Poeti romantik anglez, Bajroni lindi në Londër më 22 janar 1788 në një familje aristokrate të varfëruar. Kur ishte dhjetë vjeç, me vdekjen e xhaxhait, Bajroni trashëgoi titullin Lord dhe pallatin e çifligun Newstead Abbey. Më 1801 Bajronin e dërguan në Harrow, në shkollë, ku studioi gjuhët greke e latine, historinë dhe letërsinë angleze. Në moshën 18 vjeçare, Bajroni hyri në Universitetin Kembrixhit (Trinity College). Më 1809 zuri vendin e tij në Dhomën e Lordëve, ku u shqua për idetë përparimtare. Po këtë vit ndërmori një udhëtim nëpër Evropë.
Gjatë vizitës së tij në Shqipërinë Jugore, më saktësisht në Janinë, Lord Bajroni mori si kujtim nga ato vise një kostum tradicional shqiptar. Do të ishte pikërisht bukuria dhe e veçanta e këtij kostumi, që në verën e vitit 1813 do ta shtynin piktorin Thomas Philips që të realizonte portretin e famshëm të Lord Bajronit veshur me kostumin shqiptar, me titull “Portrait of a Nobleman in the dress of an Albanian” (Portret i një fisniku me veshje shqiptare). Portreti u vendos në Royal Academy dhe tani është i vendosur në ambasadën britanike në Athinë.
Midis veprave letrare të tij, një vend të rëndësishëm zë poema “Çajld Harold’s” (Childe Harold’s Pilgrimage, 1812-1817), shkruar në bazë të përshtypjeve nga udhëtimet të poetit në Spanjë, Greqi, Shqipëri, Zvicër, Itali etj. Poemën e përshkron patosi i luftës për liri të popujve të shtypur e të robëruar. Në të, Xhorxh Bajroni u këndoi traditave dhe zakoneve burrërore të shqiptarëve, trimërisë dhe dashurisë së flaktë të tyre për lirinë.
Në letrën dërguar nënës së tij në datën 12 nëntor 1809, midis të tjerash Bajroni shkruan:“…I dua shqiptarët shumë. Të gjithë shqiptaret janë të lindur të ndershëm dhe besnik, janë të ashpër… por janë ndoshta raca më e bukur në botë për nga paraqitja. Në udhëtimin që bëra, kam rojtur një herë dy ditë, dhe një herë tjetër tri ditë, në një kazermë shqiptarësh, dhe s’kam gjetur kurrë ushtarë aqe të pëlqyer sa shqiptarët, ndonëse kam qenë në garnizonet e Gibraltarit e të Maltës, dhe kam parë shumica ushtarësh spanjollë, frengj, sicilianë dhe anglezë. Nuk më rodhën gjësende, dhe më ftuan me gëzim të marr nga zahireja dhe nga qumështi i tyre…”
Në vitin 1823 Bajroni u nis për në Greqi ku u bë frymëzues i luftës për pavarësi kombëtare të Greqisë kundër turqve. Nuk arriti të shihte çlirimin e saj sepse u sëmur nga ethet dhe vdiq në Mesolongj, më 19 prill 1824, në moshën 36-vjeçare. / KultPlus.com
Kjo pikturë është një nga ilustrimet e shumta me bojëra uji që Moreau ka krijuar për serinë “Fables” të shkrimtarit francez Jean de la Fontaine. La Fontaine (i cili vdiq gati dy shekuj më parë) ishte i famshëm për mbledhjen e fabulave tradicionale të Ezopit dhe aziatike dhe rishkrimin e tyre në vargje franceze. Në total, fabulisti ikonë botoi 12 libra që përmbajnë gjithsej 234 histori morale. Seriali konsiderohet si një kryevepër e letërsisë klasike franceze.
Moreau përfundoi shumë nga ilustrimet e tij për serinë e njohur midis ekspozimit në Ekspozitën Universale në Paris në 1878 dhe Sallonin e Parisit të 1880. Projekti plot ngjyra dhe imagjinar duhet të ketë qenë një frymë e freskët për artistin, i cili – edhe pse puna e tij shpesh përmbante një nuancë fantazie – të pikturuara kryesisht skena historike dhe mitologjike.
Në Ëndrrën e një banori të Mongolisë, stili i ndërlikuar i Moreau-së me tone ari dhe xhevahiri me të vërtetë shkëlqen – ashtu si edhe talenti i tij për të bërë tekstile të mrekullueshme, me modele të pasura. Piktura është gjithashtu dukshëm më e ndritshme dhe më lozonjare sesa skenat tipike të errëta dhe të zymta të artistit.
Gustave Moreau (6 April 1826 – 18 April 1898) mbetet një nga piktorët më të rëndësishëm të historisë së artit, duke krijuar vepra të mrekullueshme që kanë mbetur klasike edhe sot. Ai u bë një nga piktorët më të njohur të periudhës së romantizmit në Evropë. /Liberale/KultPlus.com
“Berati Bardhë e Zi” është ekspozita më e fundit e hapur në hollin e Pallatit të Kulturës “Margarita Tutulani” në qytetin e Beratit, mbrëmjen e së enjtes. Qyteti i njëmijë e një dritareve vjen i konceptuar në 45 piktura nga fëmijët e shkollave 9-vjeçare të Beratit, përmes gjinive të ndryshme artistike .
Veprat e punuara nga nxënësit pasqyrojnë Beratin, që nga lagjet muzeale e deri tek monumentet e kulturës e rrugicat me kalldrëm të qytetit muze.
“Kjo ekspozitë u hap në një datë të rëndësishme për qytetin tonë, ku fëmijët plemes pikturave të tyre përcollën mesazhe të ndryshme nën tematikën “Berati qyteti im”, tha Jani Kumati, mësues pikture.
“Puna që kam bërë më ka marrë diku te tre orë dhe kam sjell copëza të rrugicave historike të qytetit tim Beratit.”
Interesi për artet vizive veçanërisht tek fëmijët mbetet gjithnjë i lartë. Këtë e vë në dukje edhe mësuesi i pikturës në këtë qytet Jani Kumati, i cili shprehet se kjo vjen si pasojë e dëshirës së të rinjve për të pasur vlera artistike brenda vetes dhe për t’u formësuar artistikisht.
“Ndër vite fëmijët kanë krijuar një bashkërendim midis mësuesit të artit dhe pjesës tjetër dhe kjo vjen sepse ata dëshirojnë të kenë vlera artistike brenda vetes të formësohen nga ana artistike. Pjesa në qytetin tonë sa vjen edhe shtohet në qytetin tonë, dashuria për artin” , shprehet mësuesi.
Ekspozita “Berati Bardhë e Zi” erdhi pikërisht në Ditën Ndërkombëtare të Monumenteve dhe Siteve dhe vijoi me aktivitete të tjera, panaire të ndryshme artizanale dhe mbrëmje muzikore nga grupi popullor i qytetit./vizion/KultPlus.com
Shtëpia e ankandeve “Sotheby’s” ka nxjerr në shitje portretin e ish-kryeministrit të Britanisë së Madhe, Ëinston Churchill, pikturuar nga një prej artistëve kryesorë britanikë, Graham Sutherland. Skica e mbijetuar pritet të arrijë 996,000 dollarë në ankandin e 6 qershorit.
Skica e portretit të urryer të kryeministrit britanik Winston Churchill i piktorit Graham Sutherland, ka dalë në ankand.
Vepra, pritet të shitet mes 622,000 dhe 996,000 dollarë.
Në muajin shkurt dhëmbët e rremë të tij u shitën në ankand në Cheltenham për rreth 22,000 dollarë.
Ky portret u rikthye në qendër të vëmendjes, pasi u përjetësua në serialin e Netflix “The Crown”, për monarkinë angleze.
“Kjo nuk është një pikturë, është një poshtërim!”- do të deklaronte Winston Churchill, që urdhëroi shkatërrimin e saj vetëm një vit pas realizimit nga Sutherland.
Prestigjiozja “CNN” i ka kushtuar një artikull të gjatë nxjerrjes në ankand të pikturës së risjellë në episodin e parë të “The Crown”.
Përfaqësuesi për artin modern britanik dhe irlandez në shtëpinë e ankandeve “Sotheby’s” Andre Zlatinger tha se Churchill nuk ishte një person i lehtë për t’u pikturuar.
Ndërsa Sutherland ishte i njohur për realizmin e tij të ashpër dhe pikturoi atë që pa në 1954./ora/KultPlus.com
Sa e sa burra kam dëgjuar të thonë se duan një grua inteligjente përkrah. Do t’iu thoja ta mendonin mirë.
Gratë inteligjente i marrin vendimet vetë, kanë dëshirat e tyre dhe vendosin kufinjë.
Ti nuk do të jesh kurrë në qendër të jetës së saj, sepse ajo merret më shumë me veten e vet, sesa me ty!
Një grua inteligjente nuk lejon të manipulohet, as të shantazhohet. Ajo nuk i gëlltit fajet dhe poashtu merr përsipër përgjegjësitë e saj.
Gratë inteligjente, diskutojnë, analizojnë, grinden, nuk kënaqen me gjithçka dhe kështu përparojnë.
Ajo grua që ka pasur një jetë para teje, e din se do të vazhdojë ta ketë edhe kur ti të largohesh.
Ajo të informon dhe nuk kërkon leje.
Këto gra, në çift, nuk kërkojnë një lider për ta ndjekur pas. Nuk duan të ndjekin askend, e as t’i tregojnë rrugën askujt, duan të ecin përkrahë jush.
Ato e dinë mirë se jeta pa dhunë është një e drejtë themelore, e jo luks apo privilegj.
Një grua inteligjente është e lirë sepse ka luftuar për lirinë e saj. Nëse përpiqesh ta prangosësh ajo do të dijë se si të largohet.
Mos harro se e ka bërë dhe më parë.
Gruaja inteligjente e di se vlera e saj nuk është trupi i saj e as ajo që ti bën me të.
Mendoje dy herë para se ta gjykosh për moshën, gjatësinë, “trashësinë” apo sjelljen e saj seksuale, sepse gjykimi i tillë është dhunë emocionale, dhe ajo e di këtë.
Prandaj, para se të hapni gojën për të thënë se dëshironi një grua inteligjente përkrah jush, pyeteni veten nëse jeni vërtet në standardin e duhur për të hyrë në jetën e saj.
Në mjediset e Qendrës për Hapje dhe Dialog (COD) në kryeministri, Universiteti Europian i Tiranës dhe UET Press organizojnë promovimin e librit me intervistat e shkrimtarit Ismail Kadare që titullohet “Kadare në studio”.
Këto intervista janë realizuar përgjatë njëzet viteve nga gazetarja Eni Vasili. Pjesë e bashkëbisedimit janë raportet e Kadaresë me diktaturën, krijimtaria para e pas rënies së komunizmit si dhe qëndrimi i tij ndaj çështjes shqiptare.
Kadare ka dhënë disa intervista që janë publikuar dhe si libra më vete, më të famshmet kujtojmë këtu atë me Alain Bosquet dhe atë me Eric Faye por nuk mbetet prapa as ajo me Denis Fernandez Recatala.
Këto intervista me Eni Vasilin janë të rëndësishme sepse gjejnë kohën e duhur kur Kadare është tashmë i intervistuar nga një gazetare profesioniste. Libri vjen me një parathënie nga Helena Kadare. Promovimi do të organizohet në orën 18 :00, sot, më 19 prill./tema/KultPlus.com
11-vjeçarja nga Lezha, Kiara Ibraj, është një ndër 24 finalistët e këtij edicioni të Sanremo Junior që mbahet në Itali. Ajo është ngjitur në skenën e “Sanremos” dhe ka performuar këngën “Never Enough” nga Loren duke i mahnitur të gjithë.
E veshur me një kostum të bardhë, Kiara Ibraj u ngjit në skenë me një performancë të jashtëzakonshme duke impresionuar të pranishmit me zërin e saj në këtë konkurs për grup moshat 6 deri në 15 vjeç, e duke bërë krenarë të gjithë shqiptarët. Pjesë e spektatorit ishin dhe përfaqësues të Bashkisë Lezhë dhe shumë emigrant shqiptar në Itali të cilët ndoqën përformancen e 11-vjeçares.
Kjara Ibraj, talentja nga Lezha, ka nisur të këndojë që në moshen 4 vjeçare duke ndjekur dhe kurse kantoje. Puna dhe lodhja që në moshë të vogël duket që është shpërblyer, pasi 11-vjeçarja ka “çuar” Shqipërinë në “Sanermo Junior”.
Lumi i Gashit në Tropojë është shndërruar në një destinacion të preferuar nga vizitorët vendas dhe të huaj.
Kryeministri Edi Rama ndau sot foto nga kjo pasuri botërore, e cila është e mbrojtur edhe nga UNESCO.
Kreu i qeverisë theksoi se Lumi i Gashit bashkon bukuritë e rralla të natyrës me turistët e apasionuar pas aventurës të shoqëruar nga udhërrëfyesit profesionistë.
Lumi i Gashit, shpallur si zonë e mbrojtur ‘Rezervë Strikte Natyrore” në vitin 1996 dhe prej vitit 2017 pjesë e rrjetit të Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s, konsiderohet një mrekulli natyrore.
Me një sipërfaqe prej 3 mijë hektarë, Lumi i Gashit shtrihet në pjesën lindore të Alpeve Shqiptare duke u kufizuar në veri me Malin e Zi dhe në verilindje me Kosovën.
