Dy studiot arkitekturore, “Saunders Architecture” dhe “Practica”, janë shpallur fituese në konkursin ndërkombëtar për riparimin dhe modernizimin e rezidencave qeveritare në Velipojë dhe Vlorë, në kuadër të projektit strategjik “Hospitality Albania”.
Qëllimi i kësaj nisme është transformimi i këtyre rezidencave të amortizuara në struktura moderne dhe ekskluzive, duke rritur potencialin turistik të destinacioneve përkatëse dhe duke i kthyer ato në hapësira për mikpritjen e personaliteteve të nivelit të lartë nga politika, kultura, arti dhe sipërmarrja ndërkombëtare, pa cënuar pronësinë shtetërore.
Projekti fitues për rezidencën e Velipojës, propozuar nga “Saunders Studio”, u vlerësua për qasjen e tij ndaj ruajtjes së identitetit dhe natyrës përreth, përmes një ndërtimi që ndërthur të vjetrën me të renë. Veçanërisht u theksua ideja e kullës vertikale dhe hapja e rezidencës ndaj komunitetit për funksione publike.
Për rezidencën e Vlorës, ku u paraqitën katër projektide, propozimi i studios “Practica” u vlerësua për integrimin harmonik të peizazhit me arkitekturën përmes tarracave që ndërlidhnin strukturën me mjedisin përreth. Juria theksoi kërkimin e kujdesshëm dhe qasjen kreative ndaj vendndodhjes.
“Hospitality Albania”, është një iniciativë qeveritare që synon kthimin e aseteve shtetërore me potencial të lartë në qendra elitare mikpritjeje dhe turizmi, duke kontribuar në zhvillimin e qëndrueshëm ekonomik dhe promovimin ndërkombëtar të Shqipërisë si destinacion turistik luksoz.
Prezantimi i projektideve të finalistëve të fazës së dytë u zhvillua në një event të veçantë me praninë e Kryeministrit Edi Rama dhe një jurie ndërkombëtare të specializuar në fushën e arkitekturës./ KultPlus.com
Edukimi i brezit të ri përmes këngës polifonike, nën drejtimin artistik të “Mjeshtrit të Madh” Roland Çenko, solli në sheshin “Çerçiz Topulli” në Gjirokastër takimin e polifonisë, një mbrëmje emocionesh, tradite dhe krenarie kombëtare, me pjesëmarrjen e të rinjve, grupeve polifonike dhe artistëve të apasionuar.
Ky projekt i mbështetur nga Ministria e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit mblodhi në skenën e hapur grupe polifonike nga trevat e ndryshme të vendit, duke krijuar një mozaik të gjallë të traditave vokale, këngëve isopolifonike dhe valles popullore shqiptare.
Rreth 150 nxënës nga tre shkolla të Gjirokastrës dhe shkolla e Libohovës performuan këngë polifonike dhe valle tradicionale, një dëshmi e angazhimit të të rinjve për të mbajtur gjallë isopolifoninë, një nga format më të veçanta të trashëgimisë muzikore shqiptare. Në vitin 2005, isopolifonia shqiptare u njoh nga UNESCO si kryevepër e trashëgimisë gojore të njerëzimit, një status që vlerëson jo vetëm bukurinë artistike të saj, por edhe forcën me të cilën vijon të përcillet përmes brezave./atsh/KultPlus.com
Po, përtej njerëzve të kërkoj. Nuk të kërkoj në emrin tënd, po ta thërrasin, as në imazhin tënd, po ta pikturojnë. Më larg, më tutje, përtej të kërkoj.
Përtej vetes tënde të kërkoj. Nuk të kërkoj në pasqyrën tënde, as në shkrimin tënd dhe madje as në shpirtin tënd. Më tutje, më larg, përtej të kërkoj.
Më tutje, më larg përtej vetes time të kërkoj. Ti nuk je veçse ajo çka ndiej. Nuk je veçse ajo çka rreh bashkë me gjakun në venat e mia. Nuk je brenda meje.
Dhe për të të gjetur duhet të mos jetoj më brenda teje, brenda vetes time dhe brenda njerëzve. Duhet të jetoj përtej gjithçkaje, në bregun tjetër të gjithçkasë, për të të gjetur ty njëlloj sikur të vdisja./ KultPlus.com
Në Liqenin e Kallabakut në Novesej të Kukësit ofrohet një eksperiencë ndryshe për vizitorët dhe dashamirësit e natyrës së paprekur.
Biçikletat e ujit (WaterBike) janë tashmë një mënyrë unike për të shijuar panoramën dhe emocionet e aventurës mbi ujë.
Kryeministri Edi Rama ndau një video në rrjetet sociale nga pedalimi i disa turistëve mbi sipërfaqen e qetë të liqenit.
“WaterBike në Kukës! Një trend i ri po lëviz mbi ujë, drejt qetësisë, natyrës, dhe aventurës”, shkruan Rama.
Liqeni i Kallabakut është një ujëmbledhës me sipërfaqe rreth 7 ha, i pozicionuar mes pyjeve të përbërë nga ahu, bredhi, mështekna etj./atsh/KultPlus.com
Artisti i njohur kosovar, Armend Rexhepagiqi, është rikthyer fuqishëm në skenën muzikore vendore me albumin e tij më të ri, “Dashni e vjetër”. Ky rikthim është pritur me shumë emocion nga publiku, pasi Rexhepagiqi është një nga emrat më të dashur dhe më të respektuar të muzikës shqiptare. Albumi i ri sjell një ndjesi nostalgjie, por njëkohësisht pasqyron maturimin artistik të këngëtarit, i cili prej dekadash ka qenë një zë i rëndësishëm në skenën muzikore.
Armend Rexhepagiqi njihet për zërin e tij karakteristik dhe për mënyrën autentike me të cilën arrin të përcjellë emocione të forta. Ai është i njohur jo vetëm si interpretues, por edhe si autor i shumë këngëve që janë bërë hite dhe që kanë lënë gjurmë në memorien kolektive të dëgjuesve shqiptarë. Muzika e tij është përplot ndjenjë, tekstet shpeshherë të thella dhe meloditë të paharrueshme, çka e bën Rexhepagiqin një artist të kompletuar.
Albumi “Dashni e vjetër” vjen pas një periudhe të gjatë mungese në skenën vendore, duke e bërë këtë projekt edhe më të veçantë. Titulli i albumit sugjeron rikthimin te ndjenjat e dikurshme, dashuritë që nuk harrohen, dhe meloditë që kanë shoqëruar breza të tërë. Ky projekt i ri pritet të jetë një përzierje mes tingujve klasikë që kanë karakterizuar stilin e tij dhe elementeve moderne që e bëjnë të afërt edhe për publikun e ri.
Në repertorin e tij të pasur përfshihen këngë të paharrueshme si “Qaforja”, “Ajo”, “Në radio”, “Kaçurrele”, “Shko”, “Te furra e Qerimit”, dhe shumë të tjera që kanë mbetur si pjesë e rëndësishme e historisë muzikore shqiptare.
Me rikthimin e tij dhe albumin “Dashni e vjetër”, Armend Rexhepagiqi jo vetëm që rigjen lidhjen me publikun e tij besnik, por njëkohësisht prezanton veten si një artist që di të ecë me kohën, duke ruajtur thelbin e tij artistik./ KultPlus.com
Kuvendi i Kosovës ka lëshuar njoftimin për vazhdimin e seancës për konstituimin e përbërjes së re parlamentare të dalë nga zgjedhjet e 9 shkurtit.
Pas një varg tentimesh, për herë të parë seanca u shtye për 24 orë, e jo si zakonisht 48 sosh. Kjo për shkak që të premten është festa e Kurban Bajramit.
Nesër do të jetë hera e 27’të që deputetët e zgjedhur mblidhen për ta konstituar kuvendin.
Ky proces ka ngecur te zgjedhja e kryetarit të kuvendit./ KultPlus.com
Më 4 qershor 1915, në Kavajë lindi Kristina Koljaka-Hoshi, skulptorja e parë shqiptare.
Sot 110, vite nga lindja e skulptores Kristina Koljaka-Hoshi. Kristina ishte skulptorja e parë shqiptare e diplomuar në Akademinë e Romës, në atelienë e prof. D’Angelo Xaneli.
Ajo vdiq më 21 tetor të viti 2005, në moshën 90-vjeçare në Çikago./ KultPlus.com
Në kodrat e Bishçukasit në Divjakë po kryhen gërmime arkeologjike që konsiderohen ndër më të rëndësishmet për periudhën ilire.
Punimet zhvillohen prej disa javësh nga Instituti Kombëtar i Trashëgimisë Kulturore në bashkëpunim me Departamentin e Arkeologjisë në Universitetin e Tiranës dhe Muzeun Historik të Lushnjës.
Këto janë gërmimet e para në këtë zonë dhe deri tani janë zbuluar një bazilikë, disa monedha të hershme, një kolonë graniti dhe mbetje skeletesh, që mendohet t’u përkasin periudhave të ndryshme, nga Helenistike deri te Mesjeta e vonë. Sipas specialistëve, zbulimi nisi pas informacioneve nga banorët, të cilët gjatë punës në tokat bujqësore kishin hasur objekte me vlerë historike, të cilat iu dorëzuan muzeut të Lushnjës.
Në gërmime janë të përfshirë edhe studentë të arkeologjisë, të cilët përmes praktikës dokumentojnë historinë në terren. Gërmimet janë ndarë në dy sondazhe dhe zona e “Shën Gjergjit” shihet si një prej pikave më të rëndësishme për zbulime arkeologjike në vend./atsh/KultPlus.com
Kalaja e Gjirokastrës vazhdon të jetë një nga destinacionet më tërheqëse për turistët vendas dhe të huaj.
Për periudhën janar-maj 2025, Kalaja e Gjirokastrës priti më shumë se 64,000 vizitorë. Krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar, numri i vizitorëve është rritur me 10%, duke dëshmuar edhe një herë interesin e lartë për këtë trashëgimi unike kulturore dhe historike.
Kalaja e Gjirokastrës ishte siti më i vizituar edhe gjatë vitit 2024. Sipas shifrave të publikuara nga Ministria e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, gjatë vitit 2024, kjo kala u vizitua nga 263,048 persona.
