Kryeministri Albin Kurti ka pritur dje në takim Ambasadorin e Mbretërisë së Bashkuar në Kosovë, Jonathan Hargreaves, pasi Kosova humbi dje mundësinë që të bëhet anëtare e Këshillit të Evropës.
Në njoftimin e Zyrës së Kryeministrit thuhet se Kurti diskutoi me Hargreaves pikërisht për rezultatin e mbledhjes së djeshme në Këshillin e Ministrave.
“Kryeministri e falënderoi Mbretërinë e Bashkuar për qëndrimin e mbajtur dje gjatë takimit të komitetit të ministrave në mbështetje të anëtarësimit të Kosovës në Këshillin e Evropës. E falënderoi gjithashtu edhe për mbështetjen në projektet e përbashkëta, ku veçoi ndihmën për zgjerimin e projektit për verifikimin e diplomave për studentët nga komuniteti serb për qëllime punësimi në institucionet e Republikës së Kosovës”, thuhet në njoftim.
Në takim është folur edhe për rezultatet e takimit e tretë të gjashtë vendeve të Ballkanit Perëndimor (BP6), për Planin e Rritjes që u zhvillua dje në Kotorr të Malit të Zi dhe Deklaratën e Përbashkët nga ky takim.
“Kujtojmë që Deklarata e Përbashkët nga samiti i djeshëm në Kotor, mes tjerash bën thirrje për trajtim të barabartë në CEFTA, zbatim të plotë marrëveshjeve të arritura në Procesin e Berlinit si dhe kërkon që vendet e Ballkanit Perëndimor Gjashtë të bëhen pjesë e Autoritetit Kundër Pastrimit të Parave (AMLA) të Bashkimit Evropian për të rritur integritetin financiar dhe për të forcuar bashkëpunimin në luftën kundër krimit financiar”, thuhet tutje në njoftim.
Ndryshe, Ministrat e Jashtëm të Këshillit të Europës u mblodhën dje në Strasburg në sesionin vjetor me rastin e 75-vjetorit të themelimit të kësaj organizate ku diskutuan për çështje të caktuara. Kosova nuk hyri as në agjendë, ndërsa nuk dihet se kur do t’i vijë rendi përsëri. / KultPlus.com
Kryeministri Albin Kurti në Ditën Ndërkombëtare Kundër Homofobisë, Bifobisë, Interfobisë dhe Transfobisë ka thënë se është e rëndësishme që të drejtat dhe dinjiteti i njeriut të respektohen në mënyrë universale.
Ai tha se këto të drejta janë të rëndësishme të zbatohen si brenda ashtu edhe jashtë vendit.
“Në këtë Ditë Ndërkombëtare Kundër Homofobisë, Bifobisë, Interfobisë dhe Transfobisë, ne reflektojmë mbi progresin e bërë dhe njohim punën e rëndësishme që na pret për të siguruar që të drejtat dhe dinjiteti i njeriut të respektohen në mënyrë universale, si në vendin tonë ashtu edhe në mbarë botën”, ka shkruar Kurti në një postim në “Facebook”./ KultPlus.com
“Noli Film Festival” është festivali i parë i filmit shqiptar në Boston, SHBA, që do të zhvillohet nga data 31 maj deri në 2 qershor në Katedralen Ortodokse Shqiptare të Shën Gjergjit.
Aktori i njohur Erand Sojli, përmes një lidhjeje të drejtpërdrejtë për “ABC e Mëngjesit” në ABC News tha se festivali eksporton te shoqëria amerikane vlerat tona kombëtare. Është festival unik në botë pasi është i vetmi që zhvillohet në një katedrale dhe është një kompeticion dinjitoz artistik si një vatër reference për krijuesit, skenaristët, regjisorët, kompozitorët, operatorët shqiptarë që jetojnë në Amerikë.
Ndër të tjera ai theksoi se fitimet do të shkojnë për AFC-në (Albanian Fighting Cancer) dhe për Qendrën Kulturore Fan S Noli.
“Kur je artist gjen njerëzit e llojit tënd dhe thamë pse jo. Filluam të mendojmë, hodhëm ide dhe dolëm në përfundimin se gjëja më e mirë që mund të bënim, për të bërë diçka ndryshe dhe ja ku jemi sot këtu me shumë mund dhe sakrificë.
Fitimet e këtij festivali do t’i shkojnë AFC (Albanian Fighting Cancer) dhe për qendrën kulturore Fan S Noli. Në këtë vazhdë na u bashkuan shqiptarët që luftojnë këtë sëmundje dhe na mbështetën për të përfshirë sa më shumë njerëz në këtë përpjekje.
Nga fitimet tona do të shkoj një pjesë edhe për librarinë e Fan S Nolit, pasi ka nevojë për restaurim, tha aktori./abcnews.al/ KultPlus.com
Dashuria e vetme e pastër dhe e sinqertë në këtë botë, është ajo ndaj nënës. Prandaj KultPlus ju sjell disa thënie që figura të mëdha përgjatë historisë, kanë thënë për dashurinë e nënës.
“Gjëja më me rëndësi që babai mund të bëjë për fëmijën është ta dashurojë nënën e tyre!” – Theodore Hesburgh
“Gjithçka që jam apo shpresoj se do të jem, ia kam borxh nënës time engjëllore!” – Abraham Lincoln
“Dashuria e nënës është paqja. Nuk ka nevojë të fitohet, nuk ka nevojë të meritohet!” – Erich Fromm
“Nëna është emri i Zotit në buzët dhe zemrat e fëmijëve të vegjël!” – ëilliam Makepeace Thackeray
“Jeta fillon duke u zgjuar dhe dashuruar fytyrën e nënës!” – George Eliot
“Kemi lindur nga dashuria; dashuria është nëna jonë!” – Rumi
“I lumtur është djali besimi i të cilit te nëna mbetet i pandryshuar!” – Louisa May Alcott
“Nuk keni nevojë të meritoni dashurinë e nënës; keni nevojë të meritoni dashurinë e babait!” – Robert Frost
“Dashuria e nënës është karburanti që lejon një person të thjeshtë për të arritur të pamundurën!” – Marion C. Garretty
“Burri e do të dashurën më së shumti, gruan më së miri, e nënën më së gjati!” – Proverb irlandez
“Në veshët e një fëmije, fjala “nënë” është magjike në të gjitha gjuhët!” – Arlene Benedict
“Ka mijëra gra, por vetëm një nënë!” – Proverb bolivian
“Kur je nënë, nuk je kurrë vetëm në mendimet e tua. Një nënë gjithmonë duhet të mendojë dy herë. Një për vete dhe një për fëmijën e saj!” – Sophia Loren
“Në momentin që lind një fëmijë, lind edhe nëna. Ajo nuk ekzistonte më parë – gruaja ekzistonte, por kurrë nëna. Nëna është qenie e re!” – Osho
“Nëna mban duart e fëmijës për pak… e zemrat përgjithmonë!” – Anonim
“Nëna: çdo dashuri fillon dhe përfundon atje!” – Robert Broëning
“Fati i ardhshëm i një fëmije, është gjithmonë rezultat i punës së nënës së tij!” – Napoleon Bonaparte
“Zemra e nënës është një humnerë e thellë, në fund të së cilës gjithmonë do të gjesh falje.” – Honore de Balzac
“Nëna është drita e shtëpisë!” – Proverb shqiptar
“Pa diell nuk ka lule, pa dashuri nuk ka fat, pa grua nuk ka dashuri, pa nënë nuk ka poetë, as heroj!” – Maxim Gorky
“Është veç një fëmijë i bukur në botë dhe çdo nënë e ka atë!” –Proverb kinez
“Mjekët më thanë se kurrë nuk do të mund të ecja përsëri, por nëna ime ishte e sigurt se do të ecja përsëri. E, dhe unë besova nënën time!” – ëillma Rudolph
“Zoti nuk mund të ishte kudo, prandaj i krijoi nënat!” – Proverb hebraik
“Disa nëna puthin, të tjera janë më të rrepta, por dashuria është gjithmonë e njëjtë. Përveç kësaj, shumica e nënave puthin dhe qortojnë në të njëjtën kohë!” – Perl S. Back
“Nuk e kuptoni se sa ju do nëna juaj , derisa të zbuloni në sirtar të gjitha pikturat dhe kartat që i keni dhënë!” – Pam Brown
“Nëna e mirë nuk pyet a dëshiron, por jep!” – Prover anglez
“Nëna: banka që depozituam të gjitha dhimbjet dhe shqetësimet tona.” – Thomas De Witt Talmage
“Lotët e nënës janë fuqia më e madhe hidroelektrike në botë!” – George Bernard Shaw
“Dashuria e nënës nuk vjetrohet kurrë!” – Seneka
“Kur je një nënë e mirë, gjithçka falet!” – Emile Zola
“Nëna është gjithçka – ajo është ngushëllimi ynë në pikëllimin, shpresa jonë në mjerimin tonë dhe fuqia jonë në dëshpërim; është burimi i dashurisë, mëshirës, dhembshurisë dhe faljes. Ai që humbet nënën e vet humb një shpirt të pastër që e bekon dhe e mbron vazhdimisht!” – Khalil Gibran
“Fëmijët janë spirancat që mbajnë nënën gjallë!” – Sofokliu
“Duart e nënës janë bërë nga brishtësia dhe fëmijët flen rehat në to!” – Victor Hugo
“Sa herë lind fëmija, lind edhe nëna!” – Gilbert Parker
“Amësia ka efekte humane. Gjithçka reduktohet te thelbësorja!” – Meryl Streep
“Amësia: Çdo dashuri lind dhe përfundon aty!” – Robert Brownin
Babai më thoshte: “Rri i përulur, dhe duhet të punosh më shumë se secili”. Nëna më thoshte: “Bëhu vetja”. Ajo gjithmonë më mësonte se veç Zoti mund të më gjykojë!” – Nate Robinson
“Në momentin kur kishte shumë paqe në Qiell, por zërat nga Toka mund të dëgjoheshin dhe fëmija me ngut pyeti: “Zot, po të largohem tani, më thuaj emrin e engjëllit tim”. “Ju thjesht do ta quani atë, ‘Nënë”! – Anonim
“Nëna kupton atë që nuk e thotë fëmija!” – Proverb hebraik
“Dashuria e nënës të çliron!” – Maya Angelou
“Kurrë nuk e dija se sa shumë dashuri mund të mbante zemra ime, derisa dikush më quajti: “Nënë”!” – Anonim
“Pas çdo gjëje, ka një histori, por pas çdo historie tuajën gjithmonë është historia e nënës, sepse te e saj fillon e jotja!” – Mitch Albom
“Dora që përkund djepin është ajo që rrotullon fatin e njerëzve, sepse ajo dhe vetëm ajo e drejton jetën kah horizontet e ndritura ose të errëta!” – Haki Stërmilli
“Nëna është personi i vetëm në botë që të do para se të të shohë!” – Johann Heinrich Pestalozzi / KultPlus.com
Rumania zë një vend të rëndësishëm në historinë shqiptare. Kjo falë një komuniteti të lulëzuar shqiptar, i cili e bëri Bukureshtin një strehë dhe djep të nacionalizmit shqiptar.