Për të vizituar këtë mrekulli natyrore në pellgun e parkut kombëtar të Valbonës në Tropojë, duhet ndjekur rruga automobilistike nga Bajram Curri në fshatrat Dragobi, Qerem, Markovçë, Rorkuz dhe Dobërdol, ndërsa nga këtu ndiqet rruga këmbësore drejt Lumi të Gashit, rrugë e cila zgjat 45 minuta. Gjithashtu një tjetër shteg në rrugë këmbësore që të çon në Lumin e Gashit është Tropojë e vjetër duke kaluar përmes zonave, Degaj, Kanali i Gashit, Brodoshnicë, Qafa e Livadhit, Kusheticë dhe Dobërdol.
Pjesa më e madhe e sipërfaqes së Lumit të Gashit është thuajse tërësisht e mbuluar me pyje të virgjëra ahu dhe pjesa tjetër me pyje halorë si Pinus heldreichii, Abies Alba Pinus sylvestris, Pinus peuce. Rrjedha e pandalshme e shumëvjeçare e ujit të këtij lumi e ka ndihmuar botën e gjallë të lulëzojë dhe të marrë jetë nga ai. Llojet më të përhapura ndër to janë Ranunculus platanifolius, Cardamine enneaphyllos, Actaea spicata, Geum coccineum, Cephalantera rubra, Digitalis grandiflora, Viola aethiolica, Viola tricolor. Përveç kësaj, këtu gjenden edhe specie bimore të listuara në librin e kuq që ja rrisin vlerat zonës si; Atropa Belladonna, Lilium albanicum, Convallaria majalis dhe Lunaria telekiana kjo e fundit bimë endemike. L. telekiana është një specie shumë e rrallë dhe e rrezikuar e cila rrit vlerat e biodiversitetit në pjesën e Lumit të Gashit.
Përsa i përket faunës kjo zonë krijon kushte shumë të favorshme për rritjen dhe përhapjen e shumë llojeve të kafshëve dhe shpendëve.
Llojet kryesore të kafshëve që gjenden në këtë zonë të rrallë natyrore janë, ariu i murrmë (Arsus arctos), dhia e egër (Rupicapra rupicapra), kaprolli (Capreolus capreolus) macja e egër (Felis silvestris), ujku (Canis lupus), derri i egër, lepuri, dhelpra. Kurse shpendë mund të përmendim; gjeli i egër (Tetrea urogallus), shqipja e Ballkanit (Circus pygargus), zhgaba (Gyps fulvus), thëllëza e malit, (Alectoris graeca) etj.
Shqipëria është një vend i bekuar me bukuri natyrore të larmishme dhe mjaft të veçanta, mes të cilëve edhe kjo zonë e cila vit pas viti ka tërhequr turistë të shumtë vendas edhe të huaj.
Për turistët e shumtë që vizitojnë Valbonën ka terrene dhe atraksione të reja ende për t’u eksploruar.
Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, mbrëmë mori pjesë në programin solemn “Dita e Ulqinit – Folklori i Ulqinit”, organizuar nga Ambasada e Malit të Zi në Kosovë, me këtë rast ai ka shprehur kënaqësinë që ishte bashkë me të pranishmit në Ditën e Ulqinit, për të rikonfirmuar lidhjet e veçanta mes Kosovës dhe Ulqinit.
“Ulqini është më shumë se sa një qytet bregdetar. Ai është një shembull i rezistencës dhe vullnetit për të ruajtur identitetin dhe kulturën për mijëra vjet. Monumentet e tij, si Kalaja dhe qyteti i vjetër i Shasit, janë dëshmi të jetës dhe kulturës së shkëlqyeshme të këtij qyteti ndër shekuj’’, u shpreh kryeministri.
Duke e përkujtuar historinë tonë të përbashkët, Kurti tha se nuk mund të shpërfillim rolin e jashtëzakonshëm që Ulqini ka luajtur për qytetarët e Kosovës gjatë periudhës së luftës në Kosovë.
“Mirënjohja ime shkon përtej fjalëve drejt Malit të Zi për mikpritjen dhe ndihmën e jashtëzakonshme që iu ofrua shqiptarëve të Kosovës në momente të vështira historike’’, shkruan bota sot, tha ai.
Ndërsa, për bashkëpunimin e ngushtë me Malin e Zi, kryeministri tha se kjo është dëshmi e përpjekjeve tona për të ndërtuar një rajon e një të ardhme më të mirë për të gjithë qytetarët pa dallim, teksa theksoi se duke shtuar investimet dhe bashkëpunimin në fusha të ndryshme, si politika, ekonomia dhe kultura, synojmë të thellojmë marrëdhëniet tona.
Mes tjerash, ai tregoi se me Ulqinin ka edhe një raport të ngushtë personal e familjar.
“Për mua Ulqini ishte deti i fëmijërisë dhe i rinisë, deri kur jam bërë gati 30 vjeç, unë s’kam shkuar për pushime verore në ndonjë bregdet tjetër. Nga Plazhi i Vogël te Plazhi i Madh, nga Galebi i Albatrosit te Otranti e Lidoja, nga Kalaja mahnitëse te Kriporja e deri te lumi Buna, e sidomos nga lagjja Gjerana kam kujtime aq të bukura për gjatë rritjes dhe formimit tim sa edhe të panumërta”, kujtoi ai./ KultPlus.com
Në fjalët s’ jam i zoti; nukë di aspak Të flas me mjeshtëri. Se që më shtatë vjetsh E gjer ketu nëntë muaj, kam lëftuar Me këta krahë nëpër fush’ e nëpër male. Dhe, ndonëse shetita botën an’ e mb’ anë Nuk di të flas veç për beteja dhe për luftra.
Teksa lexojmë këto fjalë të një vepre madhështore prej një pene epokale, Uilliam Shekspir (William Shakespeare), dhe shohim portretin e Abd el-Ouahed ben Messaoud ben Mohammed Anounit, ambasadori arap në oborrin e Mbretëreshës Elizabeth I – krijuar nga dora e një artisti të panjohur – vetiu krijohet lidhja midis personazhit të Othellos dhe portretit në pikturë.
Për më tepër, viti i tablosë është 1600 dhe vepra Tragjedia e Othellos, arapit të Venetikut daton në vitin 1603 – një përputhje racionale, e cila forcohet edhe më shumë nga fakti që arapi në tablo qëndroi në oborrin e mbretëreshës së Anglisë për gjashtë muaj dhe është e mundur që të jetë takuar me Shekspirin, ose të paktën personaliteti i tij i spikatur shërbeu si argjila e bustit të Othellos të përjetësuar nga dora e mjeshtrit më të madh botëror të letrave.
Tabloja është vaj mbi dru, me përmasa 113 me 87.6 centimetra. Emri i artistit mbetet i panjohur, megjithatë në pikturë jepet të dhëna të qarta mbi figurën e pikturuar. Mbishkrimet në të majtë tregojnë datën e vizitës, emrin e personit dhe moshën e tij: “1600 – Abdulguahid – Aetatis: 42” ndërsa titulli i tij është në të djathtë me nënshkrimin: Legatus Regis Barbariae In Angliam (Ambasador i Mbretit të Barbarisë në Angli.)
Kjo është piktura e parë e një myslimani e bërë ndonjëherë në Angli. Dhe, me pozën diktuese, vështrimin e mprehtë, veshjen dhe shpatën orientale, pigmentin e errët të lëkurës, duke përçuar fisnikëri, kureshtje, por edhe drithërima te shikuesit, kjo vepër duket si ilustrim i gjallë i Othellos. Është e vështirë të mos mendohet se ky udhëheqës ushtarak me çallmë, me prezencën e tij dinjitoze nuk mbeti në imagjinatën e Shekspirit kur shkroi veprën e tij Othello disa vite më vonë.
Por, kush ishte ky Arap nga Maroku i cili intrigoi oborrin mbretëror anglez dhe frymëzoi Shekspirin? Rreth vitit 1600, kur daton edhe kjo pikturë, Maroku dhe Anglia vendosën të forconin marrëdhëniet e tyre diplomatike përmes një sërë marrëveshjesh tregtare. Anglia dhe Maroku kishin tashmë lidhje të ngushta tregtare. Anglezët ishin konsumatorë të zjarrtë të sheqerit maroken. Sulltani i Marokut ishte i etur për t’i zgjeruar këto lidhje tregtare në një aleancë politike kundër armikut të përbashkët që ishte Spanja. Armiqësia që mbretëresha Elizabeth I dhe sulltani Ahmed al-Mansour i dinastisë Saadi që kishin për Spanjën, e bënë atë bashkim një manovër të rëndësishme ushtarake.
Duke dërguar delegacione diplomatike te njëra-tjetra, aleanca anglo-marokene u forcua në luftën kundër Spanjës nën mbretërimin e Filipi II, e ndërkohë duke i shërbyer njerëzimit edhe me lindjen e një vepre letrare emblematike nga Shekspiri.
Për ta forcuar edhe më tej marrëveshjen me Anglinë, në vitin 1600, sulltani Ahmed al-Mansour dërgoi sekretarin e tij kryesor si ambasador në oborrin e Mbretëreshës së Anglisë.
Nën urdhrat e sulltanit Saadi, ambasadori vizitoi Londrën së bashku me një delegacion të përbërë prej 17 vetash për të promovuar aleancën e re dhe për të negociuar një pushtim të përbashkët të Spanjës. Me 16 diplomatë të tjerë nga dinastia e Afrikës së Veriut, ambasadori mbërriti në Dover, një qytet dhe port në Anglinë Juglindore. Gjatë qëndrimit të tij gjashtëmujor në Angli, Ben Messaoud u takua dy herë me mbretëreshën Elizabeth I, saktësisht më 19 gusht dhe përsëri më 10 shtator 1600.
Të dhënat e oborrit mbretëror e përshkruajnë Mbretëreshën që e priti ambasadorin me madhështi dhe ceremoni të madhe në pallatin e saj mbretëror. Vizita në Londër ishte një mundësi për diplomatin e lartë maroken që të zbulonte qytetin nga ku do niste perandoria më e madhe e pesëqind viteve të fundit, duke u lënë mbresa edhe londinezëve me figurën e tij fisnike, që kuptohet edhe nga homazhi i pikturimit të portretit dhe staturës së tij.
Përveë elementëve artistikë të shprehur në tablo, përshkrimit vizual të personalitetit të arapit, dhe të dhënave të shkruara në latinisht, duket qartë edhe mesashi politik dhe diplomatik. Ambasadori i Marokut mban dorën e tij të djathtë në kraharor, një shenjë e besës, e fjalës së mbajtur, dhe e virtytit, ndërkohë që dora e majtë është me gishtin e indeksit të hapur, gati për të kapur shpatën. Mesazhi që arapi po jepte në emër të Sulltanit të tij ishte se do nderonin fjalën e dhënë dhe marrëveshjen me Anglinë, dhe do luftonin menjëherë krah për krah sapo të lindte nevoja. Por, gjithashtu, dora e gatshme për të mbërthyer shpatën, tregon edhe shpirtin luftarak që e gjejmë edhe në fjalët e Otellos: Dhe, ndonëse shetita botën an’ e mb’ anë. Nuk di të flas veç për beteja dhe për luftra. Gjithashtu, te Othello përmendet edhe shpata e stolisur si në pikturë: Shih këtu, ja ku kam armë; M’e mirë s’ka stolisur kurrë bres ushtari.
Vizitorët qëndruan në Angli për gjashtë muaj, duke marrë pjesë në festimet e shumta në nder të përvjetorit të kurorëzimit të Mbretëreshës, të cilat nisën në nëntor të vitit 1600. Delegacioni maroken i udhëhequr nga Messaoudi qëndroi në Angli edhe gjatë Krishtlindjeve, duke i bërë ata dëshmitarë të shfaqjeve nga shoqëria e aktorëve të Shekspirit – Lord Chamberlain’s Men – si pjesë e festimeve tradicionale të festave. Me këtë rast vetë Shekspiri mund ta ketë takuar personalisht delegacionin mbresëlënës të Afrikës së Veriut.
Por, edhe pas largimit të ambasadorit maroken nga Londra, portreti i tij me bojë vaji mbi dru, fliste e frymëzonte po aq sa edhe personi vetë, duke u shndërruar pak kohë më vonë në Othellon, arapin e Venetikut. Piktura u zhduk për disa shekuj deri sa u rishfaq në vitin 1955 në ankandin e Christie’s, e sot është nën patronazhin e Institutit të Shekspirit (pjesë e Universitetit të Birmingamit). /ExLibris/KultPlus.com
“Enciklopedia imagjinare” me autor Bajram Kosumi është prezantuar në Qendrën Kombëtare të Librit në Tiranë, prezantim që u përcoll nga shkrimtarë, studentë e nxënës, shkruan KultPlus.
Për këtë prezantim ka njoftuar edhe Qendra Kombëtare e Librit në Tiranë, njoftim që e sjellim të plotë për lexuesit e KultPlus.
”Enciklopedia imagjinare”, është eksperiment i madh me letërsinë: me zhanrin letrar, me tematikën dhe me tipin e ligjërimit. Ndryshimi shfaqet që në titull: ai përmban një element shkencor (enciklopedia) dhe një element artistik (imagjinata).
Ish-kryeministri i Kosovës dhe shkrimtari Bajram Kosumi ishte në një takim me lexuesit e tij në Shqipëri në hapësirat e Qendrës Kombëtare të Librit dhe Leximit mbi botimin e tij më të fundit “Enciklopedia imagjinare”.
Të pranishëm në aktivitet ishin edhe shkrimtari Besnik Mustafaj, përkthyesi Erion Kristo, studiuesi Behar Gjoka dhe botuesja Irena Toçi, të cilët ndanë idetë e tyre mbi librin e Bajram Kosumit.