Të mrekulluar nga çfarë ofron Gjirokastra, turistët vijnë nga vende të ndryshme të botës për të prekur nga afër bukuritë, historinë, traditat e qytetit muze.
Në çdo stinë të vitit kalaja tërheq mijëra vizitorë duke e kthyer atë ne objektin më të vizituar të Gjirokastres por edhe në rang vendi.
Kalaja e Gjirokastrës, një nga monumentet më të rralla të këtij lloji, ka pësuar ndryshime dhe zgjerime. Pas pushtimit osman, në fund të shekullit XIV, u bënë përmirësime të gjera nga sulltan Bajaziti II rreth vitit 1490. Nga viti 1811, Ali pashë Tepelena shtoi shumë elemente, duke përfshirë Kullën e Sahatit në anën lindore. Ai përfundoi fortifikimin e zonës së greminës dhe ndërtoi ujësjellësin e Sopotit, që sillte ujin në kala rreth 12 kilometra larg. /atsh/ KultPlus.com
Parku Kombëtar i Butrintit publikoi statistikat e vizitueshmërisë sa i përket muajit maj i cili rezulton të ketë pasur 67% më shumë vizitorë se maji i vitit 2024.
Shtimi i numrit të vizitorëve është reflektuar edhe tek të ardhurat të cilat janë rritur me 190% krahasuar me majin e një viti më parë.
Numri i vizitorëve në Parkun Kombëtar të Butrintit ka ardhur gjithnjë e në rritje, duke dëshmuar edhe një herë vlerat e rralla kulturore dhe natyrore që ky vend i Trashëgimisë Botërore te UNESCO-s mbart.
Parku Kombëtar i Butrintit është një nga zonat më të rëndësishme të trashëgimisë sonë kulturore, arkeologjike, mjedisore dhe turistike të vendit. Ai ndodhet 25 km larg qytetit të Sarandës dhe shtrihet nga brigjet e detit Jon në fushëgropën e Delvinës, ku historia dhe natyra gërshetohen në një harmoni të papërsëritshme.
Në brendësi të parkut gjendet qendra kryesore arkeologjike e Butrintit, ndërsa përreth saj ka edhe monumente të tjera që dëshmojnë për qytetërim mbi 3000-vjeçar. Gjithashtu në brendësi të tij dhe afër tij ka disa monumente natyre me vlera shkencore, didaktike dhe turistike.
Një kombinim fantastik i mjediseve detare, lumore, lagunore, fushor e kodrinor, ku janë mjaft të pranishme edhe elementet historike, të tillë si Kalaja mesjetare e Ali Pashë Tepelenës, e sidomos rrënojat arkeologjike të qytetit të Butrintit, me fillesat që në sh.IV p.e.s. Për këtë arsye, pjesa arkeologjike e saj, në Gadishullin e Butrintit, është shpallur pjesë e UNESCO-s, që më 1999, gjë që rrit më tej atraksionin ekoturistik. / atsh/ KultPlus.com
Në kuadër të Javës Kulturore Italiane u organizua një mbrëmje e veçantë në Lungomare-n e Vlorës.
Grupi i mirënjohur italian “Neri per caso” kremtuan 30-vjetorin e fitores së tyre në Sanremo, me një koncert në qytetin bregdetar. Koncerti u ndoq nga qindra të pranishëm në shesh, mes të cilëve edhe shumë italianë të cilët gjenden si vizitorë apo edhe rezidentë në vendin tonë.
Të pranishmit u zhytën në hitet e paharrueshme të “Neri per caso”, duke përjetuar një koncert plot emocion dhe magji, ku nostalgjia u bashkua me vokalin e jashtëzakonshëm të këngëtarëve italianë.
6 djemtë nga Salerno, u bënë pjesë e skenës italiane pas fitores në seksionin e të rinjve, në festivalin e Sanremos 1995, ku kënduan a cappella, hit-in e tyre “Le ragazze”.
Edhe në Vlorë ata kënduan a cappella disa prej këngëve më të dashura të muzikës italiane dhe u shoqëruan nga publiku. Në fund të koncertit ata u shprehën për mediet se ndiheshin si në shtëpinë e tyre duke qenë se këtu ka plot italianë, ashtu siç ka plot shqiptarë në qytetin e tyre Salerno. Koncerti i “Neri per caso” ashtu si edhe Java Kulturore Italiane përkoi me festën e Republikës Italiane. /atsh/ KultPlus.com
Revista norvegjeze “URD” ka botuar, me 13 qershor 1931, në faqet n°322 — 324, intervistën ekskluzive asokohe të gazetares ruso-norvegjeze Nina Arkina me Nënën mbretëreshë Sadije Zogu dhe princeshat shqiptare (zhvilluar me 2 qershor 1930 sipas fotografive), të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
VIZITA TE NËNA MBRETËRESHË DHE PRINCESHAT E SHQIPËRISË
Nga Nina Arkina
Burimi : Revista norvegjeze “URD”, 13 qershor 1931, faqe n°322 — 324
Mbreti i ri i Shqipërisë është beqar, dhe ana e pashoqe e oborrit përfaqësohet nga nëna e tij, e cila mban titullin “Nëna Mbretëreshë”, dhe motrat e tij, gjashtë Lartmadhëritë Mbretërore, Princeshat Adile, Nafije, Senije, Myzejen, Ruhije dhe Maxhide. Familja mbretërore shqiptare është myslimane nga përkatësia fetare, prandaj edhe këto emra që tingëllojnë të huaj, shqiptohen me një fortësi dhe ëmbëlsi të papërmbajtshme.
Pallati ku jetojnë Nëna Mbretëreshë dhe princeshat është një ndërtesë e gjatë dykatëshe me një kopsht me hije nga pas dhe roje të rrepta në dy hyrje. Tashmë jashtë pallatit më përshëndet princi i kurorës — duket se ndjej hijen e një drame mbretërore, por fëmija i bukur me tipare të bukura dhe flokë të errët bjondë, i cili përshëndet me një përkulje të çuditshme, është djali i Princeshës Nafije. Ajo ishte martuar me ministrin (ambasadorin) shqiptar në Pragë, Cen bej Kryeziun, i cili u vra në një atentat. Më vonë, ndërsa gjyqi ishte ende në vazhdim, vetë shërbëtori i ministrit shpalli dhe zbatoi dënimin me vdekje për vrasësin e zotit të tij : e qëlloi në përputhje me ligjin e pashkruar shqiptar të gjakmarrjes. Fëmija me flokë të verdhë, i cili është princi i kurorës së vendit derisa vetë mbreti të ketë një trashëgimtar, na ndjek me një vështrim serioz, ndërsa unë dhe oborrtari kryesor i mbretit, Shkëlqesia e Tij Ekrem Libohova, ngjitemi shkallëve të pakta.
Brenda derës hyjmë në një korridor të gjerë të shtruar me gurë me një rresht të gjatë qilimash dhe një rresht dritaresh të hapura, të cilat zhduken në distancë. Këtu më bie në sy edhe një kolltuk i ndërtuar çuditërisht, por nuk e kuptoj menjëherë qëllimin e tij. Një zonjë e moshuar në pritje, e veshur me të zeza, na mirëpret dhe hap derën e një salloni të kuq “Empire” me kolltuqe të mëdha e të rehatshme, qilima orientalë në dysheme dhe një kurorë veneciane mrekullisht të bukur në tavan. Dritaret e shumta në dhomën e madhe kanë perde të kuqe mëndafshi, dhe në murin e veshur me letër-muri, i cili është i motivuar me shqiponja gri në një sfond të kuq të errët, varet portreti i mbretit : një fytyrë bjonde nordike me sy të qetë blu dhe profil shqiponje. Gjatë pak minutave të pritjes, ndërsa shikoj përreth dhomës, Shkëlqesia e Saj më thotë se Nëna Mbretëreshë flet vetëm shqip dhe se ai do të veprojë si përkthyes. Një çast më vonë dera hapet menjëherë dhe një zonjë e vogël, me sy dhe flokë të zinj dhe me një fytyrë të këndshme e të re, hyn brenda.
Kjo është Madhëria e Saj Zonja Sadije, e lindur në vitin 1873 në kryeqytetin e sotëm, Tiranë, bijë e familjes së lashtë udhëheqëse shqiptare Toptani, që nga viti 1908 vejushë me 7 fëmijë pas guvernatorit të Shqipërisë, Xhemal pashë Zogu, dhe që nga viti 1928 — nënë mbretëreshë !
Pas prezantimit, Madhëria e Saj më kërkoi të ulesha përballë saj, ndërsa Kryemarshalli qëndroi në këmbë gjatë gjithë bisedës. Mbretëresha foli dhe tha diçka me një gjuhë të ëmbël dhe të këndshme, asnjë fjalë e së cilës nuk mund të kuptohej. Dhe menjëherë, Shkëlqësia e Tij përktheu në frëngjishten e harlisur :
— Madhëria e Saj ju uron mirëseardhjen në Shqipëri dhe shpreh kënaqësinë e saj që ju ishit kaq e interesuar dhe e guximshme për të ardhur vetëm nga pjesa më veriore e Evropës në Tiranë. Madhëria e Saj shpreson që të mos pendoheni për udhëtimin tuaj dhe që të jeni pritur mirë në Shqipëri.
Tani, ndërsa Shkëlqesia e Tij po merr frymë thellë, është radha ime të flas frëngjisht, dhe ju siguroj se në Shqipëri kam hasur mikpritjen dhe mirësinë më të madhe, si nga Madhëria e Tij Mbreti, ashtu edhe nga të gjithë ata me të cilët kam rënë në kontakt, dhe se Shqipëria, për mua — si një banore e veriut — është një vend mjaft i ri dhe shumë interesant.
Mbretëresha flet sërish dhe marshalli i oborrit përkthen.
— Çfarë përshtypjeje ju ka lënë vendi ynë ?
— Përshtypjet personale që mora, thashë, janë ato të një vendi në zhvillim, me mundësi të mëdha për iniciativë dhe kreativitet personal, dhe një gjë tjetër që më la një përshtypje të fortë : mendoj, nga ajo që pashë me sytë e mi, se këtu në Shqipëri gjenden burrat më mashkullorë, më të pashëm dhe gratë më femërore dhe më simpatike.
