e ndritshme në zhvillimin e sistemit të artit në të gjitha këto vende të reja. Interesante, iniciativa erdhi nga “jashtë”, që do të thotë se institucionet e artit nga ish-Jugosllavia nuk kishin mjaftueshëm vetëdije, njohuri dhe burime financiare për të prodhuar vetë një çmim të tillë. Përtej rëndësisë së tij si një ngjarje artistike, çmimi “Artistët e së Nesërmes”, i mbajtur nga viti 2002 deri në 2014, pavarësisht se u organizua nga një institucion publik, u bë një zë i fuqishëm në avancimin e kulturës së pavarur. Që nga viti 2016, çmimi organizohet nga Stacion – Qendra për Art Bashkëkohor, si një institucion i pavarur dhe i besueshëm, i përkushtuar në vazhdimësinë e tij.
Gjatë procesit të realizimit të ekspozitës, pothuajse të gjithë fituesit/et janë takuar personalisht ose virtualisht. Bisedat me ta kishin për qëllim të kuptonin se si marrja e këtij çmimi dhe kalimi i kohës në Nju Jork – një qytet ku lindi arti bashkëkohor (falë Alfred Barr dhe MoMA-së), dhe ku sistemi i artit është shumë i zhvilluar – ka ndikuar tek ata.
Të kesh një vështrim të brendshëm dhe të jashtëm të skenës së artit bashkëkohor në Kosovë, siç ofrohej nga juria ndërkombëtare, ishte e rëndësishme. Në një kohë kur artistët e Kosovës pothuajse ishin të shkëputur plotësisht nga bota e jashtme, këta ekspertë të huaj të artit erdhën në vend dhe u dhanë atyre informacione të dorës së parë reth artit bashkëkohor. Ata gjithashtu përhapën lajme pozitive për cilësinë dhe vitalitetin e skenës së artit në Kosovë. I njejti proces u përdor për të zgjedhur përfaqësuesit/et për paviljonin kombëtar në Bienalen e Venedikut. Juria profesionale e ekspertëve të artit pa dyshim ndihmoi në sigurimin e cilësisë së lartë të projekteve dhe veprave si në bienalet e artit ashtu edhe në ato të arkitekturës.
Tani, artistët e Kosovës marrin pjesë rregullisht në ekspozita ndërkombëtare të mëdha, siç është Bienalja e Venedikut, dhe kanë marrë pjesë gjithashtu në Documenta në Kassel. Megjithatë, Manifesta erdhi në Kosovë vullnetarisht, duke njohur vitalitetin dhe cilësinë e skenës së artit vendor. Prizreni tashmë po organizon një bienale të re të artit bashkëkohor. Në institut i ri i Artit Bashkëkohor është hapur gjithashtu në Pejë. Një fondacion tjetër aktiv po kontribuon në gjallërinë e skenës së artit në Prishtinë, dhe po krijohen organizata dhe iniciativa të reja. Ekspozita “Artists of the Day after Tomorrow” po mbahet në një galeri që është zgjeruar nga një fondacion. Për më tepër, iniciativa të rëndësishme po zhvillohen aktualisht nga institucionet publike, siç është themelimi i Muzeut të Artit Bashkëkohor në Kosovë.
Që skena e artit të funskionojë dhe të zhvillohet, është thelbësore që sistemi i artit të punojë në mënyrë efektive me institucionet kombëtare, artistët dhe iniciativat private. Kjo përfshin krijimin e një sistemi cilësor arsimor për të gjitha profesionet e artit, si dhe prodhimin e organizuar të ekspozitave dhe teorisë
së artit. Gjithsesi, grantet duhet të jenë gjithashtu të disponueshme për artistët dhe profesionistët e tjerë të artit dhe veprat e artit duhet të blihen rregullisht për koleksionet publike dhe private. Pa një ekonomi arti funksionale, skena e artit nuk mund të shpresojë për sukses afatgjatë.
Fokusi i kësaj ekspozite është në atë, se si mund të ndërtohet dhe zhvillohet sistemi i artit. Pas çdo ndryshimi ose revolucioni pozitiv shoqëror, dita më e rëndësishme është ajo që vjen më pas, kur puna e përditshme e zakonshme duhet të kryhet larg vëzhgimit të publikut dhe medias.
Në vitet 2002-2014, Çmimi Artistët e së Nesërmës është organizuar nga Galeria Kombëtare e Kosovës, Qendra për Art Bashkëkohor, e mbështetur nga Fondacioni Soros – KFOS dhe Zyra amerikane në Prishtinë.