Ndër të tjera, ai u rrëfeu nxënësve të gjimnazit “Luan Hajdaraga” dhe studentëve të Letërsisë që ishin të pranishëm në aktivitet, shumëçka mbi krijimtarinë e tij, përfshirjen në politikë dhe studimet mbi letërsinë e burgut./ KultPlus.com
Me datë 24 prill, në kinemanë Armata në Prishtinë, do të mbahen dy panele diskutimesh, ku si temë kryesore do të jetë lufta e fundit në Kosovë dhe më vonë do të shfaqet edhe dokumentari “Return to Kosovo”.
Në diskutimin e parë të quajtur “Gazetaria e luftës” që do të fillojë në ora 14:00 deri në 15:00, nën moderimin e gazetarit Belgzim Kamberi, do të flasin gazetarët e luftës Vaughan Smithdhe Julius Strauss, Ymer Deliu, gazetari Nusret Pllana dhe gazetarja dhe përkthyesja Ilire Zajmi.
Ndërsa, në panelin e dytë “Jeta pas luftës”, që fillon në ora 15:00, do të flas regjisorja Emma Strauss për përshtypjet e saj mbi dokumentarin, ndërsa i ftuar për të treguar përvojat e tyre është përsëri gazetari i luftës Julius Strauss, Fadil Muçolli do të flas për “Shtëpitë muze”, Arlinda Deliu për “Masakren e Obrisë”.
Poashtu, në panel do të jenë edhe psikiatrja Afërdita Goçi dhe Kadire Tahiraj që do të flas për sfidat e pasluftës, nën moderimin e profesoreshës dhe gazetares Nerimane Kamberi.
Në të njëjten ditë, duke filluar nga ora 19:00, në Kino Armata do të shfaqet dokumentari “Return to Kosovo”.
Presidenti i UNI powered by Arizona State University, Alejtin Berisha, ishte folës në konferencën më të madhe dhe më të rëndësishme në botë në fushën e teknologjive në edukim, ASU+GSV Summit, ku në vitin e kaluar folësit kryesor ishin Bill Gates dhe Sam Altman.
Kjo konferencë, e cila mbahet nga data 14-17 prill në San Diego të Kalifornisë, mbledh në një vend njerëzit më të rëndësishëm të edukimit në botë, dhe konsiderohet si Davosi i Edukimit dhe Teknologjisë në Edukim. Bashkë-organizator i kësaj ngjarje është partneri strategjik i UNI – Universum International College, Arizona State University, universiteti më inovativ në botë.
Drejtuesit e universiteteve, ndërmarrës dhe zyrtarët qeveritarë nga e gjithë bota gjeneruan ide të reja për të ofruar mundësi shtesë për studentët. Ky panel diskutoi se si rrjeti i universiteteve partnere të Arizona State University dizajnon dhe ekzekuton forma inovative për të ofruar mundësi të diplomimit me cilësi të lartë për studentët. Udhëheqësit nga Azia, Evropa dhe Amerika Latine ndanë përvojat e tyre se si ky rrjetëzim po ndikon në institucionet e tyre dhe po zgjeron kapacitetin për të ndikuar pozitivisht në rajon.
E themeluar në vitin 2010 me një partneritet në mes Arizona State University dhe Global Silicon Valley (GSV), kjo konferencë vjetore e ASU+GSV shtjellon tema rreth inovacionit dhe teknologjisë edukative. Konferenca ASU+GSV tërheq themelues të startup-eve, CEO të teknologjisë edukative dhe investitorë nga mbi 130 vende të botës. UNI – Universum International College, me fuqinë e Arizona State University dhe rrjetin e saj global, po sjellë një standard të paimagjinueshëm në arsimin e lartë në Kosovë dhe rajon!
UNI – Universum International College fuqizohet dhe menaxhohet nga Arizona State University, Universiteti më i madh publik në SHBA dhe #1 për inovacion.
Në fund të Luftës së Dytë Botërore spastrimi i shqiptarëve të Çamërisë nga Greqia shënoi një tjetër kapitull në historinë e shqiptarëve. Çamët të rraskapitur dhe të uritur, e gjetën Shqipërinë nën pushtetin e komunistëve.
Çamëve iu dha statusi “refugjat” dhe u lejuan të qëndronin në Shqipëri. Në këto kushte ata krijuan shpejt një komitet për të kërkuar disa të drejta nga ndërkombëtarët, mes tyre dhe kthimin në vendlindje. Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave kujton se, në vitin 1946 Çështja Çame u ngrit në Konferencën e Paqes në Paris, por të gjitha veprimet rezultuan të pafrytshme.
Në fillim të viteve ’50 Çështja Çame u konsiderua e mbyllur dhe në 19 prill të vitit 1953, Presidiumi i Kuvendit Popullor miratoi dekretin mbi dhënien e shtetësisë shqiptare çamëve që banonin në Republikën Popullore të Shqipërisë. Me zbatimin e këtij vendimi ngarkohej Ministria e Punëve të Brendshme dhe me përfundimin e këtij procesi, diktatori Hoxha shpërndau edhe Komitetin./KultPlus.com
Më 9 prill 1961, në spitalin Foch, Sorensen, Paris, Francë, vdiq mbreti Zog, 65 vjeç – pas shumë vitesh vuajtje nga sëmundja, pa e parë vendin e tij që prej ikjes më 8 prill 1939. Shtypi në Shqipëri heshti plotësisht.
Zogu ishte shtruar në spital më 4 prill, thuajse pa ndjenja nga dhimbjet e forta në stomak. Ai ishte dobësuar jashtëzakonisht. Kur u përmend, pa pranë mbretëreshën Geraldinë dhe princ Lekën. Zogu i kërkoi Geradinës t’i sillte një revole sepse nëse mjekët do t’i thoshin se kishte kancer, ai nuk donte të jetonte më dhe do të vriste veten. E shoqja e kundërshtoi, më kot; pastaj solli armën (pa fishekë) dhe ia la pranë, por mbreti nuk kishte fuqi as për të zgjatur dorën.
Zogu kishte qenë monark absolut, i fortë, efikas dhe, i pamëshirshëm në rast nevoje.
“Është kollaj të jesh mbret i 400 milionë skllevërve e robërve, por është tepër e vështirë të jesh mbret i një milion mbretërve, siç jam unë”, ka thënë Zogu në një rast.
Historiani amerikan Raymond Hutchison do ta quante Zogun “personazhin shqiptar më të fuqishëm të shekullit XX ose gjatë shumë shekujve që nga vdekja e Skënderbeut të madh më 17 janar 1468”.
Leksografi i njohur Stuart Edward Mann, hartues i fjalorit historik Albanian-English, shkruante në paraqitjen e gramatikës së tij shqipe (1932), se “ardhja e Zogut në krye të vendit si president dhe pastaj si mbret, ishte një fillim i mbarë”.
Mbreti krijoi administratën dhe makinerinë e një shteti modern shqiptar; gjatë presidencës së tij, kodi i vjetruar penal Osman u zëvendësua me Kodin e Napoelonit; vendi përparoi në çdo fushë të rëndësishme; ai zhduku banditërinë e trashëguar; përkujdesje i kushtoi arsimit publik; qindra të rinj u dërguan me bursa jashtë shtetit në universitete evropiane (ironikisht mes tyre ishte edhe Enver Hoxha), dhe kur diplomoheshin, ata ktheheshin në atdhe ku Zogu i vendoste në poste administrative.
Gjithashtu, gjatë mbretërimit të tij, mbreti Zog u rezistoi përpjekjeve nga Italia për vendosjen e fashizmit në Shqipëri, derisa Musolini u detyrua ta pushtonte, si dhe mbajti marrëdhënie të mira me vendet fqinje.
Me rastin e 57-vjetorit të vdekjes sjellim 50 fakte nga jeta e një nga njerëzve më të rëndësishëm të shekullit XX. Ai kishte pasion tenisin, pinte 250 cigare në ditë, flinte shumë pak, ishte paranojak ndaj atentateve. Dashuritë e tij dhe detaji i veçantë me këmishën e virgjërisë të mbretëreshës Geraldina.
Njihuni me jetën e jashtëzakonshme të mbretit të shqiptarëve:
1. Ahmet Zogu jetoi 65 vite, 5 muaj e 29 ditë. Lindi në 8 tetor 1895 në fshatin Burgajet të Matit dhe vdiq më 9 prill 1961 në spitalin Fosch, pranë Parisit.
2. Ahmet Zogu ka qenë mbret i Shqipërisë për 10 vjet 7 muaj e 6 ditë. Ai u kurorëzua Mbreti i Shqipërisë më 1 shtator të vitit 1928. Monarkia i tij mori fund kur Shqipëria u pushtua nga Italia fashiste më 7 prill 1939.
3. Ahmet Zogu qëndroi për 11 vjet në fronin e mbretit të Shqipërisë, për 3 vjet në detyrën e presidentit, për 2 vjet në detyrën e kryeministrit dhe për 10 muaj në detyrën e ministrit të Brendshëm.
4. Ahmet Zogu ishte djali i Xhemal Zogut, kryetar i një fisi të Matit dhe i Sadije Toptanit, një nga pinjollet e familjes së njohur Toptane nga Tirana. Xhemal Zogu vdiq në moshën 41-vjeçare në rrethana të panjohura. Ndërsa Sadije Toptani vdiq më 24 nëntor 1934.
5. Ahmet Zogu ishte një nga dy djemtë e familjes dhe kishte edhe pesë motra, Adilen, Nafien, Semien, Mexhiden dhe Ruhijen. Ndërsa vëllai i tij, Xhelal, ishte nga martesa e parë e të atit. Princi Xhelal vdiq në Stamboll në vitin 1944 dhe la pesë fëmijë.
6. Mbiemri i vërtetë i familjes mbretërore është Zogolli. Nuk ka një datë të saktë se kur është bërë ndërrimi i mbiemrit, por mendohet se mund të jetë viti 1927. Mbiemri Zogu i përshtatej më shumë një aristokrati sesa mbiemri i mëparshëm Zogolli.
7. Ahmet Zogu mësimet e para i mori në Liceun Perandorak Francez të Gallatasarajit në Turqi. Më pas vazhdoi studimet në Akademinë Ushtarake Perandorake në Vjenë. Studimet i ndërpret në vitin 1912 dhe kthehet në Shqipëri.
8. Ahmet Zogu ka qenë pjesëmarrës në shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë, më 28 nëntor 1912, si delegat i Matit. Ai në atë kohë ai ishte 17 vjeç dhe cilësohet si aksioni i parë politik i tij
9. Ahmet Zogu ishte 25 vjeç kur mori detyrën e ministrit të Brendshëm; 30 vjeç, kur u bë President i Republikës; dhe 33 vjeç kur vuri në kohë skeptrin e mbretit të shqiptarëve. Në 65 vite të jetës së tij Zogu i provoi të gjitha, që nga dëbimi prej Shqipërisë, rikthimin për të arritur majat e pushtetit dhe ekzili për të mos u kthyer më kurrë.
10. Gjatë mbretërimit të Ahmet Zogut në 11 vite u krijuan tetë kabinete qeveritare. Më kryesorët janë ata me kryeministra Kostaq Kota, Pandeli Evengjeli, Mehdi Frashëri.
Frika nga atentatet dhe pasionet për jetën
11. Pallati i Zogut ruhej nga 500 këmbësorë dhe tridhjetë kalorësiakë. “S’kam asgjë kundër vdekjes në betejë”, thoshte ai. “Por nuk kam në plan të lejoj të më qëllojnë në mes të rrugës si qen”. Betejat e tij me bejlerët rivalë, kosovarët, radikalët që mbështesnin Nolin dhe rebelët dukagjinas e kishin shtënë në gjak me një sërë familjesh. Të fyerit i dërgonin herë pas herë një zarf me plumb brenda, që ishte premtim se plumbin tjetër do e merrte në zverk. Një vizitor britanik guxoi njëherë të sugjeronte se kreu i shtetit duhej të përjashtohej nga ligjet e gjakmarrjes. Një këshilltar i Zogut iu përgjigj: “Mbreti jonë shkëlqesi është një prej nesh, jo si mbreti juaj”.
12. “Njerëzit e Tiranës mund ta shihnin mbretin e tyre duke bërë përshëndetjen në paradat ushtarake në ditët e festa kombëtare. Kur Zogu mori pjesë në një pritje të inaugurimit të ndërtesës së re të Legatës së SHBA-së në vitin 1930, diplomatët e panë të çuditur teksa ai rrëshqiti nga makina, rendi në ndërtesë, dëgjoi fjalimin dhe u zhduk po aq shpejt sërish. Hapja e parlamentit ishte njësoj e nxituar në ato raste të veçanta kur ai mbante fjalimin e mbretit, personalisht. “Të huaj këtu shijojnë herë pas here çaste talljeje me të”, ankohej Rose Wilder Lane, shkrimtarja amerikane që jetonte në Tiranë dhe që u bë mikja dhe ndoshta edhe e dashura e tij”, shkruante studiuesi Jason Tomes në librin e tij “King Zog: self-made monarch of Albania”.
13. Herë pas here, kishte ndonjë shfaqje të papritur të mbretit, kur Zogu bënte shëtitje të shkurtra përkrah nënës së tij, përmes kopshtit trekëndësh ndërmjet rezidencave të tyre. Ky park në miniaturë ishte si kopsht bashkiak, me trëndafila dhe stola, ku shoqëria alla-franga vinte të dielash pasdite. Me Sadijen në krahun e tij, ai ishte i sigurt nga vrasësit që respektonin Kanunin. Raste kur dilte nga qyteti ishin të rralla, zakonisht për të shkuar në Mat me motrat e tij, për të ngrënë drekë në shtëpizën e tij në Qafështamë. Ekskursionet kryheshin në rrugë të ndryshme çdo herë, shpërndaheshin informacione false, bëheshin kontrolle për bomba dhe ndryshohej itinerari në momentin e fundit.