Ndërsa Shkëlqesia e Tij përkthen në shqip, unë shikoj Madhërinë e Saj. Ajo është kontrasti më i madh me djalin e saj të gjatë, bjond, mbret. Mbretëresha është e vogël, e ulur në kolltukun e kuq të thellë. Ajo ka veshur një kostum mëndafshi blu të errët me pika të bardha, me fund dhe xhaketë dhe një bluzë mëndafshi të bardhë, të qëndisur me dorë. Ajo ka këpucë të zeza dhe çorape gri mëndafshi. Flokët e saj të zinj janë të mbledhur prapa dhe të lidhur në një nyjë në qafë. Fytyra e saj është e lëmuar dhe me ngjyrë të çelët si në rininë e saj, me tipare të holla e të vogla, dhe sytë e saj — sipas “bon ton” femëror oriental — nuk e shikojnë personin me të cilin po flet, por shikojnë me edukatë anash. Nëna Mbretëreshë konsiderohet një grua shumë e mençur dhe kompetente, si dhe një diplomate e shkëlqyer, siç e konfirmojnë të afërmit e saj personalë. Madhëria e Saj tani e ka urdhëruar Marshallin e Oborrit të thotë :
— Shpresojmë që do të qëndroni në vendin tonë për një kohë të gjatë, në mënyrë që të shihni me sytë tuaj si avantazhet që kemi, ashtu edhe vështirësitë tona. Djali im, Madhëria e Tij Mbreti, po punon shumë dhe me sukses për ndërtimin e vendit, dhe unë besoj se po bëjmë përparim të mirë, por duhet kohë për të ndërtuar një vend, dhe kemi shumë për të përballuar, një klimë të vështirë, shumë pak shkolla, spitale e të ngjashme. Por tani gjithçka po ecën pak nga pak, madje edhe emancipimi i grave po fillon të ndihet.
Mbretëresha buzëqesh dhe i kërkoj Shkëlqesisë sê Tij të pyesë se çfarë mendon Madhëria e Saj për emancipimin e grave dhe “avantazhet dhe bekimet” e tij. Pas disa minutash bisede në shqip, kam përshtypjen se Mbretëresha ngurron ta përdorë gjuhën. Më në fund, Marshalli i Oborrit thotë :
— Madhëria e Saj është e mendimit se emancipimi i grave është i mirë dhe i dobishëm, por se ai ka, si shumë gjëra të tjera në jetë, anët e tij të ndritshme dhe të errëta. Madhëria e Saj beson më tej se edhe nëse emancipimi nxit gra të guximshme si ju, të cilat as nuk kanë frikë nga malaria tepër famëkeqe shqiptare, por që vijnë tek ne si udhëtare nga Veriu, gratë e paemancipuara gjithashtu tregojnë guxim dhe aftësi të mëdha. Madhëria e Saj beson se duhet gjithashtu guxim dhe aftësi për t’iu nënshtruar burrit, për të lindur dhe për të rritur fëmijë në kushte të vështira, ku as klima dhe as uji i pijshëm nuk janë të sigurt, dhe fëmijët duhet të shkëputen nga shtëpia në moshë të re dhe të dërgohen jashtë vendit nëse duan të kenë një arsim të duhur. Madhëria e Saj beson se është guximi dhe aftësia që gratë e paemancipuara shqiptare kanë treguar gjithmonë.
Kur marshalli i oborrit mbaroi përkthimin, shpreh dakordësinë time të plotë me mendimet e Madhërisë së Saj. I kërkoj Shkëlqesisë së Tij të pyesë nëse e kam lodhur shumë Madhërinë e Saj. Gjithashtu ndiej keqardhje të thellë për Marshallin e dashur të Oborrit, i cili ka qëndruar në mes të dhomës për më shumë se gjysmë ore. Mbretëresha e kupton pyetjen time, siç ka gjithashtu shumë të drejtë, se tani kam pasur mjaft shkëmbime shqip-frengjisht dhe thotë se tani marshalli i oborrit do të më çojë te princeshat.
E falënderoj me fjalë mirësjelljeje për “lumturinë dhe gëzimin” që kisha marrë, dhe Madhëria e Saj më përshëndeti duke më uruar një qëndrim të këndshëm në Shqipëri.
Nën përkuljen time të thellë dhe atë, po aq të thellë, të Marshallit të Oborrit, Nëna Mbretëreshë Shqiptare del nga dhoma dhe hapet dera e sallonit anësor — ku janë mbledhur gjashtë Lartmadhëritë Mbretërore.
Marshalli i oborrit prezanton princeshat, dhe unë shtrëngoj duart e tyre, një nga një. Princesha Adile, nënë e fëmijëve gjysmë të rritur, të cilët studiojnë në Gjenevë, ka një fytyrë zemërmirë me sy të ngrohtë. Princesha Nafije, nëna e princit të vogël të kurorës, e veshur me një zi të thellë, jep imazhin në miniaturë të një “Niobe” të pikëlluar. Ajo është shumë e vogël dhe sytë e saj të mëdhenj ngjyrë kafe e ruajnë shprehjen e tyre të trishtuar edhe nën buzëqeshjen zyrtare të mirëseardhjes.
Por Princesha Senije, 27 vjeç, është e gjallë dhe bisedon me të gjithë të tjerët. Ajo e fton të huajin të ulet, i ofron kafe dhe cigare dhe sillet si një mikpritëse e sjellshme. Ajo e zhvillon bisedën me qetësinë e saj të zakonshme. Princesha Senije është motra e preferuar e mbretit, ajo është presidente e Kryqit të Kuq Shqiptar dhe është ajo që është përgjegjëse për përfaqësimin e grave në oborr.
Princesha Senije është 27 vjeç dhe presidente e Kryqit të Kuq Shqiptar. — Burimi : Revista norvegjeze “URD”, 13 qershor 1931, faqe n°322 — 324.
Tri princeshat e tjera, Myzejen, Ruhije dhe Maxhide, janë vajza të reja e të adhurueshme të moshës 25, 24 dhe 23 vjeç, të gjitha me flokë kafe dhe bjonde të errët, ndoshta një model flokësh i veçantë “mbretëror shqiptar”, pasi të katër princeshat e pamartuara mbajnë këto flokë me gjatësi mesatare, të cilat u bien butësisht në qafë. Princeshat janë të veshura me fustane të lehta verore dhe mbajnë si bizhuteri një gjerdan me perla rreth qafës dhe një ose dy unaza diamanti. Këto janë — më thanë më vonë — dhurata nga vëllai, Mbreti. Në përgjithësi, mbreti i ri, ende i pamartuar, supozohet t’i dojë nënën dhe motrat e tij me gjithë zemër.
Princesha Myzejen 25-vjeçare — Burimi : Revista norvegjeze “URD”, 13 qershor 1931, faqe n°322 — 324.Princesha Ruhije 24-vjeçare — Burimi : Revista norvegjeze “URD”, 13 qershor 1931, faqe n°322 — 324.Më e vogla nga princeshat shqiptare, Maxhidja, është një vajzë e adhurueshme 23-vjeçare. — Burimi : Revista norvegjeze “URD”, 13 qershor 1931, faqe n°322 — 324.
Në sallonin e princeshave, biseda zhvillohet në gjermanisht, ndërsa ne pimë kafenë aromatike turke dhe cigare të mira shqiptare. Me cigaret, gjithçka shkon bashkë, kështu që krijohet përshtypja se princeshat janë mësuar të pinë duhan. Biseda sillet rreth qytetit të bukur të Vjenës, ku princeshat kanë jetuar gjatë. Ato kanë qëndruar gjithashtu në Gjermani, Hungari dhe Jugosllavi dhe kanë shumë komente për të bërë nga udhëtimet e tyre, por “Vjena është qyteti më i bukur dhe elegant”, thotë më e reja, Princesha 23-vjeçare Maxhide. Ajo ka tipare të veçanta të fytyrës, është e gjatë dhe e hollë dhe është e vetmja që i ngjan vëllait të saj mbretëror.
Princesha Senije flet për punën e saj si Presidente e Kryqit të Kuq dhe për jetën në oborrin mbretëror në Tiranë.
— Ne jetojmë, thotë Madhëria e mençur mbretërore, ashtu siç mund të jetojnë princeshat shqiptare, domethënë shumë të tërhequra. Motra ime më e madhe ka fëmijë për t’u kujdesur, sepse ata po studiojnë në Gjenevë, dhe të gjithë kemi princin e vogël të çmuar të kurorës për t’u kujdesur dhe për t’u siguruar që ai të mos jetë i llastuar midis kaq shumë tezeve tepër të sjellshme.
Fjalët e fundit thuhen me një vështrim plot dashuri ndaj princit të vogël, i cili ka hyrë me disa lule dhe është ulur me nënën e tij. Shoh gishtat e hollë të nënës-princeshë që kalojnë nëpër flokët e tij të çrregullt e të verdhë.
— Përndryshe, ne do të kujdesemi për çdo bamirësi që mundemi dhe mund të përballojmë, vazhdoi princesha. Duke folur për këtë, duhet të vizitoni ekspozitën tonë të refugjatëve. Atje do të gjeni punime artizanale dhe tapiceri kombëtare shqiptare. Ka një angleze, zonjusha Pennington, e cila është shpirti i kësaj organizate. Është një ekspozitë interesante. Ne ishim në hapje dje, dhe duhet ta shfrytëzoni rastin për ta parë.
Sigurisht që përgjigjem se absolutisht do ta bëj dhe pyes me kujdes se çfarë lloj refugjatësh janë në të vërtetë. Ato më shikojnë me sy të zgurdulluar :
— Çfarë lloj refugjatësh ? Popullsia jonë fshatare shqiptare nga Jugosllavia dhe Greqia. A keni qenë në këto vende ?
— Po, Madhëria Juaj, përgjigjem unë, dhe kam parë turma refugjatësh grekë nga Turqia në Greqi. Edhe atje, organizata bamirëse publike organizon ekspozita të punimeve artizanale të refugjatëve.
Princeshat e reja dëgjojnë me interes dhe në sytë e tyre shprehës, dhimbja e thjeshtë e gruas pasqyrohet për një moment ndaj rendit të pandjeshëm botëror.
