19 vite pa Rifat Kukaj, ndër shkrimtarët më të suksesshëm në letërsinë shqipe për të rritur dhe fëmijë

Posted on by Kult Plus

Rifat Kukaj është një ndër shkrimtarët më të suksesshëm në letërsinë shqipe për të rritur dhe fëmijë.

Kukaj ka lindur në Tërstenik Drenas të Republikës së Kosovës. U shkollua në Drenicë dhe Prishtinë. Ai ka punuar tre vjet në Drenicë si mësues para se të kalojë në Radio Prishtinë si redaktor për kulturë, më konkretisht redaktor i programeve për fëmijë. Nga viti 1975 punoi në redaksinë e Shtëpisë Botuese “Rilindja” si redaktor për letërsinë për fëmijë.

Ai vdiq në moshën 67 vjeçare më 11 shtator 2005, në qytetin shqiptar të Ulqinit, Mali i Zi.

Rifat Kukaj ka botuar mbi dyzet libra. Romanet e tij më të mira janë “Bardhi i Mirushja”, “Rrasa e zogut”, “Shkrepi i diellit”, “Lepuri me pesë këmbë”, “Vjollca magjike”, “Zogu i bardhë”, “Kokërrmeli e pilivesë”, “Gjeli në kuvertë”. “Xhuxhi nga xhuxhishta”.

Rifat Kukaj njihet më së shumti për poezitë e tij për fëmijë. Ka botuar këto vëllime me poezi për fëmijë: “Gjerdani i blertë”, “Lejlekët në luhaja”, “Vallja e kallinjve”, “Deti u bëftë kos”, “Çka fshin dhelpra me bisht”, “Pshurrani i gjyshit”, “Shtegu i laureshave”, “Trimëritë e karkalecit”, “Zogu i Lasgushit”.

Ai ka botuar edhe shumë vëllime me tregime, ndër të tjera: “Harmonika”, “Përqafimet e njoma”, “Rrëfenjëza”, “Ujku me kamera”, “Djaloshi i zjarreve”, “Elefanti që fluturonte”.

Ai ishte shumë i njohur për humorin e tij unik dhe u perceptua gjerësisht si pionieri i kulturës së humorit urban.

Ndër vëllimet e tij më të mira me poezi të të rriturve janë: “Nusja”, “Qafa e Ujkonjës”, “Njeriu që nuk mund të vdiste”.

Rifat Kukaj ka shkruar mbi tridhjetë vepra të dramatizuara si radiodramë, dramë, akte teatrale etj. Ai shkroi skenarin për filmat e mëposhtëm: Lepuri me pesë këmbë (1982), Qesh e ngjesh (1982) (TV), 2 plus (1981) (mini) Seriale TV, Gëzuar viti i ri (1976) (TV), Bujku (1973) (TV).

Rifat Kukaj ka përkthyer gjithashtu një sërë librash nga sllovenia dhe serbo-kroatishtja në shqip.

Ai ishte fitues i një numri të madh çmimesh dhe çmimesh për letërsinë, ndër të cilat: “Ismajl Qemajl Vlora” – Vlorë, Shqipëri, “Oton Zhupaniçiç” – Lubjanë, Slloveni, “Ivan Goran Kovaçiq” – Zagreb, Kroaci, “Neven” – Beograd, Serbi, “Zmaj” – Novi Sad, Serbi, “Shpërblimi i dhjetorit”, – Prishtinë, Kosovë, “Shpërblimi i nëntorit” – Prishtinë, Kosovë, “Ganimete Tërbeshi” – Prishtinë, Kosovë. /KultPlus.com

Midis Kamysë dhe Kadaresë nga Jusuf Buxhovi

Posted on by Kult Plus

Studim krahasues i romanit „Shënimet e Gjon Nikollë Kazazit“ të Jusuf Buxhovit me rastin e botimit në frëngjisht nga botuesi i njohur francez “L’Harmatann” i Parisit.

Shkruan: Aleksandar ZOTO

Është e pamundur të pohohet që leximi i „Dekameronit“ të Bokaçios, i „Ditarit të murtajës“ të Daniel dë Fosee (De Foes) , i „Ambre“ të Katlen Vinsorit (Kathleen Winsorit), i „Kalorësit mbi çati“ të Xhinios (Giono) ose edhe i „L´oevre au noir“ të Margarita Jursenarit (Marguerete Yourcenar), t´i ketë paraprirë hartimit të „Shënimve të Gjon Nikollë Kazazit“ të Jusuf Buxhovit, përderisa keto vepra, nëse nuk gabohemi, nuk kanë qenë të përkthyera në shqip, pa dyshim, as në serbokroatisht. Nga ana tjetër, është e pamundur të përfytyrohet që Buxhovi të mos ketë njohur romanet e Ismail Kadaresë që i kanë paraprirë romanit të tij, sepse, megjithëse të ndaluar nga pushteti serb, ata kanë qarkulluar midis shqiptarëve të Kosvës, qoftë edhe në pak kopje.

Është e pamundur,gjithashtu, të imagjinohet që Buxhovi nuk e njihte „Murtajën“ (La Peste) e Alber Kamysë, këtij klasiku të letërsisë botërore. Pra, është me interes të shohim se si romani i tij, që rrëfen peripecitë e një epidemie murtaje në sfondin e luftës së fshehtë dhe të hapur midis otomanëve dhe shqiptarëve, vendoset në linjën e romanit të Kamysë dhe të disa veprave të Kadaresë dhe takon temën e tyre ose, më saktesisht shtyhemi të shikojmë sesa ai arrin t´u shpëtojë atyreve, të përballojë sfidat që paraqesin këto vepra për të parë, pasi as që mund të vihet në dyshim që ai të ketë pasur synim të vetëm emitimin e tyre, riprodhimin,nëse mund të thuhet e Kadaresë ose të Kamysë në dorë të dytë; krijimtaria e tij e mëparshme e përjashton a priori një proces të tillë dhe një lexim sadopak i vëmendshëm i „Shënimve të Gjon Nikollë Kazazit“ e mbështet këtë mendim.

Në fakt, s´bëhet fjalë për një „remake“ (nga angl.“ribërje“) të „Kështjellës“, i pari nga romanet e Kadaresë, të cilat i jemi referuar. Së pari, sepse Buxhovi rrëfen në të për një epidemi murtaje të shkaktuar nga pushtuesit turq, me synimin politik më tepër se ushtarak, kundër banorëve të qytetit dhe të rrethinës së Gjakovës, synimi është të dobësohet pa kthim dhe të gjunjëzohet një komb tashmë i nënshtruar nga qeveria e Portës, por që ruan një karakter tepër të pavarur, duke e qëlluar për vdekje në përmasa të mëdha. Për më tepër veprimi vendoset në një datë të saktë, në vitin 1747, zgjedhje kjo që me siguri nuk është rastësore, por ka një bazë historike në kryengritjen që shpërthyen gjatë shekullit XVIII kundër sundimit osman.

Në romanin „Kështjella“ përkundrazi, futja e minjve të infektuar në kështjellën e rrethuar përbën një nga manovrat e njëpasnjëshme, me anë të të cilave Tursun pasha përpiqet të bëhet zot i saj; nga ana tjetër, rrëfimi zhvillohet pa referim kronologjik të veçantë dhe ngjarjet shihen kryesisht nga ana turke. Së fundit, nëse Buxhovi, nën shembullin e Kadaresë, aludon për armët bakteriologjike të këtij shekulli, ai zhvillon paralelisht një temë që kolegu i tij i Tiranës vetëm sa e ka skicuar (dhe pa folur për murtajën) në një skaj të novelës së tij „Krushqit janë të ngrirë“:atë të „zgjidhjes përfundimtare“ (solution finale),sipas shprehjes së trashëguar nga nazizmi.

Në fund të fundit, vepra e Buxhovit rimerr më tepër sesa përsërit „Kështjellën“, përderisa ajo ilustron dhe zhvillon disa faqe të këtij romani,ku Intendenti parathotë vështirësitë e ardhshme pas pushtimit të Shqipërisë, pavarësisht nga fitorja ushtarake dhe mjetet që duhen përdorur për ta integruar përfundimisht këtë vend në Perandorinë otomane.

Nga ana tjetër,si mund të mos takoheshin rrëfimet e dy romancierëve shqiptarë përderi sa njëri,ashtu dhe tjetri, e kthejnë ballafaqimin e popullit të tyre me otomanët në një metaforë të ndeshjes së tij të sotme kundër shtypësve të tjerë? Kështu shpjegohet, pa dyshim, fakti se rrëfyesi te „Shënimet…“, si dhe ai i Kadaresë te „Ura me tri hare“ quhen Gjon dhe janë murgj, pra i referohen që të dy figurës së shquar të Gjon Buzukut, murgut themelues të letërsisë së shkruar shqiptare.

Së fundit, disa konvergjenca janë të pranishme për arsye të referimit të përbashkët (pak a shumë të saktë) te doket dhe zakonet politiko-ushtarake të Perandorisë otomane. Ibrahim Pasha,p.sh.,(përveç titullit të tij „kajmekam“) të bën njëherazi të mendosh për Tursun pashën,hero i „Kështjellës“ dhe Hurshid pashën, një nga figurat e „Kamares së turpit“,që e di se është i dënuar edhe ai dhe pret vetëm çastin kur koka e tij do të bjerë. Klasifikimi i kombeve të perandorisë në tri kategori – popujt e asimiluar ose të konsideruar si të tillë, popujt në asimilim e sipër dhe,së fundit, popujt rebelë – të kujtojnë gjithashtu pesë etapat që paraprijnë, në të dytin e romaneve të sipërpërmendura, „zhdukjen“ e plotë dhe përfundimtare të vendeve që i nënshtroheshin ligjit të „kra-kra“-së.

Këto pika të shumta takimi midis Buxhovit dhe atyre të Kadaresë për të cilat u fol më sipër, e veçanërisht te „Ura me tri harqe“, janë tepër të dukshme,të pohuara aq qartë sa s´ka vend për të folur për plagjiaturë. Më tepër mund të konkludohet për njëfarë homazhi, me një syshkelje miqësore ndaj veprës së mjeshtrit (vëmë re, në veçanti,që murgu i Buxhovit,po ashtu si dhe i Kadaresë, e nis kronikën e tij në një muaj mars), madje për një lojë shkrimi ndërtekstore, siç e praktikon si një prirje Mishel Turnier, Premtimi i të cilit na jep shembullin më të njohur. Faktikisht, dallimet janë më të shumta se ngjashmëritë, sikur Buxhovi të kish vënë nderin e tij në lojë për t´u shkëputur nga vepra e Kadaresë, duke e përshëndetur atë në kalim e sipër. Një invetar i shkurtë vetëm i të dhënave materiale që dallojnë dy romanet do të lejonte të gjykojmë për këtë.