Rumunë dhe shqiptarë, gjuhë binjake
Studimet filologjike për lidhjen gjuhësore ballkanike gjurmojnë kontaktet e para gjuhësore mes proto-rumunëve dhe proto-shqiptarëve në shekujt e parë pas Krishtit, në zonën në qendër të Ballkanit mes Sofjes së sotme, Shkupit, Nishit dhe Prishtinës. Marrëdhënia mes gjuhës shqipe dhe rumune mbetet një temë intersante për gjuhëtarët, e lidhur me çështjen historike të etnogjenezës së popujve.
Dinastia Ghica, princërit e Vllahisë
Familja më e famshme me origjinë shqiptare dhe e paur në Rumaninë e Sotme është ajo e Ghica. Me origjinë nga Velesi, Maqedoni, Ghica ishin tregtarë në Stamboll. Georghe Ghica (1598), i cili u transferua në Moldavi u bë ambasador i Portës së Lartë dhe më pas për pak kohë princi i Moldavisë në 1658-1660. Djali i tij, Grigori Ghica I e pasoi atë në fron ndërsa nipi tij Matei Ghica u bë dragoman (shenim i redaksisë: Në të shkuarën, në Lindjen e Mesme, dragomani ishte një përkthyer i punësuar në marrëdhënie politike dhe tregtare apo dhe si një udhërrëfyes) i Portës së Lartë dhe djali i tij Grigori Ghica II rifilloi Fronin e Moldavisë në 1726, për të kaluar në atë të Vllahisë në 1733. Grigori III dhe Grigori IV e mbajtën fronin deri në pushtimin rus të 1828–34, atëherë Alekandri Ghica II ishte princ dhe më vonë regjent i Vllahisë deri në 1858.
Rumania, djepi i nacionalizmit shqiptar në shekullin e 19-të
Nje shqiptar i Vllahise. Akuarel nga Amadeo Preziosi, 1866
Një raport i Habsburgut dëshmon se, në 1595, 15 mijë shqiptarë u lejuan të vendoseshin në veri të Danubit. Në 1628 komuniteti shqiptar u krijua në Bukuresht, dhe shqiptari Vasile Lupu u bë princ i Moldavisë që nga viti 1634. Shqiptarët atëherë njiheshin në rumanisht si Arbănasi / Arbănași, ose si Arnăuți (nga Arnavut Turk).
Komuniteti u forcua në epokën fanariote, kur shumë shqiptarë hapën aktivitete tregtare, posaçërisht dyqane ëmbëlsirash (në 1820 kishte 90 tregtarë nga Arnavutköy në Bukuresht) dhe ishin punësuar si truproje për princat dhe bojaret e Vllahisë.
Në vitet 1800, Bukureshti shërbeu si një pol tërheqës për komunitete të ndryshme Ortodokse nga Ballkani Osman, para së gjithash grekëve dhe bullgarëve, por edhe shqiptarëve. Në Bukuresht, shkollat u hapën dhe librat dhe revistat botuan në shqip shumë më parë se kjo të ishte e mundur në territoret e Perandorisë Osmane.
Lëvizja e Rilindjes Kombëtare e nacionalizmit shqiptar brenda Perandorisë Osmane ishte prodhimtare në Vllahi, falë nismave kulturore të ndërmarra nga Dora D’Istria, Naim Frashëri, Jani Vreto dhe Naum Veqilharxhi, të cilët botuan fjalorin e parë shqip absolut në Bukuresht, në 1844.
Në periudhën e vonë osmane, disa intelektualë shqiptarë zhvilluan një teori historiko-politike sipas së cilës shqiptarët dhe rumunët, “vëllezër gjaku”, duhet të kishin luftuar për çlirimin e ndërsjellë në territoret e administruara ende nga osmanët. Kjo teori u shfrytëzua politikisht nga Austro-Hungaria pas vitit 1897. Në të njëjtin vit Visar Dodani hapi një gazetë në gjuhën shqipe, “Sqipetari”, në Bukuresht në mbështetje të origjinës së përbashkët ilire të shqiptarëve dhe rumunëve dhe luftën e tyre të përbashkët politike.
Komuniteti shqiptar në Rumani numëronte 30,000 në 1893. Në një situatë të tillë, lëvizja për pavarësinë e Shqipërisë mori vrull, e udhëhequr nga Albert Gjika, pretendent i fronit të Shqipërisë. Në vitin 1912, në një kongres pan-shqiptar në Bukuresht të kryesuar nga Ismail Qemali, u miratua rezoluta e parë për pavarësinë e Shqipërisë. Në të njëjtin vit Aleksandër Stavre Drenova (Asdreni), një shqiptar emigrant nga Korça në Bukuresht, kompozoi tekstin e himnit kombëtar shqiptar, Hymni i Flamurit, kënduar në notat e “Steag Pe-al nostru dhe scris Unire” nga rumuni Ciprian Porumbescu.
Rumania ishte vendi i parë që njohu pavarësinë e Shqipërisë dhe marrëdhëniet diplomatike midis dy kombeve u vendosën në 16 dhjetor 1913. Që nga ajo kohë, të dy vendet kanë zhvilluar lidhje të forta kulturore dhe gjuhësore. Familjet e poetëve Viktor Eftimiu dhe Lasgush Poradeci gjetën gjithashtu strehë në Rumani.
Shqiptarët e Rumanisë në vitet 1900 dhe sot
Pas Luftës së Parë Botërore, një valë e re migratore e shqiptarëve myslimanë nga Jugosllavia iu shtua 20,000 shqiptarëve në Bukuresht (të dhënat 1920). Në vitin 1921, në Ploieşti, Ilo Mitkë Qafëzezi botoi përkthimin e parë të Kuranit në gjuhën shqipe. Shumë shqiptarë u vendosën në Transilvani, duke punuar veçanërisht në industrinë e ëmbëlsirave.
Komuniteti pësoi presionin komuniste duke filluar në 1953 kur shoqata kulturore shqiptare u mbyll; në regjistrimet rumune që atëherë shqiptarët janë kategorizuar në mesin e “të tjerëve”. Të drejtat e humbura u rifituan pas revolucionit rumun në 1989, por numri i njerëzve që deklarojnë veten shqiptarë ra në mënyrë dramatike. Në regjistrimin e vitit 2002 kishte vetëm 520 shtetas rumunë që deklaronin se ishin shqiptarë etnikë dhe vetëm 484 ata të gjuhës amtare shqipe – por numri aktual i komunitetit vlerësohet të paktën 10,000 njerëz, kryesisht ortodoksë dhe banues në Bukuresht dhe të tjerë. Qytete të mëdha si Timişoara, Iasi, Constanța dhe Cluj-Napoca. Që nga viti 1996, komuniteti shqiptar ka pasur gjithashtu një vend të rezervuar në Parlament, sot është përfaqësues i Lidhjes së Shqiptarëve të Rumanisë. /eastjournal/ KultPlus.com
Tefta Tashko-Koço, artistja që më zërin e saj të veçantë dhe tejet emocionues bëri për vete zemrat e publikut shqiptarë, njihet si një këngëtare e shquar lirike në interpretimin e këngës popullore qytetare mbarëshqiptare, shkruan KultPlus.
Interpretimet e saj janë vlerësuar gjithmonë dhe ende gjeneratat e kaluara e kujtojnë me mall dhe nostalgji kohën kur ajo interpretonte dhe vazhdojnë t’i dëgjojnë këngët e saj me shumë dashuri.