14. Frika e mbretit për jetën e tij mund edhe të ketë qenë e ekzagjeruar. Liderë të tjerë kombëtarë mund t’ia besonin mbrojtjen e tyre policisë; Zogu e shihte si të nevojshme që të kujdesej vetë për çdo detaj të mbrojtjes së tij.
15. Të dërguarit diplomatikë të Italisë dhe Jugosllavisë gjithashtu përpiqeshin ta trembnin duke u kaluar shërbimeve sekrete informacione për komplote në radhët e emigrante shqiptarë.
16. Kompleksi kishte një fushë tenisi dhe palestër, edhe pse mbreti s’i përdorte shpesh ato. Shqiptarët e modës së vjetër nuk e kuptonin pse perëndimorët bënin palestër vazhdimisht. Sporti ishte tipar i shoqërisë evropiane për të mbajtur trupin në formë, gjithsesi Zogu nganjëherë e merrte raketën e tenisit. Ata që lavdëronin lojën e tij nuk njihnin ndonjë standard krahasimi.
17. Rutina e zakonshme e këtij gjeniu duhanpirës ishte gjithçka përveç se e shëndetshme. “Ai ishte një oxhak njerëzor”, kujtonte një reporter i huaj. “S’kam parë njeri të pijë aq shumë duhan dhe pa ndërprerje”. Sipas këtij burimi, Zogu pretendonte se në 1920-ën e kishte zakon të pinte 250 cigare në ditë. Mbase duhanpirës të tjerë po aq të vullnetshëm mund të gjykojnë më mirë nëse një nivel i tillë konsumi duhani është fizikisht i mundur, por të gjithë bien dakord se ai pinte shumë duhan, edhe sipas standardeve shqiptare’, shkruante historiani Jason Tomes.
18. Zogu thoshte se ngrihej në gjashtë të mëngjesit e shtrihej në mesnatë. Ai normalisht ishte në studion e tij të mbingrohur në orën tetë të mëngjesit dhe plani i tij i punës zgjatej në 14 orë në ditë. Një poet zogist e perifrazoi në vargje, “lumi s’fle, deti s’fle, po ashtu nuk fle as mbreti”.
19. Ushqimi vinte nga pallati i nënës mbretëreshë në një kuti të mbyllur sepse ai kishte besim vetëm tek Sadija. Zakonisht ushqimi përbëhej nga specat, oriz me mish, komposto frutash, djathë i bardhë, bukë e zezë dhe byrek me djathë e arra. Ushqimi i tij i preferuar ishin patëllxhanët e mbushur.
20. Mbreti lexonte shumë ndaj s’kishte një kufi të qartë ndërmjet punës dhe zbavitjes. Pako të tëra me libra dhe revista vinin rregullisht nga Vjena. Ai ruante interesin e tij për historinë ushtarake, veçanërisht për periudhën napoleonike dhe një bust i vogël i Napoleonit qëndronte në tavolinën e tij të punës, përkrah një pllake qeramike të Skënderbeut.
21. Shpeshherë pasi mbaronte ai luante e letra për para me disa prej adjutantëve dhe ministrave të tij. Këto rast shërbenin dhe për të shkëmbyer informacione informale politike. Zogu i mësonte thashethemet më të fundit nga të ftuarit e tij dhe po nëpërmjet tyre përhapte thashethemet për llogari të tij.
22. Zogu e linte Tiranën zakonisht vetëm një herë në vit. Në pik të verës, njerëzit preferonin t’i iknin klimës mbytëse të kryeqytetit. Familja mbretërore udhëtonte drejt Durrësit çdo qershor dhe kalonte pranë detit tre ose katër muaj. Zogu kishte shpresuar ta kthente Durrësin në portën e Shqipërisë. Ishte një prej porteve më të mira në Adriatik, sipas qeverisë shqiptare. Ishte pikërisht në Durrës që në pritje të një ardhmeje më me influencë, Zogu kishte zgjedhur të ndërtonte pallatin e tij veror.
23. Buzë detit, mbreti e ndërronte kostumin e tij të zakonshëm gri me pantallonat bardha prej stofi dhe një xhaketë sportive blu. Pjesën më të madhe të kohës qëndronte në studio, një zyrë e vogël e pajisur me disa karrige të lehta, një tryezë kafeje dhe një tavolinë. Lluca ishte një problem më vete, ndaj vizitoreve femra u kërkohej të mos vishnin taka të larta. Meqë këtu vizitohej nga më pak njerëz se në kryeqytet, Zogu e përdorte shpesh telefonin. Shqipëria nuk ishte lidhur me rrjetin ndërkombëtar, por linjat ndërmjet pallateve, ministrive dhe postave të xhandarmërisë funksionin.
24. Shpeshherë organizoheshin shfaqje filmash në shtëpinë e kinemasë. Motrat e tij dhe fëmijët pëlqenin të shihnin Charlie Chaplin dhe Shirley Temple. Të gjithë binin herët për të fjetur. Ndryshe nga ç’besohet, ballot luksoze, shpenzimet e tepruara dhe format e tjera të ekstravagancës nuk ishin tipar i mbretërisë së Zogut. Kushtetuta e vitit 1928 i kishte caktuar mbretit 500 mijë franga ari në vit, si dhe shpenzimet për stafin dhe udhëtimet. Nëna mbretëreshë dhe princeshat merrnin 120 mijë të tjera. Edhe pse ishte shumë më pak se shuma që i paguhej mbretërve të Rumanisë dhe Jugosllavisë, të ardhurat vjetore zor se i kalonin 1 milionë paund dhe ku thesari ishte gjithnjë në deficit.
25. Siç mund të vërenin diplomatët e huaj, shpenzimet e tij më ekstravagante ishin ato që kishin si synim të linin bejlerët në hije. Ai e kishte shumë me qejf që t’i vinte në siklet, kur bëhej fjalë për shkëmbim dhuratash. Prestigji ishte gjithashtu një motiv tjetër për të blerë disa limuzina (më së shumti Mercedez-Benz). Ai nuk i ngiste vetë ato, por rrugët malore kërkonin motorë të fuqishëm. Për t’u bërë përshtypje krerëve të fiseve, mbreti ekspozonte koleksionet e tij të qilimave orientalë dhe armët antike.
26. Shpenzimet më të mëdha dëshmojnë se mbreti paguante trefish më shumë për çdo gjë që familja mbretërore blinte në treg. Mbase mbreti nuk e kuptonte se faturat e ushqimeve të tij fryheshin më shumë se ç’duhej; por në fakt ka më shumë mundësi që ai ta dinte shumë mirë, por dashamirësia e tregtarëve tiranas mendonte ai mund të meritonte një shpërblim të tillë.
Politika mbretërore
27. Kundërshtari politik më i egër i Ahmet Zogut mund të cilësohet Fan Noli. Edhe pse Zogu e rrëzoi nga pushteti në vitin 1924, Noli edhe në emigrim vazhdoi të ishte armiku i tij. Noli e quante oksidentalizmin e Zogut një farsë. Në një nga debatet në parlamentin e viteve 1920-1924, Fan Noli e quan kryeministrin Zog “shakaxhi të përparimit”.
28. Ahmet Zogu është dhe i pari kryetar shteti që ndërmori reforma edhe për emancipimin e gruas. Në vitin 1937 Parlamenti miratoi ligjin për ndalimin e perçes tek gratë myslimane. Ligji i Zogut lejonte ndalimin e perçes edhe me forcë, pasi ai ishte antiligjor dhe antishoqëror.
29. Akuza më e rëndë që i është bërë Ahmet Zogu është dhënia e Shën Naumit Serbisë, në vitin 1925. Sipas historianëve, ky vendim u bë në shenjë falënderimi për ndihmën që i dhanë serbët për ta sjellë në pushtet atë një vit më parë, pas rrëzimit të Fan Nolit.
30. Ahmet Zogu është i pari zyrtar i qeverisë shqiptare që nënshkroi një marrëveshje me qeverinë e Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Bëhet fjalë për marrëveshjen e ekstradimit të personave të kërkuar nga drejtësia. Marrëveshja e vitit 1933, e cila është në fuqi edhe sot.
31. Mbreti Ahmet Zogu ishte dhe ai që vendosi zhvillimin e Tiranës drejt Jug-Perëndimit në zonën që sot njihet si “Tirana e Re”. Zonë që më pas u zgjodh nga bllokmenët për të banuar. Edhe sot kjo është zona më e urbanizuar e vendit dhe më e rregullta për çështjet e pronësisë.
32. Ahmet Zogu u cilësua fashist dhe nazist nga komunistët, megjithatë është i vetmi monark, qeveria e të cilit hapi dyert për hebrenjtë. Në vitin 1935 delegati i Zogut në Lidhjen e Kombeve pranon këtë bamirësi nga shqiptarët duke u shpëtuar jetën me qindra hebrenjve që erdhën në vendin tonë.
33. Pushtimi italian pritej prej kohësh. Pak ditë para ultimatumit të italianëve, mbreti Zog urdhëroi të hartohej një plan rezistence. Gjeneralët që e hartuan atë ishin Xhemal Araniti dhe Gustaq Mirdaci. Plani parashikonte një rezistencë në gjithë vendin, por kryesisht në portet e vendit. Nën drejtimin e Zogut ushtria shqiptare kishte rreth 1200 kuadro të lartë. Nga këta 2 gjeneralë, 7 kolonelë, 12 nënkolonelë, 42 majorë dhe 860 togerë. Siç shkruan vet Zogu në kujtimet e tij, pak pas hartimit të planit informohet se një pjesë e drejtuesve të ushtrisë ishin të korruptuar nga agjentët italianë.
34. Gjatë ekzilit të tij 22-vjeçar, Ahmet Zogu qëndroi në të paktën 10 shtete. Greqia, Turqia, Polonia, Suedia, Franca, Anglia, Spanja, Egjipti, SHBA-ja, Belgjika. Anglia, Egjipti dhe Franca ishin shtetet nga ku Zogu ka bërë planet kryesore për kthimin e tij në Shqipëri.
35. Historiani anglez, Jason Tomes, në librin e tij “Mbreti Zog, Monarku i Vetëshpallur i Shqipërisë”, botuar në 2003, thotë se mbreti gjatë qëndrimit në Londër ka kërkuar të blejë gazetën “The Times” me në vlerë prej 10 milionë paund. Gjatë kohës që kanë jetuar në Angli, Zogu bleu dhe jetoi në një kështjellë “Parmoor House”, një komunitet i vogël rural në Buckinghamshire në Angli. Ndërsa pjesën tjetër të qëndrimit në Angli e kaloi në Londër.
36. Gjatë kohës që kanë qenë në Francë, Ahmet Zogu ka blerë në vitin 1955 dhe ka jetuar shtëpinë e piktorit të madh, Pablo Picaso. Edhe pse në ekzil, familja jetonte sipas rangut të saj duke marrë pjesë në të gjitha ceremonitë mondane.
Jeta private
37. Ahmet Zogu ishte i fejuar me vajzën e Shefqet Vërlacit për shtatë vite. Ai u fejua në vitin 1921 dhe u nda nga ajo në vitin 1928. Kjo fejesë ishte dhe një aleancë e nevojshme mes Zogut dhe Vërlacit. Pas ndarjes dy familjet u armiqësuan, ndërsa pushteti e bashkoi përsëri Shefqet Vërlacin me Zogun.
38. Tania Vizirova (Visirova) ka qenë një nga të dashurat e njohura të Ahmet Zogut. Ai e kishte njohur atë në Francë, ku njihej si një kërcimtare profesioniste. Tania me origjinë nga Besarabia dhe Kaukazia, madje erdhi edhe në Shqipëri. Një tjetër histori dashurie e Ahmet Zogut është dhe ajo me gazetaren amerikane, Rose Wilder Lane. Kur Zogu i propozoi asaj për martesë ishte ende ministër i Brendshëm. Libri i saj për Shqipërinë, “The Peaks of Shala” (Majat e Shalës), brenda pak kohëve u ribotua tri herë në Angli, Francë dhe Amerikë.
39. Ahmet Zogu u fejua dhe pas disa muajsh u martua me Geraldinën, një vajzë që rridhte nga një familje mbretërore dhe për bukurinë e saj të jashtëzakonshme ishte shpallur “Trëndafili i bardhë i Budapestit”. Mbreti Zog u martua me konteshën Geraldine Appony të mërkurën afër drekës, më 27 prill të vitit 1938. Geraldina që nga ai çast mori titullin e Mbretëreshës së Shqiptarëve. Data 27 prill u zgjodh pasi një tjetër ceremoni e tillë u bë afro pesë shekuj më parë në kalanë e Beratit. Më 26 prill 1451 martohej Gjergj Kastrioti me Maria Donikën e Arianitit.
40. Dasma u bë eveniment botëror. Hotelet e paktë të kryeqytetit qenë rezervuar për të ftuarit e Mbretit dhe 79 fotografët e gazetarët e ardhur nga e gjithë bota, përfshi Afrikën e Jugut, Argjentinën dhe Japoninë. Dhuratat zunë vendin kryesor në shtypin e huaj. Regjenti, Horti, i Hungarisë pati ofruar një pajton tërhequr nga dy kuaj Lipizan, Franca, një servis prej porcelani Sevre, Musolini disa vazo që dikur i përkisnin Napoleonit, ndërsa Mbreti Viktor Emanuel një statujë antike prej bronzi.
Dhurata që binte më shumë në sy ishte ajo e bërë nga kancelari i Gjermanisë, Hitler, një Mercedez sportiv kabriole të kuq.
41. Çifti i sapomartuar udhëtoi në mbarim të ceremonive nga Tirana në Durrës me një Mercedes të hapur. Mijëra vetë kishin dalë në anë të rrugës për të parë Mbretëreshën 21- vjeçare.