Megjithatë, meqenëse dua të di më shumë rreth jetës së oborrit mbretëror në Tiranë, bëj një pyetje të kujdesshme dhe Madhëria e Saj Mbretërore raporton :
— Ne bëjmë një jetë familjare më private, lexojmë shumë, marrim libra të rinj gjermanë, francezë dhe italianë dhe kemi një bibliotekë të madhe. Luajmë shumë muzikë dhe bëjmë ekskursione me makinë. Në verë jetojmë buzë detit në Durrës dhe notojmë.
— A jetojnë madhëritë e tyre mbretërore krejtësisht pa shoqëri ? — i lejoj vetes këtë pyetje.
— Jo tamam, përgjigjet princesha e mençur me një buzëqeshje. Gjatë festivalit “Romasson”, i cili zgjat një muaj të tërë, ne kemi shoqëri dhe argëtohemi pothuajse çdo natë.
— Çdo natë, e përsëris, pak e çorientuar.
— Epo, po, — buzëqeshi princesha. — Agjërojmë gjithë ditën, si myslimanë të mirë që jemi, dhe flemë gjithë ditën. Vishemi vetëm në mbrëmje dhe hamë vaktin e parë kur shfaqet ylli i mbrëmjes. Në orën tetë, gjithmonë kemi një darkë të madhe, me qengj të pjekur në hell dhe gjithmonë me disa të ftuar. Ndonjëherë vjen vëllai ynë, mbreti, kur ka kohë të lirë. Janë edhe ndihmësit e mbretit, gratë e tyre dhe të afërm të tjerë të oborrit. Pas darkës, rrimë zgjuar deri vonë natën duke folur, duke luajtur muzikë dhe duke kënduar… Duhet të vish ti më pas në “Romasson”, — tha princesha duke qeshur, — dhe të hash një qengj në hell me ne.
Gjatë lamtumirës, ndërsa princeshat shënonin emrat e tyre poshtë fotografive që unë do t’i mbaj si kujtim, Madhëria e Saj Mbretërore Ruhije më pyet nëse erdha vërtet në Shqipëri pa njohur asnjë person; a nuk ishte kjo shumë emocionuese ?
E kënaqa kuriozitetin e princeshës së re duke i thënë se e njihja tashmë Ministrin e Punëve të Jashtme, Rauf Fico, se ai e kishte mbrojtur çështjen time tek mbreti dhe më kishte ndihmuar shumë, si me këshillat ashtu edhe me veprimet e tij. Menjëherë, nxora një fotografi amatore të Shkëlqesisë së Tij Fico dhe gruas së tij me kostum kombëtar shqiptar, të cilën e mora si suvenir, dhe deklarova me bindje :
— Shikoni këtë fotografi, Madhëria Juaj Mbretërore, ajo vetëm sa konfirmon faktin se askund tjetër nuk ka burra kaq burrërorë dhe të pashëm dhe gra kaq të adhurueshme femërore, dhe madhëria e re mbretërore e shikon ministrin e jashtëm me kostum dhe fustanellë të bardhë dhe pyet me habi :
— Vërtet mendoni se meshkujt shqiptarë janë kaq të bukur ?
— Po, Madhëria Juaj Mbretërore, unë them se burrat shqiptarë janë raca më e bukur e burrave dhe mendoj se mund të më besoni, sepse kam udhëtuar nëpër katër kontinente dhe tërësisht më janë dashur gjashtë vjet.
— Ju duhet të jeni me fat që jeni në gjendje të udhëtoni kaq shumë, — tha një princeshë e re ëndërrimtare.
Po, Madhëria Juaj Mbretërore, jam shumë e lumtur, por ai që është i lumtur në shtëpi është edhe më i lumtur ! Dhe në gëzimin e përgjithshëm dhe me një “tunjatjeta” të përzemërt, një fjalë që është një nga perlat e leksikut tim të varfër shqip dhe që do të thotë diçka si “jetë të gjatë dhe Zoti qoftë me ju”, i jap lamtumirën Madhërive Mbretërore dhe më shoqëron Marshalli i Oborrit.
Në korridor, shoh sërish kolltukun e çuditshëm, dhe fenomeni shpjegohet : është një karrige dentisti. Lartmadhëritë e tyre Mbretërore nuk shkojnë te dentisti, por e lënë atë të vijë tek ato, dhe kanë instaluar një kabinet dentar të improvizuar në korridor.
Artisti i njohur Armend Rexhepagiqi sot do të bëj rikthimin e tij të shumëpritur në skenën vendore përmes albumit më të ri muzikor “Dashni e vjetër”, shkruan KultPlus.
Armend Rexhepagiqi është një nga figurat më të rëndësishme të skenës muzikore. Ai njihet për zërin karakteristik, origjinalitetin dhe aftësinë për të përcjellë emocione të fuqishme te publiku. Rexhepagiqi ka shkruar dhe kompozuar shumë këngë siç janë : Qaforja, Edhe një herë, Ajo, Dashurinë ku e kam, Nasht, Në radio, Kaçurrele, Te furra e Qerimit, Kujt do t’ia shpreh pikëllimin tim, Dude dudie, Ti nuk më meriton, Dugi, Dam dam dam, Harrova, Betohem në këngë, Shko, Qëndresa etj.
Lansimi i albumit “Dashni e vjetër” i cili po shënon edhe rikthimin e tij në skenën muzikore do të bëhet sot në ora 18:00. / KultPlus.com
Edicioni i 16 i Festivalit Ndërkombëtar të Filmit për fëmijë “Anifest A- GJIRO” ka çelur siparin në Gjirokastër.
Ky aktivitet do të sjellë për publikun 100 prodhime kinematografike nga vende të ndryshme.
Organizatorët thonë se festivali i këtij viti vjen me risi të shumta.
“Ne menduam ta zgjasim në kohë. Meqënëse ka prurje filmash, mos të ngelemi vetëm për te filmi për të rinj, por të ketë edhe për fëmijët. Në këtë aspekt menduam që Gjirokastra fillon sot edicionin e 16-të dhe përfundon me natën finale me 26 shtator”, tha Artan Marku, drejtor i Festivalit.
Organizimi synon edukimin e fëmijëve.
“E ardhmja e një kombi fillon nga fëmijët. Në momentin që ka zhvillim, kanë teknologji shumë të lartë, përsëri ata u janë kthyer fillesave të para. Prandaj ne menduam dhe këmbëngulëm që t’i kushtojmë rëndësi dhe fëmijëve.”
Gjatë sezonit veror në Gjirokastër do të organizohen një sërë aktivitetesh kulturore dhe artistike dhe në disa prej tyre ka edhe pjesëmarrës nga vende të ndryshme të botës./klantv/ KultPlus.com
Në Akademinë e Shkencave u mbajt konferenca e tretë ndërkombëtare e Institutit Kombëtar të Fizikës (IKF). Meqenëse 2025-a është shpallur viti ndërkombëtar i teknologjisë kuantike, konferenca u përqendrua tek arritjet madhore në këtë fushë.
Në këtë edicion u realizuan 24 prezantime nga 70 studiues të njohur: 17 nga Shqipëria, 4 nga trojet shqiptare, 10 fizikanë shqiptarë të diasporës dhe 39 studiues të huaj nga institucione prestigjioze europiane dhe amerikane, si: Robert Mochkovitch (Instituti i Astrofizikës, Paris), Silvano Tosi (Universiteti i Gjenovës), dhe përfaqësues të CERN-it.
Kryetari i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, akad. Skënder Gjinushi vlerësoi rolin e IKF-së si një qendër bashkëpunimi dhe koordinimi ndërmjet institucioneve shkencore kombëtare e ndërkombëtare. Ai theksoi angazhimin e ASHSH-së në përballimin e sfidës së emigrimit të trurit dhe në promovimin e dijeve bashkëkohore në fizikë, duke nxitur ekselencën dhe krijimin e një hapësire të përbashkët për fizikanët shqiptarë brenda dhe jashtë vendit.
Akad. Gjinushi nënvizoi gjithashtu përfshirjen aktive të shkencëtarëve shqiptarë të diasporës, të cilët kontribuojnë në punën e IKF-së njësoj sikur të ishin në Shqipëri.
Tema e seancës së parë plenare ishte “Fizika kuantike”, e moderuar nga drejtoresha e IKF-së, akad. Mimoza Hafizi. Në këtë seancë, akad. Rexhep Meidani prezantoi referatin e tij mbi problemin e matjes në teorinë kuantike, ndërsa akad. Floran Vila dhe prof. dr. Fatos Ylli sollën kumtesën mbi kontributin e teorisë kuantike në strukturën atomike dhe aplikimet praktike të saj.
Prof. dr. Robert Mochkovitch nga Instituti i Astrofizikës në Paris foli mbi “Shpërthimet e rrezeve gamma – shpërthimet më të fuqishme në Univers”, ndërsa Silvano Tosi nga Universiteti i Gjenovës paraqiti temën mbi misionin “Euclid” dhe studimin e universit të errët.
Sesioni i dytë, i moderuar nga Silvano Tosi, përfshiu prezantimet e studiuesve: Albi Kerbizi (Universiteti Lund & INFN Trieste), Sefer Avdiaj (Universiteti i Prishtinës) dhe Dalin Boriçi (Universiteti Paris Cité), me tema që përfshinin ndërveprimet elektron-elektron në kavitete të modifikuara, fazat kuantike fraksionale të Hall-it, dhe modelimin e korrelacioneve kuantike.
Sesioni i tretë dhe i katërt i ditës së parë, të moderuara nga prof. Dodë Prenga (Departamenti i Fizikës, FSHN) dhe dr. Margarit Gjoka (INN, NCSR Demokritos, Greqi), iu kushtuan fizikës së trupit të ngurtë dhe shkencës së materialeve.
Dita e dytë e konferencës përfshiu dy sesione tematike: “Fizika kompjuterike, simulimet dhe fizika mjekësore”, i moderuar nga dr. Albi Kerbizi, dhe “Kozmologji dhe astrofizikë”, i moderuar nga prof. dr. Robert Mochkovitch.
Në mbyllje të konferencës dyditore, u paraqitën konkluzionet mbi rëndësinë e shpërndarjes së rezultateve më të fundit të kërkimit shkencor në fizikë dhe teknologjinë kuantike, duke përfshirë edhe mësimdhënien. U diskutua gjithashtu mbi konsolidimin e rrjetit të bashkëpunimit ndërmjet fizikanëve shqiptarë dhe të huaj, si dhe zgjerimin e mëtejshëm të IKF-së me anëtarë të rinj. /atsh/ KultPlus.com
Këtë qershor Kombet e Bashkuara do të prezantojnë një ekspozitë të re dhe mbresëlënëse fotografike në festivalin “Photoville” në Nju-Jork, duke ia sjellë vëmendjen globale lidershipit, guximit dhe ndikimit të grave dhe aleatëve të tyre që udhëheqin paqen në disa nga zonat më të paqëndrueshme të botës.