Tefta Tashko-Koço ishte sopranoja, që për herë të parë në repertorin e koncerteve të saj, krahas arieve të klasikëve botërore, futi dhe kënge popullore qytetare shqiptare. Janë të paktën 89 këngë nga të gjitha trevat e Shqipërisë që ajo i këndoi. Madje 36 prej tyre i regjistroi në pllaka gramafoni në Itali dhe Francë. Tefta ishte vajza e patriotit të shquar shqiptar nga Frashëri i Përmetit, Thanas Tashkos i cili prej vitit 1910 qe vendosur familjarisht në Egjipt. Me vdekjen e Thanas Tashkos më 1915, familja e tij kthehet në Korçë në vitin 1921. Në Korçë kemi aktivizimet e para të Teftës si këngëtare dhe data 26 qershor 1926 mbahet si koncerti i saj i parë në publik. Në shtator të vitit 1927, Tefta me gjithë familjen vendosen në Montpellier, Francë, ku ajo filloi edhe studimet muzikore, për t’i vazhduar ato me sukses në Konservatorin Superior të Parisit. Në vitin 1930, Tefta bën incizimet e para muzikore pranë shoqërisë diskografike “Pathe”-Paris, si pjesëmarrëse në grupin e këngëtarit të shquar të polifonisë himariote Neço Mukon.
Me përfundimin e studimeve, Tefta kthehet në atdhe ku më 26 nëntor 1935 shënohet edhe koncerti i saj i parë si këngëtare profesioniste në Shqipëri koncerte të cilat ajo i dha në shumicën e qyteteve shqiptare. Pikërisht në këto vite, Tefta futi në programet e saj krahas arieve lirike të autorëve të shquar botërorë si Moxart, Guno, Shubert, Verdi, Donixeti, Pergolezi, Belini, Puçini, Rosini, etj, dhe këngët popullore shqiptare, si pjesë integrale e kulturës muzikore popullore shqiptare. Janë rreth 89 këngë popullore të të gjithë qyteteve të Shqipërisë që Tefta i kishte në repertor dhe rreth 36 prej tyre ajo i regjistroi në pllaka gramafoni në vitet 1930, 1937 dhe 1942 në Paris, Francë dhe Milano, Itali. Ndër to po përmend: “Zare trëndafile”, Të dua, moj goc’ e vogël”, Bilbil çapkëni”, Qante lulja lulen”, “Kenke nur i bukurisë”,”As aman, moj lule” etj. Sipas Hysen Files: Tefta diti të nxirrte nga kënga popullore ndjenjën e thellë që populli kishte shkrirë në të. Njihet tanimë faktet se Tefta Tashko i ka mbledhur një shumicë këngësh direkt nga goja e muziktarëve të shuar popullore të vendit tonë. Një gjë të tillë e provon edhe pjesëmarrja e Teftës së bashku me këngëtaren tjetër të shquar Marie Kraja në festivalin e folklorit të mbajtur në Firence, Itali më 30 Maj 1939 krahas këngëtarëve dhe muziktarëve të shquar popullorë të atyre viteve si Adem Mani, Xhevat Boriçi, Kolë Vjerdha, Taip Kraja, Karlo Pali etj. Në listën e gjatë të këngëve popullore të kënduara nga Tefta do të bashkëngjisnim edhe këngët popullore të përpunuara nga kompozitori Kristo Kono me poezi të Lasgush Poradecit si p.sh “Kroi i fshatit tonë”, apo “Kur më vjen burri nga stani”. Krahas Teftës, do të përmendim edhe dy këngëtare të tjera të shquara në interpretimin e këngës popullore qytetare: Jorgjia Filçe Truja dhe Maria Paluca (Kraja). Në vitin 1945, Tefta këndon në operën e Beogradit me shumë sukses rolin e Mimisë nga opera “Bohemë” e Puçinit dhe atë të Rozinës nga opera “Berberi i Seviljes” e Rosinit. Në vitin e fundit të jetës ka qenë vazhdimisht e sëmurë. Vdiq në moshën 37-vjeçare. / KultPlus.com
Kur flasim për historinë e veshjes në periudhën e feudalizmit duhet të kemi parasysh karakterin e prodhimit në këtë kohë.
Pjesët e veshjes për masat e gjëra fshatare në këta shekuj punoheshin krzesisht brenda kuadrit të ekonomisë shtëpiake, me lëndë që nxirrej nga prodhimet buqësore e blegtorale, si ishin lëkura, leshi, liri, kërpi e mëndafshi.
Pëlhura më e vjetër prej kërpi e ruajtur deri më sot në vendin tonë është e vitit 1373, por dihet mirë se pëlhura prej liri e kërpi kanë vijuar të përdoren gjërësisht në veshjet popullore deri në fillim të shekullit XX, e në disa krahina edhe më vonë.
Kultivimi i mëndafshit gjatë shekujve të mesjetës përmendet në disa dokumente duke filluar që nga vitet 1335, 1348 etj. Madje në fund të shekullit XIV përmenden dogana të mëndafshit në Shkodër, gjë që dëshmon se mëndafshi eksportohej. Krahinat ku lulëzonte më shumë kjo kulturë gjatë mesjetës ishin rrethet e Vlorës, Beratit Shkodrës etj.
Përsa u përket ngjyrave, duhet patur parasysh se përgjithsisht në tekstilet e punuara në shtëpi nga gratë fshatare, mbiyotëronin ngjzra natyrore të leshit (pra e bardhë, e zezë, e murme dhe bojë kafe), por përdoreshin edhe ngjyrosësit bimorë.
Krahas prodhimeve të ekonomisë shtëpiake, një sasi përlhurash silleshin dhe jashtë. Ato më të lirat ishin pëlhura liri, që destinoheshin kryesisht për njerzit e shërbimit, “pro servientibus”,si thuhet shprehimisht në dokumentet përkatëse të periudhës mesjetare para turke.
I tillë është ai “panno lineo” pëlhurë liri, si edhe pëlhura e Bergamos të cilat i takojmë në dokumente që në fund të shekullit XIII. Ato silleshin kryesisht nga Puglia.
Dihet gjithashtu se në shekullin XIV, për shërbetorët, lajmëtarët etj. janë përdorur pëlhura me vija ngjyrash të ndryshme “pani vergati”, të cilat silleshin me anë të Raguzës, në Shkodër dhe Tivar.
E një cilësie gjithashtu modeste ishte dhe një pëlhurë e quajtur fustan imprtimi i së cilës përmendet përmendet me një varg dokumentash, duke filluar që nga fundi i shekullit XIII (1297). Gjatë gjithë shekullit XIV ajo sillej më fort me anë të Raguzës, por më vonë nga shekulli XV sillej nga Venediku.
Veshja e kësaj gruaja shkodrane e kapur robinjë nga osmanët gjatë Rrethimi të Shkodrës 1479, paraqitet në afreskun e Paolo Veroneses. Mendohet se këto kanë qënë veshjet e fisnikërisë Shkodrane para pushtimit osman
“Fustani” ishte një pëlhurë pambuku ose pambuku të përzier me lin, e punuar dendur, me qëndrushmëri të madhe dhe kështu përshtatej edhe për veshjet e njerëzve të punës e të shërbimit. Një dokument i vitit 1403 e përcakton qartë se për cilën shtresë shoqërore destinohej kjo pëlhurë në atë kohë.
Mendohej se me këtë lloj pëlhure bëhej në këtë kohë fustani (apo fustanella) edhe nga e mori emrin, si ka ndodhur shumë herë në historinë e veshjeve, jo vetëm tek ne, por edhe te popujt e tjerë.
Dokumente të shumta të shekujve XIV dhe XV përmendin stofa të ndryshme që u jepen nga ana e Venedikut në Raguzës, jo vetëm krerëve të vendit, për të cilët rezervohen stofat më të shtrejta, por edhe cohërat më të lira për fisnikërit e vegjël. Ndër to përmendim në radhë të parë cohërat me ngjyrë të kuqe, gjithmonë të shtrejta, por edhe shumë të kërkuara nga fisnikët e kohës.
Dihej se në këta shekuj edhe ngjyrat e stofave edhe ngjyrat e stofave të përmendura ishin të përcaktuara sipas shtresave shoqërore; kështu e kuqja, e gjelbra dhe manushaqja e mbyllët ishin ngjyrat e rezervuara për fisnikët. Shumë të preferuara prej tyre ishin edhe pëlhurat e mëndafsha të qëndisura me ar.
Të gjitha këto stofra silleshin përgjithsisht nëpërmjet Venedikut. Në shek. XVI, për shkak të pushtimit osman, u ndërpre për një kohë tregtia me Venedikun në vende të tjera të perëndimit, por nga fundi i këtij shekulli shohim se kraha mallrav që vijnë nga Lindja rifillon sjellja e mallrave dhe nga perëndimi.
Gjatë kësaj periudhe prodhoheshin në vend, jo vetëm për nevoja shtëpiake, por edhe për treg, një sasi e mirë pëlhurash të mëndafshta, shajak dhe veshje, të cilat dilnin i shisnin në treg vetë gratë, sikurse thuhet shprehemisht në Kanunamenë e Shkodrës të vitit 1570.
Pra në kuadrin e përgjithshëm të veshjeve të përdorura në Shqipëri në shekujt XIV-XVI duhet të mendojmë se krahas masës së gjërë të veshjeve të konfeksionuara me material të punuar në vend ,një numër jo shumë i kufizuar njerëzish përdorte vehjen e vet, në mos të përditshmen, në atë të festave, pjesë veshjeje të konfeksionuara me stofa të importuara, prodhime të modës për atë kohë.