Kadareja (rrëfimtari i të cilit i përket një epoke para asaj të Buzukut) mjfatohet me një emër simbolik – Gjon -, ndërsa Buxhovi i jep të vetit një gjendje civile më të detajuar dhe e lidh shprehimisht me kujtimin e Buzukut, nëpërmjet Colit, beniaminit të tij, i cili ëndërron të çojë më tej veprën e stërgjyshit të vet të madh, duke shpikur alfabemin origjinal që ende s´e ka gjuha; Gjoni i Kadaresë,pra, del si përfaqësues i Shqipërisë paraotomane, ndërsa nga ai i Buxhovit, që ka si vëlla e kusheri Lam Mulën, i kthyer në mysliman, prej nga del kjo temë ankese, praktikishte e papranishme në veprat e Kadaresë të përmendura këtu:ndarja e popullit shqiptar midis islamizmit dhe krishtërimit. Dallimi i tretë:figura e emblemore e Buzukut duke si e dyzuar te Buxhovi. Meqë përkthimi i tij i Biblës në shqip saksiononte qenien e një gjuhe dhe të një kulture shekullore, baba i letërsisë shqipe ringjallet njëherazi te Coli, poeti që do të dëshironte të shkruante shkronja të mirëfillta shqipe, dhe te Gjon Nikolla, herë pas here arkitekt si dhe prift e kronik. Një dallim i katërt, së fundi,lidhet me mënyrën e rrëfimit dhe jo më me rrëfimtarin. Te Kadareja, rrëfimi bëhet, si të thuash, me kalim të drejtpërdrejtë nga pena e Gjonit të syri i lexuesit, ndërsa te Buxhovi ka një dyfishim, përsëritja ose „mise en abyme“ të aktit të të shkruarit: murgu i tij është jo vetëm autori i kronikës që e lexojmë, pore edhe i një fletoreje shënimesh, me sa duket e caktuar për të ushqyer këtë kronikë, nga e cila ai na jep andej-këndej disa pjesëza. Kështu vetëpërmbajta e shënimeve paraqitet si një nga ngjarjet që përfshin kronika dhe kështu ato bëhen elemente përbërës i saj…Këtu gjejmë sërish, me nuanca të vogla ndryshimesh, mënyrën e famshme të Zhidit te „Prerësit e parave të rreme“ („Les Faux-monneyeurs“), më tepër sesa atë që ka përdorur Kadareja në „Kronikë në gur“, roman ku gjejnë jehonë kujtimet e rrëfimtarit dhe copëza kronikale që u atribuohen dëshmitarëve të tjerë.

Pra,të kuptuara dhe të vendosura siç duhet, afritë që nxorëm midis romanit të Buxhovit dhe këtyre veprave të Kadaresë, na nxisin më tepër kuriozitetin ndaj tij;ato vërtetojnë vlerën dhe peshën e dëshmisë që ky autor sjell mbi fatin e popullit të vet, jo pa e bërë atë shembull, ose e thënë ndryshe, të aftë për një shtrirje përtej vetë Shqipërisë.

Pikërisht këtë përmasë njerëzore të librit kërkojmë të nxjerrim tani, me anë të një paraleleje tjetër, që na fton me ngulm,së paku për nga tema, sepse edhe aty pikëtakimet do të shfaqen shumë më të kufizuara.

Në fakt,romani „Shënimet e Gjon Nikollë Kazazit“ i Jusuf Buxhovit nuk është gjithnjë një „remake“ e „Murtajës“ („La Peste“) të Kamysë.Së pari, e rithemi,sepse rrëfimi i Buxhovit është vendosur në një kuadër historik,a, të paktën, mëton të jetë një krijim fiktiv me frymëzime historike. Nga ana tjetër, edhe pse konisderatat morale, madje filozofike, të lidhura me fatin e këtij ose të atij personazhi nuk mungojnë dhe kërkojnë meditimin vetjak të çdo lexuesit, ai trajton para së gjithash një avanturë kolektive. Drama e Kamysë prek gjithashtu një bashkësi, por që është, në thelb, mbarë njerëzimi;pra ai të drejton te një entitet paksa abrstrakt, qoftë edhe i mishëruar në fate të veçanta.Po ashtu,megjithëse ai paraqet efektet e vërejtura klinikisht të një epidemie murtaje, kjo nis dhe përhapet vetvetiu, në një farë mënyre si një fatalitet, dhe megjithë zgjedhjen e Oranit si vend skene, nuk bëhet fjalë posaçërisht për Algjerinë. Në romanin e Buxhovit, përkundrazi, fatkeqësia jepet qartë,me shkaqet dhe fundin e saj, në kohën dhe vendin e saj. Në fund të fundit – por pa u kufizuar në një „subjekt“ rreptësisht të përcaktuar ose të përvijuar – Buxhovi aktualizon dhe zhvillon një nga kuptimet e mundshme të „Murtaja“ („La Peste“) e Kamysë: vuajtjen që u shkaktohet njerëzve nga njerëz të tjerë, dhunë që përdorin disa për të nështruar më mirë të tjerët, madje për t´i zhdukur fizikisht.Pikërisht këtu është, në fakt, një nga murtajat që nënkupton „Murtja“ e Kamysë, në mos shprehimisht,së paku me aluzionet e tekstit ose me përgjithësimet ku ai të shpie.

Sipas datës së shkrimit dhe daljes në shitje – pra realiteteve që e sollën dhe të cialve ai u vën qëllimisht dhe domosdoshmërisht jehonë – romani i Kamysë evokonte së pari, me siguri, totalitarizmin, këtë përbindësh të kohëve moderne. Autori njëherazi ka pasur edhe kurajon, edhe qartësinë, mjaft të rralla në periudhën fill pas luftës, të denoncojë si murtajën e kueqe, edhe atë zezën. Por ai e bën këtë me terma të qarta dhe jo më me zhvendosje, me komente me të cilat ai e shoqëron atë. Rrjedhimitsh, përtej këtyre rezonanace ose shkrimeve „aktuale“ të tekstit, të bëra më të ndjeshme në atë kohë nga kujtimi i menjëhershëm i flijimit (holocauste),kujdesi i Kamysë për t´i siguruar veprës së tij një përmasë polisemike (ai donte,siç shprehet vetë, që ajo „të lexohet në shumë nivele“),kjo i jep atij një karakter „atopik“ (ngjyra algjeriane, e përsërisim, nuk llogaritet aspak), dhe „akronik“, duke përjashtuar disa tregues që dalin nga e kaluara e Tarrout dhe e Rambertit. Do të dukej sikur ai ka dashur kështu ta çojë më me siguri lexuesin drejt pyetjes thelbësore:cilat mund të jenë, në një vështrim absolut,sjelljet e njeriut përballë vdekjes së verbër,e,më përgjithësisht,përballë të gjitha formave të vuajtjeve fizike dhe morale, në të cilat mund të shfaqet e keqja?

Një tjetër veçori e murtajës së Buxhovit, përballë asaj të Kamysë, është se ajo nuk ka pamjen e një fatkeqësie të shfaqur befasisht. Sigurisht romancieri frëng e shtjellon me etapa progresive,por mbetet,siç e theksmuam më lart, që ajo të shfaqet “exnihilio“ se është e tërë njëherazi,pa iu dashur të lindë. Te Buxhovi, përkundrazi,ajo vjen nëpërmjet një vënie në skenë sa sekrete aq edhe të hollë:ajo përbën për dje,por figuron edhe për sot (në kontekstin e sotëm mbi disa realitete social-politike dhe për gjuhën e dyfishtë), një përpjekje për gjenocid, së paku të pjesshëm, aq të shyrë sa të mund të shkatërrojë të mbijetuesit çdo përpjekje, sado të vogël,për t´u mbrojtur. Kështu, vdekja fizike e disave do të sigurojë vdekjen politike dhe morale të të tjerëve.

Fshehtas, i maskuar në përkujdesje, ky plan djallëzor nënkupton, në fakt, në dredhat e veta,një art të përkryer të helmimit, të frikësimit, derisa shkakton psikoza të vërteta, duke krijuar kështu kushtet e favorshme për të parandaluar ose asnjanësuar qëndresën e popullsisë,për t´u paraprirë kundërveprimeve të tij.

Këtu hasim elementet që afrojnë romanin e Buxhovit me ata të Kadaresë në paraqitjen alegorike të Perandorisë Osmane.

Çuditërisht, synimet e kësaj „supërfuqie“ janë shprehur qartë te Buxhovi,të „Strategjia osmane“ e njëfarë Kavijusit.(Prapa kësaj dyshohet për mbështetje në një realietet historik).Nga ky traktat janë frymëzuar gjërisht mendimet e një poeti tjetër epik të madhështisë osmane,i quajtur Osman Inxhi Karaogllu,sipas rrëfimit të Gjon Nikollës.E ashtuquajtura strategji nuk është pohuar,sigurisht, në librin e Karaogllusë si një synim makiavelik. Ajo duhet të përfundojë me kurorëzimin e njeriut të ri osman, të farkëtuar sipas një modeli të vetëm ideal, i vetmi mjet për të siguruar shpëtimin e Perandorisë. Gjithashtu ka prirje për të lexuar aty një aluzion të dyfishtë ndaj realiteteve bashkëkohore, së pari, ndaj ideologjisë komuniste, që ka rishpikur mitin e njeriut të ri, por edhe ndaj shkrimeve të Çubrilloviqit, teoricien i „rregullimit të çështjeve shqiptare“, në të mirën më të madhe për Serbinë. Futja në lojë e dy veprave në fjalë ndoshta gjen këtu shpjegimin e saj:mos jemi të ftuar ta kujtojmë Biblën e paemër dhe të paemërtuar të shovinizmit dhe të ekspansionizmit serb prapa asryetimeve të tij të veshura bukur, ashtu si në roman,njëra nga këto vepra (ajo „e paraqitshmja“ me pamje „të ndershme“) e nënkupton tjetrën (atë të urryerën) nga u frymëzua në të vërtetë?