“Nusja zgjodhi një këmishë nate mëndafshi të bardhë me mëngë të gjata me dantella si kambanë dhe priste e tmerruar Mbretin në shtratin me tendë.” – dëshmon biografja e Geraldinës.
Pikërisht këmisha e natës ka edhe një histori tipike shqiptare. Të nesërmen në mëngjes ajo nuk gjendej më nga shërbyesja e Mbretëreshës. E shqetësuar, kjo e fundit, ia referoi këtë bashkëshortit. Përgjigjja ishte befasuese: “Të kam folur shumë për mënyrën se si i respektojmë ne femrat, veçanërisht nënat. Ishte e domosdoshme që ti të ishe e virgjër dhe çdo vajzë e huaj që vjen për martesë, duhet t’i nënshtrohet një vizite mjekësore. Unë mburrem me faktin se kam aftësinë t’i njoh njerëzit dhe më mjaftoi vetëm të shikoja sytë e tu. Nuk të thashë asgjë për këtë vizitë, pasi e dija që nuk do të kishe pranuar. Por, në të njëjtën kohë, më duhej t’i jepja prova Parlamentit, kështu që e mora këmishën tënde të natës dhe ia dërgova kryetarit”. Këmisha e natës kishte shërbyer si provë shtetërore e virgjërisë së Geraldinës.
42. Ahmet Zogu ishte 42 vjeç dhe Geraldina Appony ishte vetëm 22 vjeç kur ata vunë kurorë. Vetëm një vit pas martese ata u bënë me djalë, të cilin e pagëzuan me emrin Leka, për nder të Aleksandrit të Maqedonisë, një nga idhujt. Mbretëresha Geraldinë është e para grua që ngriti një fondacion bamirësie në vendin tonë për të varfrit. Pas martesës ajo u bë një nga femrat me më ndikim në vend për emancipimin e shoqërisë së kohës.
43. Zogu dhe Geraldina jetuan të pandarë për 23 vjet, derisa ai ndërroi jetë në Paris në Prill 1961. Geraldina vdiq në Tiranë në tetor 2002. Në fund të jetës, i ishte plotësuar amaneti i vetëm, të vdiste dhe të varrosej në vendin që i kishte vënë mbi kokë kurorën. Në vitin 2014, revista “The Richest” e shpalli atë mbretëreshën e pestë më të bukur në historinë e martesave mbretërore. Për të u shkruajtën shumë libra dhe përcaktimi më i shpeshtë që haset është: “Trëndafili i bardhë i Budapestit”!
Vdekja dhe disa vlerësime nga bashkëkohësit
44. Ndaj Ahmet Zogut janë bërë të paktën 11 atentate, të cilat janë deklaruar. Dy me bombë, dy me pistoleta dhe pjesa tjetër janë komplote që shërbimi sekret i ka njoftuar se po përgatiteshin kundër tij. Thënia më e famshme për rrezikun e jetës së Ahmet Zogut është ajo e historianit amerikan, Bernd Fisher, i cili thotë se të ishe badigard i Zogut ishte njëlloj si të ishte roje nate në një fabrikë baruti, rreth e rrotull së cilës shkreptijnë rrufe.
45. Zogu vdiq në spitalin Fosch të Francës pas një sëmundje të rëndë në prani të bashkëshortes Geraldinë. Sipas historianit Ficher, në momentet e fundit të jetës Zogu ka tentuar të vrasë veten. I ka kërkuar Geraldinës t’i japë pistoletën. Ajo ia dha, por pa fishekë. Ndërsa gjendja shëndetësore e Zogut ishte e tillë që ai nuk kish fuqi as të ngrite pistoletën për të qëlluar veten.
46. Pjesa më e errët e veprimtarisë së Ahmet Zogut cilësohet largimi nga Shqipëria, më 6 prill 1939, një veprim që pavarësisht sqarimeve të tij dhe familjes, edhe sot mbetet e pashpjegueshme nga historianët.
48. Vlera më e madhe e historianëve që i japin sot Ahmet Zogut është krijimi i një shteti modern shqiptar, me ligje dhe standarde, dhe ekonomi të kohës që nuk i kishin shumë shtete perëndimore në atë kohë.
49. Në disa rreshta lapidar, Faik Konica ka përmbledhur karakterin e Zogut: “Asnjëherë Zogu nuk ka qenë një sundimtar me të cilin mund të merreshe vesh, por në vitet e fundit ai ishte bërë i padurueshëm. Nga natyra ai kishte disa cilësi të shquara dhe në fillim kishte zotësinë t’i maskonte të metat që i kishte më të shumta, derisa një ditë suksesi në rritje e shtyu të hiqte maskën dhe doli siç ishte: Një barbar i paqëndrueshëm dhe bukëshkalë”. Por për Konicën Zogu ka qenë edhe një personazh enigmatik interesant. “Por edhe për ata që u pëlqen, edhe për ata që nuk u pëlqen, ai mbetet një karakter enigmatik interesant, një përzierje e papajtueshme kontradiktash, gjysmë hero e gjysmë karagjoz, i cili për shumë kohë do të tërheqë si mbledhësin e çudirave të historisë edhe studiuesin e psikologjisë”.
50. Në prag të vdekjes, një prej njerëzve që e ka njohur mirë, diplomati Eqrem bej Vlora, e portretizon Zogun kështu: “Në krahasim me bejlerët e tjerë, Zogu nuk kishte mjete, madje mund të themi, ishte i varfër. Por kishte gjëra të tjera që nuk i kishin ata: Ishte më i zgjuar, më trim, më energjik, më serioz, më bindës dhe më popullor se ata. Se ç’përfaqësonte ai në të vërtetë, asnjëri nga ne nuk e dinte mirë, por paraqitja e tij ishte aq bindëse, rrezatonte aq epërsi dhe ai vetë besonte aq fort në misionin dhe në të ardhmen e vet, saqë ishte e vështirë t’i shmangeshe fuqisë tërheqëse të personalitetit të tij.
Inteligjenca natyrore e këtij njeriu ishte e mahnitshme. Edhe kur ia donte puna të gjykonte dhe zgjidhte probleme shumë të vështira dhe të huaja për të, ai rrallë gabonte. Sikundër edhe në shoqëri me njerëz shumë më të kulturuar ai nuk bënte kurrë figurë të keqe. Por përveç inteligjencës, ajo që i jepte atij epërsi të padiskutueshme mbi gjithë të tjerët ishte mungesa e çdo ndjesie. Ahmet Zogu as ka dashuruar, as ka urryer kurrë. Veprimi dhe sjellja e tij i nënshtroheshin gjithnjë kontrollit të një mendje të ftohtë dhe praktike, udhëhiqeshin gjithnjë dhe vetëm prej interesave të tij…”.
Presidentja e Kosovës Vjosa Osmani, ka kujtuar përvjetorin e rënies së heroit Sali Çekaj, të cilin presidentja e kujton si politikan vizionar e jurist të shkëlqyer.
Në njoftim thuhet se Çekaj ishte i vendosur për realizimin e idealit të tij, dhe prandaj ka vdekur heroikisht në Betejën e lavdishme të UÇK-së, në Koshare..
“Shembja e kufirit në mes shqiptarëve ishte përmbushja e idealit, të cilin konkretisht e kishte filluar që nga viti 1991 kur kishte realizuar përgatitjet stërvitore ushtarake në Shqipëri së bashku me komandantin e UÇK-së, Adem Jashari dhe bashkëluftëtarin Zahir Pajaziti”, thuhet në njoftim.
Charles Darwin (1809-1882) ishte një biolog, gjeolog dhe natyralist anglez, i njohur për dy nga teoritë më me ndikim në botën shkencore; evolucioni dhe procesi i seleksionimit natyror. Në përmbledhje, ai propozoi që të gjitha speciet e qenieve të gjalla të vijnë nga një paraardhës i përbashkët dhe që speciet që përshtaten më mirë me mjedisin janë ato që riprodhohen dhe mbijetojnë. Të dy teoritë u propozuan në Origjina e specieve, botuar në 1859.
I njohur si babai i evolucionit, teoria e Darvinit ndihmoi në heqjen e konventave dhe besimeve të vjetra që tregonin se formimi i specieve të ndryshme ishte produkt i një fenomeni të shkaktuar nga një qenie më e lartë (Wood, 2005).
Teoria evolucionare e Darvinit i shërbeu shkencës për të dhënë një shpjegim më racional të formimit dhe ekzistencës së specieve të reja. Kjo u shpjegua falë konceptit të përzgjedhjes natyrore, ku disa specie me një paraardhës të përbashkët mund të mbijetojnë vetëm kur përshtaten me mjedisin, edhe kur kushtet e tij ndryshojnë.
Ata, variacionet e të cilëve janë të papërfillshëm do të kenë më pak të ngjarë të përshtaten, ndërsa organizmat, variacionet e të cilave u japin atyre një avantazh adaptues dhe riprodhues do të jenë të mbijetuarit.
Biografia
Charles Robert Darwin lindi më 12 shkurt 1809 në qytetin Shrewsbury, në Angli. Shtëpia ku ai lindi quhej “El monte” dhe atje ai jetoi së bashku me pesë vëllezërit e tij.
Charles ishte fëmija i pestë i martesës së Susannah Wedgwood dhe Robert Darwin. Babai i tij ishte i pasur dhe punonte si biznesmen dhe si mjek.
Dy familjet nga erdhën Charles u identifikuan tradicionalisht me doktrinën e Unitarizmit, e cila është në kundërshtim me ekzistencën e Trinisë së Shenjtë.
Studimet e para
Që në moshë shumë të hershme, Charles Darwin tregoi një interes të veçantë për historinë natyrore, pasi që kur ishte 8 vjeç i pëlqente të rishikonte librat në lidhje me këtë temë dhe të mblidhte fashikuj të ngjashëm.
Në 1817 ai filloi të ndiqte shkollën ditore, e cila ishte një hapësirë e drejtuar nga prifti i cili predikonte në kishën ku familja e tij ndiqte dhe merrte pjesë.
Gjithashtu në 1817 ai përjetoi vdekjen e nënës së tij. Disa kohë më vonë ai dhe vëllai i tij Erasmus hynë në shkollën anglikane që ndodhej në qytetin e tyre të lindjes.
Erasmusi ishte më i vjetër se Charles dhe e solli në këtë shkollë për të shërbyer si nxënës i tij. Tetë vjet më vonë, ndërsa vera e 1825 ishte duke u zhvilluar, Charles shoqëroi babanë e tij në qarkun e Shropshire për ta ndihmuar atë si mjek në konsultat e tij në atë rajon.
Më vonë ai shkoi përsëri me Erasmus, por këtë herë në Universitetin e Edinburgut, ku Darvini nuk ishte shumë i qetë, pasi nuk i pëlqente klasat, madje ai tha se ndihej i mërzitur.
Nga ana tjetër, ai tregoi mjaft interes për taksiderminë, falë ndërlidhjes që bëri me John Edmonstone, një skllav i zi që e kishte mësuar këtë zanat nga Charles Waterton.
Origjina e specieve
Në 1859 ai botoi Origjina e Specieve, një vepër në të cilën ai shpjegoi teorinë e tij të evolucionit dhe procesin e përzgjedhjes natyrore.
Vdekja
Vitet e fundit të Charles Darwin ishin plot me sëmundje të forta, të cilat u ndezën në periudha të stresit të shtuar. Sidoqoftë, ai vazhdoi të punojë deri në fund të jetës së tij.
Ai vdiq në qarkun në Kent, Angli, më 19 Prill 1882. Atij iu ofrua një funeral shtetëror brenda Abacisë së Westminsterit. Aty ai varroset pranë Isaac Newton.
Teoria e evolucionit
Në 1859 u botua vepra më e famshme e Darvinit, Origjina e specieve. Në këtë libër ai mbrojti dy teori;
Origjina e përbashkët, në favor të evolucionit.
Teoria e seleksionimit natyror.
Si fillim, ekziston një ndryshim i rëndësishëm midis evolucionit dhe teorive të propozuara për të shpjeguar shkaqet dhe mekanizmat e tij.
Në një mënyrë të thjeshtë të shpjeguar, teoria e evolucionit është ajo që shpjegon se njerëzit vijnë nga majmunët. Përzgjedhja natyrore shpjegon pse Homo sapiens mbijetoi dhe Homo neanderthalenza u zhduk.
Provat
Evolucioni përcaktohet si lidhje gjenealogjike që ekziston midis të gjithë organizmave të gjallë, bazuar në prejardhjen e tyre nga një paraardhës i përbashkët. Ky pretendim bazohet në prova.
Së pari, ekziston produkti i drejtpërdrejtë i dëshmisë së manipulimit të specieve të kafshëve shtëpiake dhe bimëve për qindra vjet, me synimin për të zbutur specie të caktuara të egra dhe për të zhvilluar kultura më të mira, duke treguar ekzistencën e ndryshimeve të vogla graduale me kalimin e kohës. Kjo quhet përzgjedhje artificiale.
Nga ana tjetër, zgjedhja natyrore u vëzhgua nga Darvini në pendët e Ishujve Galapagos, i cili paraqiti ndryshime në formën e sqepit për shkak të kushteve të përgjithshme mjedisore, disponueshmërisë së ushqimit dhe pranisë së specieve të tjera shtazore dhe baktereve.
Gjetjet fosile
Ndryshimet biologjike që ndodhin në specie mund të regjistrohen dhe gjurmohen në gjetjet fosile. Në këtë mënyrë, paleontologët kanë gjetur prova të shumta dhe shembuj të ndryshimeve vijuese në speciet stërgjyshore të qenieve të gjalla.