(Buletin për shkencat shoqërore” Tiranë, 1957, nr. 2) / KultPlus.com
Qeveria e Republikës së Kosovës ka miratuar vendimin për shtyrjen e afatit të procesit të Regjistrimit të Popullsisë, Ekonomive Familjare dhe Banesave në 11 komuna deri me datën 24 maj 2024, njofton Klankosova.tv.
Vendimi vjen pas zhvillimit të një mbledhje elektronike që u mbajt me kërkesë të komunës së Dragashit, Prishtinës, Prizrenit, Drenasit, Fushë Kosovës, Skenderajt, Obiliqit, Ferizajt, Shtërpcës, Kaçanikut dhe Gjakovës.
Sipas propozimit të Agjencisë së Statistikave të Kosovës, prej datës 18 deri më 24 maj 2024, regjistrimi/intervistat do të zhvillohen vetëm nga stafi i rregullt i Agjencisë së Statistikave të Kosovës i cili do të mbulojë tërë territorin e Kosovës për rastet kur identifikohet një individ apo ekonomi familjare që për çfarëdo arsye nuk mund të regjistroheshin më herët.
Ndërkaq, me propozim të Ministrisë së Punëve të Jashtme dhe Diasporës dhe Agjencisë së Statistikave të Kosovës, regjistrimi i diasporës, përmes portalit eDiaspora shtyhet deri më datën 31 gusht 2024.
Ishte viti 1938. Ky vit shënonte 30-vjetorin e veprimtarisë si Ordinar Universiteti të Profesor Ernest Koliqit. Me këtë rast u botua edhe kjo foto në të përkohëshmen, “Përpjekja Shqiptare” që, sipas revistës “Shëjzat”, (10-12, 1969) përgjithmonë kujton takimin e katër poetëve, më të njohur të Shqipërisë të asaj kohe, dy breza letrarësh – dy nga jugu e dy nga veriu – At Gjergj Fishta, Asdreni, Lasgush Poradeci dhe Ernest Koliqi.
Ata kishin udhëtuar në Shkodër, të ftuar nga Ernest Koliqi me rastin e kujtimit të 30-vjetorit të tij si Ordinar Universiteti. Në revistën Shëjzat shënohet se me atë rast, poetët u pritën nga banorët e Shkodrës me, “shfaqje të nxheta simpatije e admirimi”, për ta dhe thuhet se para një numri jashtzakonisht të madh qytetarësh, të mbledhur në Sallën e Kinema Rozafat, Poeti Kombëtar At Gjergj Fishta u dha “mirëseardhjen dy poetëve toskë me nji fjalim të shkëlqyeshëm si Ai e kishte zanatë”.
Në revistën “Shëjzat” shënohet, shkurtimisht, në kujtim të kësaj fotografie, se asaj radhe Asdreni e Poradeci qëndruan në Shkodër për pesë ditë, kur edhe u muar kjo fotografi e ku paraqiten të bashkuar katër poetët më të njohur shqiptarë të asaj kohe, e të cilët njiheshin gjtihashtu si, “përfaqsuesit ma të cilësuem të Parnazit shqiptar”.
Ashtu siç shënohet edhe në fotografi, ajo është së pari botuar në të përkohëshmen e dalluar të asaj periudhe të historisë së Shqipërisë, “Përpjekja Shqiptare”, e që drejtohej nga “shkrimtari shumë me vlerë dhe nji njeri i pajisun me kulturë të gjanë historike e sociologjike, Branko Merzhani”, theksohet në shënimin e revistës “Shëjzat” të Ernest Koliqit.
Është kjo një fotografi historike që tregon përfaqësinë intelektuale më të denjë të Kombit shqiptar, por nepërmjet tyre tregon edhe unitetin kombëtar në fushën e gjuhës e të letërsisë, të politikës dhe të diplomacisë shqiptare të asaj kohe. Këta të katër përfaqsues unik të kombit shqiptar me të cilët do krenohej çdo popull i qytetëruar – Lasgush Poradeci, Ernest Koliqi, At Gjergj Fishta dhe Asdreni — shpesh janë cilësuar edhe si, “katër gur themelet e binasë sonë kombëtare, qytetnuese, letrare, politike dhe diplomatike.”
Vet Lasgush Poradeci në një analizë rreth jetës dhe veprës së At Gjergj Fishtës, e ka quajtur Poetin e Madh si “Shkëmb i Tokës dhe Shkëmb i Shpirtit Shqiptar”. Në një shkrim botuar tre muaj pasi kishte ndërruar jetë Gjergj Fishta, në Mars të vitit 1941, Lasgush Poradeci vlerëson lartë veprën dhe figurën e At Gjergj Fishtës. Ja një fragment të shkurtër nga vlerësimi i Poradecit, ndaj punës fetare dhe atdhetare të Fishtës:
“Gjithë vepra poetike dhe shoqërore e At Gjergj Fishtës u pat zhvilluar rreth postulatit fetar dhe kombëtar. Me të vërtetë, ku ka ide dhe ndjenjë më të madhe, më të denjëshme për t’a derdhur dhe kënduar në art, sesa ideja e Zotit, ideja e Atdheut! Këto thema Fishta i përlavduroj si artist dhe si njeri dyke realizuar të dy atributet e përjetëshme, luftonjësinë dhe mendonjësinë të besimit fetar ku ish kushtuar, të cilin ay e rrethonte përhera me fytyrën mistikërisht të adhuruar të Atdheut.
Thua se gjithë vepra e tij, në krye të së cilës dhe veçanërisht për sa po mirremi ne këtu përmi çdo tjetër konsiderim Lahuta është konceptuar dhe trajtuar nga një frymëzim i realitetit të prerë shqiptar. Shkëmb i tokës dhe shkëmb i shpirtit shqiptar – ky është si të thesha monopolariteti gjenetik i artit të Fishtës, kështu do t’i thesha me dy krahasime paralele gjithë poezisë që na ka falur ky vigan i kombit: në të cilën duket sikur këndon ose lufton vëndi dhe jo fjala, dhe e cila duket sikur është mbërthyer ose shpërthyer prej tokës dhe jo prej fjalës.
Tashi jemi në Qëndrën e artit të tij. Një fjalë, një shprehje, na tërheqin përnjëheresh vërrejtjen t’onë. Sepse ajo fjalë s’ është fjalë po element, ajo shprehje s’ është shprehje po prapë element, element i pandarë dhe integrant i naturës që është Dhënësja e madhe e përjetëshme e frymëzimit të tij. Natura i jep Fishtës copa nga gjiri i saj, jo ekspresione. Dhe kur themi naturë duhet të kuptojmë gjithnjë Shqipërinë, ky është urdhëri i çasit dhe i ditës dhe i kohës dhe i jetës së At Gjergj Fishtës që domethënë jeta e Shqipërisë, e Atdheut të shkëmbshëm dhe të shtërgatshëm të burrave të dheut. Prej asaj shtërgate dhe mi ata shkëmbenj dhe përmi krye të kësij burrave këputen dhe përplasen shkrepjet e elementeve, të ndrydhura me vështirësi ndër prangat e gjuhës së hekurt, në lëndën e stilit fizik të Fishtës:
Fishta e ka veshur lirizmën e tij të vërtetë si tërë kryeveprën epike në një stil thelbësisht origjinal të shkulur për rrënje nga trupi dhe nga truri i racës, dyke fituar me këtë atavizmë artistike gjithë të drejtat e përjetësisë ndaj Kombit — anasjelltas dyke i dhënë Kombit privilegjin e mburrjes dhe të mbështetjes së kurdoherëshme mi Këngëtorin e math të fateve të tija. Sikundër e pat lënë shprehursisht për trashëgim me verbin solemn të gojës së vet përmes shokut të pandarë At Pal Dodajt dy ditë përpara vdekjes, të Premten më 27 Dhjetor 1940, ora 3.30′ pas mesdite, në Spitalin e Shtetit në Shkodër: trashëgim i shqiptuar për kuptim të math në gjuhën paralajmëronjëse dhe të djegur për Atdhe të Dantes: fundi i fundit, edhè Kombi ka të drejta mbi mua”, ka shkruar Poradeci për jetën dhe veprën e mikut të tij At Gjergj Fishtës.
Me këtë citim të Poradecit të amanetit të fundit të mikut të tij të shtrenjtë — dy të mëdhejve të Kombit — na lë të kuptohet se Fishta ishte i vetdijshëm për kontributin ndaj Atdheut dhe si i tillë mendonte se me të drejtë edhe Atdheu, anasjelltas, në fund të jetës së tij kishte të drejta mbi të, pasi me lapidarian që kishte lënë pas, ai tani i përkiste mbarë Kombit. Fati i keq e tragjik i At Gjergj Fishtës nën regjimin komunist të Enver Hoxhës dihet mirë, aq sa që as varri nuk i dihet dhe eshtrat ia kanë tretur, i cilësuar si “armik i popullit”, “tradhëtar” dhe “kolaboracionist”.
Po sot, pothuaj 30-vjet post-komunizëm në Shqipëri dhe në trojet shqiptare, cili është kujtimi dhe trajtimi i këtyre katër të mëdhëjve të Kombit, përfshirë mikun e ngushtë Lagush Poradecit, At Gjergj Fishtën, që në një libër dhuruar Poetit të madh kishte e cilësuar atë si, “Njeriun e Zotit meditans dhe militans, burrin shqiptar përfaqësonjës më të madhit epik të shekullit”.