Merret me mend në një referencë tjetër ndaj sistemit komunist me mbledhjet ose më mirë me dërdëllisjet e pafundme (mania „marksiste-leniniste“),ku përfaqësuesit e pushtetit qendror, kur nuk i anullojnë a shtyjnë, për efekt takt ose thjesht për përbuzje, bëjnë sikur janë në një mendje me mjediset e shquara, për të diktuar, në fund të fundit, vetëm vullnetet e tyre. E si të mos përfytyrosh në këtë faqe autonominë relative të pranuar dikur për krahinën e Kosovës, autonomi që sot është likuiduar krejt.

Përballë kësaj shtypjeje shtetërore, qëndresa shqiptare niset nga një ndërgjegje e vetme, një kapërcim i njeriut,i jetës dhe i vdekjes,e jo nga konsideratat politike. Prej këtij rrjedh një përmasë filozofiko-morale,që i jep romanit gjithë rëndësinë që ka.

Pa qenë e mundur të zbulohen në këtë fushë përkime të qarta midis romanit të Buxhovit dhe këtij ose atij të Kadaresë, gjendet megjithatë atmosfera e përgjithshme,e cila, tek i dyti, përshkon veprat e frymëzuara drejtpërsëdrejti nga tema e „besës“.

Njeriu shqiptar paraqitet si një „homo religiosus“, në kuptim etimologjik;ai përcaktohet vetëm nëpërmjet lidhjeve të tij:me vëllezërit e tij, me tokën,gjuhën, të kaluarën. Romani i Buxhovit „Shënimet e Gjon Nikollë Kazazit“ na jep të kuptojmë se, meqë as Krishti e as Muhameti nuk u kërkonin të hiqnin dorë nga kjo „besë“,që ishte e rrënjosur thellë në qenien e tyre, Shqiptarët mund t´i përkushtoheshin padallimisht njërit ose tjetrit,sipas rrethanave. Romani „Shënimet…“ na përkujton gjithashtu se sa shqiptarët, nga ky fakt,kanë mësuar e zbatuar tolerancën, respektin e çdo besimi,e, prej kësaj, të çdo kombësie…Kulti i përbashkët i „besës“ nënkupton para së gjithash një sërë angazhimesh, ligjesh e zakonesh,që rrjedhin nga besa e fjalës së dhënë. Kështu, shpjegohen kujtimet e përseritura të historisë së tij të gjatë; ato janë po aq shenja e përjetësisë së tij, sa edhe të nevojës që ai ka, në orët e vështira, të ringjall heronjtë e tij mbrojtës, t´i mëshirojë ose t´i ndjieje që rijetojnë përmes magjisë së fjalës. Më shumë se prej kujtdo tjetër:kujtesa i vjen nga poetët e tij (Colit i shtohet personazhi shumë simbolik i rapsodit popullor Selami Takraku), nga këngët e legjendat që përjetësojnë kujtimin e sprovave. Kështu përballë një të keqeje të harruar, që të zë papritur,kundërveprimi i parë është pyetja e së kaluarës,këshillimi me të vjetrit, me ata që kanë mundur të shikojnë ose të dëgjojnë të tregohet sesi ka mundur ta kufizojnë atë, një shekull më parë, gjatë epidemisë së 1646-ës.

Nga kjo rrjedhin edhe këto elemente të tjera: përsëritja me këmbëngulje e disa toponimeve,zanati i arkeologjisë që ushtron Gjon Nikolla krahas prirjes së tij fetare dhe odiseja e Kelmendëve, një familjeje shqiptare,që përshkon shkurtimisht romanin. Të mërguar në Bosnje që prej disa brezash, para se të rikthehen e të vendosen në Gjakovë,si dyshekëpunues, këta endacakë do ta gjejnë identitetin dhe përkatësinë e tyre të humbur vetëm duke u bërë një me baltën e varrit. Copa e poçarisë së vjetër ilire, që Gjoni ka nxjerrë nga thellësia e dheut, afirmon edhe vlerën shenjtërore të tokës, përveçse vërteton lashtësinë e qytetërimit nga kanë rrjedhur shqiptarët.Së fundit,duhet thënë se ka lidhje të plotë midis koncepteve tokë-identitet-kujetesë. Vetëdija e trashëgimisë është futur shumë imtimisht në shpirtin shqiptar,saqë kronikani njëherazi me predikimin e rizbulimit dhe të pasurimit të kësaj trashëgimie gjatë brezave, arrin të vërejë se jo gjithmonë, në fakt, lipset kërkim ose studim i veçantë,pasi ajo ka kaluar në gjakun e shqiptarëve dhe shfaqet në jetën e tyre të përditshme. Historia duhet njohur,në fund të fundit,kur ta kanë cënuar identitetin tënd për shekuj me radhë vetëm për ta përvetësuar a ripërvetësuar sa më mirë atë e të ruash kështu vazhdimësinë e qenies sate.

Kulti i këtyre vlerave te shqiptari çon në një formë stoicizmin, që e bën atë të shohë vdekjen në sy, meqë ai ka kryer atë çka duhet, atë që kërkon prej tij „besa“.Madje, herë-herë,ai duket si i nënshtrohet një magjepsjeje të vdekjes;së pari,sepse kjo vdekje e lavdishme,e denjë, e virtytshme, mund të lindë një këngë pavdekësi, dhe, e dyta,për atë se kjo vdekje, tek e fundit, paraqet jetësinë e një populli, si dhe për arsyet se ajo është sakrificë,mposhtje e gjunjëzimit.Kronikani arrin deri aty sa të shpjegojë,në mos të përligjë për këtë,zakonet vetëvrasëse të disa fiseve ilire, sipas dëshmive të historianëve latinë.Pasioni dhe krenaria e tij kombëtare do të shkonin pothuaj, në disa prej fjalëve të tij, në larëtsimin elitar, sikurse të mos vërente edhe ai vetë se ka edhe shqiptarë të aftë për vepra të ulëta dhe për tradhti. Njëri prej tyre, Çosaleshi,bie kaq poshtë në bashkëpunim me armikun,sa autori i mohon shugurimin e tokës,duke lënë kështu të qarkullojnë dyshimet për qenien e tij shqiptar:askush s´është në gjendje të thotë nga vjen,nga e ka prejardhjen, thua se s´ka prejardhje fare.

Të gjitha këto zgjatje simbolike dhe metaforike lidhen me të papriturat e një beteje me përmasa me të vërtetë epike:nga njëra anë, një popull i tërë që mobilizohet,qëndron dhe që forcën për të mbijetuar e gjen te burimet e tij më të thella,dhe, nga ana tjetër, makina e ditur politike e një fuqie peradorake dhe,po të mos flasim me gjuhën e La Fontenit, një e keqe që kudo përhap tmerr…muratjë,përderisa duhet thirrume me emrin që ka“. Kështu libri shkon shkallë-shkallë deri në zgjidhjen e tij te fitorja, të paktën edhe e përkohshme,e gjenisë njerëzore mbi të keqen me anë të skenave dh të pamjeve rrënqethëse, që shfaqen si një kërcënim therës. Aty gjejmë frymën e frikërave të mëdha mesjetare,ankthet mijëvjeçare të njeriut përballë fatkeqësive apokaliptike. Edhe në vetë etimologjinë e saj, fjala „mortje“,“murtajë“, në shqip,është sinonim i vdekjes. Ndaj,edhe nëse shqiptari mund të shkojë si individ deri aty sa të kërkojë vdekjen, siç e kemi vërejtur, si kolektiv ai priret drejt jetës, drejt një vullneti të pamposhtur për të qenë,për të ruajtur identitetin e vet.

Shtrirjes dhe ngjeshjes së një drame që priret drejtë epopesë,u shtohen,për lexuesin perëndimor,shijet e forta të një ekzotizmi ballkanik. Libri i Buxhovit, në këtë pikë, ruan denjësisht vendin e tij përballë kronikave të famshme të Ivo Andriçit (nga të cilat do të harrojmë këtu,vetëm për interesa letrare, idetë e padenja për një humanist,që ai shpalli gjatë kohës që punonte në Ministrinë Serbe të Punëve të Brëndshme. Me anën e atyre ideve ai propozonte „rrugët“ për rregullimin përfundimtar të çështjes shqiptare). Shtjellimet që paraprijnë,sidoqoftë,e vërtetojnë mjaftueshëm:ekzotizmi oriental nuk e bën romanin e Buxhovit një vepër thjeshtë argëtuese,një arratisje thjesht romaneske. Ngarkesa e tij emocionale dhe rëndësia e çështjeve që ai shtron,e mendimeve që ai ushqen,e prekin edhe më me siguri lexuesin, nga që ai e zhyt atë në një pjesë të Europës viktimë,edhe sot, e tronditjes më të dhimbshme, fati i të cilës, duam ose jo, prek kontinentin mbarë./KultPlus.com

Kapaku i argjendtë i një ungjilli në Muzeun e Artit Mesjetar

Posted on by Kult Plus

Muzeu Kombëtar i Artit Mesjetar publikoi një objekt të rrallë nga fondi i tij. Bëhet fjalë për një kapak ungjilli me origjinë nga fshati Dishnicë, Korçë.

Kapaku është punuar në argjend me teknikën e rrahjes.

Në qendër është vendosur skena e ngjalljes së Krishtit e cila rrethohet nga 18 profetë dhe 16 skena të tjera që fillojnë me jetën e Hyjëlindëses dhe vazhdojnë me festat e mëdha.

Ky objekt është fotografuar në laboratorin fotografik pranë MKAM, me metodën RTI, Imazhi i transformimit të reflektimit (RTI) është një teknikë e re imazherike që krijon pamje dixhitale hiper-realiste që kontrollohen në mënyrë interaktive nga shikuesi.

Kjo metodë e re bazohet në sintezën e imazheve të shumta dixhitale të një subjekti të mbledhur nga një pozicion fiks i kamerës./atsh/KultPlus.com

Del numri i ri i revistës ‘Jeta e Re’

Posted on by Kult Plus

Posa ka dalë në qarkullim numri i dytë për këtë vit i revistës letrare të traditës “Jeta e re”. Revista hapet me një in memoriam për Ismail Kadarenë, shkrimtarin tonë me famë.

Kështu, në një hapësirë prej 70 faqesh botohen me këtë rast dy shkrime studimore për veprën e Kadaresë: “Arti i dhembjes universale” i Ibrahim Rugovës dhe “Kronika dhe fragmente” (Për romanet e Kadaresë ) i James Wood-it. Rubrika vazhdon me prozat “Tri këngë zie për Kosovën”, “Vdekja e gruas ruse” dhe  “Dosja e Orfeut”, për të përfuanduar me një cikël poezish të përzgjedhura.