Nga viti 2016, Çmimi Artistët e së Nesërmës organizohet nga Stacion – Qendra për Art Bashkëkohor në Prishtinë dhe Residency Unlimited në Nju Jork, e mbështetur nga The Trust for Mutual Understanding (TMU) në Nju Jork./ KultPlus.com
Ambasada e Republikës së Shqipërisë më 23 qershor organizon një ekspozitë, ku piktori Skender Strica do të prezantojë punimet e tij në ekspozitën “Horizonte mbarëshqiptare”.
Ekspozita do të hapet në ambientet e Ambasadës së Republikës së Shqipërisë në Kosovë, dhe ceremonia do të mbahet në ora 19:00./ KultPlus.com
Një transmetim i drejtpërdrejtë ka kapur momentin kur një raketë SpaceX Starship shpërtheu në një top zjarri gjigant ndërsa po përgatitej për një fluturim testues.
Incidenti ndodhi të mërkurën në mbrëmje rreth orës 23:00 në Qendrën e Testimit Massey në Teksas, raporton BBC.
Në një komunikatë, kompania tha se nuk u shkaktuan lëndime. Ata thanë se nuk kishte rreziqe për komunitetet përreth dhe iu kërkuan njerëzve të mos i afroheshin zonës.
Qendra Multimedia ka njoftuar se këtë vit do të jetë marr pjesë festivalit LIFE me shfaqjen “Të negocosh paqen”, e cila do të prezantohet në Teatro Out Off më 20 dhe 21 qershor nga ora 19:30.
Këto prezantime në Milano vijnë pas një varg prezantimesh të suksesshme të shfaqjes “Të negocosh paqen” në qytete të ndryshme evropiane, përfshirë Hamburg, Munster, Leipzig, Zagreb, Oslo, Pragë, Cividale del Friuli, Firence etj.
“Këtë here, po rikthehemi në Itali në një festival që feston teatrin bashkëkohor që frymëzohet nga ngjarje të kohës sonë dhe duke i marrë ato për pikënisje, u çel udhë debateve shoqërore kohërisht relevante”, thuhet në njoftim.
Festivali LIFE i organizuar nga Zona K në Milano të Italisë propozon një teatër që vëzhgon dhe interpreton të tashmen, merr të dhëna reale dhe i rikthen ato në shfaqje teatrore. Marrëdhënia me realitetin bëhet objekt dhe mjet i një hulumtimi që përzien narrativat dhe gjuhët, rishqyrton konceptin e dhe riformulon kriteret e përjetimit dhe të përvetësimit të hapësirës duke hapur lidhje të drejtpërdrejta me sociologjinë, urbanistikën, statistikën, historinë, ekonominë dhe teknologjinë.
E frymëzuar nga libri i Richard Holbrooke “To End a War” dhe nga romani i Kadaresë “Gjenerali i ushtrisë së vdekur”, komedia NEGOTIATING PEACE ballafaqon publikun me sfidat, frikën dhe shpresën që e shoqërojnë përpjekjet për arritjen e paqes. Në mënyrë satirike dhe politike, shfaqja prek negociatat e paqes pas luftërave të mëdha, përfshirë rastin e Kosovës, Ukrainës, Lindjes së Mesme, Irlandës së Veriut, etj.
E shkruar nga Jeton Neziraj dhe me regji të Blerta Nezirajt, shfaqja është prodhuar nga Qendra Multimedia nga Prishtina, në bashkëpunim me Teatrin e Pergolas (Itali); Festivalin euro-scene Leipzig (Gjermani); Teatrot e Qytetit Pragë (Çeki); R.A.A.A.M (Estoni); Mittelfest (Itali); Kontakt (Bosnjë dhe Hercegovinë); Black Box Teater (Norvegji) dhe My Balkans (SHBA/Serbi).
Pjesë e edicionit të vitit 2025 të Festivalit LIFE i cili ka nisur më 7 maj dhe do të zgjasë deri më 21 qershor kanë qenë edhe shumë shfaqje nga vende të ndryshme të botës përfshirë Spanjën, Gjermaninë, Holandën, Italinë, Francën, Zvicrën, Belgjikën, Palestinën, Mbretërinë e Bashkuar, Libanin e Bjellorusinë./ KultPlus.com
Balerinat e “Behia’s Dance” do të prezantohen me shfaqjen premierë “Coppelia” që do të vjen për publikun më 22 qershor, prej orës 18:30 në Teatrin Kombëtar të Kosovës, shkruan KultPlus.
Kjo shfaqje vjen me koreografi të Behie Murtezit e Driton Saqipit, kurse muzikën e kësaj shfaqje e ka punuar Delibes H Syla, kostumografi të A. Fashion, skenografi të L.avdie Murtezit e me udhëheqës artistik Driton Saqipi. / KultPlus.com
“Studimet historike shqiptare sot, sfida dhe probleme” titullohej tryeza e rrumbullakët e organizuar nga komisioni i përhershëm i historisë, pjesë e Akademisë së Shkencave.