Në këtë 80-vjetor, e botojmë këtë fotografi jo vetëm në shenjë kujtimi e falënderimi për punën e këtyre katër të mëdhejve të Kombit, por edhe si shpërblim fisnikërie ndaj këtyre dhe veprës së tyre të madhe ndaj Kombit dhe për trashëgiminë lënë pas, të shembullit të tyre të bashkpunimit vëllazëror për të mirën e Atdheut të përbashkët, dashurisë e miqësisë me njëri tjetrin, si shqiptarë të vërtetë — mbrojtës të mëdhej të Shqipërisë dhe të drejtave të shqiptarëve në trojet e veta shekullore. I kujtojmë edhe si përfaqsues të përjetëshëm të “fshehtësisë e forcës dhe të fuqisë së racës shqiptare, atavizma dhe dinamizma e gjakut shqiptar”, siç është shprehur, ndër të tjera, Lasgush Poradeci për At Gjergj Fishtën. /frankshkreliKultPlus.com
James Mercer Langston Hughes (Joplin, 1 shkurt 1901 – New York, 22 maj 1967), ka qenë poet, prozator, dramaturg dhe gazetar amerikan.
PASSING
Nga Langston Hughes
Çikago, e diel, 10 tetor
E dashur Ma,
U ndjeva si qen, kur mbrëmë në qendër të qytetit kalova pranë teje dhe nuk të fola. Ti ishe madhështore, sidoqoftë. Nuk e dhe as shenjën më të vogël se më njihje, e lëre më se isha yt bir. Po të mos e kisha me vete atë vajzën, Ma, do të kishim mundur të flisnim. Nuk jam aq i frikësuar më siç isha më herët në lidhje me atë se dikush mund të më marrë për person me ngjyrë veç pse më sheh duke folur me një zezak. E marr me mend se sidoqoftë në dukje jam një lloj dëshmie e dyshimtë. Ti e mban mend se sa periudha të vështira kam kaluar në shkollë duke u munduar t’i bind mësuesit se jam përnjëmend me ngjyrë. Nganjëherë, edhe pasi të takonin ty, nënën time, nuk arrinin ta besonin. Thjesht mendonin se kisha një nënë mulate, ma ha mendja. Prej se kam filluar ta quaj veten të bardhë, askush kurrë s’e ka vënë në dyshim se jam njeri i bardhë. Aty ku punoj shefi është jugor dhe gjithmonë i shan zezakët në praninë time, duke mos ia prerë mendja se edhe unë jam një i tillë. Është për të qeshur!
Është qesharake, megjithatë, Ma, se si disa njerëz të bardhë nuk i duan fare njerëzit me ngjyrë, apo jo? (Po ta bënin, s’do të më duhej të shtiresha si i bardhë për ta mbajtur vendin tim të punës). Nganjëherë nuk lënë gur pa lëvizur që të thonë gjëra të këqija për njerëzit me ngjyrë, duke vënë në dukje se të gjithë ne jemi hajna dhe gënjeshtarë, ose të prekur nga tifoja dhe sifilizi, e gjëra të ngjashme. Nuk është për t’u habitur sa zor është për një zezak të zërë një punë të mirë me këtë lloj propagande të rreme që zien përreth. Kurrë s’e kam ditur se ata bënin praktikë për të thënë gjëra kaq të tmerrshme rreth nesh derisa fillova të shtiresha i bardhë, i dëgjova muhabetet e tyre dhe i jetova jetët e tyre.
Po s’e kisha mendjen të bëhesha i ‘bardhë’, Ma, dhe ishte shumë bujare nga ana jote që më nxite të vazhdoja tutje, të përdorja lëkurën time të hapët dhe flokët e drejta. Ma solli këtë vend pune, Ma, ku ende paguhem 65 dollarë në javë pavarësisht depresionit. Dhe jam në radhë të ngrihem në detyrë si sekretar i zyrës kryesore, nëse z.Weeks shkon në Uashington. Kur e shikoj djalin derëtar me ngjyrë, i cili e pastron zyrën, mendoj se kjo do të ishte ajo që do të bëja po të mos isha lëkurë hapët mjaftueshëm për t’ia dalë mbanë. S’ka rëndësi sa i mençur i duhet këtij djali të jetë, ata nuk do ta pranonin nëpunës në zyre, edhe po ta njihnin për të tillë. Veç si derëtar. Ja pse nganjëherë ma ka ëndja t’i jap ndonjë gjë bosit, të cilit kurrë s’mund t’i shkojë në mendje se e ka një sekretar me ngjyrë.
Por, Ma, u ndjeva tepër keq për atë që ndodhi mbrëmë. Hera e parë që u takuam në publik në atë mënyrë. Kjo është ajo lloj gjëje që e bën shtirjen të rëndë, duke qenë se duhet të mohosh familjen tënde kur i sheh. Natyrisht, unë e ti të dy e kuptojmë se kjo është për më të mirën tonë, po sidoqoftë është e tmerrshme. Të dua, Ma, dhe e urrej ta bëj këtë, edhe nëse ti thua se nuk e ke dert.
Po çka mendon për atë vajzën që ishte me mua, Ma? Ajo është çupa që do ta martoj. Ka pamje të lezetshme, apo jo? Rregullim i mirë. Prindërit mbahen mirë. Farefisi i saj janë gjermano-amerikanë dhe nuk kanë aq paragjykime. E çova atë të shihte një variete me ngjyrë javën e kaluar dhe u nda krejt e kënaqur. Ajo tha, “Zeshkanët janë shumë të hijshëm dhe të hareshëm”. Pyes veten çka do të thoshte po t’i tregoja se jam me ngjyrë, ose gjysëm me ngjyrë – se plaku im ishte i bardhë, por ti jo? Por s’do mend se nuk do ta bëj. Prej se kam ndarë mendjen të jetoj në botën e bardhë dhe kam bërë vend në të (një vend të mirë), pse të mendoj për racën më? Jam krenar që s’do të më duhet, kaq gjë di unë.
Shpresoj që Çarli dhe Gledis nuk po ndihen keq shkaku im. Është qesharake se unë isha i vetmi nga fëmijët mjaftueshëm me lëkurë të hapët që të kaloja. Çarli është më i zeshkët se ti, madje, Ma. E di se në shkollë prekej kur mësuesit më merrnin për të bardhë, para se ta dinin se ishim vëllezër. Edhe unë po ashtu ndihesha keq për këtë shkak, atëherë. Po tash jam i lumtur që më ke mbështetur, që më ke thënë të vazhdoj tutje dhe të marr gjithë atë që mundem nga jeta. Kjo është ajo që do të bëj, Ma. Do të martohem bardhë dhe do të jetoj bardhë dhe nëse ndonjëri nga fëmijtë e mi lindin të zeshkët do të bej be se nuk janë të mitë. Nuk do të ngec më në baltën e ngjyrës. Jo unë. Unë jam i lirë, Ma, i lirë!
Do të gëzohem, megjithatë, nëse do të mund të largohem nga Çikago, të transferohem në zyrën e Nju Jorkut, ose në degën e firmës në San Françisko – diku ku ajo që bëri vaki mbrëmë nuk do të ndodhë kurrë më. Ishte e tmerrshme të kaloja bri teje dhe të mos të të flisja. Sikur Gladis ose Çarli të më takonin në rrugë, s’do të ishin me aq takt sa ishe ti – ngase nuk duket të jenë aq të lumtur pse po shtirem i bardhë. S’e di pse, sidoqoftë. Nuk po i lëndoj ndonjë gjë dhe po të dërgoj ty para çdo javë, po jap ndihmën time po aq sa edhe ata, nëse jo më shumë. Thuaju të mos ma prishin, Ma, nëse rastësisht më hasin mua dhe mikeshen time kudo qoftë. Mbase do të kishte me qenë më mirë sikur ti dhe ata të kishit qëndruar në Sinsinati dhe unë të kisha ardhur vetëm kur vendosëm të lëviznim pasi që vdiq plaku. Ose, tekembramja, duhej të kishim shkuar në qytete të ndryshme, apo jo?
Jezus, Ma, kur mendoj se si babai ia la të gjitha familjes së tij të bardhë dhe ti nuk mund të ndërmerrje asgjë legalisht për ne fëmijët, gjaku më zien. Ti nuk kishe asnjë shans në gjykatën e Kentakit, e di, po mbase sikur megjithatë të kishe provuar, fëmijët e tij të bardhë do të të kishin paguar diçka që ta mbyllje gojën. Mbase s’do të kishin dashur të merrej vesh në gazeta se kanë vëllezër me ngjyrë. Por ti ishe shumë krenare, apo jo, Ma? Unë s’do të kisha qenë aq krenar.
Mirë, ai ta kishte blerë një shtëpi dhe na kishte dërguar ne fëmijëve në shkollë. Më vjen mirë që unë e kam përfunduar kolegjin në Pitsburg para se ai të vdiste. U ndodhi shumë keq Çarlit dhe Gledit që u desh ta ndërprisnin, por shpresoj që Çarli të ketë diçka më të mirë për të bërë se sa të punojë në garazh. Nga ajo sa më the në letrën e fundit rreth Gledisit, nuk ta shoh për të madhe pse je në merak për të – ngase po dëshiron të bëhet pjesë e korit të një prej atyre kabareteve të Bregut Jogor. O Zot! E di se është e vështirë për vajzat të gjejnë çfarëdo pune gjatë kësaj periudhe të depresionit, posaçërisht për vajzat me ngjyrë, edhe pse Gledis është goxha e verdhë dhe e mençur. Por shpresoj të mund ta mbash në shtëpi dhe larg atyre plehrave të Bregut Jugor. S’është vend për një vajzë të mbarë.