Karakteristikat e përbashkëta
Më në fund, teoria e evolucionit mund të dëshmohet kur karakteristikat e përbashkëta gjenden midis specieve të ndryshme, të gjitha vijnë nga një paraardhës i përbashkët.
Në disa raste, këto ngjashmëri mund të shpjegohen vetëm si gjurmë që kanë mbetur në specie. Në këtë mënyrë, Darvini besoi se qeniet njerëzore kanë një sërë karakteristikash fizike që janë të mundshme vetëm falë faktit se vijnë nga një paraardhës i përbashkët: peshqit.
Paraardhësi i përbashkët
Pothuajse të gjithë organizmat kanë një paraardhës të përbashkët. Sipas Darvinit, të gjithë organizmat kishin një paraardhës të vetëm të përbashkët që me kalimin e kohës evoluan në mënyra të ndryshme, duke degëzuar speciet.
Në këtë mënyrë, teoria e evolucionit e Darvinit mbështet teori divergjente dhe konvergjente të evolucionit.
Ideja e “Speciet nuk evoluojnë, por speciet”
Darvini besonte se evolucioni është një proces i ngadaltë dhe gradual që zhvillohet për një periudhë të gjatë kohore. Ndryshimi biologjik nga një brez në tjetrin brenda së njëjtës specie mund të zgjasë miliona vjet, pasi është një proces i ngadaltë i adaptimit dhe stabilizimit.
Darvini e kuptoi që brenda secilës popullatë të kafshëve kishte ekzemplarë me ndryshime që i lejonin ata të përshtaten më mirë me mjedisin, të riprodhojnë dhe transmetojnë ato tipare. Në këtë mënyrë evoluon popullata; tiparet e individëve më të përshtatur transmetohen në brezat pasardhës.
Përzgjedhja natyrore
Përzgjedhja natyrore është fenomeni i evolucionit që shpjegon pse disa specie zhduken dhe të tjera mbijetojnë.
Për shembull, speciet e finch Geospiza fortis janë përshtatur në ishullin Santa Cruz në Galapagos, me një habitat natyror të pyjeve tropikale ose subtropikale. Këto përshtatje i dhanë asaj një avantazh riprodhues, duke e lejuar atë të mbijetojë dhe të mos zhduket.
Specie të tjera të finches, të tilla si Geospiza fuliginosa, Geospiza conirostris, Geospiza scandens ose Geospiza difficilis të adaptuara në ishuj të tjerë dhe gjithashtu mbijetuan.
Prandaj, është një përzgjedhje e natyrës, nuk ndërhyn asnjë forcë e mbinatyrshme që zgjedh se cilat specie mbijetojnë dhe cilat jo.
Darvini vëzhgonte specie nga të gjitha zonat që vizitoi, përfshirë Amerikën e Jugut, Ishujt Galapagos, Afrikën dhe ishujt e Oqeanit Paqësor, duke mbajtur gjithnjë një regjistër (Browne, 1996).
Ai ishte në gjendje të vëzhgonte shumë fenomene natyrore të tilla si tërmete, erozione, shpërthime vullkanike, ndër të tjera.
Përshtatja e specieve
Të gjitha speciet janë në një proces të vazhdueshëm të evolucionit me kalimin e kohës. Ndërsa ambienti ndryshon, nevojat e organizmave gjithashtu ndryshojnë dhe ato përshtaten me mjediset e tyre të reja në mënyrë që të mbijetojnë.
Ky fenomen i ndryshimeve brenda një kufiri të caktuar kohe për të mbijetuar njihet si adaptim.
Sipas teorisë së Darvinit, vetëm speciet që paraqitën ndryshime më të larta mund të mbijetonin, ndërsa të tjerët ishin të dënuar të zhdukeshin.
Këto ndryshime nuk nënkuptojnë domosdoshmërisht një përmirësim të specieve, ato thjesht u japin atyre një avantazh për të qenë në gjendje të mbijetojnë në një mjedis të caktuar./warbletoncouncil/KultPlus.com
Më 19 prill të vitit 1824, Lord Bajroni ka vdekur në atë që tani është Greqi, ku kishte shkuar për të mbështetur luftën greke për pavarësi nga perandoria osmane. Edhe sot, ai konsiderohet si hero kombëtar grek.
Historia e Bajronit është plot skandale, udhëtimet ekzotike; jeta e tij pompoze la përshtypje të thella, dhe emri i tij filloi të nënkuptojë njeriun e ndërlikuar; romantik, arrogant, të errët, cinik; shpërthim krijues, shije intrigues në veshje, muzikë, dhe seksualitet, dinak i pabesë, i poshtër (të gjitha përmblidhen në fjalorin urban nën “byronic”.
George Gordon Byron lindi në Aberdeen, Skoci, në vitin 1788. Këmba e çalë dhe mjedisi i varfër ia bënë të vështirë fëmijërinë, por në moshën 10 vjeçare Bajroni trashëgoi titullin Lord nga ungji i tij. Kjo i dha mundësi të dilte nga skamja, të shkonte në shkollë pastaj në Kolegjin Trinity, Kambrixh, ku u zhyt thellë në borxhe, në jetë të shthurur dhe marrëdhënie të pasionuar me gra e burra. Vëllimi i tij i parë i botuar me poezi, Orët e përtacisë (1807), u hodh poshtë nga kritika, sidomos në Skoci; dhe në librin e tij të dytë, “English Bards and Scotch Reviewers” (1809), Bajroni sulmoi krijimtarinë dhe kritikën letrare angleze. Po atë vit, ai udhëtoi për në Portugali, Spanjë, dhe në Lindjen e Afërme për dy vjet. Përvojat e tij përfshihen në veprat e mëvonshme, si në “Childe Harold’s Pilgrimage” (1812 ), që i solli sukses të menjëhershëm në Angli; “u zgjova një mëngjes dhe e gjeta veten të famshëm”, do të shprehej Bajroni; dhe poezia, sjellja, moda, shijet e tij filluan të imitoheshin gjerësisht.
Më 1815, Bajron u martua me Anne Isabella Milbanke, dhe më 1816, çifti u bë me vajzë, Ada, e cila kur të rritej do të shquhej në fushën e matematikës, dhe sot konsiderohet nga disa si programuesja e parë e kompjuterit. Martesa nuk zgjati shumë dhe çifti Bajron u nda ligjërisht. Në këtë kohë, shpërthen skandali mbi incestin e dyshuar të Bajronit me gjysmë-motrën e tij, Augusta Leigh, dhe i përçmuar nga shoqëria, detyrohet të largohet nga Anglia. Fillimisht u vendos në Zvicër, Gjenevë, afër poetit Percy Bysshe Shelley dhe gruas së tij, Mary Wollstonecraft Shelley. Atje, Bajroni përfshihet në marrëdhënie intime me motrën e gruas së Shellit, Claire Clairmont; nga kjo lidhje më janar 1817 lindi vajza tjetër e Bajronit, Allegra. Pas kësaj, Bajroni ikën në Venecia ku marrëdhënie të ngjashme nuk iu ndanë.
“Në fshehtësi u takuam –
Në heshtje u pikëllova,
Se një ditë do t’më harrosh,
Shpirti yt mund të mashtrohet.
Kur unë të dalë përpara
Pas viteve të gjata ,
Si duhet të përshëndes ty? –
Me heshtje dhe lot”
Në vitin 1819, ai u lidh me konteshën Tereza Guiccioli, gruaja e re e një konti të moshuar. Lord Bajron gjithashtu mbeti gjithmonë një mbështetës i zjarrtë i çështjeve të lirisë dhe pavarësisë kombëtare, duke mbështetur luftën greke për pavarësi. Ai u bashkua me kauzën e lirisë, udhëtoi e vizitoi Shqipërinë jugore, oborrin e Ali pashë Tepelenës, u takua me shqiptarë, arvanitas, qëndroi me suliotë, adhuroi zakonet, sjelljet, gjuhën, armët e veshjet, udhëhoqi stërvitjen e tyre në Missolongi, ku vdiq nga ethet, pak pas ditëlindjes së tij të 36-të. Bajroni jetoi ashtu siç shkroi ose anasjelltas: “Në jetë zemra e njeriut thyhet, por edhe me zemër të thyer jetohet”./KultPlus.com
Me 300 ditët e saj me diell në vit, ujërat bruz të detit Jon dhe ishujt e saj shkëmborë, Riviera Shqiptare është shtëpia e disa prej plazheve më të bukura në Evropë, shkruan Thibault Petit në të përditshmen franceze “Le Figaro”.
Një plejadë limanesh dhe ishujsh shkëmborë me ujëra bruz, duket si një pikturë e Van Gogh. Greqia, Italia? Jo, një vend mesdhetar në zemër të Evropës: Shqipëria.
Vija bregdetare e saj nuk ka asgjë për t’u pasur zili nga vendet e tjera të Mesdheut.
Vendi i shqiponjave ndodhet në veri të Greqisë përballë Italisë. Në perëndim kufizohet nga detet Adriatik dhe Jon.
Moti? 300 ditë me diell në vit. Në jug të vendit ndodhet një bregdet i mrekullueshëm me ujëra të kristalta, shkëmbinj dhe kodra të gjelbëruara, kjo është Riviera Shqiptare.
Vija bregdetare është e përbërë nga kështjella antike, kanione, limane dhe plazhe të izoluara.
Plazhet më të njohura apo trendi, shkëmbore apo të fshehura, ja cilat janë më të bukurat:
Plazhi i Porto Palermos, ishulli i thesarit
I parë nga lart, duket si një ishull thesari, i rrumbullakët dhe i rrethuar me ujëra të pastra kristal, me shkëmbinj, kodra – mes blusë dhe smeraldit të detin Jon.
Plazhi i Porto Palermos është i fshehur në një nga gjiret në jug të vendit.
Duket si një përrallë: ishulli është shtëpia e një kështjelle të lashtë në formë trekëndore dhe tre kullave gëlqerore.
Kështjella u ndërtua në vitin 1804 nga Ali Pasha, ish-guvernator i Perandorisë Osmane.
Sot, vendi ka ruajtur një thjeshtësi të caktuar: pa bare, pa shezlongë. Ju mund të notoni në rripin e ngushtë me rërë që lidh ishullin me tokën, në plazhin e Palermos.
Plazhi i Ksamilit, atmosferë greke
Përballë Plazhit të Ksamilit ngrihen si tym malet. Është Korfuzi, ishulli grek, më pak se pesë kilometra larg, në anën tjetër të detit.
Plazhi i Ksamilit ofron një atmosferë helene: kudo ka ishuj me ujëra blu në të gjitha nuancat e tyre.
Ksamili konsiderohet si resorti bregdetar më i bukur, me plazhe private, shezlongë dhe restorante.
Para disa vitesh këtë fshat e njihnin vetëm vendasit, të cilët vinin për t’u çlodhur në fundjavë. Sot Ksamili është shndërruar në një destinacion në trend.
Ju mund të vizitoni ishujt e shumtë duke notuar ose duke marrë me qira një varkë ose një skaf.
Plazhi i Gjipesë
Me të mbërritur këtu, ju do të keni ndjesinë sikur jeni në fund të botës. Plazhi i Gjipesë është i izoluar, i fshehur pas një kanioni 800 metra të gjatë.
Ky vend është një nga plazhet më magjepsëse në Rivierën Shqiptare, me një sipërfaqe prej 400 metrash me guralecë dhe limane të vegjël të rrethuar nga shkëmbinj të lartë 50 metra.
Në jug të vendit ndodhet Himara, ku uji është më i pastër.
Kur deti përshkon murin shkëmbor dhe shpellat mbushen me shkumë kristalore, përpara jush do të shfaqet një spektakël. Këto shpella mund të eksplorohen falë motit të ngrohtë dhe të favorshëm.
Parkoni në manastirin Shën Theodori midis qytetit të Iljasit dhe Dhërmiut, më pas ecni 2,5 kilometra deri në plazh, ose merrni me qira një kajak në plazhin e Jalës aty pranë.
Gjiri i Gramës
Më shumë se 2000 vjet më parë, në kohët e lashta, lundruesit që udhëtonin përgjatë bregdetit ndaluan këtu, në Gjirin e Gramës.
Këtu mund të zbuloni mijëra gdhendje në greqishten e vjetër dhe latinisht në muret shkëmbore të këtij lokaliteti arkeologjik: Gjiri i Gramës, në Gadishullin e Karaburunit.
Shpellat janë një mister i këtij vendi idilik me ujërat bruz, guraleca të bardha dhe bimësi të dendur.
Me pak fjalë, të jep idenë e një Parajse: një restorant i vetëm, pa rrjet telefonik dhe akses i rezervuar për më të motivuarit.
Për të arritur në Gjirin e Gramës duhet të ecni 13 kilometra në një shteg bregdetar nga Palasa. Përndryshe, merrni një varkë nga Dhermiu dhe udhëtoni 40 minuta.
Shumë shpella mund të eksplorohen me varkë.
Plazhi i Llamanit
I vendosur mes dy gërmadhave shkëmbore, Plazhi i Llamanit ka një sipërfaqe prej 200 metrash me guralecë të imët.
I vogël në përmasa, plazhi i Llamanit nuk është më pak i popullarizuar. Shumë vizitorë marrin me qira çadra dhe shezlongë, shijojnë mbrëmjet me shkumë dhe muzikën elektronike në verë.
Gjithashtu ju do të keni mundësi të hapni peshqirin tuaj në shkëmbinjtë aty pranë dhe të zhyteni në ujin e pastër.
I vendosur pak kilometra larg Himarës, plazhi i Llamanit është gjithashtu një vend i famshëm për zhytje.
Plazhi i Dhërmiut
Nga Dhërmiu, një fshat i vendosur 200 metra mbi nivelin e detit në shpatin e malit, vija bregdetare shtrihet si një shirit i gjatë me nuanca blu.