Në tryezë morën pjesë kryetari i Akademisë së Shkencave, Skënder Gjinushi, sekretarja shkencore e ASHSH-së, Anila Hoda, kryetari i Seksionit Shkencave Shoqërore dhe Albanologjike, ASHSH, Gëzim Hoxha dhe me pjesëmarrjen e anëtarëve të Institutit të Historisë, komisionit të përhershëm të historisë, profesorë e studiues të Universitetit të Tiranës, si dhe përfaqësues nga Drejtoria Qendrore e Arkivave.
Kryetari i Akademisë së Shkencave, Skënder Gjinushi në fjalën e tij tha se tematika e kësaj tryeze të rrumbullakët trajtohet në një moment kulmor, siç është dorëzimi i veprës madhore të “Historisë së shqiptarëve” në katër vëllime, ku tashmë janë përfunduar dy vëllimet e para.
Gj8inushi vlerësoi edhe punën e historianëve të angazhuar në hartimin e kësaj vepre nën drejtimin e prof. dr. Cekës për periudhën e antikitetit; akad. Pëllumb Xhufit për periudhën e mesjetës, si dhe prof. dr. Milos e prof.dr. Dukës për vijimin e punës me dy vëllimet e tjera.
“Ky takim pune do të shërbejë në hapjen e disa rrugëve për të paraqitur “Historinë e shqiptarëve” në mënyrë të paanshme për ato çështje që ofrojnë debatet më të nxehta”, tha Gjinushi.
Kryetari i Komisionit të përhershëm të historisë, Prof. Paskal Milo u uroi mirëseardhjen të pranishmëve dhe falënderoi Gjinushin për praninë dhe mbështetjen e kësaj veprimtarie, në një kohë kur çështja e historisë së shqiptarëve përbën një shqetësim të vazhdueshëm me problematikat që ka e sfidat që duhet të përballojë.
Prof. Paskal Milo mbajti kumtesën me temën “Studimet historike shqiptare, sfida dhe probleme”, ku u ndal në disa aspekte të rëndësishme të problematikave dhe të sfidave që ka historiografia jo vetëm në Shqipëri, por që janë të reflektuara edhe në përvojën botërore, siç është politizimi i historisë.
“Ky fenomen shfaqet me përdorimin selektiv të botimeve, glorifikimin e disa periudhave, ngjarjeve dhe individëve historikë, dhe në denigrimin e disa të tjerave, në mohimet apo shtrembërimet e tyre, si dhe në keqinterpretimin e kontributeve përmes etiketimeve politike, në hartimin e kurrikulave dhe botimeve të teksteve shkollore, në ngritjen e komisioneve historike, si dhe në imponimin e klisheve në interpretimin e ngjarjeve dhe fakteve historike”, theksoi Milo.
Sipas tij, kjo fushë e shkencës po përballet gjithashtu dhe me krizën e burimeve arkivore, që rrjedh nga kufizimet në shfrytëzimin e arkivave, nga censura dhe mosrespektimi i afateve të deklasifikimit të dokumenteve etj, të cilat rrezikojnë të krijojnë një histori të fragmentarizuar.
Ai u ndal në çështje, si: raporti midis historisë globale dhe historisë kombëtare; roli i teknologjisë dhe i inteligjencës artificiale në historiografi; rivlerësimi i figurave historike në dritën e standardeve të sotme morale; instrumentalizimi i historisë në politikën dhe konfliktet bashkëkohore etj.
Prof. dr. Ferit Duka në kumtesën me temën “Historiografia dje dhe sot: arritje dhe probleme” dha një pasqyrim të gjendjes së historisë së sotme të shkruar në dy periudha, periudha e komunizmit dhe postkomunizmit.
Duka tha se në të dyja periudhat partitë politike shqiptare dhe udhëheqësit e tyre kanë pasur një prirje të qartë për ta përdorur historinë në funksion të nevojës për legjitimitet dhe fuqizim të pozicionit të tyre në shoqëri.
Sipas tij, ky fenomen ka ushqyer edhe historiografinë amatore, e cila, për fat të keq, ka qenë shumë e zëshme në media dhe në veprimtari të tjera me karakter publik.
“Sot kërkohen studime historike cilësore dhe për këtë nevojiten historianë cilësorë, me imunitet të fortë ndaj presioneve manipulative të origjinave të ndryshme. Kjo është një nga sfidat më të mëdha me të cilat po përballet historiografia jonë në ditë e sotme”, shtoi ai.
Tryeza u mbyll me kumtesën “Apatia historike e brezit të ri dhe sfida e rizgjimit të ndërgjegjes kolektive” e prof. dr. Arben Cici.