Mirë pra, Ma, po e mbyll se kam premtuar ta çoj debolesën time në kinema këtë mbrëmje. A nuk është e ëmbël, leshverdhë dhe sykaltër? Po bëjmë plane për shtëpinë tonë kur të martohemi. Do të marrim një apartament të vockël në bregun Verior, në një vendbanim të mirë, matanë atyre rrugëve anësore të këndshme të qeta ku ka pemë. Do të marr një kuti postare në postë për letrat e tua. Sidoqoftë, më vjen mirë që s’ka kush t’i ndalë letrat ta kapërcejnë kufirin e ngjyrës. Edhe nëse s’mund të takohemi shpesh, mund t’i shkruajmë njëri-tjetrit, a s’është kështu, Ma?
Me dashuri nga yt bir, Jack
Shënim:
Passing, në sociologji, është aftësia e një personi që të konsiderohet si anëtar i një grupi ose kategorie identitare, si identiteti racor, etniciteti, kasta, klasa shoqërore, orientimi seksual, gender, religjioni, mosha dhe/ose statusi i aftësisë së kufizuar, i cili është shpesh i ndryshëm nga ai i tiji. Passing mund të përdoret për të shtuar pëlqimin shoqëror për t’i bërë ballë stigmës duke e larguar stigmën nga vetja e prezantuar dhe mund të rezultojë po aq me benifite të tjera sociale. Kësodore, passing mund të shërbejë si një formë e vetëruajtjes ose vetëmbrojtjes në rast se shprehja identitetit të vërtetë ose atij paraprak mund të jetë e rrezikshme. (Wikipedia)
Duke qenë se termi në origjinal përdoret pothuajse në të gjitha gjuhët e mëdha i tillë, nuk e kemi përkthyer as ne në titull, por, për lehtësime të rastit, kemi përdorur brenda në tekst termat dhe shprehjet që i konsideronim të pranueshme, në italik.
/Marrë nga Langston Hughes, “The Short Stories”, University of Missouri Press, 2002/Përkthimi: Gazeta Express/ KultPlus.com
Historia e Shqipërisë ka një panoramë të larmishme mbi rolin e gruas në kontributin e dhënë prej tyre në luftën për liri, identitet dhe të drejta. Përkundër përfoljeve gojëkëqija dhe anatemimit, shpërdorimit të rolit të saj përtej bashkëshortes dhe nënës, ajo ka shkrepëtirë në faqet e historisë si një shpërthim i fuqishëm drite, duke i lartësuar veprat e tyre në kufinjtë e legjendës.
Lista e këtyre grave dhe vajzave që kontribuan dhe sakrifikuan është e gjatë dhe njëra prej tyre është Shaqe Marie Çoba.
Shaqe Marie Çoba është ndoshta e para grua shqiptare që ndoqi universitetin për “Shkenca Politike” . Ajo ishte gruaja e parë intelektuale shqiptare që u përpoq për çështjen e ngritjes së grave të klasës së lartë. Sigurisht që ishte dhe mbeti e para grua shqiptare që udhëpriu lëvizjen feministe shqiptare që në vitin 1918, duke krijuar komitetin “Gruaja Shqiptare”, një grupim grash dhe vajzash të zëshmë në mbrojtje të lirive dhe të drejtave të grave, me anëtare të përkatësive të ndryshme fetare.
Ky organizëm kishte për qëllim të ndihmonte luftëtarët shqiptarë që po përballeshin me forcat sllave që përpiqeshin të pushtonin Shkodrën. Po cila është Shaqe Marie Çoba, për të cilën shkruhet në “Fjalori Biografik i Lëvizjeve dhe Feminizmit të Grave në Evropën Qendrore, Lindore dhe Jug-Lindore: Shekujt XIX dhe XX”?
Shaqe Marie Çoba lindi në familjen e shquar Shiroka në Shkodër, Shqipëri. Filloren e mbaron në Shkodër për të vijuar më pas studimet në Zagreb, në një institut austriak, ku mëson gjuhët italiane, gjermane dhe serbokroate. Pastaj në 1904 zhvendoset dhe përfundon studimet në Venecia. Pasi mbaroi arsimin, ajo u martua me intelektualin dhe nacionalistin shqiptar Ndoç Çoba, në familjen e të cilit idetë e saj atdhetare dhe feministe u inkurajuan dhe lulëzuan.
Më 3 gusht të vitit 1920 ajo themeloi komitetin “Gruaja Shqiptare”, me kryetare nderi, Habibe Bekteshin, sekretare, Paulina Lekën dhe llogaritare, Albina Ashikun. Komiteti pati si qëllim fillestar mbledhjen e fondeve në ndihmë të Ushtrisë Shqiptare që po përballej me mësymjet serbe në Koplik.
Në vitin 1920 ajo themeloi Gruaja Shqiptare (“Gruaja Shqiptare”), një organizatë për klasën e sipërme shkodrane të interesuar për çështje të emancipimit të femrës, me qëllim kryesor mbledhjen dhe shpërndarjen e fondeve për llogari të Ushtrisë Kombëtare në luftën e Koplikut të vitit 1920 (kundër Jugosllavisë forcat që bëjnë presion për aneksimin e territoreve shqiptare).
Për të bërë publik punën e Gruaja Shqiptare, organizata gjithashtu drejtoi një revistë me të njëjtin emër, duke informuar lexuesit për dhurimet, si dhe duke botuar artikuj në lidhje me çështjet e grave, duke debatuar për të drejtat dhe detyrat e grave në shoqërinë shqiptare, promovimin e arsimit të vajzave dhe duke inkurajuar njerëzit të heqin dorë nga traditat e vjetra dhe të dëmshme.
Për herë të parë në historinë shqiptare, mendimet e grave për të drejtat e tyre, arsimin dhe kulturën kishin fituar një forum publik; për herë të parë mund të dëgjoheshin mendimet e tyre mbi një vetëdije të re morale dhe një kuptim të ri të gruas moderne shqiptare.
Gjatë Luftëa së Koplikut (1920) ajo aktivizoi mjaft gra e vajza ,që me shirita të bardhë në krahë, me inicialet e kuqe “G.SH”, punonin në frontin e luftës, duke mjekuar plagët e luftëtarëve, duke i tërhequr ato nga fronti dhe i dërguar në spitalet e Shkodrës. Ato shërbenin në këto spitale, u ndanin ndihma financiare e materiale familjeve të luftëtarëve në beteja, si dhe familjeve të varfra. Aktiviteti i këtij komiteti është pasqyruar në një dokumentacion të rregullt i cili ruhet akoma nga familja Çoba.
Nga nëntori e deri në korrik të vitit 1921, doli në shtyp revista “Gruaja Shqiptare”, si mjeti i parë ku gratë mund të shprehnin mendimet mbi të drejtat dhe detyrat e tyre. Në faqet e saj kishte shkrime që trajtonin problemet shqetësuese të gruas shqiptare, duke paraqitur dhe rrugët e daljes nga kjo gjendje.
Problematika e revistës lidhej me rolin e gruas në zhvillimin dhe përparimin e familjes e të shoqërisë në ndërtimin e shtetit. Ajo duhej të luftonte për të zënë vendin që i takonte në familje, për respektimin e të drejtave e lirive të saj, të kujdesej për edukimin e arsimimin e fëmijëve, sidomos vajzave.
“Vetëm kur të arrihet të mbushen mësonjëtoret me vajza ashtu si me djem, vendi ynë do të rradhitej në vendet e qytetëruara”, shkruhej në një shkrim të revistës. Për herë të parë në historinë shqiptare, mendimet e grave për të drejtat e tyre, arsimin dhe kulturën kishin fituar një forum publik; për herë të parë mund të dëgjoheshin mendimet e tyre mbi një vetëdije të re morale dhe një kuptim të ri të gruas moderne shqiptare.
Revista trajtonte edhe probleme të amviseve dhe i bënte apel grave t’i edukonin fëmijët me idealin kombëtar, ndërsa u bënte thirrje që të jenë shembuj virtyti e mirësie para fëmijëve, me moralin e veprat e tyre.
Shaqe Çoba, më 10 nëntor të vitit 1937 bën një riplanifikim të shoqatave të grave në nivel kombëtar me pjesmarrjen e 150 grave, me objektiv luftën kundër zakoneve të vjetra, analfabetizmit, përmirësimin e jetës dhe veshjeve të grave, mbrojtjen e shëndetit të tyre, etj.
Shaqe Marie Çoba vdiq në dhjetor të vitit 1954, në Shkodër. Në nëntor 2002, me rastin e 90 vjetorit të pavarësisë shqiptare, presidenti Alfred Moisiu, i dha asaj pas vdekjes “Urdhrin Naim Frashëri” për pjesëmarrjen e saj në lëvizjen e pavarësisë së viteve 1920 si një luftëtar “kundër ndarja e Shqipërisë dhe për emancipimin e gruas shqiptare ”.