Ndërkaq, në rubrikën e prozës botohen tregimet: “Kukulla” i Ibrahim Kadriut, “Stacioni i autobusit” dhe  “Mashtrimi” të Ibrahim Berishës, “E pabëra” i Arif Kutleshit, “Topthqimesh” i Margaret Atwood, “Dera e gjelbër” i O.Henry-it dhe “Martiri” i Pero Chiara-s.

Me nga një cikël poezish vijnë Rexhep Ferri, Alket Çani, Qerim Raqi, Tomas Transtromer, Izet Sarajliq, Julia Hartwig dhe Ivano Ferrari, kurse në rubrikën Intervista këtë herë është botuesi dhe shkrimtari i njohur Nazmi Rrahmani.

Rubrika e kritikës fillon me tekstin “Pas absolutizmit  të realitetit”  të Hans Blumenberg-ut, për të vazhduar me “Nga studiuese e letërsisë në krijuese e letërsisë” të Floresha Dados, “Udhëtimi lirik i Sali Bashotës në Matanë dashurisë është një lumë” të Serafina Lajçit, “Proza konceptuale” (Mbi prozën “Anonim Wor(l)d” të R. Murteza Shalës) të Halim Halimit, “ Transformimi i modaliteve kulturore dhe zhanrore në romanin bashkëkohor” (për romanin “Vdekja e Omerit” të Adil Ollurit) të Leonora Hajres, “Dritarja e Martin Shkrelit”: retrospektivë mbi fatin e individit dhe qenësinë e një kombi” i Rrezarta Morinës.

Në rubrikën Recensione paraqiten Abdullah Rexhepi me “Kontributi i Sami Frashërit për gjuhën turke”, Kastriot Kurti me “Momenti prusian” dhe Laura Ferizi Haradinaj me “Një vështrim mbi romanin “Kësulëkuqja, përrallë për të rritur”. Përkthyesit që kontribuan në këtë numër të revistës janë: Qerim Raqi, E. Gjerqeku e A. Shkreli, Azem Qazimi, Ilir Breca, Ingrid Orgocka, Arben Idrizi dhe Alfred Beka.

Ndërtohet ora atomike më e saktë në botë

Posted on by Kult Plus

Prodhohet në Shtetet e Bashkuara të Amerikës ora atomike më e saktë në botë, e para orë e aftë të zbulojë në një shkallë mikroskopike efektet e gravitetit të parashikuara nga teoria e relativitetit të përgjithshëm.

Ora u zhvillua nga studiues në Institutin e Astrofizikën Laboratorike duke përdorur një rrjet drite që na lejon të kapim dhe matim njëkohësisht dhjetëra mijëra atome individuale.

Rezultati premton të hapë skenarë të rinj për fizikën, nga ripërcaktimi në llogaritjen kuantike e deri tek eksplorimi i Marsit.

Ora e re atomike është dy herë më e saktë se sa ora e mëparshme e thyerjes së rekordeve e bërë gjithashtu nga JILA.

Sekreti i saj qëndron në kapjen e atomeve me një rrjet më të cekët dhe më delikat të dritës lazer se sa orët e mëparshme të rrjetës optike.

Kjo karakteristikë e saj zvogëloi ndjeshëm dy burimet kryesore të gabimit: efektet e atomeve që kapin dritën lazer dhe përplasjet midis atomeve që përplasen kur janë shumë afër njëri-tjetrit.

“Kjo orë është aq e saktë sa mund të zbulojë efekte të vogla të parashikuara nga teoritë si relativiteti i përgjithshëm, madje edhe në një shkallë mikroskopike”, theksoi Jun Ye, një fizikan në NIST dhe JILA.

”Aftësia për të vëzhguar efektet e relativitetit të përgjithshëm në një shkallë nënmilimetër (të barabartë me trashësinë e një qime floku) do të jetë në gjendje të kapërcejë hendekun midis botës kuantike dhe fenomeneve në shkallë të gjerë të përshkruara nga relativiteti i përgjithshëm. Për më tepër, të kesh një orë atomike ultra të saktë do të lejojë gjithashtu lundrim më të saktë në hapësirë. Nëse duam të ulim një anije kozmike në Mars me saktësi maksimale, do të na duhen orët që janë urdhra të përmasave më të sakta se ato që kemi sot në GPS”, shton Ye.

Sipas studiuesve, ora e re atomike do të jetë gjithashtu në gjendje të japë një kontribut të rëndësishëm në kërkimin mbi lëndën e errët dhe energjinë.

Për më tepër, të njëjtat metoda të përdorura për të kapur dhe kontrolluar atomet mund të prodhojnë gjithashtu përparime në fushën e llogaritjes kuantike./   atsh/ KultPlus.com

BSH: Të ardhura rekord nga turizmi, 1.95 miliardë euro 6 muajt e parë të vitit

Posted on by Kult Plus

Të ardhurat nga turizmi në ekonomi po ndjekin trendin në rritje të qëndrueshme, duke shënuar rritje progresive nga viti në vit.

Statistikat e Bankës së Shqipërisë tregojnë se të ardhurat nga turizmi arritën rekordin e 1.95 miliardë eurove në 6-mujorin e parë të vitit, me një rritje prej 25% në krahasim me të njëjtën periudhë të një viti më parë.

Të dhëna konfirmojnë fluksin në rritje të turistëve në vendin tonë.

Sipas INSTAT, 4.5 milionë shtetas të huaj erdhën në vendin tonë, në 6 muajt e parë të vitit, me një rritje prej 34% në krahasim me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar.

Statistikat zyrtare të BSH-së, konfirmojnë rolin gjithnjë e më të madh të turizmit në ekonominë shqiptare.

Të ardhurat nga turizmi mbuluan më shumë se 40% të deficitit tregtar në mallra të ekonomisë shqiptare. Turizmi gjithashtu po jep një kontribut kryesor në përmirësimin e ekonomisë shqiptare, me deficitin më të ulët të llogarisë korente.

Gjithashtu referuar shifrave, prej vitesh, bilanci i udhëtimeve në vend është pozitiv, me të huajt që sjellin më shumë valutë, sesa nxjerrin udhëtarët shqiptarë jashtë.

“Në 6 mujorin e parë 2024, bilanci i udhëtimeve ishte 740 milionë euro, me një përmirësim prej 28% nga e njëjta periudhë e një viti më parë”, thekson BSH-ja./atsh/ KultPlus.com

E harruan nënën…

Posted on by Kult Plus

Poezi nga Entela Kasi

E harruan nënën,
Ditën e saj të lindjes,
Le të themi nuk ditën
Se dashuria e jeta janë
Fillimi por jo fundi.
E bukura po fle në një natë me shi
Në një shtrat ëndrrave
Ndërsa
Bota ka rënë në gjumë
E qytetet
Bien
Si qelqet
Kur thyhen
A si kohë pa stinë
Jeton bukur ima
Në një botë
Që është e askujt
Por kjo e jona
Është ne./ KultPlus.com

‘Të vdesësh për atdhe, kjo është punë mbretërish’

Posted on by Kult Plus

KultPlus iu sjell disa thënie për atdheun.

“Në qoftë se dëshironi ta njihni dhe ta doni atdheun tuaj, shkoni në të huajin”. – Eric Berne

“Është kënaqësi dhe nder të vdesësh për atdhe! Edhe më kënaqësi është të jetosh për të”. – Horaci

“Mos pyet se ç’do të bëjë atdheu për ty, pyet me gëzim ç’mund të bësh ti për të”. – Kenedi

“Atdheu është si familja: vlerën ia njohim vetëm atëherë kur e humbim”. – Floberi

“Të vdesësh për atdhe, kjo është punë mbretërish”. – Volteri

“Liria është thelbi i shpirtit dhe i mendjes; aty ku s’ka liri, mendja dhe shpirti thahen si bima pa ujë”. – Sami Frashëri

“Nuk ka këshillë më të keqe nga ajo që të shtyn të mohosh kombin tënd”. – Naum Veqilharxhi

“Skllavëria më e madhe është të mos kesh liri, e të mos konsiderohesh i lirë”. – Gëte

“Më mirë me dekë nën dhe’ m’u kja, se për t’gjallë me mbetë nën shkja”. – Gjergj Fishta

“Dashuria për atdheun lind nga dashuria për familjen”. – Naim Frashëri./ KultPlus.com

‘E dua Kosovën gjer në dhimbje’

Posted on by Kult Plus

Nga Petro Marko

Dashuria për kosovarët më lindi në fillim të viteve tridhjetë. Njoha më parë Asim Vokshin, që ishte nëntoger i xhandarmërisë në rrethin e Gjirokastrës, kur unë isha mësues në Dhuvjan të Dropullit, më 1932. Më vonë, nëpërmjet Asimit, në Tiranë njoha Bedri Pejanin, Ali Kelmendin. Dhe në Spanjë njoha shokët e paharruar: Xhemal Kada, Justina Shkupi, Shaban Basha e të tjerë, për të cilët kam folur në shënimet për Spanjën. 

Në Tiranë, pas Çlirimit, njoha Xhafer Vokshin, vëllanë e Asimit, ardhur nga Kosova, partizan gazetar. U lidhëm me miqësi, por lidhjet me të u ndërprenë, kur ai u internua familjarisht. Nuk i zinin këmbët dhé. Ka vuajtur shumë me gjithë familjen me shumë fëmijë. E kam mik dhe shpesh vjen më takon. Djalit të tij të madh ia kam vënë unë emrin Ebro, për kujtim të betejave në Spanjë. /KultPlus.com

Ti dhe uji

Posted on by Kult Plus

Poezi e shkruar nga Ali Podrimja

Diellin ta shikosh nga hija e plepit
Dhe ta matësh
Kur hijen tënde s’mund ta kapërcesh më
Qenit ruaju se të kafshon ajo kafshë shtëpiake
Besnik i madh i Njeriut
Nga kafshimi i gjarprit mund të shpëtosh
Macen nxirre nga fjalori yt gjithsesi
Ajo s’është simbol i kohës sate as i artit tënd

(Unë gjthmonë ia kam frikën edhe Lules edhe Femrës)

Kur të flasësh fol të dëgjohesh në bjeshkë
të dëgjohesh në shkretëtirë
Për të dytën herë mbetesh pa kokë ose kush
nuk të beson:
Sa më pak shikoje veten në pasqyrë
Dhe kurrë mos mendo: I pari
Ai që ka ekzistuar para teje jam UNË
Ai që do të kujdeset për ditët e mia të mbrama
Për ëndrrat e mia e qetësinë je Ti
Me pleh kurrë mos u pajto: Nxirre në gjysmë
të natës
në pikë të vapës
Asgjë mos rrit asgjë mos krijo me dhunë
Rast i humbur nuk je edhe pse pylli
dendësohet

Mund ta kalosh natën në Kullën time të vetmuar
në botë
Dhe si të duash Ti Lumi
Kryesorja: jetën ta jetosh pa e vrarë
Dhe pa të mbetur në këmbë ndonjë therrë
e saj e zezë
Bashkudhëtari im
Ta provojmë vetveten derisa kemi frymë./ KultPlus.com

Gruaja e parë shqiptare e cila botoi literaturë në Shqipëri

Posted on by Kult Plus

Selfixhe Ciu – Broja u lind vitin 1918. Ka qenë shkrimtare shqiptare dhe gruaja e parë shqiptare e cila botoi literaturë në Shqipëri. Më 28 nëntor të vitit 1935 botoi një poesi tek e përkohshmja “Populli”, me emrin e pendës “Kolombia”.