Në trajtesën e tij, ai u ndal në efektet që kanë rrjetet sociale dhe teknologjia tek brezat e rinj të cilët po distancohen gjithnjë e më tepër nga e kaluara, po e perceptojnë historinë si të largët, të mërzitshme dhe shpeshherë të parëndësishme për të tashmen apo të ardhmen.
Në këtë drejtim, prof. dr. Cici propozoi disa ide për shmangien e këtyre fenomeneve negative si: reformimi i kurrikulës së lëndës së historisë; qasja e re didaktike e mbështetur në mendimin kritik dhe ndërtimin e interesit ndaj historisë; përdorimi i teknologjisë si mjet ndihmës për aplikime të realitetit virtual që simulojnë ngjarje historike, dokumentarë interaktivë e platforma të tjera; aktivizimi përmes projektit dhe kujtesës aktive; angazhimi i të rinjve në projekte kujtese (vizita në kampe përqendrimi, monumente përkujtimore, ekspozita); shembuj dhe përvoja konkrete nga vendet e tjera etj.
Në fund të veprimtarisë, pjesëmarrësit zhvilluan diskutime rreth fenomeneve dhe çështjeve më thelbësore të trajtuara nga kumtuesit.
Adelina Thaqi është artistja kryesore që do të prezantohet me një koncert për Ditën e Çlirimit e që do të mbahet me organizim të Ambasadës së Republikës së Kosovës në Paris, shkruan KultPlus.
Ky koncert do të mbahet nën dirigjimin e Lindita Isufit, e me performancë do të paraqiten edhe Venera Imeri, mezzosoprano, Urim Salihu, bariton, Ylberina Isufi në piano si dhe okteti nga Ferizaj.
Adelina Thaqi ka thënë për KultPlus se ky koncert është një rast i mirë që edhe diaspora shqiptare në Francë të shoh nga afër punën e artistëve nga Kosova, dhe se një prezantim i tillë për të shënuar ditën e çlirimit është një emocion i vecantë për të, dhe për të gjithë artistët që do të jenë pjesë e kësaj skene. / KultPlus.com
Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani, ka përkujtuar Nekibe Kelmendin në 14-vjetorin e ndarjes së saj nga jeta, duke e vlerësuar si një figurë të shquar të historisë së re të vendit.
“Nekibe Kelmendi ishte avokate e palodhur për të drejtat e njeriut, aktiviste politike e guximshme dhe bashkëpunëtore e afërt e Presidentit historik, Dr. Ibrahim Rugova. Ajo ishte një zë i fuqishëm për drejtësi në kohët më të errëta për Kosovën”, shkruhet në njoftimin e presidencës në Facebook, transmeton Klankosova.tv.
“Pavarësisht dhembjes personale nga humbja tragjike e bashkëshortit dhe dy djemve të saj, të vrarë nga regjimi gjenocidal serb, ajo qëndroi stoike dhe nuk hoqi dorë nga angazhimi për liri, dinjitet dhe drejtësi.
Znj. Kelmendi dha një kontribut të jashtëzakonshëm në proceset e shtetndërtimit, përfshirë hartimin e Kushtetutës së parë të Republikës së Kosovës dhe shumë procese të tjera shtetformuese.
“Kujtimi për të do të jetojë gjithmonë si frymëzim për të gjithë ata që besojnë në paqe, drejtësi dhe vlerat mbi të cilat është ndërtuar shteti ynë”, shkruhet tutje në njoftim.
Për përmasat e saj në interpretim, ai aktore e filmit dhe teatrit është shkruar vazhdimisht dhe për këtë është nderuar me titujt më të lartë që jepen në Shqipëri. Por sot, në këtë përvjetor, ia vlen të kujtojmë kujdesin dhe dashurinë që kishte Maria për brezin e ri të aktorëve, bisedat saj të dobishme me artistët e rinj, studentët që e admironin dhe çmonin për talentin dhe interpretimin. Aty nga fundi viteve 70-të, plejada e shquar e Teatrit Kombëtar, ajo plejadë që krijoi teatrin profesionist në vend, pas 30 e ca vjetësh në skenë, suksese të njëpasnjëshme në kryevepra të dramaturgjisë vendase e të huaj, mendoi të jepte një ndihmë për aktorët e rinj të Akademisë së Arteve, diçka nga magjia e tyre. Jo të gjithë ata kishin pasur rast t’i shikonin në skenë këta yje si Sandër Prosi, Mihal Popi, Pjetër Gjoka, Gjon Karma etj. Me interes për lexuesin janë disa pjesë të shkëputura nga bisedat që kjo artiste e madhe ka bërë me studentët e ILA, biseda mbi mjeshtërinë e aktorit.