Plazhi i Dhërmiut është një nga plazhet më të bukura të vendit me guralecë të imët që zënë një sipërfaqe prej më shumë se një kilometër, ujëra bruz dhe çadra me qira për rreth 10 euro.
Pak më në veri, ndodhet Plazhi i Drimadhës me rërë të imët, pyje pishe, limane të izoluar dhe gjire të fshehur./atsh/KultPlus.com
E hapur së fundmi për publikun, kjo rezidencë artistësh befason këdo që shkon, duke i bërë të pyesin se si ekziston një vend kaq i mrekullueshëm në një shesh venecian të përgjumur, sipas BBC.
“Palazzo Fortuny”, pallati më i madh privat në Venecia, ishte shtëpia e Mariano Fortuny y Madrazo dhe Henriette Negrin, dy artistë, stilistë dhe krijues të modës me një stil të denjë për sulltanët e Netëve Arabe.
Në piano nobile (fjalë për fjalë “dysheme fisnike”, ose kati i parë), brokada mëndafshi të errët dhe piktura të gjelbërta tromp-l’oeil mbulojnë muret, ndërsa perde mëndafshi varen si tenda të shkretëtirës mbi shtretër të mëdhenj, skulptura, manekine të mbuluara në mënyrë misterioze dhe madje edhe dy statuja dylli të frikshme të të vegjëlve me fustan barok.
E hapur për publikun që nga viti 2022, kjo rezidencë luksoze befason këdo që kalon pranë fasadës së saj të thjeshtë duke ngritur pyetjen se si u bashkua një univers kaq i zjarrtë dhe eklektik në një shesh venecian të përgjumur.
Mariano, një aristokrat spanjoll, bleu pallatin e shekullit të XV – i quajtur fillimisht “Palazzo Pesaro degli Orfei” – në 1898 kur ishte 27 vjeç.
Menjëherë pas kësaj, ai shkoi në Paris, ra në dashuri me Henriette Negrin (e cila ishte ende e martuar me tregtarin e artit dhe piktorin Jean Eusèbe León Bellorgeot) dhe e solli atë në Venecia.
Ditën që ajo shkeli në qytetin e lagunës, më 14 korrik 1902, Kulla ikonë e Këmbanave në Sheshin e Shën Markut u shemb.
Thashethemet thonë se nëna e Marianos, e cila nuk e miratoi bashkimin e tyre, e pa këtë si një shenjë të keqe.
Megjithatë, Henriette u divorcua nga bashkëshorti i saj francez disa javë më vonë dhe çifti vazhdoi të shkruante histori.
Të quajtur si magjistarë dhe alkimistë për aftësitë e tyre për të krijuar dhe transformuar materiale dhe objekte, Mariano dhe Henriette ishin partnerë në një biznes që i dha botës më shumë se 100 patenta, duke filluar nga fustani i parë me plisa mëndafshi deri te një sistem për lëvizjet detare.
Ata restauruan pallatin, i cili ishte në një gjendje të rrënuar, duke filluar nga papafingoja dhe më pas gradualisht në katet e tjera, duke i shndërruar ato në shtëpinë dhe studion e tyre.
“Mariano është Leonardo da Vinçi i epokës moderne, pikërisht për shkak të krijimtarisë së tij të jashtëzakonshme që lidh artin dhe shkencën”, tha historiania Cristina da Roit.
Krijimet e tij shtriheshin nga një kupolë revolucionare teatri që mund të riprodhonte nuancat e ndryshimit të qiellit nga agimi në muzg, në ngjyrat e temperës (pigmente të përdorura për pikturë) të dashura nga piktori austriak, Gustav Klimt.
Megjithatë, ishte partnerja e tij Henriette, e cila projektoi krijimin e tyre më të famshëm: fustanin Delphos (1909), një vepër ikonë që u bë e famshme në të gjithë botën.
“Është i vetmi fustan i krijuar rreth vitit 1910 që mund ta veshësh edhe sot dhe të jesh në modë”, tha historiani Guillermo da Osma.
“Nuk mund ta bësh këtë me Poiret apo Lanvin, as me Chanel. Fustani Delphos është njëkohësisht komod, elegant dhe magjepsës”, shtoi ai.
Ofron lirinë për të veshur diçka që duket si pizhame mëndafshi, por që e bën të duket si një perëndeshë greke, statuj dhe sensuale në të njëjtën kohë.
Me linjën e tij të thjeshtë, të lehtë, ky fustan shpejt u bë një simbol i besimit të ri të grave në trupin e tyre.
Jo vetëm që Albertine, e dashura e protagonistit në “Marcel Proust’s In Search of Lost Time”, veshi një fustan Fortuny, por pothuajse 100 vjet më vonë, shkrimtarja feministe amerikane Susan Sonntag u varros me një të tillë.
“Në fund të shekullit të XIX, rrobat ishin një strukturë artificiale e imponuar në trup”, tha da Osma.
Mariano dhe Henriette nuk e pëlqyen këtë për shkak të formimit të tyre akademik, i cili ishte studimi i nudos.
“Ata besonin se veshjet nuk duhet ta modifikojnë figurën, por ta mbulojnë atë në një mënyrë shumë natyrale, elegante dhe minimaliste. Dhe ky ishte një revolucion”, tha ai.
Fustani është një vepër arti, me katër shtresa mëndafshi të hollë dhe një sistem fijesh të mbajtura së bashku nga rruaza perlash qelqi Murano që e bëjnë atë të një madhësie të përshtatshme për të gjithë.
Mekanika e teknikës së palosjes mbetet një sekret, por shumica e ekspertëve besojnë se mëndafshi fillimisht laget dhe më pas, duke përdorur një thua, palosej në plisa të vogla që do të qepeshin në vend dhe në fund do të nxeheshin me një shufër të ngrohtë për t’u vendosur, duke krijuar kthesa natyrale, të parregullta dhe vezulluese që qëndronin në formë edhe pas 100 vitesh.
Ngjashëm me paraardhësin e tij në koleksionin Fortuny, shallin Knossos (1907), veshja Delphos u frymëzua nga gërmimet arkeologjike që u zhvilluan në ishullin grek të Kretës disa vite më parë.
“Mariano pa modelet dekorative të vazove dhe gjetjeve të tjera arkeologjike, të cilat janë çmendurisht të bukura, dhe mendoi se ai mund t’i sillte ato në botë përmes modës”, tha Da Roit.
Mariano dhe Henriette morën frymëzim nga arkitektura greke, por edhe nga pllakat hispanike maure dhe qeramika osmane.
“Mariano përkthen dizajne që vijnë nga kultura shumë të ndryshme dhe i bashkon ato, duke krijuar një gjuhë vizuale unike, bashkëkohore por të përjetshme”, tha Da Roit.
Për ironi, duke pasur parasysh se fustani ishte një simbol i çlirimit të grave, Mariano mori meritat për të. /KultPlus.com
Në vitin 1896, Ajnshtajni hoqi dorë nga shtetësia e tij gjermane dhe u regjistrua në Shkollën e Zvicrës, Federal Politeknik, në Zyrih. Atje, ai u përfshi në një histori dashurie pasionante me Mileva Mariç, një vajzë me origjinë nga Serbia. Çifti pas diplomimit u martua dhe kishte dy djem Eduard dhe Hans Albert. Por një vit para kësaj lidhje fizikanti kishte patur një tjetër lidhje, nga e cila pati një vajzë të paligjshme me emrin Lieserl. Ajnshtajn nuk foli në familje për këtë fëmijë, dhe biografët nuk ishin as në dijeni të ekzistencës së saj, deri në shqyrtimin e letrave të tij private në fund të viteve 1980. Fati i saj mbetet një mister sot e kësaj dite. Disa dijetarë mendojnë se Lieserl vdiq nga fruth i keq në vitin 1903, ndërsa të tjerë besojnë se ajo i mbijetoi sëmundje dhe i është dhënë për adoptim serbes, Mileva Mariç.
Eduard, Hans Albert dhe Liesersl ishin tre fëmijët që kishte Albert Ajnshtajn. Vetëm një nga dy djemtë mundi të ishte ndjekës i gjurmëve të të atit, por pa mundur të ngjitet aq lart sa babai i tij. Djali i tij më i vogël u pranua në një azil pleqsh. Por ajo që ka ngjallur interes dhe ka përfshirë një shtjellë debatesh familjen e fizikantit të madh është “letërsia epistolare” e gjeniut të shkencës, një letërkëmbim që zbulon vajzën që trashëgoi ai nga një lidhje jashtëmartesore. Jo pak por bëhet fjalë për 1400 letra që ai i ka dërguar asaj. Ndaj këtij letërkëmbimi u ngritën shumë dilema dhe dyshime mbi autorësinë, gjë e natyrshme për mjeshtrat e pështjellimeve, të cilët janë më shumë të prirur të vënë pikëpyetje rreth këtyre ngjarjeve se sa të shprehin afirmim dashamirës.
Në fund të viteve 1980, Lieserl Ajnashtajn, e bija e gjeniut të famshëm, i ka dhuruar Universitetit Hebraik në Jeruzalem, koleksionin prej 1,400 letrash, të cilat i ka shkruar Ajnshtajni asaj. E bija kishte ruajtur amanetin e të atit që të mos e publikuar këtë letërkëmbim për një periudhë jo më pak se 20-vjeçare pas vdekjes së tij.
Kjo është një prej tyre, për Lieserl Einstein.
“Kur propozova teorinë e relativitetit shumë pak njerëz më kuptuan. Ajo çfarë do të zbuloj tani për njerëzimin gjithashtu do të pritet me keqkuptim dhe paragjykim.
Po të kërkoj të ruash letrat e mia për sa kohë të jetë e nevojshme: vite, dekada, derisa shoqëria të ketë bërë aq progres sa të arrijë të pranojë çfarë do të shpjegoj më poshtë.
Ekziston një forcë kaq e fuqishme sa deri sot shkenca nuk ka arritur t’i gjejë një shpjegim. Është një forcë që përfshin dhe i sundon të gjithë; që fshihet pas çdo fenomeni në univers. Kjo forcë është dashuria.
Kur shkencëtarët kërkonin për një teori të unifikuar të universit harruan më të fuqishmen forcë të padukshme. Dashuria është dritë që ndriçon ata që e japin dhe e marrin. Dashuria është gravitet, sepse i bën disa njerëz të tërhiqen nga të tjerë. Dashuria është pushtet, sepse shumëfishon më të mirën tonë dhe i bën njerëzit mos të humbasin në egoizmin e verbër.
Dashuria shpaloset dhe zbulon. Për dashurinë jetojmë dhe vdesim. Dashuria është Zoti dhe Zoti është dashuri.
Kjo forcë jep shpjegimin e gjithçkaje, i jep kuptim jetës. Është pikërisht ajo që kemi anashkaluar për kaq shumë kohë, mbase sepse kemi frikë nga dashuria, sepse është e vetmja energji në univers që njeriu nuk ka mësuar ende ta manipulojë.
Për t’i dhënë dashurisë vendin që meriton bëra një ndryshim të thjeshtë në ekuacionin tim më të famshëm.
Nëse në vend të E = mc2 të pranojmë se energjia që shëron botën mund të përftohet nga shumëzimi i dashurisë me shpejtësinë e dritës në katror do të arrinim në përfundimin se dashuria është forca më e fuqishme që ekziston… sepse nuk njeh limite.
Pas dështimit të njerëzimit në shfrytëzimin e forcave të universit që na janë kthyer kundër është e rëndësishme që të ushqejmë një tjetër lloj energjie.
Nëse duam mbijetesën e specieve, nëse duam të gjejmë kuptimin e jetës, nëse duam të shpëtojmë botën dhe çdo gjallesë që e popullon atë, dashuria është përgjigjja e vetme.
Mbase nuk jemi ende gati të shpikim një bombë me dashuri, një pajisje të fuqishme që të shkatërrojë urrejtjen, egoizmin dhe lakminë që po gërryejnë planetin. Megjithatë, çdo individ mbart një “gjenerator” të vogël, por të fuqishëm dashurie, energjia e të cilit pret të çlirohet.
Atëherë kur të mësojmë të japim dhe marrim këtë energji universale, e dashura ime Lieserl, do të konfirmojmë se dashuria sundon mbi gjithçka; dashuria është e aftë të kapërcejë mbi çdo gjë, sepse dashuria është jetë.
Jam thellësisht i penduar që nuk kam qenë i aftë të shpreh çfarë kam në zemër, që ka rrahur për ty gjatë gjithë jetës sime. Mbase është vonë për të të kërkuar ndjesë. Por, meqë koha është relative, dua të të them se të dua. Falë teje kam gjetur përgjigjen themelore.