Selfixhja u lind në lagjen Varosh të Gjirokastrës, në gjirin e një familjeje të kamur qytetare, e bija e tregtarit grosist, Ibrahim Ciu. Fëmijërinë e kaloi në vendlindje, ku përfundoi shkollën e vajzave “Urani Bundo”. Njohu dhe u miqësua me Musine Kokolarin, gruaja e parë shqiptare e cila botoi një roman. U njoh me gazetarët e kohës, Nonda Bulkën, Petro Markon dhe Kolë Berishën.

Ajo ka studiuar në Firencë dhe më pas vijoi studimet në Grenoble, në Francë, ku njohu bashkëshortin e saj, Xhemal Brojën dhe bashkë me të hapën një dyqan me libra në Shkodër.

Njohja e saj me letërsinë kishte nisur që gjatë kohës së shkollës së vajzave “Urani Rumbos”, në Gjirokastër, duke grishur tek ajo dëshirën për të parë përtej. Firencja e asaj periudhe do ta shtonte më shumë pasionin për shkrimin te vajza që kishte nisur të shkruante që në moshën 17-vjeçare, duke zgjedhur një pseudonim interesant, Colombia. Poezinë e parë e botoi në revistën “Populli”, 28 nëntor 1935.

Ky shkrim do të ndiqej nga shumë të tjerë të botuar në revistat “Bota e re”, “Diana”, “Java”, “Drita”, “Shtypi”. Shkrimet e një gruaje nuk ishin diçka e zakonshme në Shqipërinë e atyre viteve, por ngjalli dhe shpresë tek letrarët e rinj. Vetë Selfixheja do të shkruante në kujtimet e saj: “shkruanim tepër të ndrojtura”, duke i quajtur skicat e para gati “si ditarë të rrëfimit të vetvetes”, po që ishin pasqyrë e shpirtit të saj të trazuar.

Shumë shpejt Colombia filloi të njihej në rrethet letrare dhe shkrimet e saj do të ndiqeshin me kureshtje. Aq sa në shtator të vitit 1937, publicisti F. Llagami në revistën “Java”, në rubrikën “Nga romani ‘Pse’ në ‘Sikur të isha djalë’ , deri te Colombia”, jo vetëm pranon qenien dhe talentin e saj si shkrimtare, por vlerëson dhe rolin e saj në letërsi.

Shkrimet e Selfixhesë nuk janë vetëm të ndjera, por dhe një shuplakë ndaj realitetit që e rrethonte. “Kombi ynë ka shumë mungesa, prandaj vajzat intelektuale nuk lypset të rrinë kaq indiferente, por të marrin pjesë në evolucionin e shpejtë të kombit tonë”, shkruan ajo. Në revistën “Bota e re” zëri i saj do të ngrihet në mbrojtje të lirisë së gruas. Në shkrimin e parë botuar në këtë revistë më 16 shtator 1936, ajo e sheh gruan si një krijesë të shtypur, “viktimë e përbuzjes dhe e shtypjes superiore të burrit”. Duke përfaqësuar të rejat më të përparuara të kohës, kishte besim se me luftë do të fitojnë të drejtat e mohuara “krah për krah me të rinjtë dinamikë”, të çliruar një varg të pambaruar të burgosurash që presin lirinë e dëshiruar”.

Mikeshë e ngushtë me Musine Kokalarin, dy vajzat nuk ndanë mes tyre veç vargjet për dashurinë dhe burrat, por dhe përpjekjet për emancipimin e çlirimin e vendit. Në kujtimet e saj ajo tregon se sa herë ndaheshin nga njëra-tjetra uleshin dhe shkruanin, për t’i dërguar më pas shkrimet në gazetën “Shtypi”. Jeta e Selfixhesë nuk do të ishte ajo për të cilën kishte kontribuar pas Luftës. Bashkë me familjen, ajo ishte internuar, por kjo nuk mundi të shuante atë shpirtin e ndjerë të gruas që ka të njëjtin vështrim përtej fotove sot.

Libri i parë i saj ishte një përmbledhje me poezi për fëmijë “Lule më lule” (1958). Ndërsa pas viteve ’90, ajo ulet e shkruan kujtimet, që sot janë një dëshmi e bukur e një jete jo të zakontë. Në të gjejmë jo vetëm lëvizjet e feminizmit në Shqipëri, por dhe fillesat e prozës femërore, dhe një anë tjetër të Luftës Nacional Çlirimtare, përmes njerëzve që e besuan atë.

Selfixhe Ciu – Broja në vitin 1998 botoi poezi në një libër dhe e quajti “Tallazet e jetës”. Ajo vdiq në moshën 85-vjeçare, në vitin 2003, në Tiranë. /KultPlus.com

Recitimi historik i poezisë ‘Anës lumenjve’ nga Timo Flloko (VIDEO)

Posted on by Kult Plus

Poezi nga FAN NOLI

KultPlus ju sjell recitimin historik të poezisë ‘Anës lumenjve’ nga Timo Flloko, në filmin ”Lulëkuqet mbi mur”:

Arratisur, syrgjynosur,
Raskapitur dhe katosur
Po vajtonj pa funt, pa shpresë,
Anës Elbës, anës Spree-së.

Ku e lam’ e ku na mbeti
Vaj-vatani e mjer-mileti
Anës detit i palarë,
Anës dritës i paparë,
Pranë sofrës i pangrënë,
Pranë dijes i panxënë,
Lakuriq dhe i dregosur,
Trup e shpirt i sakatosur?

Se ç’e shëmpnë derbederët,
Mercenarët dhe Bejlerët,
Se ç’e shtypnë jabanxhinjtë
Se ç’e shtrythnë fajdexhinjtë,
Se ç’e pren’ e se ç’e vranë,
Ç’e shkretuan anembanë,
Nënë thundrën e përdhunës
Anës Vjosës, anës Bunës!

Çirem, digjem i vrerosur,
Sakatosur, çarmatosur,
As i gjall’ as i varrosur,
Pres një shenj’ e pres një dritë,
Pres me vjet’ e pres me ditë,
Se ç’u tera, se ç’ u-mpaka,
Se ç’ u-çora, se ç’ u-mplaka,
Lark prej vatrës dhe prej punës,
Anës Rinit, anës Tunës.

Çakërdisur, batërdisur,
Përpëlitur dhe zalisur,
Endërronj pa funt, pa shpresë
Anës Elbës, anës Spree-së.

Dhe një zë vëngon nga lumi,
Më buçet, më zgjon nga gjumi,
Se mileti po gatitet,
Se tirani lebetitet,
Se pëlcet, kërcet furtuna,
Fryhet Vjosa, derdhet Buna,
Skuqet Semani dhe Drini,
Dridhet Beu dhe zengjini,
Se pas vdekjes ndriti jeta,
Dhe kudo gjëmon trumbeta:
Ngrehuni dhe bjeruni,
Korrini dhe shtypini,
Katundar’ e punëtorë,
Që nga Shkodra gjer në Vlorë!

Ky ilaç e ky kushtrim
Më bën djal’ e më bën trim,
Më jep forc’ e më jep shpresë,
Anës Elbë-s, anës Spree-së.
Se pas dimrit vjen një verë
Që do kthehemi një herë
Pranë vatrës, pranë punës,
Anës Vjosës, anës Bunës.

Arratisur, syrgjynosur,
Raskapitur e katosur
Brohorit me bes’ e shpresë
Anës Elbës, anës Spree-së./KultPlus.com

Platoni: Ky qytet është ai që është sepse qytetarët tanë janë ata që janë

Posted on by Kult Plus

50 thënie nga Platoni mbi jetën:

1- Kurajoja është të dish se çfarë mos të kesh frikë.

2 – Një prej dënimeve për refuzimin e pjesëmarrjes në politikë është se përfundon e qeverisesh nga inferiorët.

3- -Ky qytet është ai që është sepse qytetarët tanë janë ata që janë.

4 – Vlera e një burri është ajo që bën me pushtetin.

5 – Vëmendja ndaj shëndetit është pengesa më e madhe në jetë.

6 – Mund të zbulosh më shumë për atë person në një orë lojë se në një vit bisedash.

7- Mund ta falim një fëmijë që është i frikësuar nga errësira, tragjedi e vërtetë është kur të rriturit kanë frikë nga drita

8- Studimi më fisnik ndër të gjitha është studimi i njeriut dhe jetës që duhet të jetojë.

9- Tregohu i mirë, sepse kushdo që takon, po përballet me një betejë të vështirë.

10- Injoranca është rrënja e të gjitha të këqijave.

11- Nevoja është nëna e të gjitha shpikjeve.

12- Kurrë mos e dekurajo dikë që bën përparime të vazhdueshme,sado të ngadalshme qofshin.

13- Fillimi është pjesa më e rëndësishme e çdo pune.

14- I mençuri flet se ka diçka për të thënë, budallai sa për të thënë diçka çfarëdo.

15- Ekzistojnë 3 kategori njerëzish: Ata që janë të dashuruar me Dijen; të dashuruarit me nderin dhe të dashuruarit me përfitimin.

16- Sjellja njerëzore rrjedh si pasojë e 3 shkaqeve: Dëshira, Emocionet ose Dija.

17- Që një njeri të arrijë të zotërojë vetveten është nga fitoret më fisnike dhe më parësore.