Të’ jesh aktor, së pari duhet mjeshtëri, por ajo mjeshtëri edhe fitohet nga përvojat e kolegëve. Shkolla nuk është gjitha, arti nuk është thjesht një lexim apo shqiptim teksti. Është më tepër se aq, është emocion, është besim. Nuk është as imitim i mjeshtërve të mëdhenj, është origjinalitet, është vëzhgim, është përvojë që aktori e fiton në jetën e përditshme, me të gjitha mënyrat. “Pyetja e parë që bën çdo aktor i ri, është edhe ajo që ka të bëjë me gjetjen e rrugës së drejtë për tek personazhi. Përgjigjja që do t’i jepte çdo aktor më i vjetër është se në krijimin e figurës në përgjithësi nuk ka receta. Kjo ka të bëjë me individualitetin krijues të çdo aktori”, nënvizon në një nga bisedat e saj aktorja e madhe Logoreci.
Marie Logoreci, fragmente nga biseda me studentët e ILA, 1982
…Studenti që bën vetëm atë që i demonstrohet, apo i thotë pedagogu nuk ka shumë vlera dhe po qe se kështu mësohet nga pedagogu, nuk ka më keq. Studenti duhet të mësohet që të japë vetveten, se si të bëhet objekt dhe subjekt. Ai nuk duhet të marrë diçka kështu ose ashtu se e ka thënë dikush, por pasi ta provojë, ta ndjejë se ashtu është. Edhe Stanislavski thoshte: “Mos më imitoni, mos bëni si e bëj unë, por si e ndjeni ju”. Metoda nuk është diçka abstrakte, teorike, në hava, ajo është përgjithësim i përvojës së shumë aktorëve të mëdhenj, të asaj që ata na kanë lënë, të asaj që ne kemi konstatuar vetë, të asaj që ne kemi parë në interpretimin e L.Kovaçit, M.Popit, P. Gjokës, Gj.Karmës, M.Stefës etj., të brezit më të ri N.Frashërit, P.Mimës, N.Lucës, S.Prosit, I.Shytitë (Këtu mund të mos përmend ndoshta shumë aktorë të mirë, mos ma merrni për keq).
Të gjithë aktorët e teatrit tonë kanë qenë e janë të mirë, ky është mendimi im, me tituj e pa tituj, të përmendur e të papërmendur nga kritika, dhe të tillë unë mund t’ju përmend shumë, të kthjelltën Liza Vorfi, të mrekullueshmin Mihal Stefa etj., etj. Kështu pra për të mos dalë nga tema, përvoja e aktorëve më të vjetër, të atij brezi të shokëve të mi që tashmë kanë dalë në pension dhe të atyre me të cilët ju do të luani do të jenë për ju shkolla praktike, pasurimi i mësimeve që keni marrë.
– A interpretohet pa njohur teorinë?
– Sigurisht. Kështu kemi interpretuar ne aktorët e parë të teatrit shqiptar. Dhe jo vetëm pa teorinë e interpretimit, por në ansamblin tonë, pak ishim me shkollë të mesme, pra nuk kishim as një formim të përgjithshëm. Për disa vjet bëmë një përpjekje të madhe për të plotësuar mangësitë në arsimim, më vonë u organizuan kurset e plota, ku mësuam teorinë me disa nga emrat e mëdhenj të regjisurës ruse. Kështu fillimi ynë ishte interpretim pa njohur Stanislavskin, Brehtin, etj., pa përvojën teorike e praktike, duke përjashtuar ata pak aktorë si Loroja, Gjoni, Pjetri që kishin luajtur në Shkodër.
Pra mund të interpretohet sepse mund të ndjesh dhe të shprehësh, kështu është interpretuar edhe pa u shkruar metodat. Por është teoria ajo që të bën të ndërgjegjshëm, të jep eksperiencën e brezave, të ndihmon të kërkosh e të ecësh përpara. Dhe tani mendoj se ka mjaft për të mësuar nga eksperienca jo vetëm e aktorëve të huaj, por edhe e aktorëve tanë.
– Ku janë vështirësitë në interpretim?
– Interpretimi është etapa përfundimtare e një pune të gjatë për zbërthimin e personazhit. Vështirësitë janë të ndryshme por unë po ndalem në vështirësitë që vijnë si rezultat i tekstit, sepse këto janë të shumta dhe të shpeshta dhe, është kjo që sjell edhe mosmarrëveshjet me autorët e dramave. Autori duke i dhënë rëndësi idesë, konfliktit etj., rëndon në kurriz të karakterit, botës së brendshme të personazhit. Aktori duke zbërthyer këtë personazh arrin t’i gjejë të meta edhe serioze atij. Dhe shpesh është tepër e vështirë t’i mbushësh mendjen autorëve, për fjalët e papërshtatshme, të vështira për t’u interpretuar e të pa motivuara që fusin në tekst. Ato janë fjalë boshe që nuk thonë asgjë, nuk ka art në to, janë më të rëndomta se në jetë dhe aktori kërkon më kot mendimet që duhet të dalin, nëntekstin. Sepse fjalët janë mendimi i shprehur dhe i pa shprehur, ato janë veprimi në dramë.