Në mundsh ta ruash arsyen, kur bota humbet fillin e fajin ty ta hedh dhe vetes t’i besosh, sa herë tek ti dyshojnë e s’të përfillin por edhe dyshimet drejt t’i gjykosh…
Në mundsh të rrish në pritje, nga pritja pa u lodhur, e, kur t’urrejnë, urrejtje mos t’ushqesh, madje, ndaj shpifjeve të rrish pa folur, me thjeshtësi, me to pa rënë ndesh…
Në mundsh t’mendosh, por jo gjer në shkatrrim, të ëndërrosh, por jo si rob ëndërrimesh, dhe t’i trajtosh njëlloj e pa dallim ngadhnjim e shpartallim burim mashtrimesh… Në durofsh dot thëniet e tua të drejta në kurthe për trutharët, kopuket që t’i kthejnë, t’i shohësh të thyera gjërat më të shtrenjta e prapë t’i ndërtosh me vegla që nuk vlejnë… Në mundsh fitoret që ke korrur t’i flijosh si në kumar, në një të vetme lojë, të rrezikosh, të humbasësh e prapë t’ia fillosh, dhe humbjen kurrë të mos e zesh në gojë…
Në i detyrofsh dot muskul, nerv e puls e zemër të të shërbejnë edhe kur gjithçka duket e kotë, e të qëndrosh kur s’ke asgjë më veç vullnetit, që vetëm fjalën “Qëndro!” gjithmonë të thonë… Në mundsh të flasësh me maskarenj, por nderin tënd ta ruash e t’ecësh përkrah mbretit pa krenari që të verbon… Nëse armiku apo miku s’të bëjnë dot të vuash, dhe gjithkend e çmon, por veç sa meriton…
Në mundsh t’i mbushësh ti minutat aq të rënda me vepra që peshojnë dije dhe mos kij asnjë dyshim, se jotja do të jetë Bota, me ç’ka brenda, dhe NJERI do të jesh, o biri im!/KultPlus.com
(Virion Graçi, “Zonja pa emër”, Rezna, Tetovë, 2023)
“Zonja pa emër” është një roman i rëndësishëm në korpusin e veprave të Virion Graçit. Në këtë roman Graçi eksploron temat e individit kundër shoqërisë, pushtetit dhe ndikimin e historisë mbi jetën e njerëzve. “Zonja pa emër” mund të shihet si postskriptum i shumë temave të prozës së shkurtër të Virion Graçit, në të cilën autori shpalos një pasqyrë të përditshme të shoqërisë dhe të individëve të saj, duke i përballur ata me situata dhe dilema të ndryshme që shpesh janë të lidhura me traumën sociopsikologjike. Në këtë roman Graçi përdor strukturën narrative për të krijuar tension dhe për të theksuar rëndësinë e çështjeve të trajtuara brenda tij. Përdorimi i strukturës jokronologjike është element që shton thellësi dhe kompleksitet në vepër. Duke mos ndjekur një vijë lineare të të rrëfyerit lexuesi përjeton ngjarjet dhe përvojat në një mënyrë të përzier dhe të fragmentuar, siç mund të jenë edhe përvojat reale të individëve në jetën e tyre. E gjithë ngjarja rrëfehet në vetën e parë, përmes gojës së kryepersonazhit, i cili kundërshton hapur realitetin dhe botën moderne në të cilën jetonte. Romani ofron një portret të thellë emocional të personazhit kryesor, Veton Lonës, i cili pavarësisht se ishte shkrimtar, studiues, profesor filologjie e anëtar nderi i disa akademive europiane, ai ndihet i humbur dhe i braktisur në botën moderne, duke u përballur me ndarjen dhe presionin e shoqërisë për të qenë konkurrues në një shoqëri që vlerëson vetëm suksesin e jashtëm dhe imazhin e përsosur. Veton Lona ndihet i zhytyr në një realitet ku vlerat e vërteta janë zëvendësuar nga presionet e mediave dhe përfaqësuesit e një kulture tërheqëse dhe hipokrite. Ai përballet me një krizë identiteti në një kontekst shoqëror, ku standardet e lumturisë dhe të suksesit janë të deformuara nga medie-t dhe imazhet e përsosura që ato promovojnë. Veton Lona ndihet i humbur dhe i vetmuar nga realiteti, dhe i sfiduar në rolin e tij si bashkëshort, baba, shkrimtar e studiues. Duke analizuar rolet e tij, ai kujton se si kishte qenë një bashkëshort dhe baba i dashur dhe i dhembshur, një mik i mirë për të tjerët, një studiues rigoroz dhe një shkrimtar i respektuar. Megjithatë, ai ndjen se këto cilësi nuk e bëjnë atë më të shquar ose më të jashtëzakonshëm në sytë e shoqërisë. Andaj, ndien fajin për mosnjohjen e tij në shoqëri, duke e cilësuar veten si një jokonkurrues, e duke e quajtur këtë cilësi si një sëmundje të pashërueshme, vdekjeprurëse dhe fatale.
Çdo ditë e më shumë Vetoni e kupton se përvojat e tij personale të lumturisë dhe të suksesit janë të limituara në krahasim me imazhet e paarritshme dhe standardet e pavlerësuara të treguara në medie dhe në shoqëri. Ndjenja e paaftësisë për të përmbushur këto standarde e bën atë të ndihet si një dështak ndaj vetes dhe ndaj të tjerëve.
Ai përjeton një krizë të thellë, ngase ndien se cilësitë e tij jokonkurruese janë shkaktar edhe i humbjes së partnerës dhe familjes së tij. Vetoni përballet me ndarjen nga ish gruaja e tij, Migena dhe nga fëmijët e tij, vajza Donela dhe djali që akoma rritej brenda barkut të Migenës.
“Po më rrëshqasin përditë nga duart dashuritë e mia tokësore, po fillojnë të bien si të ishin prej rëre kështjellat e personalitetit tim si krijues dhe intelektual. Po më firojnë njëra pas tjetrës arritjet, dëshirat, projektet. Kundër kujt të ngrihem, kë të denoncoj si shkaktar te kthimit tim në botën e shurdhët të anonimatit. Përse kështu? Kush më ka nxjerrë nga rruga? Pikërisht qënia ime, cilësitë jokonkurruese të cilat i kam kultivuar si ndëshkim për vetveten dhe si vijë ndarëse me të tjerët. Për të ekzistuar duhet të jesh konkurrues. Isha bashkëshort shembullor por jo më i shquari, jo më i jashtëzakonshmi, jo më i veçanti ndërmjet miliona burrave të martuar; isha i dashur e i dhembshur si prind por midis baballarëve nuk isha më joshësi, më heroiku, më toleranti, më sakrifikuesi.”
Romani përshkruan një ndarje të vështirë, por të pashembulltë, që ndodh në një ambient formal të gjykatës duke theksuar distancën dhe izolimin emocional midis Veton Lonës dhe ish gruas së tij. Teksa prisnin në oborrin e gjykatës fillimin e seancës për t’i dhënë fund martesës shtatë vjeçare, Vetoni përjeton një kthesë kohore, duke u kthyer në momentet e tyre më të lumtura dhe të pasura me dashuri. Ai reflekton mbi të kaluarën dhe përjetimet e tyre, duke sjellë në vëmendje dashurinë e tyre të shkuar dhe duke shfaqur një lloj nostalgjie për kohën kur kanë filluar njohjet e tyre. Kohë kur Vetoni ishte vetëm 21 vjeçar, akoma një student universiteti, ndërsa Migena një gjimnaziste 16 vjeçare, që studionte gjuhën spanjolle. Ai përshkruan Migenën me ëmbëlsi dhe butësi, duke sjellë në vëmendje bukurinë dhe kujdesin që ajo kishte për ta.
Përmes kujtimeve të protagonistit ne futemi në një rrugëtim emocional që na lejon të kuptojmë thellësinë e marrëdhënies së tyre dhe ndjenjat që rëndojnë në këtë moment të ndarjes. Ndarja në mes tyre ndodh krejtësisht e zakonshme, duke i shmangur dramat dhe spektaklet e papërfillshme që shpesh shoqërojnë ndarjet. Ndarja për Vetonin ishte mjaft e vështirë, duke e çuar atë në dëshpërim, çmenduri dhe në vetasgjësim.
II
Përpos pamundësisë për të qenë konkurrues në një botë të tillë, ka shumë faktorë të tjerë që e dërgojnë Veton Lonën drejt një vetëizolimi, me të cilat ai është i zhgënjyer dhe aspak nuk mund të pajtohet. Ai tregon se në politikë dhe në jetën shoqërore, ngjarjet e mëdha të së shkuarës shpesh interpretohen dhe justifikohen në mënyrë që të përshtaten me synimet dhe dëshirat e pushtetarëve aktualë. Ku pas çdo fitoreje të fitimtarit, historitë dhe ngjarjet e mëdha maskohen e ndryshohen, duke sjellë një version të deformuar të së vërtetës, por gjithmonë në favor të tyre.
E ajo që e godsite më tepër ishin njerëzit, se si ndryshonin qëndrimet dhe besimet e tyre, se si i braktisnin vlerat e tyre njerëzore për hir të përfitimeve materiale, e për të fituar atë pak simpati të fitimtarit. Ku humbja e moralit arrin deri në atë pikë sa fshatari del vullnetar për të vrarë bashkëfshatarin vetëm për të rënë në sy. Ku njerëzillëku ka humbur, ndërsa dhuna dhe brutaliteti janë normalizuar. E që me kalimin e viteve të gjitha këto fshihen nga historia, krijohen histori të reja të shtrembëruara, duke maskuar ato plaçkitje e vrasje të qindra njerëzve të pafajshëm, e sikur të mos mjaftonte njerëz të tillë merrnin guximin që para nxënësve të dilnin si veteranë lufte.
Një zhgënjim tjetër Veton Lona e përjeton edhe atëherë kur studimit të tij universitar, në të cilin ishte bashkëautor me një profesor tjetër, që ishte mik i babait të tij, pa ndonjë arsye i ndalohet qarkullimi. Ajo që e zhgënjen Vetonin, është ndryshimi i papritur i qëndrimit të profesorit, se si ai vendos të ndryshojë çdo gjë brenda librit, ai hedh poshtë të gjitha mendimet e qëndrimet, që dikur kishte mbrojtur brenda tij, vetëm e vetëm për t’iu përshtatur kërkesave të
pushtetit dhe libri të qarkullonte lirshëm. Duke ia kërkuar ta bënte të njëjtën gjë dhe Veton Lonës, mirëpo një gjë e tillë ishte e papërputhshme me karakterin e këtij të fundit.
Sikur të mos mjaftonin këto, në fund i lodhur nga çdo gjë që e rrethonte, e madje dhe i tërhequr nga puna, Veton Lona përballet dhe me ndryshimet rrënjësore që kishin filluar të bëheshin nëpër institucionet e ndryshme. Ai përjeton një zhgënjim fatal kur befas takon Bedriun, dhe sheh ndryshimin e tij drastik, nga një punëtor krahu, ishte kthyer në akademik, e ishte bërë epror shefash. Një gjë e tillë ishte e papërballueshme për të, nuk arrinte ta konceptonte dot si mund të bëhej një ngjitje e tillë, si mund të ndryshonte njeriu kaq shpejt e kaq lehtë.
Duke u përballur me të gjitha këto, Veton Lona e kuptoi dhe një herë se ishte i tepërt e i huaj në këtë botë. Më shumë se kurrë e ndien nevojën për t’u arratisur nga kjo botë. Andaj, përmes aktit të vetëvrasjes, ai triumfon mbi banalitetin e një bote në rënie e në zvetënim të pandërprerë.
III
Romani “Zonja pa emër” është një poemë e dhimbshme pikëllimi dhe malli botëror për arrati, në të cilën e larta me të ultën, sublimja me lapërdaren, konkretja me kozmiken si një sistem i pafundëm ndërkëmbyes dikotomish e bëjnë romanin një metonimi të tëhuajësimit, të njeriut të tepërt në këtë botë.(Agron Tufa)
Kur realiteti malcohet keq për personazhin Veton Lona, ai përjeton turbullira të mëdha dhe sfida të pazgjidhshme në jetën e tij. Ndërkohë që ai i përballon këto sfida dhe konflikte, ndjenja e dëshirës për të ikur nga realiteti i vështirë shfaqet në mendjen e tij. Kështu, ai fillon të fantazojë për arratisjen dhe për një jetë më të mirë, fillon t’i dojë ato flatra arratie, që në imagjinatën e tij kanë mirazhin e një femre, të një zonjeje të paemërtuar ndonjëherë.
“ Më thuaj pra ku ishe ti në atë orë? Në atë çast? Në atë sekondë? Përgjigjmu. Përgjigjja është gati, duhet vetëm pak mirësi për ta shqiptuar. Më thuaj, cilin nga pesë miliardë njerëzit e kësaj Toke çoje në parajsë në atë mëngjes të ftohtë? Tregoma të vërtetën. A më dëgjon?”
“Flatrat për t’u arratisur” shfaqen si një simbol i kësaj dëshire për t’u larguar nga realiteti i rëndë dhe për të gjetur një vend të ri, për t’u shmangur nga vështirësitë e jetës dhe për të gjetur një lloj lirie dhe qetësie të cilat janë të pamundura për t’u gjetur në realitetin e tij aktual.
“Zemra ime pushoi së rrahuri, uli kokën, më ktheu krahët dhe u largua qetë qetë për të mos u kthyer kurrë më. Unë mbeta në mëshirën e valëve të liqenit të cilat, kur dielli i mëngjesit po dilte mbi shpinën e malit më nxorën në breg, shumë pranë gjurmëve të tua. Gjatë natës ti ishe zhvendosur edhe pak më tej por tani e saktësova vendndodhjen tënde dhe e di ku të të gjej. Mos u mërzit…”
Pra, Zonja pa emër, së cilës i drejtohet personazhi në veprën e Virion Graçit nuk është një personazh, por një simbol i thellë i dëshirës për shpëtim dhe për arratisje nga kjo botë. Përmes kësaj figure, autori shpalos temat e arratisjes, dhe dëshirës për një jetë më të lumtur dhe më të qetë, të cilën Veton Lona e arrin në fund të romanit, vetëm atëherë kur ndeshet me zonjën e paemërtuar, të cilën e kishte kërkuar me aq ngulm gjatë gjithë kohës, e që bashkimin me të e arrin vetëm duke u hedhur në ujërat e ftohta të liqenit, duke u bërë një me të, për të mos u ndarë më kurrë.
Shënim:
Punimi është prezantuar në lëndën “Letërsi aktuale shqipe”, tek Prof. Dr. Sali Bashota, studimet master, Dega e Letërsisë Shqipe, Fakulteti i Filologjisë, Prishtinë./KultPlus.com