Kosova në këtë ekspozitë do të prezantohet nga fotoreporterja e gazetës “Zëri”, Laura Hasani, ku bashkë me disa fotoreportere nga vende të ndryshme të botës do të tregojnë një histori kolektive, që përshkon qëndresën, rezistencën dhe transformimin.
Duke paraqitur fotografi origjinale të realizuara nga fotografe lokale, ekspozita vë në pah ndërtuese të paqes, mbrojtëse të të drejtave të njeriut, paqeruajtëse të OKB-së dhe aktiviste në terren, historitë e të cilave shpesh injorohen. Portretet dhe mjediset e tyre pasqyrojnë njëkohësisht sfidat e konflikteve dhe mundësitë që shfaqen kur gratë marrin drejtimin.
E lansuar në përkujtim të 25-vjetorit të Rezolutës 1325 (2000) të Këshillit të Sigurimit të OKB-së, ekspozita thekson agjendën “Gratë, Paqja dhe Siguria” (WPS), e cila njeh jo vetëm ndikimin disproporcional që kanë konfliktet te gratë, por edhe rolin e tyre të pazëvendësueshëm në ndërtimin e paqes, forcimin e besimit dhe udhëheqjen e ndryshimeve transformuese.
“Lufta për barazi gjinore nuk ka të bëjë vetëm me drejtësinë”, tha sekretari i përgjithshëm i Kombeve të Bashkuara António Guterres në fjalimin e tij gjatë Ditës Ndërkombëtare të Gruas 2025 në Nju-Jork. “Bëhet fjalë për pushtet – kush ka një vend në tryezë, dhe kush përjashtohet. Thënë thjesht: kur gratë dhe vajzat ngrihen, të gjithë përfitojnë”, shtoi ai.
Kapur në njëmbëdhjetë vende – Abyei, Qiproja, Republika e Afrikës Qendrore, Republika Demokratike e Kongos, Haiti, Kosova, Libani, Mozambiku, Territoret Palestineze të Pushtuara, Sudani Jugor dhe Sudani – imazhet tregojnë një histori kolektive që përshkon qëndresën, rezistencën dhe transformimin.https://zeri.info/inarticle.html
“Shumë shpesh, roli i grave në proceset e paqes dhe ndërtimin e besimit injorohet ose nënvlerësohet”, tha Laura Hasani, fotoreportere e gazetës “Zëri” në Kosovë me përvojë mbi 25-vjeçare. “Këto fotografi synojnë ta ndryshojnë këtë, që bota t’i shohë dhe dëgjojë gratë që po rindërtojnë komunitetet dhe po udhëheqin ndryshimin”, shtoi Hasani.
Në Haiti, Clyfane Saintil, një aktiviste feministe dhe udhëheqëse e një organizate jofitimprurëse që shfaqet në ekspozitë, ndihmon vajzat dhe gratë haitiane të fitojnë vetëbesim për të kërkuar të drejtat e tyre dhe për të ndërtuar të ardhmen e tyre.
“Ndryshimi nis në komunitetet tona, aty ku ngrihen gratë dhe vajzat, dhe kur burrat zgjedhin të jenë aleatë dhe jo pengesë”, tha ajo.
Përmes objektivit të atyre që jetojnë realitetin e konfliktit, ekspozita e rishikon mënyrën se si i shohim gratë: jo vetëm si viktima, por si arkitekte të paqes dhe drejtësisë. Ajo gjithashtu u bën thirrje qeverive, organizatave ndërkombëtare dhe komuniteteve që të riafirmojnë angazhimin ndaj premtimeve të agjendës WPS, e cila mbetet po aq urgjente sot sa 25 vjet më parë.
“Përmes Objektivit të Saj: Gratë që Ngrihen për Paqen” është një bashkëpunim ndërmjet Departamentit të Operacioneve për Paqe dhe atij për Çështje Politike dhe Ndërtim të Paqes të Kombeve të Bashkuara, UN Women dhe fondit të iniciativës “Elsie”.
Premiera do të zhvillohet më 7 qershor 2025, në Brooklyn Bridge Park dhe do të qëndrojë e hapur për publikun deri më 22 qershor. Më pas, do të udhëtojë në disa nga vendet e përfshira në ekspozitë, për të mbërritur më vonë në Parlamentin Evropian në Bruksel dhe, në tetor, në selinë qendrore të OKB-së në Nju-Jork.
Ekspozita mbështetet nga qeveritë e Australisë, Kanadasë, Danimarkës, Bashkimit Evropian, Finlandës, Gjermanisë, Holandës, Norvegjisë, Suedisë, Republikës së Koresë dhe Mbretërisë së Bashkuar, të cilat me kontributet e tyre bujare mundësuan shpërndarjen e këtyre historive frymëzuese në mbarë botën. / Zeri/ KultPlus.com
Angelina Jolie lindi më 4 qershor 1975 në Los Angeles, Kalifornia, lindur si Angelina Voight. Është një aktore amerikane, kineaste dhe humanitare. Bijë e aktorit Jon Voight dhe aktores Marcheline Bertrand. Përfituesja e akordimeve të shumta, përfshirë një çmim Akademie dhe tre çmime Golden Globe, ajo është cilësuar shumë herë aktorja më e paguar në Hollywood.
Jolie e filloi karrierën duke vepruar me zell për një dekadë me një film me buxhet të ulët prodhimi. Roli i parë që ka luajtur si protagoniste ishte në filmin Hackers.
Ajo u vlerësua nga kritikët për mënyrën e paraqitjes në filmin biografik dhe fitoi një Academy Award for Best Supporting Actress për performancën e saj në filmin Girl Interrupted.
Jolie ka arritur famën e saj më vonë në një film portretizues të një video loje si personazh heroik me emrin (Lara Croft) në Lara Croft: Tomb Raider dhe që atëherë e ka ngritur veten si një prej aktoreve më të mirënjohura dhe më të paguara në Hollywood.
Ajo ka pasur sukseset e saj më të mëdha komerciale me filmin aksion-komedi Mr. & Mrs. Smith dhe filmin e animuar Kung Fu Panda. / KultPlus.com
Sot është Dita Ndërkombëtare e Fëmijëve Viktima të Agresionit
Çdo ditë, fëmijët që jetojnë në luftëra anembanë globit, përballen me tmerre të papërshkrueshme. Ata nuk janë të sigurt për të fjetur në shtëpitë e tyre ose duke luajtur jashtë, duke mësuar në shkollë ose duke kërkuar kujdes mjekësor në spitale. Nga vrasja dhe gjymtimi, rrëmbimi dhe dhuna seksuale, te sulmet ndaj objekteve arsimore dhe shëndetësore, dhe mohimi i ndihmës humanitare për të cilën ata kanë nevojë dëshpërimisht, fëmijët janë vendosur mes palëve ndërluftuese.
OKB-ja thotë se, mënyra më efektive për të mbrojtur fëmijët nga armiqësitë është eliminimi i faktorëve shtytës dhe tërheqës që çojnë në përfshirjen e tyre në konflikte të armatosura.
Të dhënat e publikuara nga Kombet e Bashkuara janë alarmante. Raporti Vjetor i Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-së për Fëmijët dhe Konfliktet e Armatosura thekson se vetëm në vitin 2023:
11.649 fëmijë u vranë ose u gjymtuan
8,655 fëmijë u rekrutuan ose u përdorën, dhe 4356 u rrëmbyen
Deputetët e zgjedhur do të mblidhen sot në Kuvendin e Kosovës në përpjekjen e 26-të për konstituimin e Legjislaturës së nëntë.
Deputetët pritet të mblidhen nga ora 11:00 për të vazhdimin e 26 me radhë të seancës, në përpjekje për konstituimin e Kuvendit të Kosovës.
Seanca e konstituive e Legjislaturës së Nëntë të Kuvendit të Republikës së Kosovës, e ndërprerë të hënën, duke dështuar përpjekja për konstituimin e Kuvendit të Republikës së Kosovës.
Kryesuesi Avni Dehari edhe të hënën ftoi subjektet politike parlamentare të cilat nuk kanë propozuar deputetë për anëtarë të komisionit zgjedhor për zgjedhjen e kryetarit të Kuvendit me votim të fshehtë, që ta bëjnë këtë, por të njëjtat nuk paraqitën propozime.
Dehari hodhi në votim përbërjen e komisionit, me anëtarët e propozuar në vazhdimet e kaluara të seancës.
Nga 104 deputetë të pranishëm në sallë, 51 votuan për, një ishte kundër, ndërsa abstenime nuk pati./ rtk/ KultPlus.com
Përzgjedhja e poezive nga vetë poeti duke u përcaktuar për krijimet më të dashura, pa dyshim, është një sfidë e bukur, edhe pse në këtë rast është vështirë për secilin poet ta dallojë njërën poezi, por është edhe më vështirë ta mënjanojë tjetrën, madje edhe kur nuk e ndjek as rendin kronologjik të botimit të veprave të veta. Kriteri subjektiv mbase është edhe një vendim enigmatik për secilin poet. Po kështu, ndodh përafërsisht edhe kur i referohet vetëm një dimensioni të caktuar, qoftë tematik, motivor, estetik, figurativ, stilistik etj., sepse ridëshmohet sfida tjetër e radhës përbrenda aktit komunikues me lexuesin.
Mbi tridhjetë vjetët e krijimtarisë poetike të Lulzim Tafës që janë paraqitur në tetë libra me poezi: “Gjaku nuk bëhet ujë” (1993), “Metaforë e pikëlluar” (1995), “Planeti Babiloni” (1997), “Vdekja çon fjalë” (1998), “I kam edhe dy fjalë” (2012), “Shtini n’dhe këto fjalë” (2015), “Flirt” (2019) dhe “Rivali i Adamit” (2024), dëshmojnë për individualitetin e një poeti që udhëtimin e tij krijues e bën vetëm me zjarrin e poezisë në shpirt.