Problemet që lindin midis aktorit e autorit po edhe regjisorit e autorit bëhen seriozisht e të vështira kur autori është një personalitet në letërsi sidomos në dramaturgji, e, pretendon se e njeh dramën.
– Thuhet se momenti i hyrjes në skenë është i vështirë, kjo vështirësi qëndron vetëm për të rinjtë?
– Hyrja në skenë është momenti i vështirë, jo vetëm për të rinjtë. Çdo aktor nuk u shpëton emocioneve të fillimit. Të parën gjë që dua të theksoj është, ajo që ka ndodhur më parë në dramë të përjetohet para hyrjes në skenë dhe, kur hyn në skenë të mos shkëputet prej ngarkesës emocionale të mëparshme. Këtë proces aktori duhet të realizojë sa hyn në skenë. Kështu ai hyn plot, di se pse ka hyrë, ku është, çfarë do të bëjë e çfarë do të thotë. Shpërqendrimi më i vogël në këtë moment sjell shkëputje, sjell mendime të tjera, sjell frikën nga publiku që herë – herë kthehet në panik, pasiguri në vetvete, kontraktim, gjë që do të sillte pasoja të mëdha në interpretim. Aktorët me përvojë këto momente shpërqendrimi i kanë më të vogla sepse ata e zotërojnë veten në çdo çast dhe mund të arrijnë të përqendrohen menjëherë. Kjo ka të bëjë me përvojën skenike. Ushtrimet e “rrethit” të përqendrimit që ju i mësoni tani teorikisht do t’ju hyjnë në punë gjatë gjithë jetës suaj skenike. Dua të theksoj rëndësinë e madhe që ka momenti i hyrjes në skenë saqë mund të varet fati i mbarëvajtjes së gjithë skenës për aktorin dhe partnerët.
– Çfarë do t’u rekomandonit aktorëve të rinj, teknikën apo ndjenjën?
– Art i vërtetë është ai që nuk mashtron dhe kjo në punën tonë fillon nga leximi i tekstit, puna me rolin, e, deri tek grimi. Disa, më të shumtën të rinjtë, sidomos femrat mendojnë se duke bërë një makiazh të bukur dhe duke u veshur në mënyrë të veçantë do të tërheqin vemendjen e publikut. Nganjëherë të këtij mendimi bëhen edhe regjisorët e operatorët. Por kësaj, si çdo anë e jashtme, nuk i duhet dhënë më tepër rëndësi seç ka, ajo që tërheq vëmendjen është interpretimi brenda karakterit të personazhit, sigurisht edhe elementët e tjerë kanë rëndësinë e tyre kur vihen në funksion të rolit. Po kështu edhe në punën me rolin ose gjatë shfaqjeve. E kam thënë edhe herë tjetër se poqese në një moment gjatë interpretimit kam pasur lotë dhe kjo ka pasur reagim e sukses në publik, një natë tjetër mund të mos kem lotë dhe të kem po atë sukses. Atë moment emocional unë nuk e kërkoj teknikisht në kuptimin e artificeve, sepse dua që të jetë i vërtetë edhe për mua. Por kjo, jo duke iu dhënë krejtësisht ndjenjës. Aktori në skenë, sipas individualitetit të tij e shkollës së interpretimit që ndjek, vendos vetë disa raporte në interpretim, midis të qenit në rol, të qenit kritik dhe spektator i vetvetes njëkohësisht. Ai sigurisht nuk mund t’i jepet krejtësisht ndjenjës në interpretim, sepse duhet të jetë i vetëdijshëm në çdo moment për atë që bën e të mos humbasë për asnjë çast kontrollin e vetvetes. Për mua këto raporte janë në mbi 90 % interpretim dhe pjesa tjetër kritikë e spektator.
– Si veproni që emocioni të jetë i njëjtë në çdo shfaqje pavarësisht nga numri i tyre?