18- Pasuria më e madhe është të jetosh i kënaqur me pak.

19- Opinioni është shkalla mes injorancës dhe dijes.

20 Guxim është të dish se çfarë mos të kesh frikë.

21- Filozofia nis me kureshtje.

22- Një hero lind mes qindrave; një i mençur mund të gjendet mes mijrave, por një njeri i vetërealizuar mund të mos gjendet as mes qindra mijëra njerëzve.

23- Ata që janë të aftë të shohin përtej hijeve dhe gënjeshtrave të kulturave të tyre, nuk do kuptohen kurrë nga masat e jo më të besohen nga to.

24- Ajo që quajmë mësim është thjesht një proçes rikujtimi.

25- Njerëzit e mirë nuk kanë nevojë për ligje që të jenë të përgjegjshëm, ndërsa njerëzit e këqinj do gjejnë gjithnjë një rrugëdalje nga ligjet.

26- Një vendim i mirë është bazuar në njohuritë dhe jo në numrat.

27- Të gjithë njerëzit janë nga natyra të barabartë, janë bërë nga e njëjta baltë, nga i njëjti Punëtor; dhe megjithatë ne mashtrojmë veten, ndaj Perëndisë janë të shtrenjtë si fshatari i varfër, si princi.

29- Gjithë ari i cili është nën apo mbi tokë nuk është i mjaftueshëm për ta dhënë në këmbim të Virtytit.

30- Dhe çfarë, Sokrat, është ushqimi i shpirtit? Vërtet, thashë unë, dituria është ushqim i shpirtit.

31- Çdo njeri mund t’i bëjë dëm fare lehtë, por jo çdo njeri mund t’i bëjë mirë tjetrit.

32- Sikurse ndërtuesit thonë, gurët më të mëdhenj nuk qëndrojnë mirë pa më të vegjlit.

33- Në prekjen e dashurisë gjithkush bëhet poet.

34- Kujdesi për shëndetin është pengesë e madhe e jetës.

35- Më mirë diçka e vogël e bërë mirë, se një e madhe e pa përkryer.

36- Dinaku nuk është tjetër veçse imitatori më i ulët i zgjuarsisë.

37- Vdekja nuk është më e keqja që mund t’iu ndodhë burrave.

38- Injoranca në vetvete nuk është aq e tmerrshme apo ekstremisht e keqe, dhe nuk është aspak më e keqja e të këqijave; zgjuarsia e tepërt dhe të mësuarit e tepërt, shoqëruar me ligësinë, janë fatale për manaferra.

39- Teprimi në përgjithësi shkakton reaksion, dhe prodhon një ndryshim në drejtim të kundërt, qoftë ai në stinët, në individët apo në qeveritë.

40- Ishte një njeri i mençur ai që shpiku birrën.

41- Ai që kryen padrejtësi është gjithmonë më fatkeq se ai që vuan atë.

42- Ai i cili nuk është një shërbëtor i mirë nuk do të jetë një mjeshtër të mirë.

43- Ai që vjedh pak, vjedh me të njëjtën dëshirë si që vjedh shumë, por me më pak fuqi.

44- Ndershmëria është për pjesën më të madhe më pak fitimprurëse se sa pandershmëria.

45- Vështirë të kem njohur ndonjëherë një matematikan i cili të ishte në gjendje të arsyetonte.

46- Do marr heshtjen tuaj si dhënie pëlqimi.

47- Nëse një njeri e neglizhon edukimin, ai ecën çalë në fund të jetës së tij.

49- Askush nuk e di nëse vdekja, për të cilën njerëzit kanë frikë se është e keqja më e madhe, nuk mund të jetë e mira më e madhe.

50- Prindërit duhet t’u lënë trashëgim fëmijëve të tyre jo pasurinë, por frymën e nderimit./KultPlus.com

Harris dhe Trump përgatitje të ethshme për debatin presidencial

Posted on by Kult Plus

Për herë të parë në këtë fushatë zgjedhore, kandidatja demokrate për president, Kamala Harris dhe republikani Donald Trump do të përballen sonte me njëri-tjetrin në një debat televiziv të shumëpritur.

Shkëmbimi i goditjeve midis nënpresidentes aktuale dhe ish-presidentit të SHBA-së shihet si një moment kryesor në dy muajt e mbetur të fushatës përpara zgjedhjeve presidenciale në SHBA, më 5 nëntor.

Të dy do të përballen me njëri-tjetrin në një debat të organizuar nga rrjeti televiziv ABC, sonte në orën 01:00 GMT.

Dueli do të jetë një provë veçanërisht për Harris.

59-vjeçarja zëvendësoi presidentin amerikan Joe Biden si kandidat presidencial vetëm pak javë më parë.

Për Trumpin, nga ana tjetër, tashmë është debati i dytë televiziv presidencial i kësaj fushate zgjedhore.

Në qershor, 78-vjeçari qëndroi në një skenë në Atlanta, Georgia, me kandidatin e atëhershëm presidencial Biden.

Performanca e Biden ishte aq e dobët, sa 81-vjeçari përfundimisht u tërhoq nga gara presidenciale.

Gara mes Harris dhe Trump është e ngushtë.

Ata janë afërsisht të barabartë në sondazhe.

Hendeku i vogël mes dy kandidatëve është brenda kufirit të gabimit.

Sipas një analize nga transmetuesi amerikan CNN i disa sondazheve, Harris ka 49% mbështetje, ndërsa Trump ka 47%.

Në sistemin e komplikuar zgjedhor të SHBA-së, sondazhet kombëtare janë vetëm një barometër i opinionit publik.

Shumica e vëzhguesve janë duke u fokusuar në të ashtuquajturat shtete të lëkundjes, të cilat përfshijnë Miçiganin, Wisconsin, Pensilvaninë dhe një pjesë të vogël të të tjerëve.

Dy kandidatët janë afërsisht të barabartë në këto elektorate kyçe./atsh/ KultPlus.com

Botohet libri ‘ANI!’ i autorit Fahredin Shehut

Posted on by Kult Plus

Shkrimtari Fahredin Shehu, në vazhdën e punës së tij kreative dhe hulumtuese shkencore mbi tridhjetë vjeçare, boton librin më të ri me titull “ANI!”.

Libri paraqet filozofinë kreative, estetikën dhe semantikën e punës së tij në një periudhë të gjatë krijuese duke paraqitur Artin, Epistemologjinë, Filozofinë, Publicistikën etj. në një trajtë tërësisht leht të absorbueshme për lexuesin.

‘ANI!’ në prozë me ekscitime poetike, shtrihet nëpër kohë dhe hapësirë të një gjeografie globale ku asgjë njerëzore nuk është e huaj. I konceptuar që të ndriçoj aspekte të panjohura për lexuesin tonë, “ANI!” është një dritare e hapur që shfaq Nadirin dhe Horozontin e gjerë të kërkimit shpirtëror, epistemologjik dhe qenësor njerëzor.

Libri është botim special i Fondit për Edukim Kulturor dhe Trashëgimi dhe përmban një rezyme të krijimtarisë më se 30 vjeçare të Fahredin Shehut./rtk/ KultPlus.com

Letra falënderuese e Camus për mësuesin e shkollës fillore

Posted on by Kult Plus

Albert Camus shkroi këtë letër falënderimi për mësuesin e shkollës fillore, Louis Germain, menjëherë pas marrjes së Çmimit Nobel për Letërsi në vitin 1957. Një gjest i rëndësishëm ishte ai i shkrimtarit francez që tregon se si mësuesit e shkollave fillore mund të kenë një rëndësi të madhe për edukimin dhe formimin e individëve.

Albert Camus

“I nderuar z. Germain,

Kam pritur të shuhet rrëmuja që më ka rrethuar këto ditë para se të vij t’ju flas me gjithë zemër. Më kanë bërë një nderim shumë të madh (dhënien e Çmimit Nobel për Letërsi N.d.R.) të cilin as nuk e kërkova, as nuk e kujtova. Por, kur më erdhi lajmi, mendimi im i parë, pas mendimit për nënën time, ishte për ju. Pa juve, pa atë dorë të dashur që ju i ofruat një fëmijës së varfër, që ai isha unë, pa mësimin dhe shembullin tuaj, nuk do të kishte ndodhur asgjë nga gjithë këto. Unë nuk e mbivlerësoj këtë lloj nderi, por kjo është, të paktën, një mundësi për t’ju treguar se çfarë ishit dhe vazhdoni të jeni për mua dhe për t’ju siguruar se përpjekjet e juaja, puna juaj dhe bujaria që ju keni mbjellë, janë gjithmonë të gjalla në një nga nxënësit tuaj i cili, pavarësisht prej moshës, nuk ka pushuar së qeni nxënësi juaj mirënjohës.

Ju përqafoj me gjithë forcën time. / KultPlus.com

Mbi edukimin estetik të njeriut

Posted on by Kult Plus

Letra e nëntë nga Friedrich Schiller

… Arti, ashtu si shkenca, është i çliruar nga gjithçka që është pozitive dhe nga gjithçka konvencionale në natyrën njerëzore; madje, që të dyja, janë po njëlloj të pavaruara nga vullneti arbitrar i njeriut. Ligjëvënësi politik mund ta bllokojë zonën e saj, por nuk mund të sundojë aty brenda. Ai mund ta syrgjynosë mikun e së vërtetës, por e vërteta qëndron këtu; ai mund ta poshtërojë artistin, por nuk mund ta shtrembërojë artin. E pa dyshim, nuk ka asgjë më të zakonshme se sa të shohësh shkencën dhe artin t’i shërbejnë shpirtit të shekullit dhe shijen krijuese të marrë ligjin e vet prej shijes gjykuese.

Aty ku karakteri bëhet i prerë dhe ashpërson vetveten, aty ne shohim që shkenca i ruan kufijtë e saj rreptësisht dhe se arti i vë rregullit zinxhirë të rëndë; aty ku karakteri plogështohet dhe prishet, aty shkenca do të synojë të pëlqejë dhe arti të argëtohet. Për shekuj të tërë filozofët tregohen të shkathët si artistët, për të zhytur poshtë në thellësitë e njerëzimit të zakonshëm realitetin dhe bukurinë; ato fundosen brenda tyre, por dalin përsëri lart dhe fitimtarë me forcën jetësore të pashkatërrueshme që i karakterizon.