“Ne duhet ta bindim veten se gruaja është […] fryma e shoqërisë njerëzore dhe qendra e familjes.” Shkruhet në “Gruaja Shqiptare, Nr.6”
Roli dhe kontributi i kësaj gruaje është një shembull i jashtëzakonshëm që u parapri dhe u pasua nga dhjetëra e dhjetëra vajza e gra, të cilat mbetën në histori edhe pse kujtesa i rimishëron fare pak me atë frymë mirënjohje dhe respekti që meritojnë. Ata nuk ishin vetëm bashkëshorte dhe nëna, ata qenë gra që luftuan, u përpoqën dhe krijuan veprën e tyre të lavdishme.
Shkodranja, Shaqe Marie Çoba ishte njëra prej tyre, ajo që përfaqësoi gruan në një kohë që femra shqiptare lëngonte nën barrën e pamundësisë për të qenë më shumë se sa e përulur dhe nënshtruar, jetëlindëse po jo ëmëlartësuese. Obskurantizmi i kohës u rrek të eklipsonte gruan përmes mjetesh diskriminuese dhe kodeve zakonore, shpesh të keqpërdorura, por pa mundur ta ndalojë atë të ishte e përfaqësuar dhe e mbrojtur nga një Zhan D’ark shqiptare, siç ishte Shaqe Marie Çoba./albertvataj/ KultPlus.com
Komisioni Evropian i ka dhënë Microsoft-it një afat ligjërisht të detyrueshëm deri në 27 maj për të dorëzuar dokumente në lidhje me përdorimin e inteligjencës artificiale gjeneruese (IA) në motorin e tij të kërkimit Bing.
Urdhri ka të bëjë me dy veçori: “Copilot në Bing”, një sistem me shumë qëllime që mund të krijojë tekste dhe imazhe bazuar në kërkesat nga përdoruesi dhe “Image Creator by Designer”, një gjenerues imazhi.
Komisioni tha se dyshon se informacionet e rreme të gjeneruara nga IA-ja – të njohura si “halucinacione” – nga këto sisteme, si dhe “deepfakes” të krijuara nga IA-ja dhe manipulimi i votuesve, mund të shkelin Aktin e Shërbimeve Dixhitale të Bashkimit Evropian (DSA).
DSA është një ligj i gjerë i përmbajtjes në internet që ndër të tjera kërkon që platforma shumë të mëdha si Microsoft të menaxhojnë një gamë të gjerë rreziqesh të ndryshme që lidhen me shërbimet e tyre.
Nëse Microsoft nuk arrin të sigurojë dokumentet e kërkuara në kohë, DSA lejon komisionin të gjobisë kompaninë deri në 1% të të ardhurave të saj vjetore globale, përfshirë gjobat ditore deri në 5% të të ardhurave të saj ditore./atsh/ KultPlus.com
Michel de Montaigne (1533-1592), filozof, shkrimtar dhe politikan francez. I njohur edhe si aforist, Montaigne pas tërheqjes nga jeta publike iu përkushtua studimit dhe shkrimit të Eseve të tij, të cilat patën një ndikim të jashtëzakonshëm në Francë dhe në mbarë botën.
IKJA NGA KËNAQËSITË ME ÇMIMIN E JETËS
(Libri I, XXXIII)
Kisha konstatuar se pjesa më e madhe e opinioneve antike bien në ujdi për këtë: se është koha për të vdekur kur të jetosh është më keq se sa më mirë; dhe se të ruajmë jetën tonë me turbillirën dhe dëmin tonë, është të shkojmë kundër ligjeve të natyrës, dhe siç thonë sentencart e vjetra:
«Ose jeto qetësisht ose vdis lumturisht»
«Është mirë të vdesësh kur jeta është për faqe të zezë»
«Është më mirë të mos jetosh se sa të jetosh i palumtur»
Por të shtyesh përçmimin e vdekjes deri në pikën sa të shërbehesh me të për t’iu shmangur ndereve, pasurive, madhështive dhe favoreve të tjera që i quajmë të fatit, sikurse arsyeja të mos kishte mjaftuehëm për të bërë për ta bindur që t’i braktisim, pa ia shtuar këtë mbingarkesë të re, nuk e kisha parë as të përshkruar as të praktikuar deri në momentin kur më ra në dorë ky pasazh i Senekës, në të cilin ai e këshillon Lucilin, personazh shumë i fuqishëm dhe me autoritet të lartë pranë perandorit, ta ndryshojë atë jetë kënaqësish dhe shkëlqimi dhe të braktisë atë ambicie mondane për një lloj jee vetmitare, të qetë dhe filozofike. Për çka, megjithatë, Lucili, nuk ishte krejt i bindur: «Jam i mendimit», i thotë tjetri, «se ti duhet ta braktisësh atëfarë jete, ose tamam vetë jetën; natyrisht të këshilloj të ndjekësh rrugën më të lehtë dhe të zgjidhësh në vend se të presësh atë që e ke bërë nyje keq, mjaft që, nëse nuk mund të zgjidhet ndryshe, ta thyesh. S’ka njeri aq frikacak që të mos preferojë më shumë të bjerë njëherë se sa të qëndrojë përherë në zgrip». E shoh këtë këshillë të përshtatshme për fortësinë stoike; po gjëja më e çuditshme është se ajo është marrë nga Epikuri, i cili, në lidhje me këtë, i shkruan Idomeneut gjëra pothuajse të njëjta.
Megjithatë më duket se kam gjetur disa pjesë të ngjashme mes autorëve tonë, por me maturinë e krishterë. Shën Ilari, ipshekv i Poitiersit dhe armik me nam i herezisë ariane, derisa ishte në Siri ishte informuar se Abra, bija e tij e vetme, të cilën ai e kishte lënë në vendin e tij me të ëmën, ishte kërkuar për grua nga zotërinjtë më të mëdhenj të vendit, duke qenë se ishte vashë e goxha e edukuar, e bukur, e pasur dhe në lulen e rinisë. Ai i shkroi asaj (siç e shohim) që të mos interesohej për të gjitha ato kënaqësi dhe avantazhe që i ofroheshin: se ai i kishte gjetur gjatë udhëtimit të tij një zgjedhje më të mirë dhe më të denjë, një burrë bukur më të pasur dhe më të fuqishëm, që do t’i dhuronte stoli me vlerë të paçmueshme. Plani i tij ishte ta bënte të humbiste shijen dhe zakonin e kënaqësive të botës, për ta lidhur të tërën me Zotin; por duke iu dukur se mjeti më i shpejtë dhe më i sigurt për ta arritur këtë qëllim ishte vdekja e bijës së tij, nuk reshti, me njete, lutje dhe urata, t’i kërkonte Zotit ta hiqte nga kjo botë dhe ta thërriste pranë vetes, siç edhe ndodhi; në të vërtetë, pak pas kthimit të tij ajo vdiq dhe ai shfaqi një gëzim të paparë. Ai duket se ua kalon të tjerëve, duke qenë se iu drejtua menjëherë atij mjeti, të cilin të tjerët e zgjedhin vetëm si ndihmës, për më tepër që bëhej fjalë për bijën e tij të vetme. Po s’dua ta lë jashtë fundin e kësaj historie, edhe pse s’lidhet me tekstin im. Gruaja e Shën Ilarit, duke e marrë vesh prej tij se si vdekja e bijës së tyre kishte ardhur sipas planit dhe dëshirës së tij, se si ajo ishte më me fat që e kishte lënë këtë botë se sa të kishte mbetur në të, qe kapluar nga një lehtësim i gjallë i bekimit të përjetshëm dhe hyjnor sa iu lut me këmbëngulje të pashoqe burrit të saj të bënte po aq për të. E meqë Zoti, në vijim të lutjeve të tyre të përbashkëta, e thirri pas pak pranë vetes, qe një vdekje e pranuar nga të dy me një gëzim të pamasë.
/Marrë nga: Michel de Montaigne, Saggi; Bompiani, 2012 /Përkthimi: Gazeta Express/ KultPlus.com
Sopranoja ikonike e Shqipërisë me famë botërore, Ermonela Jaho ka marrë përgëzimet e mbretit të Anglisë, Charles III, teksa performoi në skenë në nder të Sir Antonio-s, i cili largohet pas 22 vitesh si drejtor muzikor në Shtëpinë e Operës Mbretërore.
Emonela Jaho, të ftuarit e tjerë dhe orkestra performuan ariet dhe muzikën që përcaktuan kohën e Sir Antonios si drejtor muzikor, duke përfshirë karrierën e tij 22-vjeçare.
Mes zërit të fuqishëm, Jaho ka shkëlqyer edhe me pamjen e saj elegante dhe plot klas. Charles është i afërt me Pappanon, i cili shërbeu si dirigjent në Kurorëzimin e Mbretit vitin e kaluar./ KultPlus.com
“Ura me Tri Harqe 2024” është projekti që bën bashkë tri shkolla të larta të artit shqiptar. Ekspozita, pjesë e projektit, u çel në Galerinë Fab, me vepra të përzgjedhura nga studentë të Fakultetit të Arteve Prishtinë, Fakultetit të Arteve Tetovë dhe Fakultetit të Arteve të Bukura në Tiranë.
Në faqen online të galerisë FAB shkruhet se, “Ura me Tri Harqe” është aktiviteti më i rëndësishëm artistik për institucionet e larta artistike shqiptare.
Aktivitetet e parashikuara në axhendë do të vazhdojnë edhe gjatë ditës së sotme me evente muzikore, koncerte, shfaqje filmash kinematografike me metrazh të shkurtër, shfaqje të artit dramatik dhe veprash arti pamor, etj.