– Sigurisht që emocioni nuk mund të jetë i njëjtë nga një shfaqje në tjetrën, por nganjëherë rrezikon që të mos kesh emocionin e duhur në një fragment të caktuar. Eshtë gabim të mendohet se aktori sa më shumë të imitojë me besnikëri shfaqjet e mëparshme aq më mirë ka luajtur. Interpretimi është një gërshetim i të vetëdijshmes me të pavetëdijshmenë e vetë-dijshmja ka teknikën, e pavetëdijshmja ka akumulimin. Unë kam luajtur Loken shumë herë në teatër dhe një nga skenat e vështira ishte ajo ku Lokja vajton, fshehtas nga të tjerët, para trupit të të birit të vrarë. Kjo skenë në film nuk është. Ishte një skenë shumë emocionale për mua e që shkaktonte emocion edhe tek spektatorët. Fillimisht në interpretimet e para emocioni vjen natyrshëm, lehtësisht pa punë të ndërgjegjëshme vjen si një ndjenjë. Në skenë veç emocionit real përdoret edhe kujtesa emocionale e cila vjen në ndihmë kur emocioni zbehet. Pra në interpretim emocioni është emocion i momentit plus kujtesë emocionale dhe kjo duhet të jetë rrjedhë e shfaqjes, se sjellja me forcë e emocionit shkakton kontraktim, kurse kur aktori do ta shtyjë emocionin që e përfshin, atëherë mund të shpër qendrohet dhe emocioni të zhduket. Emocioni vjen me anën e përqendrimit. Varet shumë edhe nga gjendja shpirtërore personale. Duhet zotësi që emocionin ta përsërisësh. Kujtesa emocionale që është rrënjosur thellë në mendje është shumë e gjerë, jo të gjitha të hyjnë në punë atë moment, por ajo duhet ndjellë. Emocioni vjen duke ndjellë ndjenjën. Unë, siç ju thashë, momentin emocional nuk e kërkoj artificialisht, por e ndihmoj që të vijë në kohën e duhur me anë të kujtesës emocionale.
Aktori jo gjithmonë është në formë për të luajtur një rol, herë nuk është mirë fizikisht, herë është i lodhur, ka një dhimbje dhëmballe apo koke, por herë nuk është mirë psikologjikisht, një zënie, një sëmundje, një vdekje. Por atij i duhet të dalë në skenë dhe të interpretojë… Atëherë aktori kërkon të gjitha mjetet e arsenalit aktoresk t’i vërë në punë për të dalë nga situata.
– Në ç’raporte duhet parë logjika e personazhit dhe logjika e aktorit?
– Logjika e personazhit ka të bëjë me formimin, me botkuptimin e tij, me ngjarjet që i ndodhin, me epokën e vendin, me jetën që bën e klasës që i përket, mjedisin që e rrethon, me vetëdijen e cilësitë e tij. Ai vepron në dramë në përputhje me këto, pra me logjikë e sipas karakterit të tij. Në jetën skenike aktorit mund t’i qëllojë të interpretojë ndonjë personazh të ngjashëm me veten, por në të shumtën e rasteve do të ndodhi e kundërta. Ai nuk mund ti kanalizojë këta brenda karakterit të tij, se pastaj i thonë “të luash veten”. Ai mendon, vepron, e jeton në skenë si personazhi. Aktori duhet të besojë, t’i mbushë mendjen vetes se personazhi është ai, që, ka të drejtë dhe të mbrojë me forcë mendimin e tij. Aktori duhet të pyesë veten se çfarë do të bënte personazhi me atë botëkuptim në ato rrethana në atë periudhë historike! Pra logjika e aktorit udhëhiqet prej logjikës së personazhit.
– Në ç’raport është shkolla me talentin?
– Ashtu siç e kuptoj unë, shkolla, studentit nuk i jep talentin, por ia zgjon e zhvillon atë dhe i heq manierat, e mëson ta kontrollojë talentin, të ndërgjegjësohet për atë që bën, i mëson teknikën profesionale, i jep eksperiencën e brezave.
– Cili mendoni se duhet të jetë raporti regjisor-aktor?
– Aktorë të ndryshëm i japin rëndësi të ndryshme punës së një regjisori në një dramë a film. Unë mendoj se nuk është fjala regjisor që përmban rëndësinë, por se çfarë regjisori është. Për raportin regjisor-aktor, unë besoj nuk do t’ju them ndonjë gjë që nuk e dini, dikur dramat janë vënë në skenë pa regjisorë, më vonë ky doli i nevojshëm. Nganjëherë mendon të bësh diçka dhe del jo ajo që mendon. Këtë e ndjen ndoshta edhe vetë, por nuk e ke aq të qartë sa ç’e ka regjisori. Ai është një lloj dirigjenti që drejton një orkestër me disa solistë. Ai është një mjek që duhet të diagnostikojë. Ai analizon e zbërthen, kontrollon në përgjithësi e në detaje, diskuton e parashtron, tregon çfarë mungon që të realizohet si duhet. Aktori me eksperiencë është si të thuash mjek i vetvetes, atij i duhet pasqyra për t’u parë, e këtë e bëjnë edhe partnerët kur edhe këta janë me eksperiencë. Sigurisht më e mira është kur regjisori dhe aktorët janë me eksperiencë, por ndodh që një ansambël me aktorë me përvojë të drejtohet nga një regjisor pa eksperiencë e nganjëherë këta qëllojnë edhe mendjemëdhenj e fodullë, të cilët nuk dinë se ç’kërkojnë e mbërrijnë deri aty sa t’i monstrojnë aktorit, duke i treguar si duhet interpretuar. Rezultati shihet praktikisht në disa drama e në mjaft filma të dobët.