Artisti është pikërisht biri i kohës së vet, por është keq për të, nëse ai njëkohësisht është edhe dishepull apo i përkëdheluri i saj. Një hyjni mirëbërëse e shkëput foshnjën brenda kohëve nga gjiri i nënës së saj, e ushqen atë me qumësht të një moshe më të mirë dhe e lë të piqet derisa të arrijë moshën madhore nën qiellin e largët grek. Pastaj, kur të jetë bërë burrë, e rikthen në shekullin e vet me një fytyrë krej të huaj për të; por jo që ta gëzojë këtë shekull me pamjen e vet, por që i tmerrshëm, si i biri i Agamemnonit, ta pastrojë atë. Megjithatë, sido që të jetë, ai lëndën do ta marrë nga e tashmja, ndërsa formën do ta huazojë nga një kohë më fisnike, madje përtej të gjitha epokave, prej unitetit të saj absolut, thelbësor e të pandryshueshëm. Në të, prej eterit të pastër të natyrës së hyjnores rrjedh burimi i bukurisë, i pamolepsur nga degjenerimi i brezave dhe epokave, që rrokullisen thellësive të turbullta të vorbullave të saj. Fantazia, mund ta çnderojë, ashtu siç edhe mund ta fisnikërojë këtë lëndë, por gjithësesi forma e vet e dlirë ka për t’i shpëtuar gjithmonë kapriçiove të imagjinatës. Romaku i shekullit të parë i ishte përgjunjur perandorit të vet, përpara se statujat e perëndive të ngriheshin në këmbë; tempujt ishin të shenjtë për syrin, atëherë kur perënditë i shërbenin prej kohësh të qeshurave dhe arkitekturat fisnike të pallateve, që mbulonin si mburojë bëmat e turpshme të një Neroni e Commodus-i, ishin një protestë e hapur kundra tyre.

Njerëzimi e humbi dinjitetin e vet, por arti e ka shpëtuar dhe ruajtur atë në ato mermere të skalitur në mënyrë aq kuptimplote; e vërteta vazhdon të jetojë ende brenda iluzionit, por nga ky model, më vonë mund të prodhohet sërish prototipi i saj. Ashtu si arti fisnik jetoi më gjatë se natyra fisnike, po ashtu ai ia kalon asaj edhe në gjininë frymëzuese, që formon dhe zgjon vazhdimisht shpirtra. Përpara se e vërteta dritën e saj ngadhënjyese ta depërtojë në thellësitë e zemrës, poezia arrin t’ia kapë këto rreze, duke bërë që dhe majat e njerëzimit të shkëlqejnë nga një dritë lëbyrëse, teksa nata e zymtë dhe ende e lagësht qëndron si e varur nëpër lugina.

Por si e ruan veten artisti nga degjenerimet e kohës së tij, që e rrethojnë nga të gjitha anët? Le ta lëmë atë t’i ngrejë sytë drejt dinjitetit të vet, dhe drejt ligjit; le ta lëmë të mos i përkulë ato ndaj fatit dhe nevojës. Po njësoj, le ta lëmë të lirohet menjëherë nga puna e zbrazët, e cila dëshiron ta stampojë gjurmën e vet në një moment të shkurtër e fluturak, dhe të çlirohet prej ëndërrave të një entuziazmi të padurueshëm, i cili përdor masën e absolutes kundrejt produkteve të pavlerë të kohës; pra, le ta lëmë artistin të braktisë realen për të gjykueshmen, sepse kjo është pikërisht fusha e tij, në mënyrë që të orvatet t’i japë kështu udhë lindjes së një ideali që unifikon të mundshmen dhe të domosdoshmen. Më pas, le ta lëmë atë të stampojë iluzionin dhe të vërtetën me shëmbëlltyrën e një ideali të tillë; le ta lëmë ta ushtrojë atë si në lojën e imagjinatës ashtu në veprimet e tij më serioze, shkurt, në të gjitha format e tij ndjesore dhe shpirtërore, për ta lejuar së fundi ta projektojë qetësisht veprën e vet kah një kohe të pakufi.

Por jo çdonjërit, të cilit i ndriçon në shpirt ky ideal, iu dha e njëjta qetësi prej gjenisë së tij krijuese – bashkë me atë temperament të madh e të durueshëm – aq fort të nevojshëm për të skalitur mbresat e një ideali mbi mermerin e flashkët dhe memec e për t’ia besuar atë duarve besëplote të kohës. Mirëpo ky instinkt hyjnor dhe kjo forcë krijuese, shumë e zjarrtë për të ndjekur këtë udhëtim të shpeshherë e hedh menjëherë dhe në mënyrë të drejtpërdrejtë mbi të tashmen, mbi jetën aktive, duke u orvatur të transformojë lëndën e paformë të botës morale. Kjo fatkeqësi e vëllerërve të tij, madje e tërë species njerëzore, i flet me zë të lartë zemrës së njerëzve që ndjejnë, e poshtërimi i tyre ngjan akoma dhe më i ulët; entuziazmi ndizet dhe dëshira përvëluese, në një shpirt të mbarsur me forcë dhe zjarr, shkon me padurim drejt akteve dhe veprimit. Por, a e ka kqyrur vallë ky inovator vetveten, për të parë nëse këto parregullsi në botën morale fyejnë arsyen apo lëndojnë jo më pak sedrën e tij? Nëse nuk arrin dot ta përcaktojë menjëherë një gjë të tillë, atëherë atë do ta njohë tek impulsiviteti me të cilin ai ndjek një qëllim apo një efekt të caktuar. Instinkti i pastër moral drejtohet kah së domosdoshmes, për atë nuk ekziston kohë, e ardhmja bëhet e tashme, porsa duhet të krijohet patjetër nga e tashmja. Para një arsyeje pa kufij drejtimi është njëkohësisht përfundim dhe rruga përshkrohet sapo zgjidhet. paqtë, veten

Kësisoj, një miku të ri të së vërtetës dhe bukurisë, i cili dëshiron të dijë prej meje, pavarësisht qëndresës që vë përballë koha, se si duhet ta kënaqë zjarrminë fisnike të zemrës së vet, unë do t’i përgjigjesha: Drejtoje botën tek e cila vepron kah asaj ç’ka është më e mira, sepse vetëm kështu rrjedha e paqtë e kohës do të sjellë rezultate. E këtë drejtim asaj do arrish t’ia japësh, vetëm atëherë kur duke mësuar, do mundësh t’ia ngresh mendimet në shkallën e së domosdoshmes dhe së përjetshmes; pra, nëse me veprimet ose krijimet e tua, do ta shndërrosh të domosdoshmen dhe të përjetshmen në objekt të instinkteve të tua. Ndërtesa e marrëzisë dhe e arbitraritetit do të bjerë, ajo duhet të bjerë, tashmë ajo ka rënë, porsa ti të jesh i sigurtë që ajo po anohet; Gjithësesi, është e rëndësishme që ajo të anohet jo vetëm te njeriu nga jashtë, por edhe brenda tij. Në heshtjen e turpshme të karakterit edukohet e vërteta ngadhënjyese, ajo del jashtë teje nëpërmjet bukurisë, duke mos qenë vetëm mendimi shërbenjësi i saj, por edhe ndjenja në rrokjen e mrekullueshme të pamjes së saj. E me qëllim që të mos ndodhë ta marrësh modelin prej realitetit të jashtëm, të cilin më pas lipset ta pajisësh përsëri, mos guxo të futesh në shoqërinë e tij të dyshimtë, derisa zemrës tënde t’i keshë siguruar një shpurë ideale. Jeto me shekullin tënd, por mos ji krijesa e tij, ndihmoji bashkëkohësit e tu, por vetëm për atë që kanë nevojë, jo për atë që lavdërojnë. Pa ndarë fajet, ndaj dënimin e tyre me një nënshtrim fisnik dhe përkulu me liri zgjedhës që ata e mbartin dhimbshëm pa ditur në i’u duhet apo jo ta mbajnë. Nëpërmjet guximit këmbëngulës, me të cilin t’i përbuz fatin e tyre të mirë, do t’ju vërtetosh se nuk është rruga e burrëcakërisë ajo që të bën t’i nënshtrohesh vuajtjes së tyre. Merre me mend, se si mund të jenë, nëse do të arrish të ndikosh mbi to, por merre me mend, se si janë, nëse ti do të përpiqesh të veprosh për to. Kërko t’ua miratosh vuajtjen nëpërmjet dinjitetit, por fatin llogaritua sipas jovlerës së tyre; kështu fisnikëria jote, nga njera anë do të zgjojë edhe tek ata fisnikëri, kurse nga ana tjetër, qëllimi yt nuk do të reduktohet aspak në hiç për shkak të padenjësisë së tyre. Serioziteti i parimeve të tua do t’i përzërë ata prej teje, por brenda lojës së tyre ata do të vazhdojnë t’i durojnë të tilla parime. E kjo sepse shija është më e dlirë se zemra e tyre, e është pikërisht nëpërmjet shijes që lipset të rroken këto ikanake të dyshimta. Më kot ti do t’ua sulmosh maksimat, më kot do t’ua mallkosh bëmat; Gjithësesi, ti mund të mund të provosh dorën tënde krijuese mbi përtacinë e tyre. Dëboua nga argëtimet arbitraritetin, mendjelehtësinë, ashpërsinë, se në këtë mënyrë e pa e vënë re, do t’i largosh edhe nga veprimet, madje më në fund edhe nga pikëpamjet e tyre. Kudo ku t’i gjesh, rrethoji me forma fisnike, të mëdha, të pafajshme; shumëfishoji rreth e rrotull tyre simbolet e përsosmërisë, derisa pamja e jashtme t’u triumfojë mbi realitetin dhe arti mbi natyrën.

Përgatiti: Albert Vataj. / KultPlus.com

Sot nis Prifest, edicioni i 16-të hapet me filmin ‘Lejleku’ të Isa Qosjes

Posted on by Kult Plus

Sot, në hapsirat e Kino Armatës nis edicioni i 16-të i Prishtina International Film Festival-PriFest, i cili do të mbahet nga 10 deri më 15 shtator.

Pas ceremonisë hapëse do të jepet premiera e filmit ‘Stork’, i cili vjen si prodhim i Malit të Zi dhe Kosovës me regji të Isa Qosjes. Filmi shfaqet në dy orare, nga ora 19:30 dhe 21:30.

Filmi ‘Lejlek’ është përkrahur nga Qendra Kinematografike e Kosovës.