Në mjediset e galerisë FAB janë vendosur një numër i madh veprash të cilat janë të zhanreve të ndryshme: pikturë, fotografi, skulpturë e instalacion.
Ky është një projekt i përbashkët kulturor mbarëkombëtar i lindur në vitin 2000 dhe që zhvillohet me rrotacion mes 3 vendeve. Këtë vit është edicioni XIV dhe zhvillohet në Universitetin e Arteve në Tiranë./atsh/KultPlus.com
“Prishtina International Theatre Festival”, ka njoftuar se nga data 20 deri më 26 maj do të mbahet hapja solemne e Edicionit të tetë të Festivalit Ndërkombëtar të Teatrove, në Teatrin “Faruk Begolli” në Kolegjin AAB.
Ceremonia e hapjes solemne të PITF 2024 do mbahet të hënën, me 20 maj 2024 nga ora 20:00 në Kolegjin AAB, në prezencën e personaliteteve të rëndësishme të jetës publike e kulturore të Kosovës.
Në natën e parë të festivalit gjithashtu do mund të ndiqni edhe shfaqjen ““Muhammad Ali, the one and only”, nën regjinë e Dino Mustafić nga Teatri Kombëtar i Sarajevës.
Në natën e dytë, më 21 maj duke filluar nga ora 19:00, do të shfaqet “The Feral Womxn” me regji nga Jemima Rose Dean.
Në po të njëjten natë, do të jepet për publikun edhe shfaqja “Bretkosa” nga teatri Faruk Begolli dhe me regji të Burbuqe Berisha, kurse shfaqjen “Father and Father” me regji të Kushtrim Koliqit, mund ta ndiqni më 22 maj, duke filluar nga ora 20:00./KultPlus.com
“Mrizi i Zanave” tash e sa vjet e ka vendosë Shqipërinë në hartë të botës, dhe kjo gjithnjë për përkushtimin e madh që ka themeluesi i saj Altin Prenga, shkruan KultPlus.
Prenga sot ka datëlindjen, dhe si gjithnjë që vjen me ide konkrete, edhe datëlindjen e tij e ka shndërruar në një moment për plotësimin e ëndrrave të banorëve të Fishtës.
Më poshtë po ju sjellim të plotë kërkesën-dhuratë të Altin Prengës.
Jam Altin Prenga. Sot kam ditelindjen dhe kerkoj nga ju te gjithë si dhurate nga një ndihmë te vogël.
Dua të më ndihmoni ti plotësojmë ëndrren Francesk Gostinit.
Francesku është 21 vjeç dhe banon ne Fishtë. Ai është operuar në zemër dhe nuk ka shumë forcë fizike por ka shumë vullnet dhe pasion për punen. Ëndrra e tij është të ketë një stallë me dhi dhe një zetor te vogël.
Për ti ndryshuar jetën Franceskut na duhen 25,000€.
Personalisht, cdo here kam qënë i idesë që njerëzve nuk ju duhet lëmoshe për ushqime apo shtëpi dhurate por ju duhet punë që të mbajnë familjet e tyre./ KultPlus.com
Presidentja e Kosoves, Vjosa Osmani ka thënë se Kosova do të jetë anëtare e Këshillit të Evropës. Përmes një postimi në Facebook, Osmani thotë se Kosova do të jetë anëtarja e 47 e KiE.
Sipas saj, kjo është vetëm çështje kohe.
Republika e Kosovës do të jetë anëtarja e 47-të e Këshillit të Evropës. Është thjesht çështje kohe. Në këtë rrugë, ne nuk do të cenojmë vlerat që përbëjnë themelin e vendit tonë.
Pasi të jemi atje, ne do të vazhdojmë të qëndrojmë për shtyllat që përcaktojnë CoE: të drejtat e njeriut, demokracia dhe shteti i së drejtës. Ne nuk do të shërbejmë si dorë e zgjatur e Rusisë apo si model i sjelljes autokratike.
I jemi mirënjohës të gjitha vendeve që na kanë mbështetur deri tani. Së bashku, ne do të punojmë për ta bërë realitet këtë fitore të të drejtave të njeriut sa më shpejt se sa vonë./ KultPlus.com
Bard Books sapo e ka botuar librin monografik për romanin “Pallati i Ëndrrave, “Distopia e Kadaresë”, të studiuesit Besnik Jaha.
Ag Apolloni librin “Distopia e Kadaresë” të Besnik Jahës e ka vlerësuar si monografinë më të plotë për kryereomanin distopik të shkrimtarit të njohur botëror.
“Duke pasur për objekt romanin alegorik Pallati i Ëndrrave, studiuesi Besnik Jaha ka lexuar paralelisht tekstin dhe kontekstin, e, gjithashtu, ka komentuar edhe interpretimet letrare dhe ideologjike që kanë bërë të tjerët për këtë roman”, ka thënë mes tjerash Apolloni.
Besnik Jaha (Prishtinë, 1988) ka kryer studimet baçelor dhe master për Letërsi Shqipe në Fakultetin e Filologjisë, në Universitetin e Prishtinës, ku vazhdon edhe studimet e doktoratës. Ka botuar studime dhe artikuj të ndryshëm për letërsinë shqipe dhe atë botërore, si dhe hulumtime për fenomene të ndryshme nga fusha e gjuhës dhe e letërsisë. Nga viti 2020 është editor në revistën kulturore Symbol dhe në shtëpinë botuese Bard Books./ KultPlus.com
Dita Ndërkombëtare Kundër Homofobisë, Transfobisë dhe Bifobisë shënohet më 17 maj dhe synon të koordinojë ngjarjet ndërkombëtare që rrisin ndërgjegjësimin për shkeljet e të drejtave të komunitetit LGBTI.
Në vitin 2013, kur u shënua përvjetori i 9-të i kësaj dite, u zhvilluan ngjarje në pothuajse 120 vende, në të gjitha rajonet botërore.
Themeluesit e Ditës Ndërkombëtare Kundër Homofobisë, siç njihej fillimisht, krijuan Komitetin IDAHO për të koordinuar veprimtaritë bazë në vende të ndryshme, për të promovuar ditën dhe për të lobuar për njohjen zyrtare më 17 maj.
Kjo datë u zgjodh për të përkujtuar vendimi për heqjen e homoseksualitetit nga klasifikimi ndërkombëtar i sëmundjeve të Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH) në vitin 1990. / KultPlus.com
Klaudio Findiku është duke e sfiduar vetën në sferën politike, përkatësisht për pozitën e këshilltarit në Komunën Fossalta di Piave në Venezia, shkruan KultPlus.
Me prejardhje nga Durrësi, Findiku ka dhënë një kontribut të madh në fushën e kulturës në Itali, duke qenë drejtues i shoqatave vullnetare kulturore në Itali.
Findiku ka bërë të ditur se është president dhe krijues i çmimit ndërkombëtar “AQUILA D’ORO” shqiponja e artë.
“Ajo që unë kërkoj në emër të listës është të na votoni pasi e ardhmja është në duart tona. Së bashku për të krijuar komunitet për një Fossalta më të mirë” shprehet Findiku.
“Është koha për t’i krijuar hapësirë një gjenerate të re për të udhëhequr. Unë nuk kandidoj për një vend, po kandidoj për ju dhe për të arritur atë që duan qytetarët” ka thënë më pas Findiku. / KultPlus.com
Sot hapet ekspozita fotografike “Kraja Monumentale” në Gjuhadol, lagjja historike e qytetit të Shkodrës.
“Ekspozita “Kraja Monumentale” shënon fillimin e një bashkëpunimi të ngushtë dhe harmonik mes qytetit të Shkodrës dhe krahinës së Krajës”, bën të ditur Drejtoria Rajonale e Trashëgimisë Kulturore Shkodër, e cila mbështet në këtë aktivitet Shoqatën “Kraja”. Ky bashkëpunim synon të përforcojë lidhjet historike, kulturore dhe sociale midis këtyre dy vendeve, duke sjellë në vëmendje trashëgiminë e tyre të pasur dhe duke inkurajuar ndërveprimin dhe ndërtimin e një bashkësie të fortë.
Kraja, trevë e malësisë së Mbishkodrës, ka një lidhje të thellë historike dhe kulturore me qytetin e Shkodrës. Kjo lidhje ka evoluar dhe përhapur nëpër shekuj, duke u shfaqur nëpërmjet ngjarjeve historike, traditave kulturore dhe shkëmbimeve të shumta njerëzore.
Ekspozita, e kuruar nga Korab Kraja, përqendrohet në trajtimin e lidhjeve historike-kulturore midis Shkodrës dhe Krajës, duke eksploruar trashëgiminë e tyre të përbashkët dhe influencën reciproke që kanë pasur në zhvillimin e tyre të kulturës dhe identitetit. Përmes fotografive, artefakteve dhe materialeve informative, ekspozita shpalos historinë dhe trashëgiminë e pasur kulturore të krahinës së Krajës dhe rrethin e Shkodrës.
Kjo ekspozitë synon të inkurajojë një marrëdhënie të ngushtë dhe të qëndrueshme midis qytetit dhe krahinës, duke promovuar bashkëpunimin, shkëmbimin e përvojave dhe përkrahjen e njëri-tjetrit në rrugën drejt zhvillimit të qëndrueshëm të turizmit dhe kulturës për të dy komunitetet./atsh/KultPlus.com