– A ju pëlqen kinematografia, e ç’vend zë tek ju?
– Unë jam aktore e teatrit dhe si të gjithë aktorët jam aktivizuar edhe në film, bile që në filmin e parë shqiptar me metrazh të shkurtër “Fëmijët e saj” e pastaj tek “Tana”, së bashku me Loro Kovaçin, Tinka Kurtin, Naim Frashërin etj. Filmi për mua është një gjini tjetër me specifikat e veta edhe në interpretimin aktorial. Aty nuk ke një spektator të radhës së fundit si në shfaqje që të sheh e dëgjon, kamera është spektatori yt. Mungon edhe rrjedhshmëria e kronologjizmi, mungon dhe spektatori me reagimin e tij, me pëshpëritjen e heshtjen e tij, me duartrokitjen. Për një aktor të teatrit filmi është i bukur por skena është shtëpia e tij.
Qendra Kosovare për Rehabilitimin e të Mbijetuarve të Torturës (QKRMT) po mban panel diskutimi në shënimin e 19 Qershorit, Ditës Ndërkombëtare për eliminimin e dhunës seksuale në konflikt.
Feride Rushiti, drejtoreshë ekzekutive e QKRMT-së tha se kjo ditë na fton të reflektojmë jo vetëm për të kaluarën. “Fatkeqësisht edhe në 2025 kur po shënohet kjo ditë, dhuna seksuale si armë e luftës po gjen zbatim. Krimi i dhunës seksuale si strategji e luftës duhet të ndërpritet”, tha Rushiti.
Ajo tha se kanë zgjedhur të dëgjojnë histori të të mbijetuarve, sepse, siç tha ajo, koha nuk i shëron plagët e të dhunuarve seksual gjatë luftës.
Festivali “Ekrani i Artit” hap siparin në Shkodër.
Kryetari i Bashkisë së Shkodrës, Benet Beci ndau në rrjete sociale momente nga ceremonia e hapjes, ku ishin të pranishëm personalitete të fushës së artit dhe kulturës.
Edicioni i tetë i festivalit nis me temën poetike “Kartolina nga Tjetërkund” dhe sjell dy ekspozita të rëndësishme që shoqërun premierën në “Kinema Republika”.
Deri më 22 qershor Shkodra do të jetë kryeqendër e artit me këtë festival që përfshin projekte filmike, ekspozita, diskutime dhe prezenca artistike në vende të ndryshme të qytetit.
Festivali i filmit “Ekrani i Artit”, është një nga eventet më të rëndësishme kulturore të Shkodrës.
“Ekrani i Artit” ka lindur si një projekt që synon të promovojë lidhjet midis artit bashkëkohor dhe kinemasë. Edhe në edicionet e mëhershme, “Ekrani i Artit” e ka njohur publikun me autorë, dokumentarë mbi jetën e krijimtarinë e artistëve bashkëkohorë që zgjojnë interesin e njëkohësisht edhe nostalgjinë e publikut për kinemanë si një institucion i rëndësishëm në edukimin e brezave përmes artit e kulturës.
Për herë të 34-t, deputetët do të tentojnë sot në orën 10:00 të konstituojnë Kuvendin e Kosovës.
Deri tash, në vazhdimet e seancës që nuk kanë zgjatur më shumë se 2-3 minuta, nuk ka pasur vota të mjaftueshme për formimin e Komisionit për votim të fshehtë, i cili do të mundësonte votimin e Albulena Haxhiut për kryetare të Kuvendit.
Përpjekja e radhës për konstituimin e Kuvendit dështoi sërish të martën, duke e zgjatur edhe më tej ngërçin institucional në vend.
Kryesuesi Dehari ftoi edhe njëherë subjektet politike parlamentare që nuk i kanë propozuar deputetët për anëtarë të komisionit zgjedhor për zgjedhjen e kryetarit të Kuvendit, me votim të fshehtë, përkatësisht PDK-në, LDK-në, Listën serbe dhe AAK-NISMA-n, që ta bëjnë këtë.
Serish nuk pati propozime për anëtarë të këtij komisioni.
Për përbërjen e komisionit, me anëtarët e propozuar në vazhdimet e kaluara të seancës, votuan 51 deputetë, një votoi kundër ndërsa abstenime nuk pati.
Ndërkohë çdo përfundim të seancës përfaqësuesit e partive politike po hedhin akuza ndaj njëra-tjetrës për bllokim institucional.