Prirja e tij kryesore, pra poezia, e ka krijuar ndjesinë shpirtërore për ta fuqizuar teknikën e tij shkrimore, duke depërtuar në shtresat semantike të tekstit poetik, si me idetë, motivet, temat, por edhe me përbërës të tjerë. Që nga fillimet e tij krijuese, Lulzim Tafa, bën një lojë të shkathët poetike me fjalë të zgjedhura dhe me figura të bukura, madje bën një lojë magjike me gjuhën e tij poetike, në radhë të parë, për ta kapur esencën e ndjenjave kryetipore përbrenda ritmit të ideve dhe mendimeve në një udhëtim të sigurt, të zjarrtë e pasionant. Prandaj loja e tij e shkathët poetike shqiptohet aty ku fillon të ndërtohet sistemi filozofik i krijimit, i poezisë, pra thelbi i saj, në mënyrë të veçantë, ritmi i asociacionit, siç do të thoshte Northrop Fraj. Natyrisht është një fat i mrekullueshëm për secilin poet kur gjuha, ligjërimi, figura e afirmojnë dhe e zhvillojnë rrugën e tij poetike përbrenda horizontit të receptimit.
Kësaj radhe, Antologjia Personale e Lulzim Tafës bëhet kryetemë e dashurisë së tij për poezinë përbrenda ndjeshmërisë së tij shpirtërore duke i sistemuar idetë, konceptet dhe mendimet e tij krijuese.
Efekti estetik i lirisë poetike
Lulzim Tafa shkruan vargje që të mallëngjejnë dhe të rrëmbejnë njëkohësisht, siç janë për shembull poezitë “Paralajmërim për ata që do t’iu vdes Nana”, “Sa shpejt më harroi Nana”, “Andrra”, “Letër Bujar Tafës” etj. Ritmi i poezisë së tij arrin kulminacionin e
ironisë lirike, pikërisht me përshkrimin figurativ të mungesës e zbraztësisë dhe me fuqizimin magjepsës të fenomeneve të realitetit jetësor si përjetim estetik në shumicën e fushave semantike. Kështu ndodh me tipin e poezive, kur në epiqendër qëndrojnë ëndrrat, derisa poeti përgatit ekspozitën e tij shpirtërore me ndjenja, mendime, figura, ide, stil, gjuhë dhe me përplot metafora të bukura. Kështu ndodh në imagjinatën e tij, kur e trajton fatin e njeriut nëpër kohë dhe hapësira të ndryshme, kur e koleksionon dashurinë dhe lumturinë apo edhe vuajtjen e dhimbjen, për t’i shpjeguar figurativisht fshehtësitë e kësaj bote. Kështu ndodh, kur shkruan me admirim vargje përkushtuese për poetët. Po kështu ndodh, kur e trajton motivin e luftës apo kur merret me zbërthimin e miteve dhe legjendave ose kur e rikrijon imazhin për zanafillën e qenies njerëzore, për Adamin, Evën etj.
Lulzim Tafa e përcakton qartë idenë e krijimit poetik duke qenë ngulmues i shkathët për t’i zbuluar të panjohurat dhe të pathënat për qenien njerëzore në një kontekst të ri stilistik e figurativ, pastaj për t’i emërtuar gjërat dhe fenomenet sipas kodit të tij poetik. Këtu mund të bëhet fjalë për përzgjedhjen dhe për përfshirjen e imazheve simbolike e metaforike përbrenda ligjërimit, ritmit dhe figurës, për t’i zgjuar ndjenjat e heshtura dhe të panjohura të njeriut në kohë lufte, në kohë pandemie, në kohë paqeje, në kohë lirie, kur dihet se secila kohë përjetohet në rrethana të caktuara dhe e ruan kujtesën e vet.
Poezia e Lulzim Tafës i ka shenjat e veta që dëshmojnë rrugëtimin e tij krijues përbrenda një shtegtimi të pafund, ku fillon thurja e aktit krijues të shkrimit, duke iu dhënë përparësi ideve dhe koncepteve kryesore përmes tablove, çasteve, situatave, pastaj fuqizohet mesazhi i poezisë përmes shenjave poetike, ku pikat e matjes së dashurisë, dhimbjes, ëndrrave, nostalogjisë, fatit, vetmisë etj., i formësojnë rrathët e vet koncentrikë dhe secila bëhet më tërheqëse, më domethënëse, më kuptimplote.
Përmes poezisë së tij, Lulzim Tafa, pothuajse, e zvogëlon trishtimin dhe melankolinë, ndërsa e zmadhon jetën dhe dashurinë. Për më tepër litota dhe hiperbola janë dy nga figurat stilistike që e ndërtojnë formën e ëndrrave të poetit, pastaj vijnë enumeracioni, simboli, metafora, antiteza, alegoria, paradoksi, krahasimi, paralelizmi etj.
Poezia e Tafës nuk zbaton rregulla, por zbaton ndjeshmëri, madje edhe temperament të veçantë gjuhësor duke shtresuar sa më shumë imazhe në triumfin e plotë të çasteve dhe detajeve parodizuese.
Për poetin mjafton dimensioni emocional, i harmonizuar me dimensionin poetik, psikologjik dhe filozofik. Edhe kur ëndrra e paralajmëron zhgjëndrrën, edhe kur rrënjët e dashurisë i lidhin fijet e lumturisë përbrenda realitetit ekzistues, ndërsa secili nga episodet e jetës strukturohet deri te pavdekësia e shpirtit.
Prandaj ndjeshmëria e tyre e përcakton dimensionin e një rituali krijues përmes së cilit renditen fenomenet jetësore dhe fenomenet letrare. Aty ka virtyte e vese. Ay ka situata të paharrueshme. Aty frymon çdo detaj. Aty ka lumturi. Aty fiton gjithmonë e bukura. Aty ka përplot dashuri. Kështu përmes mesazhit poetik jetësorja bëhet letrare, ndërsa letrarja fuqizohet nëpër të gjitha shtresat semantike të poezisë për të mbërritur dimensionin e caktuar të ligjërimit.
Triptiku poetik për Nanën
Tri poezitë e Lulzim Tafës për Nanën janë poezi antologjike, ndër më të bukurat, që hyjnë përbrenda hierarkisë së vlerave të poezisë së sotme shqipe, pikërisht me mrekullimin e magjisë së dashurisë për Nanën, në radhë të parë, përmes gjuhës dhe mendimit. Në këto tri poezi, burimi i emocioneve fuqizohet e dramatizohet nëpërmjet shenjave të dashurisë në çdo fazë të jetës, herën e parë dhe shenjave të mërzisë, dhimbjes, mungesës, herën e dytë, për të qëndruar gjithmonë përbrenda shpirtit të poetit. Në çdo çast është e pranishme dashuria e përjetshme dhe e pakrahasueshme për Nanën.
Prandaj kur poeti e çel këtë shteg të dashurisë, nuk mund ta mbyll më. Kësaj radhe, është shtegu
i përjetësisë përbrenda lirikës së pikëlluar, bashkë me baladën dhe elegjinë. Aty formësohet rrethi i vetmisë së pafund.
Nana ka shkuar në amshim. Nana hesht. Nana nuk flet. Nana mbledh lule. Nana është në parajsë. Këto tri poezi janë ndër shembujt më të përsosur të ligjërimit përmes thjeshtësisë poetike të vargut, pikërisht me mjeshtërinë e mahnitshme të ideve, sigurisht përmes shpërthimit më emocional në tërë krijimtarinë e Lulzim Tafës.
Fund e krye, në këto tri poezi drama shpirtërore e poetit zhvillohet përbrenda këtyre akteve, pikërisht në kërkim të zjarrit krijues, për t’i kapërcyer të gjitha urat midis jetës dhe vdekjes,
derisa poeti të dalë në rrugën vetmitare, duke pëshpëritur më zë të lartë emrin e saj ose mungesën e saj ose mërzinë për të, duke dëshmuar se Fryma e Nanës ekziston dhe nuk vdes kurrë.
Kjo Frymë e fuqizon mrekullinë dhe madhështinë e përjetësisë; bëhet motiv gjallërues, riformësohet me dritën e vet, madje kur kapërcehet pragu i jetës për të mbërritur deri te pragu metafizik. Për më tepër, “kuvendimi” i poetit me Nanën, kur ajo tashmë ndodhet në botën e amshuar, është lidhja e fuqishme shpirtërore që një poet mund ta bëjë përmes artit krijues në jetën e tij, bëhet himn i shpirtit dhe testament i fjalës së shkruar. Në këtë udhë të krijimit, ndërtohet dhe funksionalizohet përjetësia e vargut poetik. Poezia bëhet më e fuqishme,
më dramatike, më fantastike sepse lidhet me ndjenjën e amësisë. Prandaj përbrenda kësaj
rikujtese dhe kësaj ndjenjeje, çdo ëmbëlsi e fjalës së saj shndërrohet në imazh të bekuar.
Këto elemente metaforike e simbolike janë të pranishme në triptikun poetik “Paralajmërim për ata që do t’iu vdes Nana”, “Sa shpejt më harroi Nana” dhe “Nana as sot nuk heq dorë nga lulet”. Në këtë mënyrë, Lulzim Tafa, e tejkalon perceptimin simbolik e mallëngjyes, duke e mishëruar dashurinë për Nanën përbrenda imazhit të pavdekësisë.
Arti i poezisë thellohet në relacione të caktuar semantike, përmes një karakerizimi metafiksional,
ku shenjat esenciale përqendrohen te fakti i mungesës dhe te çasti i dhimbjes dhe i mërzisë.
Portretizimi i Nanës, i detyrohet marshit sipëror të përfytyrimit dhe të shpërfytyrimit për të arritur deri te pavdekësia e ndjeshmërisë shpirtërore, kur poeti e lëshon një lloj ofshame ritmike, si në poezinë e parë “Paralajmërim për ata që do t’iu vdes nana”, me vargjet: “Një terr syve u bie/Si dita pa diell/Si nata pa hanë/Në ditën e katërqind e pestë/Kur mbetesh pa nanë”, pastaj në poezinë e dytë “Sa shpejt më harroi Nana”, me vargjet:”Nana sot e ka datëlindjen/U bë katër vjeçe/Sa ngadalë u rritkan të vdekurit”/, si dhe në poezinë e tretë: “Nana as sot nuk heq dorë nga lulet”, me vargjet:” Shtatë vjet u banë sot Nanë/Shumë bukur po dukesh/Hiq nuk
t’u paska vjetru/Qefini”/. Gjithsesi, në këtë triptik poetik shenjimi i këtyre rrethanave shpirtërore për poetin bëhet verifikim i pakapërcyeshëm i dhimbjes dhe akt i pandërprerë i mallit.