Filmi flet për një fshat të përgjumur në Malin e Zi, ku shumica e vendasve kanë emigruar në SHBA. Ky fshat është mjedisi i një historie të hidhur të tre grave. Suta i reziston presionit për t’u martuar me binjakun autik të burrit të saj të ndjerë, Vezirja dhe Dranja duhet të mësojnë të bashkëjetojnë pasi burri i tyre i përbashkët planifikon të largohet, Fizja përpiqet të gjejë një nuse për djalin e saj. Por, me ardhjen e një lejleku shqetësohen të gjithë fshatarët supersticioz.

Në film luajnë aktorët: Arta Dobroshi, Donat Qosja, Shkumbin Istrefi, Arben Bajraktaraj, Flonja Kodheli, Doresa Rexha, Mirush Kabashi, Kumrije Hoxha, Zyliha Miloti, Luan Jaha, Selman Jusufi, Safete Rogova, Gentian Anastasi, Besa Tusha./ KultPlus.com

Kryeministri Kurti në veri: S’e ndjeva që njerëzve s’u pëlqen kur dikush vjen nga Prishtina, qoftë edhe kryeministri

Posted on by Kult Plus

Kryeministri Albin Kurti në një përgjigje për gazetarët sot në veri ka thënë “nuk e ka ndjerë se njerëzit nuk e e pëlqejnë dikë që vjen nga Prishtina, qoftë edhe kryeministri i Republikës së Kosovës”.

“Mendoj se qytetarët janë të qetë. Ata duan liri dhe siguri. Unë jam këtu për mirëqenien e tyre. Funksioni im nuk është të ndaj gjërat sipas përkatësisë etnike, fetare apo çfarëdo qoftë, por të jem këtu për të gjithë pa diskriminim dhe privilegj”.

Policia e Kosovës ka arrestuar sot në veri politikanin serb, Aleksandar Arsenjeviq, i cili fishkëlleu për vizitën e Kurtit.

Kurti atje u pyet se si do të kompensohen qytetarët serbë që “kanë humbur shumë shërbime nga organet e mbyllura të përkohshme dhe institucionet tjera”

“Ata që kanë probleme dhe kundërshtime të kontaktojnë me Atiqin. Kështu bën kjo komunë dhe policia këtu. Ne nuk jemi kundër askujt, por të gjithë ata që kanë probleme dhe kundërshtime t’i drejtohen organeve kompetente. Mendoj se kryetari Erden Atiq është gjithmonë i gatshëm të pranojë qytetarët dhe t’i zgjidhë problemet e tyre”.

Qytetarët, thotë ai, mund të paraqesin edhe vërejtje për punën e institucioneve të ndryshme te organet kompetente, sepse në to “qytetarët duhet të kenë qasje të barabartë”.

‘Lufta asht e ashpër dhe kushedi ku do t’dali, prandaj ngrehet litari edhe përplasen njerzit’

Posted on by Kult Plus

Poezi nga Migjeni

Kanga skandaloze

Një murgeshë e zbetë, që bashkë me mkatet e botës
bar dhe mkatet e mia mbi supet e vet të molisun,
mbi supat e verdhë si dylli që i ka puth hyjnia
– kaloi rrugës së qytetit si ejll i arratisun…
Një murgeshë e zbetë, e ftohtë si rrasa e vorrit,
me sy boj hini si hini i epsheve të djegna të gjallesës,
me buzë të holla të kuqe, dy gajtana
pshertimet që mbysin
ma la der’ vonë kujtimin, kujtimin e ftohtë të kalesës.
Prej lutjesh (jo tallse!) duel dhe në lutje prap po shkon…
Lutjet i flejnë gjithkund: ndër sy, ndër buzë, ndër Gishta.
Pa lutjet e saj bota, kushedi, ç’fat do kishte?
Por dhe nga lutjet e saj ende s’i zbardhi drita.
O murgeshë e zbetë, që çon dashni me shënjt,
që n’ekstazë para tyne digjesh si qiriu pranë lterit
dhe ua zbulon veten… Smirë ua kam shejtënvet:
Mos u lut për mue, se due pash më pash t’i bij ferrit.
Unë dhe ti, murgesh, dy skaje po të një litari;
të cilin dy tabore ia ngrehin njeni-tjetrit –
lufta asht e ashpër dhe kushedi ku do t’dali,
prandaj ngrehet litari edhe përplasen njerzit. / KultPlus.com

Kur informimi ishte çështje e kauzës kombëtare

Posted on by Kult Plus

Nga Jusuf Buxhovi

Konferencat për shtyp të LDK-së para stadiumit të Prishtinës

Në fillim të marsit të vitit 1990, kur LDK-ja – parti e parë shqiptare me rreth 700 mijë anëtarë brenda një kohe të shkurtër kishte rrënuar gjithë strukturën organizative të LKJ – së dhe si parti ishte më e fuqishmja dhe më e organizuarja në hapësirat e ish Jugosllavisë, për t’ia ndalë turrin disi rritës dhe ndikimit të saj në sensibilizimin e opinioti jugosllav dhe atij ndërkombëtar rreth çështjes së Kosovës së ripushtuar nga Serbia, Beogradi urdhëroi ndalimin e konferencave për shtyp të LDK-së që mbante çdo të premte në orën 10 në lokalet e Shoqatës së Shkrimtarëve ku ishte e vendosur për ç’gjë ekzistonte inetesim i madh i shtypit vendor dhe veçmas atij ndërkombëtar. Meqë kumtesat e kësaj partie në shumë gjuhë dhe profesinalisht nl nivel të lartë, i vlersonte si zë i demosit shqiptar për liri dhe barazi.

Në këto rrethana, kur policia ia vuri drynat Shoqatës, Kryesia e LDK-së vendosi që konferencat për shtyp t’i mbajë rregullisht para stadionit të Prishtinës dhe në platonën e pallatit “Boro-Ramizi”.

Siç shihet edhe nga fotografitë e fotoreporterit të “Rilindjes”,Iliaz Bylykbashi, këto konferenca u ndoqën me interesim edhe më të madh nga shtypi vendor, jugosllav dhe ai botëror. Pas tri javësh, pas protestave të ambasadës amerikane në Beograd qendrës së të PENIT europian dhe shumë personaliteteve të tjera botërore, policia jugosllave, hoqi dryrin nga dyert e Shoqatës së Shkrimtarëve dhe largoi forcat policore që e mbanin të rrethuar.

Ishte kjo një fitore tjetër e nadhe në raport me shtetin represiv jugosllav që kërkonte Kosovës t’i vihej perdja e territ informativ.

Kështu, pra, ishte asokohe, kur informini me plot rreziqe, ishte pjesë e kauzës kombëtare…/KultPlus.com

Sot nis Prifest, edicioni i 16-të hapet me filmin ‘Lejleku’ të Isa Qosjes

Posted on by Kult Plus

Mbrëmjen e sotme do të fillojë edicioni i 16-të i PriFest, që do të mbahet nga 10 deri më 15 shtator, në hapësirat e Kino Armatës.

Në ditën e parë, pas ceremonisë hapëse do të jepet premiera e filmit ‘Stork’ prodhim i Malit të Zi dhe Kosovës me regji të Isa Qosjes. Filmi shfaqet në dy orare, nga ora 19:30 dhe 21:30.

Prifest vazhdon me programin e shfaqjes së filmave për rreth një javë duke sjellë në Kino Armata premiera regjionale e botërore./KultPlus.com

Muzeu Historik Kombëtar ka hapur ekspozitë në bashkinë e Shkodrës

Posted on by Kult Plus

Ekspozita “Thesare të Muzeut Historik Kombëtar” u zhvillua sot në ambientët e Bashkisë Shkodër, në kuadër të sezonit turistik 2024.

Muzeu Historik Kombëtar, në bashkëpunim me Bashkinë Shkodër, solli 25 stenda unike me objekte të përzgjedhura nga pavijonet e tij, duke sjellë historinë më pranë qytetarëve dhe vizitorëve.

Bashkia Shkodër publikoi një album fotografik nga ky aktivitet dhe e vlerësoi atë si një mundësi të mirë për të zbuluar thesaret kulturore dhe historike të vendit tonë.

Ekspozita në mjediset e bashkisë, do të jetë si një udhëtim në kohë dhe një mundësi për t’u njohur nga afër me të shkuarën. Muzeu, bashkia dhe DRTK Shkodër ftuan artdashësit të marrin pjesë dhe të zbulojnë historinë dhe pasurinë kulturore të Shqipërisë./atsh/KultPlus.com

Ekspozita e monumenteve hapet në Kalanë e Gjirokastrës në prag të 80-vjetorit të Çlirimit

Posted on by Kult Plus

Rreth 80 foto-arkiv të Institutit Kombëtar të Trashëgimisë Kulturore po ekspozohen për vizitorët dhe dashamirësit e monumenteve në kalanë e Gjirokastrës.

Vetë kalaja monumenti më i vizituar kulturor i kësaj vere në Shqipëri shfaqet në disa nga fotot për të bërë të mundur edhe vëzhgimin e transformimeve prej ndërhytjeve restauruese dhe kohës.

 “Po prezantojmë monumentet e kulturës, por edhe punën që është bëra nga Instituti i Trashëgimisë Kulturore ndër vite që në themelimin e tij dhe deri tani. Kemi sjellë edhe disa materiale promocionale në formë kartolinash të monumente të ndryshme të kulturës në Shqipëri për t’ja dhuruar turistëve që të kenë një kujtim nga Shqipëria dhe nga kjo ekspozitë, gjithashtu kemi vendosur edhe një libër në të cilin mund të japin mendimet e tyre” – shprehet Kejda Lampe, specialiste e insitutit kombëtar të Trashëgimisë Kulturore.

Ekspozita prezanton imazhe të monumenteve si teatri i Butrintit, gjetje arkeologjike të rralla, pamje të monumenteve mesjetare të kultit, ura, rrugë, akuadukte, piktura murale dhe ikona.

“Ne kemi ekspozuar një pjesë të arkivit tonë për të treguar ndryshimet që ka pësuar monumenti dhe restaurimet që janë bërë gjatë kohëve në vijim që nga themelimi i institutit tone” – shprehet Andrea Pambuku.

Ekspozita me fotot e realizuara në periudha të ndryshme dhe e sjellë në prag të 80 vjetorit të Çlirimit po shëtit në disa qytete të vendit dhe përfaqëson njëkohësisht një kolazh memorie edhe për njerëzit që i shërbyen trashëgimisë gjatë shekullit të fundit./tch/KultPlus.com