Fuqia përfytyruese e dashurisë së poetit për Nanën e bën poezinë e Lulzim Tafës përfaqësues të një poezie më mbresëlënëse në poezinë e sotme shqipe. Këto tri poezi e kanë një emërues të përbashkët emocional, pikërisht te Dashuria për Nanën që i jep kuptim jetës, pikërisht me fuqinë e vargjeve që burojnë nga shpirti i poetit.
Po kështu, sinkronizimi i ndjenjës me mendimin është një lloj shtegtimi i pafund në kërkim të mallit të pashtershëm. Poezitë përkushtuese të Lulzim Tafës për Nanën janë një lloj shenjtërimi lirik ku fuqizohet dashuria dhe madhërohet figura e saj.
Ndjesia kryetipore e dashurisë
Poezitë e Lulzim Tafës për dashurinë janë një projekt letrar që ofrojnë shenjat fantastike të frymëzimit poetik ku shqiptohet ndjesia shpirtërore bashkë me të gjithë përbërësit e dashurisë. Pa dyshim, kjo është njëra ndër pasuritë më të mëdha poetike për poezinë e një poeti. Çasti i ligjërimit të dashurisë mbërrin kulmin e përjetimit estetik, pikërisht me elementet më tërheqëse të botëpërjetimit. Aty zgjerohet hapësira e shenjimeve me treguesit e zjarrmisë shpirtërore.
Në poezitë “Të dielave mos më thirr”, “Ke fjetur nën hënë”, “Shkurtimi i një emri të bukur”, “Të dua më shumë se Paulinën”, “Ashensori”, “Vasha e Dukagjinit”, “Kur ti më thërret” etj., shqiptohet fuqishëm ëndrra e dashurisë në krijimin e situatave lirike.
Kodi i shqiptimit të dashurisë zbërthehet përmes zërit të poetit. Shenjat e shpërthimit të ndjenjave sa vijnë e bëhen më të qarta duke i ndërlidhur kuptimet dhe domethëniet përbrenda formulës së poezisë. Në fakt, poezia është formulë magjike e ndjenjave, mendimeve, përfytyrimeve, figurave. Është interpretim i imazheve që përmes tyre shprehet çasti i krijimit.
Poezia është burim i mendjes, ka thënë Borhesi. Njëra ndër poezitë që i ka shenjat e veçanta lirike në tërë opusin krijues të Lulzim Tafës është poezia “Andrra”. Është një procesion metafizik që zbulon situata përbrenda substancës së krijimit duke i dhënë gjallëri gjuhës poetike, për ta fuqizuar udhëtimin shpirtëror të poetit në kërkim të lojës metaforike me yjet, me qiellin, me planetet e tjera, në kohë-hapësirën ku dashuria bashkë me ëndrrën e ushtrojnë misionin e vet, pastaj për të ngadhënjyer mbi përballjet e shumëfishta. Është një kërkim që mund t’i ngjajë doktrinës së Jungut për ëndrrat.
A është ekzistenca aventurë shpirtërore nëse është në harmoni me fuqinë qiellore apo me gravitetin tokësor, derisa në këtë ëndërr mbijeton poeti kur thotë: “Se/Zoti është një fëmijë i vogël/Që luan me yje”.
Në poezinë “Andrra” jepen variacionet e ligjërimit parodizues brenda një konteksti të caktuar poetik dhe figurativ. Këto karakterizime i projekton LulzimTafa, poet i përkushtuar, me talent dhe i formuar, i cili ligjërimin e tij poetik e thur në mënyrën më të bukur, mahnitëse dhe të mrekullueshme. Këto tri shenja të dallueshme e fuqizojnë fushën semantike me atributet e tyre.
Lulzim Tafa me stilin e tij krijues i ka tipizuar përbërësit e andrrave apo të ëndrrave. Loja e tij me gjuhën nëpër të gjitha shtresat semantike e shqipton rrugën e frymëzimit drejt përsosmërisë së motiveve dhe temave.
Lulzim Tafa edhe kur e përgatit ekspozitën e tij poetike me ëndrra, mendon për zhgjëndrrën dhe jetën. Në botën e tij letrare funksionalizohen gjithnjë idetë fundamentale. Poezitë “Ekspozitë me ëndrra”, “Ëndrra për kalorësit e botës”, “Pasaktësia e një ëndrre”, “Teoria e shpjegimit të ëndrrave”, “Tri pyetjet për shpjegimin e andrrave”, “Andrrat nuk janë si njerëzit”, “Pazari i
ëndrrave”, “Poezia në bursë ose ëndrra me vargje dhe dollarë”, sikur i nënshtrohen analizës dhe vlerësimit të poetit që ta projektojë ëndrrën më të bukur krijuese, mbase në themel të krijimtarisë së tij letrare. Në këtë mënyrë, prania e ëndrrës në poezinë e Lulzim Tafës është rishfaqje e dimensionit psikologjik, e artikuluar në disa variacione.
Po kështu në mesin e shumë poezive përbrenda opusit krijues të Lulzim Tafës, dallohen poezitë
përkushtuese, poezitë që trajtojnë temën e dhimbjes, poezitë që trajtojnë temën e luftës dhe poezitë që e kanë referencë kodin biblik.
E para: Në procesin e krijimit të poezisë në trajtën më dashuruese është poezia përkushtuese, e
fuqizuar përmes ndjeshmërisë poetike dhe cilësimit figurativ për shëmbëlltyrat e poetëve. Është
një dialog poetik, i sistemuar dhe i lidhur ngushtë me frymën, shpirtin, artin, krijimin, por edhe me adhurimin, sikundër edhe me të shkuarën dhe të ardhmen, pastaj me kohën, hapësirën, rrethanat etj.
Në ligjërimin e tij poetik nëpërmjet ideve dhe figurave portretizohen poetët: Çarls Bukovski, Azem Shkreli, Ali Podrimja, Mirko Gashi, Basri Çapriqi, Kujtim Paçaku, Jevrem Bërkoviq, Izet Sarajliq, Dmytri Chystiak, Ion Deaconesku, Bujar Tafa etj. Duke e ndjekur këtë praktikë krijuese të shqiptimit të shenjave të përveçme për poetët, Lulzim Tafa, sjell figura, simbole, metafora, imazhe etj., të cilat e kanë përbrenda magjinë e vet frymëzuese për veprat e poetëve.
Poezitë përkushtuese për poetët, para se gjithash, i shquan adhurimi për vlerat e poezisë së tyre,
prandaj përzgjedhja e shëmbëlltyrave, gjithsesi, është privilegj i lumtur i poetit, madje rimarrje e
dashurisë për artshkrimin e tyre.
E dyta: Edhe në poezitë ku dhimbja bëhet kryetemë e kryefigurë, siç janë poezitë: “Në mungesën tonë”, “Edhe ata që nuk i njohim vuajnë”, “Ti a ke dhimbje”, “Planeti i dhimbjes”, “Lisat”, “Ata më thanë ik e unë ika”, “Lisat flejnë në këmbë”, “Gjaku nuk bëhet ujë” etj., Lulzim Tafa, dëshmon shkathtësinë e tij krijuese në përdorimin e lirisë poetike përbrenda poezisë, aty ku me mjeshtëri kombinohen fjalët dhe figurat, idetë dhe konceptet, gjuha dhe stili, imazhi real dhe imazhi irreal etj.
Trajtimi i temës së dhimbjes në poezinë e Lulzim Tafës është i shpjegueshëm në shumë rrafshe të interpretimit edhe kur e funksionalizon ritmin poetik, si rrjedhojë e dramatizimit të temave dhe
motiveve. Kësisoj, dhimbja paraqitet e përjetohet në mënyrën e vet duke marrë kuptim, ngjyrim dhe domethënie të caktuar poetike. Në poezinë e Lulzim Tafës vizatohet figurativisht planeti i dhimbjes, pastaj harta e dhimbjes, ndërsa njeriu lind, jeton e vdes me dhimbje duke udhëtuar me hartën e Kosovës në shpinë (poezia “Gjaku nuk bëhet ujë”). Dhimbja është thurje e bukur që e ndërton mozaikun e fatit të njeriut për t’u shndërruar në një palimpsest i të gjitha vuajtjeve shpirtërore. Është lidhja e një situate shpirtërore me situatën tjetër medituese, madje dhimbja është citat i përjetshëm i jetës dhe i vdekjes.
E treta: Poezitë për luftën shqiptohen nga një pozicion tjetër autorial. Përtej gjendjes shpirtërore
janë jeta, liria dhe vdekja, Pak më larg është vetmia bashkë me ankthin e halucinacionet, pastaj përsëritja e vazhdueshme e trishtimit. Përjetimi i luftës rikrijon pamje heroizimi, por edhe
pamje tmerri. Në poezitë “Vdekja çon fjalë”, “Reportazh i luftës së shenjtë”, “Lufta”, “Sllavisha me Yugo të kuqe”, “Svetllana dhe lufta”, “Lufta e Katërt Botërore” etj., Lulzim Tafa, bën një renditje të imazheve që e formësojnë metaforikisht besueshmërinë e përjetimit të çasteve
jetësore, prandaj jo rrallë organizimi i ligjërimit bëhet me përmbysje të situatave në kuadrin e evidentimit dhe karakterizimit të elementeve esenciale.
Djegia e shtëpisë, e bibliotekës, e librave, e dorëshkrimeve, përfytyrohet e shpërfytyrohet në
poezitë e Lulzim Tafës që trajtojnë temën e luftës. Kujtesa e poetit mbijeton pikërisht me triumfin e shpirtit njerëzor. Imazhet e frikshme e të tmerrshme i rikrijojnë situatat e panumërta të
ballafaqimit me vdekjen, derisa barten kujtimet e tmerrit, pothuajse, herë në qiell e herë në tokë,
derisa merr fund drama e dhimbjes njerëzore dhe drama e dhimbjes kombëtare.
E katërta: Te lloji i poezive që e kanë reference kodin biblik, në radhë të parë, për Adamin dhe
Evën etj., Lulzim Tafa, i rinovon idetë dhe konceptet për ta zgjeruar hapësirën krijuese me meditime lirike që prodhojnë artshkrimin të pasuruar me gojëdhëna, mite e legjenda. Ky proces tashti bart më shumë shenja të ekzistencës, madje shenja që marrin kuptime të reja.
Poezitë “N’zanafillë”, “Rivali i Adamit”, “Përralla për fëmijë”, “Në maternitet”, “Protestë”, “Vëllavrasje”, “Frika”, “Gru e dru qajnë si ne”, “Kujtime të pashkruara”, “Kaltër dhe kuq”, “AND”, sjellin një pikëshikim të ri në poezinë e Lulzim Tafës.
Gjatë procesit krijues shumë shembuj të vargjeve përfaqësojnë domethënien semantike të mitit me gjuhën, figurën, idenë, aty ku shpaloset teoria e krijimit të botës, kësaj radhe, fuqizohet si teori e krijimit të vargjeve poetike. Në këtë drejtim, poezia e Lulzim Tafës është e mbushur me plot kuptime simbolike, ku secili prej tyre luan rol të veçantë në relacionin shenjuesi dhe i shenjuari.
Përfundimi
Poezia e Lulzim Tafës i referohet një leximi të frymëzuar dhe një përjetimi të veçantë estetik. Për
nga idetë, stili dhe ironia lirike kjo poezi ndërlidhet me poezinë e viteve të tetëdhjetë të shekullit të kaluar, ndërkaq poeti i takon brezit të poetëve të viteve nëntëdhjetë.
Në poezinë e këtij poeti, në njërën anë, fuqizohet paradoksi dhe kontrasti, ndërsa në anën tjetër,
përmbyset konvenca dhe klishetizmi. Në fakt, është një poezi që i thellon variantet shkrimore gjuhësore të shqipes: i rimerr, i sistemon dhe i funksionalizon në raport me botëpërjetimin, duke e forcuar poetikën, madje edhe në rrafshe brendatekstore, për të krijuar efekte estetike pikërisht me kodin e vet poetik, kryesisht përmes gjuhës poetike.
Në këtë mënyrë poezia e Lulzim Tafës e ruan dhe e pasuron ligjërimin dhe ndërton kuptime të veçanta poetike, duke u ndërlidhur me dukuri dhe fenomene të realitetit jetësor, sikundër që e formëson botën e vet apo modelin e vet krijues me vlerat e përfaqësuara.
Po e përmbyll parathënien për Antologjinë Personale të Lulzim Tafës, pikërisht me vargjet e tij virtuoze: “Poezia është si Toka/Veç pak më e madhe”.
(Parathënia e librit “Antologji personale”, Kosova PEN Center, Prishtinë, 2025)/ KultPlus.com
Më 4 qershor 1922, lindi në Shkodër aktori Ndrekë Shkjezi.
Ai ka qenë ndër bashkëthemeluesit e Teatrit të Shtetit në vitin 1947, ku edhe ka dhënë kontributin e tij në skenën e këtij teatri deri në vitet ‘80.
Rolin e tij të parë në kinematografi e pati në vitin 1953 tek filmi “Skënderbeu”. Më pas do të shfaqej në kastet e filmave më të dashur shqiptarë, sikurse janë: “Cuca e maleve”, “Prefekti”, “Një djalë dhe një vajzë”, “Radiostacioni”, “Shoku ynë Tili” etj.
Ndrekë Shkjezi u nda nga jeta në vitin 2000. Për meritat e tij artistike, është vlerësuar me Urdhrin “Naim Frashëri” dhe në vitin 1989 ka marrë titullin “Artist i Merituar”./atsh/ KultPlus.com
Georges Bizet ishte një nga kompozitorët më të rëndësishëm francezë të shekullit të 19-të, i njohur kryesisht për operën e tij të famshme Carmen. Megjithëse jeta e tij ishte e shkurtër, krijimtaria e Bizet la gjurmë të thella në historinë e muzikës klasike dhe operës, transmeton KultPlus.
Georges Bizet lindi më 25 tetor 1838 në Paris, Francë. Emri i tij i plotë ishte Alexandre César Léopold Bizet, por u njoh botërisht si Georges Bizet. Ai u lind në një familje me prirje muzikore: babai i tij ishte mësues i këngës dhe nëna e tij kishte lidhje me pianistë të njohur të kohës. Kjo atmosferë e ndihmoi që në moshë të re të tregonte një talent të jashtëzakonshëm për muzikën.
Në moshën 9-vjeçare, Bizet u pranua në Konservatorin e Parisit, një arritje e rrallë për një fëmijë të asaj moshe. Aty studioi me disa nga kompozitorët më të mëdhenj të kohës, përfshirë Charles Gounod dhe Fromental Halévy (i cili më vonë do të bëhej vjehrri i tij). Bizet ishte një student brilant, duke fituar disa çmime, përfshirë Çmimin e Romës në vitin 1857, një bursë prestigjioze që i mundësoi të studionte në Itali për disa vite.
Pas kthimit në Paris nga Roma, Bizet filloi të kompozojë opera dhe vepra orkestrale, por për një kohë të gjatë nuk pati sukses të madh publik. Ai shkroi disa opera që sot janë më pak të njohura, si Les pêcheurs de perles (Peshkatarët e Perlave, 1863) dhe La jolie fille de Perth (Vajza e bukur e Perthit, 1867), të cilat u pritën me vlerësime të përziera.
Për të siguruar jetesën, ai shpesh punonte si pianist shoqërues, dirigjent, apo përpunues partiturash për kompozitorë të tjerë. Megjithëse vlerësohej si një talent i madh, shumë prej veprave të tij hasën në indiferencën ose skepticizmin e kritikëve të kohës.
Në vitin 1875, Bizet përfundoi operën Carmen, bazuar në një novelë të Prosper Mérimée. Opera u shfaq për herë të parë më 3 mars 1875 në Opéra-Comique në Paris. Pavarësisht se sot konsiderohet si një nga operat më të mëdha në histori, premiera e saj nuk pati sukses të menjëhershëm. Audienca e kohës e konsideroi veprën si tepër e guximshme dhe tragjike për një skenë që zakonisht prezantonte vepra më të lehta.
Fatkeqësisht, Georges Bizet vdiq vetëm tre muaj pas premierës së Carmen, më 3 qershor 1875, në moshën 36-vjeçare, nga një sulm në zemër. Ai nuk jetoi për të parë suksesin ndërkombëtar të operës së tij, e cila më vonë u ngjit në skena të mëdha botërore dhe u bë një nga veprat më të interpretuara ndonjëherë në historinë e operës.
Pas vdekjes së tij, figura e Georges Bizet mori rëndësinë që meritonte. Kompozitorë si Claude Debussy dhe Pyotr Ilyich Tchaikovsky e vlerësuan lart veprën e tij, veçanërisht për mjeshtërinë në orkestrim dhe ndjeshmërinë dramatike.
Sot, Carmen është një simbol i pasionit, dramës dhe fuqisë muzikore, ndërsa vetë Bizet njihet si një nga pararendësit e realizmit në operë dhe si një nga kompozitorët më me ndikim në zhvillimin e muzikës franceze./KultPlus.com
Johann Strauss i Ri lindi më 25 tetor 1825 në Vjenë, Austri, dhe vdiq më 3 qershor 1899. Ai është një nga figurat më të ndritura të muzikës austriake dhe botërore, i njohur sidomos për kompozimin e valcerëve, polkave dhe operetave që e bëjnë atë një ndër emrat më të dashur të muzikës klasike të shekullit XIX, transmeton Kultplus.
Johann Strauss i Ri ishte djali i kompozitorit të njohur Johann Strauss i Vjetër, i cili fillimisht nuk dëshironte që biri i tij të merrej me muzikë. Ai donte që Johann të studionte për ekonomi ose ndonjë profesion tjetër të qëndrueshëm. Megjithatë, pas largimit të babait nga familja, nëna e tij e përkrahu në rrugën muzikore dhe Johann filloi studimet me mësues të ndryshëm privatë, përfshirë Joseph Drechsler.
Në vitin 1844, në moshën 19-vjeçare, Johann Strauss i Ri mbajti koncertin e tij të parë në restorantin “Dommayer’s Casino” në Hietzing të Vjenës. Performanca e tij u prit me entuziazëm dhe menjëherë filloi të fitojë popullaritet, megjithëse për disa vite u përball me konkurrencën e drejtpërdrejtë të të atit.
Pas vdekjes së Johann Strauss-it të Vjetër në vitin 1849, ai bashkoi orkestrën e të atit me të tijën dhe u bë figura kryesore e muzikës argëtuese në Austri.
Johann Strauss i Ri kompozoi mbi 500 vepra, përfshirë valcerë të famshëm si: ‘An der schönen blauen Donau (Në Danubin e bukur blu, 1867)’, ‘Këngët e Danubit’, ‘Kiss me quick’, ‘Polka, marshe dhe galopa’. Ai po ashtu kompozoi opereta, si ‘Die Fledermaus (Lakuriqi i natës, 1874)’, ‘Eine Nacht in Venedig (Një natë në Venecie, 1883)’, ‘Der Zigeunerbaron (Baroni Cigan, 1885)’
Valcerët e tij ishin jo vetëm muzikë për kërcim, por edhe kompozime të sofistikuara, plot elegancë, melodi të paharrueshme dhe orkestrim brilant. Ai e ngriti valcerin nga një formë e thjeshtë argëtimi popullor në një art të vërtetë muzikor.
Johann Strauss ishte i martuar tri herë dhe jetoi një jetë plot ngjarje, duke udhëtuar shpesh dhe duke dirigjuar veprat e tij në shumë qytete të Evropës. Ai pati ndikim të jashtëzakonshëm në muzikën e kohës së tij dhe është ende shumë i dashur sot, sidomos në koncertin tradicional të Vitit të Ri në Vjenë, ku veprat e tij janë pjesë kyçe e programit.
Strauss i Ri mbetet një ikonë e muzikës austriake dhe evropiane. Veprat e tij vazhdojnë të interpretohen në të gjitha anët e botës, duke i dhënë jetë shpirtit të Vjenës dhe duke mbetur simbol i bukurisë dhe gëzimit muzikor./KultPlus.com
